Einde en begin In de vorige Lambertusberichten sprak ik u over de nieuwe naam en de nieuwe vormgeving van dit blad. Een van de elementen van die nieuwe vormgeving is de nieuwe voorkant. Deze biedt nu de mogelijkheid om in de kaders onderin het karakter van de tijd van het jaar aan te geven. Zo is er dit keer aandacht besteed aan de afsluiting van het Jaar van het Geloof en aan de Advent. De afsluiting van het jaar van het geloof valt samen met het einde van het kerkelijke jaar, het feest van Christus Koning. In deze afsluiting zien we een van de gevolgen van het Tweede Vaticaans Concilie en zijn liturgische vernieuwingen. Werd vroeger het feest van Christus koning gevierd op de laatste zondag van de maand oktober, na het Concilie vormt dit feest de afsluiting van het kerkelijk jaar. Vervolgens begint een nieuw kerkelijk jaar met de Advent en zien we vier zondagen lang uit naar de komst van het Licht in onze wereld, iedere zondag met een kaarsje meer. We zien uit naar de komst van de Telg uit het huis van koning David en met de wijzen uit het Oosten gaan wij op weg naar de pasgeboren Koning van de Joden. Zo sluiten begin en einde van het kerkelijk jaar op elkaar aan. In het koningschap van Christus wordt het bijbelse visioen werkelijkheid van een machthebber die niet uit is op eigen macht en glorie, maar die zijn macht inzet om zijn koninkrijk van recht en gerechtigheid op aarde te vestigen. Een en ander wordt ook duidelijk in de lezingen van de eerste Adventszondag. Zij hebben geen betrekking op de komst van Gods Zoon in Bethlehem, maar op zijn komst aan het einde der tijden. Als we ons voorbereiden op de viering van zijn geboorte 2000 jaar geleden, dan wil deze viering niet alleen de herinnering zijn aan een gebeurtenis van het verleden, maar versterkt het onze gerichtheid op een gebeurtenis in de toekomst, de komst van Christus aan het einde van de tijd. Deze verbondenheid van herinnering aan het verleden en uitzien naar de toekomst wordt in de encycliek Lumen Fidei (Licht van het geloof) besproken aan de hand van Gods oproep tot de aartsvader Abraham. Het woord dat tot Abraham werd gesproken, bestaat uit een oproep en een belofte. In de eerste plaats is het een oproep om te vertrekken uit het eigen land, een aansporing om open te staan voor een nieuw leven, het begin van een uittocht die hem leidt naar een onbekende toekomst. De zienswijze die Abraham in het geloof ontvangt, zal steeds verbonden zijn met deze stap naar voren, die telkens weer gezet moet woorden: het geloof ‘ziet’ in de mate dat Abraham voorttrekt en binnengaat in de ruimte, die door het Woord van God werd geopend. Dit woord bevat bovendien een belofte: uw nageslacht zal talrijk zijn, u zult vader zijn van een groot volk (vgl Gen 13,16;15,5; 22,17). Het is waar dat het geloof van Abraham, in zoverre het een antwoord vormt op een woord dat voorafging, steeds een daad van herinnering zal zijn. Toch legt deze herinnering de mens niet vast in het verleden. Omdat ze de herinnering aan een belofte is, kan ze ook de toekomst ontsluiten en de schreden op de levensweg verlichten. Op deze wijze wordt inzichtelijk hoe het geloof, als herinnering aan de toekomst (…) nauw verbonden is met de hoop. (Lumen Fidei, 9) In deze Lambertusberichten merkt u dat het seizoen een aanvang heeft genomen. We kunnen terugzien op activiteiten die hebben plaatsgevonden of reeds zijn begonnen: de bedevaart naar Lourdes, de Alpha-cursus, CaFE 30+. Tevens kunnen we vooruitzien naar wat gaat komen: de viering van Kerstmis en de start van het JongerenCaFE in 2014. Voorts vindt u berichten over activiteiten die het hele jaar door plaats hebben. Het Jaar van het Geloof sluiten we af, maar als christenen zien we uit naar Gods toekomst. Dit uitzien beweegt ons en brengt ons steeds weer in beweging.
R.G.M. Gouw, pastoor
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
1
Parochie updates Aanmeldingen eerste H. Communie en H. Vormsel Voor de voorbereiding op de eerste heilige Communie komen kinderen vanaf groep 4 van de basisschool in aanmerking. De eerste heilige Communie wordt altijd gevierd op Beloken Pasen (eerste zondag na Pasen). Komend seizoen is dit op 27 april 2014. Op zondag 14 december is er communicantenmiddag om kennis te maken met elkaar en materialen af te halen. In januari 2014 wordt gestart met de voorbereidingen op zondagen tijdens de 10 uur mis. Voor het heilig Vormsel komen in aanmerking jongeren uit groep 8 van de basisschool. Ook zij die al voortgezet onderwijs volgen, kunnen meedoen. Het heilig Vormsel wordt door onze bisschop tijdens een viering in de kathedraal aan de Mathenesserlaan toegediend aan vormelingen uit een aantal parochies van onze stad. Deze viering zal in mei of juni 2014 plaatshebben. De voorbereidingen starten medio april 2014. Aanmeldingsformulieren voor de voorbereiding op de eerste heilige Communie en het heilig Vormsel liggen vanaf eind september achterin de kerk. Aanmelden kan ook op de website www.lambertuskerk-rotterdam.nl/jeugd voorbereiding sacramenten. Degenen die zich opgeven, krijgen t.z.t. bericht over de data, waarop ouderavonden en voorbereidingen zullen plaatsvinden. Uiterste inschrijfdatum is 5 december 2013. Meer info op www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Succesvolle start van CaFE 30+: naar de kroeg om (geloof) op te frissen! Op maandagavond 30 september vond de eerste CaFE 30+-avond in het Parochiehuis plaats waar ongeveer 16 parochianen, zelfs iemand uit Voorburg, vanaf 19:30 uur met koffie en thee werden ontvangen. Soms bekende gezichten, soms nieuwe gezichten maar allemaal met een bepaalde verwachting en wens om zich wat meer te verdiepen in het katholieke geloof. Om 20:00 uur werd de Engelstalige inleiding op dvd gestart waar David Payne, directeur van Catholic Evangelisation Services, op een laagdrempelige manier de eerste inleiding met als titel “God beter leren kennen” met humoristische kwinkslagen wist te verwoorden. Tijdens de groepsgesprekken werd duidelijk dat ieder er het zijne of hare uit had gedestilleerd en dat leverde boeiende gesprekken op onder het genot van een glas wijn oid. Een internationale tafel waar de helft van de tijd Engels werd gesproken en vervolgens op het Nederlands werd overgestapt omdat het een goede oefening was voor de uitdrukkingsvaardigheid van de verschillende deelnemers. Dit alles in een zeer ontspannen en goede sfeer: verdieping kan kennelijk hand in hand gaan, zeker in CaFE 30+! We nodigen alle parochianen vanaf 30 jaar om de volgende avonden het CaFE 30+ te komen bezoeken om zo op een gezellige en ontspannen wijze te verdiepen in de beginselen van ons rk-geloof en daarover met elkaar in gesprek gaan. Aan het einde krijgt u een mooie gebedskaart met gebeden en overwegingen mee om thuis nog een rustig na te lezen. Maandag 28 oktober Gods liefde Data Maandag 25 november Gods hoop In 2014 organiseren we de resterende vier avonden. Info:
[email protected] of bel met het parochiesecretariaat: 010 – 4123690 http://lambertuskerk-rotterdam.nl/cafe.html
2
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
JongerenCaFE start in januari 2014 Zoals in de vorige Lambertusberichten te lezen was, is een team van jongeren in de Lambertuskerk druk bezig met de organisatie van JongerenCaFE. Dit CaFE richt zich op alle jongeren in het bisdom Rotterdam in de leeftijd van 18 t/m 30 jaar. Ook Engelstalige studenten kunnen deelnemen, aangezien er gebruik zal worden gemaakt van een dvd met in het Engels gesproken inleidingen. Engelstalige informatie zal via onze internetpagina te raadplegen zijn. De bijeenkomsten zullen wekelijks op dinsdagavond georganiseerd worden, te beginnen op 14 januari 2014. De avonden beginnen om 20:00 uur met inloop vanaf 19:45 uur in het Parochiehuis, Oostzeedijk beneden 5 (tegenover de kerkingang). Het JongerenCaFE zal georganiseerd worden op: - 14 januari: God beter leren kennen - 21 januari: Gods liefde leren kennen - 28 januari: Gods vergeving leren kennen 4 februari: Gods hulp leren kennen - 11 februari: Gods Woord leren kennen - 18 februari: Gods Geest leren kennen - 25 februari: Gods hoop leren kennen Aanmelden is mogelijk via een digitaal aanmeldformulier, dat te vinden is op de website van het JongerenCaFE: http://lambertuskerk-rotterdam.nl/jongerencafe.html. Voor verdere informatie of vragen kijk op onze website of stuur een mailtje naar:
[email protected] Namens JongerenCaFE-team, Bernadette Benner en Mark Stuurman (coördinatoren JongerenCaFE)
Oktober = Rozenkransmaand Het Jaar van het Geloof zijn we gestart in oktober 2012. We hebben toen Tientjes van de Rozenkrans gebeden voor het welslagen van dit bijzondere jaar. We zijn nu bijna aan het einde van dit Jaar van het Geloof gekomen en kunnen terugkijken op een mooi jaar waarin vele kinderen in de Lambertusparochie de Rozenkrans hebben leren bidden. In de verschillende projecten hebben kinderen niet alleen voor zichzelf gebeden, ook voor zieke kinderen (kerstkaarten maken in de Advent) en minder bedeelde kinderen (Vastenproject Kinderen geven aan Kinderen). Weer hebben wij de Rozenkransmaand, zoals wij oktober ook noemen, met elkaar kunnen vieren en hebben we tijdens de kinderwoorddiensten uitleg aan de kinderen geven. In de kerk werd er na elke 10 uur Mis een Tientje van de Rozenkrans gebeden. De kinderen kwamen dan weer samen in de Mariakapel en mochten daar kaarsen aansteken en op hun zelf geregen Tientje-armband de tien Weesgegroetjes meebidden. Natuurlijk zongen we met elkaar het Weesgegroet op een vrolijke melodie die we hadden ingestudeerd tijdens de kinderwoorddienst. Aan het einde van het Rozenkransproject hebben de kinderen deze zelf geregen en geknoopte armbandjes meegekregen. De kinderen hebben uitleg gekregen over het kruisteken, het Onze Vader, Weesgegroet en natuurlijk het bidden van de (kinder)rozenkrans. Rozenkransen, gebedenboekjes en andere devotionalia zijn achter in de kerk te verkrijgen. Tijdens de afsluitende viering van de Rozenkransmaand op 27 oktober in de gezinsmis zijn de Tientje-armbandjes gezegend. We kunnen weer terugkijken op een succesvolle Rozenkransmaand. Elly Benner-Poiesz, coördinator kinderactiviteiten 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
3
Alpha-dog Mijn naam is Juda en ik ben een Alpha-hond. Nou ja… mijn vrouwtje zegt dat het eigenlijk Alphacursus hond moet zijn maar dat klinkt van geen kant. Vandaar. Vandaag is het dinsdag. Eén van mijn favoriete dagen. ’s Middags gaan mijn vrouwtje en ik op pad met een paar zware tassen boodschappen. Zij draagt ze, ik moedig haar aan en probeer me te gedragen. Eenmaal aangekomen in de keuken van de Lambertuskerk ga ik eerst de pastorietuin in. Daar wacht mij de belangrijke taak een paar katten te verjagen. Duivelsgebroed! Maar dan gebeurt er in de keuken iets dat mijn directe aanwezigheid vereist. Gehaktballen draaien! Daar mag ik graag mijn werk in de tuin voor in de steek laten. Om half zes wordt het echt leuk. Allerlei goede kennissen komen binnendruppelen. Nooit te druk met tafels dekken en stoelen klaarzetten om even aandacht te schenken aan mij. Gezellige lui. En het begint ook steeds lekkerder te ruiken. Nou ja…. die gehaktballen dan. Als ze een half uur hebben gewerkt is er een onderbreking. Bidden noemen ze dat en ze vinden het geweldig belangrijk. De bel. Onze cursisten komen eraan. Het zijn er 8 dit jaar. Jong en wat ouder, mannen en vrouwen. Fijn dat ze er zijn. Tijd voor de gehaktballen! Helaas volgt nu het enige onderdeel waar ik niet achter kan staan. Precies als al die heerlijke pannen eten naar binnen gaan wordt ik vastgelegd. Ze willen niet dat ik biets of mensen laat struikelen. Omdat ik daar juist erg goed in ben (u moest mijn ‘puppyogen’ eens zien) begrijpt u mijn verontwaardiging. En dan hebben ze het hier alsmaar over het inzetten van je talenten voor de Kerk…. ja, ja…. Ha, ik mag los en…. ik krijg eten. De zaal waar de cursisten zitten is nu gesloten. Een inleider vertelt hele belangrijke dingen. Mij persoonlijk boeit het minder maar als echte Alpha-hond weet ik natuurlijk wel over welke onderwerpen het gaat. Bidden, het kruis, de bijbel, de Kerk en nog veel meer. Daarna wordt er gepraat. Af en toe hoor ik lachen. In de keuken is het ondertussen behoorlijk druk. Stapels vuile borden worden weer schoon en soms mag ik helpen. Kom maar op met die vaat! Wij honden zijn ook erg goed in afwassen. Als de cursisten om half tien naar huis zijn, praten mijn kennissen en mijn vrouwtje nog even na. Natuurlijk moeten ze weer bidden. En dan naar huis. Wat zouden we volgende keer eten? Alpha is een cursus van tien weken over de kernpunten van het geloof. Alles draait om ontmoeting, uitleg, en gesprekken. De Alpha-cursus wordt op zo’n 40 plaatsen in Nederland gegeven in een katholieke setting. In de Sint Lambertuskerk is de cursus in september gestart. Voor meer informatie: www.rk-alphacentrum.nl, www.lambertuskerk-rotterdam.nl, www.ikzoekgod.nl of bel naar het secretariaat.
Komt u ons helpen? Tijdens het Lambertusfeest zijn meerdere mensen succesvol benaderd om vrijwilligerswerk in onze parochie te verrichten. Verschillende parochianen reageerden enthousiast: “Prima gelegenheid om mijn Nederlands te oefenen” of “wat leuk, zeg maar wat ik moet doen”. Voor het team dat de kerk schoon maakt is er nog steeds behoefte aan uitbreiding, nog steeds met de slogan “Tenslotte maken vele handen licht werk”. Wij proberen een team samen te stellen om met elkaar het interieur van ons kerkgebouw schoon te houden. Heeft u een uurtje of twee in de week over om dit dankbare vrijwilligerswerk te verrichten? Heeft u voor andere vrijwilligerstaken belangstelling? Vraag vrijblijvend informatie op het parochiesecretariaat, informatiebladzijde achter in dit blad. U bent van harte welkom.
4
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
zie
Oecumenisch Avondgebed Kralingen St. Lambertuskerk ‘Er zijn mensen in deze tijd, die worden opgejaagd om te produceren, te consumeren, te concurreren… Er zijn mensen in deze tijd, die last hebben van stress, die krampachtig leven en nogal verbeten vasthouden aan geld en bezit…’, zo schreef Jan Soethoudt in november 1976 in de toenmalige Oostergids. En hij vervolgde: ‘Is er dan nergens een plek waar mensen een ogenblik stil kunnen zijn, zich kunnen ontspannen en mens kunnen zijn?... De kerk wil proberen zo’n plek te zijn……’ Bovenstaand stukje werd geschreven bij de oprichting van het Oecumenisch Avondgebed Kralingen op 25 november 1976. Het avondgebed werd gehouden in de Sint Lambertuskerk. Nog steeds wordt iedere donderdagavond gezongen, gelezen, gemediteerd en gebeden in de Sint Lambertuskerk. Al bijna 37 jaar lang houdt een kleine schare dit avondgebed gaande. Zo kunnen mensen op adem komen, tot rust komen bij God. Geen spectaculair gebeuren: wat licht in het portaal en op het priesterkoor enkele brandende kaarsen, verder is de kerk donker. Geen groots orgelspel, maar het ijle geluid van een blokfluit, geen koorgezang, maar enkele stemmen van mensen die geloven, dat het beter kan met onze wereld, dat wij mogen leven van wat God ons schenkt, dat zijn Liefde voor mensen ons bevrijdt van al wat ons beknelt en benauwt. Een Bijbellezing wordt gehoord, gebeden worden gezegd. En stilte, veel stilte. Na een half uurtje gaan wij weer uiteen, een ieder naar zijn eigen plek in deze maatschappij, rooms-katholiek of protestant, samen levend in een wereld waar mensen worden opgejaagd om te produceren, te consumeren, te concurreren… Ook u bent welkom bij het Oecumenisch Avondgebed Kralingen, iedere donderdagavond om 21:00 uur in de Lambertuskerk. Voorafgaand aan het avondgebed is er voor wie wil een kopje thee in de pastorie aan de Hoflaan 121.
Kerstspel in nieuw jasje op Kerstavond Kerst is nog ver weg, maar ook dit jaar is er weer een kerstspel, dat nieuwe elementen bevat ten opzichte van voorgaande jaren! Onveranderd is dat kinderen een levende kerststal zullen vormen. Om er een echte kerststal van te maken hebben we kinderen nodig die Maria, Jozef, koning, engel, herder, schaap, os of ezel willen zijn. Voor de rollen zullen er mooie kostuums gedragen worden. Om te kunnen oefenen en het kerstverhaal te vertellen zijn repetities nodig. Aanmelden voor het kerstspel is niet vrijblijvend, er wordt verwacht dat de kinderen zo mogelijk alle repetities verschijnen. De repetities vallen samen met de 10:00 uur mis op de zondagen in de Advent: • 1e adventszondag 1 december van 10.00 tot 11.30 uur, • 2e adventszondag 8 december van 10.00 tot 11.30 uur, • 3e adventszondag 15 december van 10.00 tot 11.30 uur, • 4e adventszondag 22 december van 10.00 tot 11.30 uur (generale repetitie) • Dinsdag 24 december 19:00 uur, tijdens de Woorddienst met Communieritus op Kerstavond de uitbeelding van het Kerstevangelie. Aanmeldingsformulieren zijn per post verstuurd en liggen achter in de kerk. Aanmelden is ook mogelijk op de website: http://lambertuskerkrotterdam.nl/aanmeldformulier-kerstspel.html. Aanmelden kan tot en met 17 november. Maak je agenda vrij voor de voorbereidingsochtenden op zondag en natuurlijk voor de uitvoering op kerstavond en meld je snel aan voor het kerstspel!!! Bernadette Benner, coördinator Kerstspel 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
5
Afsluiting Jaar van het Geloof op feest Christus, Koning van het heelal Het feest van Christus Koning van het Heelal ("Dominus Noster Iesus Christus Universorum Rex" in het Latijn) is een hoogfeest binnen de Roomskatholieke Kerk dat eind november gevierd wordt, op de 34e en laatste zondag van het liturgisch jaar. Het door paus Benedictus XVI uitgeroepen Jaar van het Geloof dat op 11 oktober 2012 begon, wordt met dit hoogfeest op 24 november afgesloten. Het feest van Christus Koning van het Heelal werd in 1925 ingesteld door paus Pius XI naar aanleiding van de 1600-jarige viering van het Concilie van Nicaea. Paus Pius XI wijdde de encycliek Quas Primas aan dit feest en schreef in 1925 daarin het volgende. De toewijding van de gezinnen en van het mensdom aan Jezus' heilig Hart; de eucharistische congressen Trouwens, wij zien sinds het einde van de vorige eeuw op een buitengewoon gelukkige wijze de weg gebaand tot het instellen van deze feestdag. Het is immers algemeen bekend, hoe deze vorm van verering op even degelijke als heldere wijze is verdedigd in zeer vele werken, overal in de wijde wereld in verschillende talen uitgegeven. Ook de invoering van de vrome praktijk in ontelbaar veel families, om zich met heel het gezin aan het allerheiligst Hart van Jezus toe te wijden, heeft Christus’ koninklijke macht en opperheerschappij veel erkenning bezorgd. En ze bleef niet tot huisgezinnen beperkt, maar ook staten en koninkrijken namen haar over; ja zelfs is op initiatief en onder leiding van Leo XIII in de loop van het heilig jaar 1900 geheel de mensheid aan dat Goddelijk Hart toegewijd.
Wij mogen ook de tegenwoordig geregeld gehouden en zeer druk bezochte eucharistische congressen niet stilzwijgend voorbijgaan. Ook zij hebben er buitengewoon veel toe bijgedragen om deze koningsmacht van Christus over de menselijke maatschappij plechtig te belijden. Hun taak is immers de gelovigen van een afzonderlijk diocees, of die van een geheel volk of land, of zelfs van de gehele wereld, uit te nodigen om Christus, hun Koning, verborgen onder de eucharistische gedaanten, te vereren en te aanbidden. Zij willen dan ook door het houden van toespraken en preken op vergaderingen en in kerken, door openbare uitstelling en aanbidding van het verheven Sacrament en door prachtige processies Christus als de door God gegeven Koning huldigen. Diezelfde Jezus, die een goddeloos geslacht, toen Hij in Zijn eigendom was gekomen, niet heeft willen erkennen, heeft het gelovige katholieke volk, als door een goddelijke ingeving, - zo mag men met het volste recht zeggen - uit de stilte en verborgenheid van het gewijde kerkgebouw als een triomfator langs de straten van de steden willen geleiden, om Hem in al Zijn koninklijke rechten te herstellen. Een geneesmiddel tegen de ergste kwaal van onze tijd: het laïcisme, met zijn warnet van dwalingen; voornamelijk de ontkenning van de rechten van de Kerk Welnu, wanneer ook wij aan alle katholieken gaan voorschrijven om Christus als Koning te vereren, dan hebben wij daarbij tevens de bedoeling te voorzien in de noden van onze tijd en een zeer voornaam geneesmiddel toe te passen tegen de plaag die de maatschappij teistert. Wij bedoelen met die plaag onzer dagen het zogenaamde laïcisme, met al zijn dwalingen en heel zijn verderfelijk streven. Zoals gij wel weet, eerbiedwaardige broeders, is deze gruwel niet op één dag tot volle uitwerking gekomen, maar lag hij reeds lang in het binnenste van de maatschappij te gisten. Want men was begonnen met de ontkenning van Christus' heerschappij over alle volkeren; daarop ontzegde men aan de Kerk het onmiddellijk van Christus' recht afgeleide recht om het mensdom te onderwijzen, om wetten uit te vaardigen, om aan de volkeren de leiding te geven, waardoor zij toch tot de eeuwige zaligheid moeten komen. Toen het zover was, durfde men allengs de christelijke godsdienst met valse godsdiensten te vergelijken en allesbehalve eervol op één lijn te stellen. Verder wilde men de godsdienst aan de staatsmacht onderwerpen en ongeveer 6
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
geheel afhankelijk maken van de willekeur van vorsten en overheden. Nog verder gingen sommigen die meenden dat de geopenbaarde godsdienst plaats moest maken voor een soort natuurgodsdienst, een zeker natuurlijk religieus gevoel. Zelfs waren er staten die meenden het wel zonder God te kunnen stellen, en die heel hun religie lieten bestaan in verwaarlozing van God en godsdienst. Wrange vruchten van geloofsafval en laïcisme Wat wrange vruchten heeft deze afval van Christus bij enkelingen zowel als in de maatschappij sinds lange tijd overvloedig afgeworpen! Hebben wij die reeds in onze encycliek Ubi Arcano Dei Concilio betreurd, wij moeten heden andermaal daarover klagen. Immers daaraan is het te wijten, dat de kiemen van tweedracht overal zijn uitgestrooid, dat er zulk een afgunst is opgelaaid en zo hevige conflicten tussen de volkeren zijn uitgebroken, die nog steeds onoverkomelijke hinderpalen vormen voor vrede en verzoening. Verder, dat er een ongebreidelde begeerlijkheid heerst, niet zelden met het belang van de staat of de vaderlandsliefde als dekmantel en dat daaruit weer, behalve verdeeldheid onder de burgers, ook dat blinde en mateloze egoïsme voortkomt, dat geen oog heeft voor iets anders en geen andere maatstaf aanlegt dan eigen nut en voordeel. Ook is de afval van Christus schuld er aan dat door het vergeten en verwaarlozen van de plicht de vrede in de huisgezinnen grondig is verstoord, dat de familiebanden en tradities verbroken zijn, en ten slotte dat heel het maatschappelijke leven ontwricht is en zich op weg naar de ondergang bevindt. Plicht van de katholieken om de wereld voor Christus te heroveren ondanks hun ongunstige positie Doch wij hebben goede hoop, dat de maatschappij te rechter tijd de weg tot onze allerbeminnelijkste Zaligmaker terug zal vinden. Wij steunen hierbij op de viering van Christus' koningschap, die voortaan ieder jaar zal plaats hebben. Op de katholieken zou ongetwijfeld een plicht rusten om door krachtdadige ijver deze terugkeer voor te bereiden en te verhaasten. Maar het schijnt dat heel velen onder hen in het maatschappelijk verkeer niet de rang bekleden en het gezag hebben, die voor hen, als fakkeldragers van de waarheid, onmisbaar zijn. Deze ongunstige positie is misschien te wijten aan een zekere traagheid of vreesachtigheid van de weldenkenden, die het kwaad geen of te weinig energieke tegenstand bieden; iets waardoor de tegenstanders van de Kerk vanzelfsprekend in durf en vermetelheid zullen toenemen. Maar als de gelovigen eens algemeen gaan begrijpen dat zij onder Christus' banieren een dappere en volhardende strijd hebben te voeren, dan zullen zij weldra, vol apostolische ijver er voor werken om onwetende en van de echte aard vervreemde geesten weer met God, hun Heer, te verzoenen en hun best doen om Zijn rechten onverkort te handhaven. Wat in dit verband de jaarlijkse viering van Christus' koningschap beoogt Bovendien komt het ons voor, dat de jaarlijkse viering van Christus' Koningschap overal ter wereld een machtig middel zal zijn om die openlijke afval, die het laïcisme tot grote schade van de maatschappij heeft veroorzaakt, aan de kaak te stellen en enigermate weer goed te maken. Wordt immers niet bij internationale bijeenkomsten en in de volksvertegenwoordiging de allerzoetste naam van onze Verlosser in een onwaardig stilzwijgen gesmoord? Welnu, des te luider moeten wij die verheven naam uitroepen en de rechten van Christus' koninklijke waardigheid en macht in des te wijdere kring bevestigen. Paus Pius XI - Quas Primas 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
7
Gaudium et Spes, de kerk in de wereld van deze tijd ‘Vreugde en hoop, verdriet en angst van de mensen van vandaag… zijn evenzeer de vreugde en de hoop, het verdriet en de angst van de leerlingen van Christus.’ Met deze openingswoorden markeert de pastorale constitutie over de kerk in de wereld van deze tijd (Gaudium et Spes) een radicale koerswijziging. Niet langer zou de kerk zich afkeren van ontwikkelingen in de moderne wereld. Uit de tekst spreekt een grote zorg voor de armen en voor alle mensen die lijden. Er wordt een visie uiteengezet op de waardigheid van de mens, de verantwoordelijkheid van de gemeenschap, de ordening van de samenleving en de rol van de Kerk daarin. Daarbij komen de cultuur, sociaaleconomische verhoudingen, de politiek en de internationale gemeenschap in beeld. Het vooruitgangsgeloof dat uit de constitutie spreekt, is in de afgelopen decennia gelouterd door sociale en economische crises. De plaats van kerk en geloof in onze westerse samenleving heeft sterk aan kracht ingeboet. Toch plaatst de huidige tijd ons voor nieuwe uitdagingen. Wat betekent deze constitutie, 50 jaar later, voor de rol van de kerkgemeenschap in onze hedendaagse samenleving? Inleider: Tijd: Locatie:
Vicaris H. Egging 20.00 - 22.00 uur Datum: woensdag 6 november Zaal OASE, parochiecentrum De Vier Evangelisten, Wilgenplaslaan 190
Rob Lijesen, teamcoördinator
Paus Franciscus: de Kerk is heilig, omdat Christus haar bemint In het Credo, zeggen wij “ik geloof in de éne (...) Kerk”; zo bevestigen wij de heiligheid van de Kerk en het is een kenmerk dat van bij het begin in het bewustzijn van de eerste christenen aanwezig was, die zich gewoonweg “de heiligen” noemden, omdat zij de zekerheid hadden dat het Gods werk was, het werk van de Heilige Geest die de Kerk heiligt. Maar in welke zin is de Kerk heilig, als wij zien dat de historische Kerk, op haar weg doorheen de eeuwen, veel moeilijkheden, problemen, duistere momenten gehad heeft? Kan zij als een Kerk van mensen, van zondaars, heilig zijn? Zondige mannen en vrouwen, zondige priesters, religieuzen, bisschoppen, kardinalen, pausen, iedereen is zo. Hoe kan zo een Kerk dan heilig zijn? Heilige Geest Om op die vraag te antwoorden, zou ik mij willen laten leiden door een passage uit de brief van de heilige Paulus aan de christenen van Efeze. De apostel neemt de relaties in een gezin tot voorbeeld en zegt dat “Christus de Kerk heeft liefgehad: Hij heeft zich voor haar overgeleverd om haar te heiligen” (Ef. 5, 25-26). Christus heeft de Kerk liefgehad, Hij heeft zich op het kruis helemaal gegeven. Wat betekent dat? Dat betekent dat de Kerk heilig is, omdat zij voortkomt uit God die heilig is, die haar trouw is en haar niet overlaat aan de macht van dood en kwaad. Zij is heilig omdat Jezus Christus, de Heilige Gods, onlosmakelijk met haar verenigd is; zij is heilig omdat zij geleid wordt door de Heilige Geest die zuivert, transformeert, vernieuwt. Zij is niet heilig uit kracht van onze verdiensten, maar omdat God haar heilig maakt, zij is de vrucht van de Heilige Geest en Zijn gaven. Niet wij maken de Kerk heilig, God doet het, de Heilige Geest heiligt de Kerk in Zijn liefde. Zondaars U zou me kunnen zeggen: maar de Kerk bestaat uit zondaars, dat zien we elke dag. En het is waar; wij zijn een Kerk van zondaars; en wij, zondaars, zijn geroepen ons door God te laten 8
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
transformeren, vernieuwen, heiligen. In de geschiedenis was er de bekoring van sommigen die beweerden: de Kerk is alleen de Kerk van de zuiveren, van hen die helemaal coherent zijn en de anderen moeten van haar verwijderd worden. Dat is niet waar, dat is een ketterij. De Kerk, die heilig is, weigert geen zondaars – zij weigert ons niet, niemand van ons; zij weigert ze niet, omdat zij ons allen roept – zij verwelkomt iedereen, zij staat open voor hen die het meest veraf zijn, zij roept heel de wereld op zich door de barmhartigheid, de tederheid en de liefde van de Vader te laten omhelzen, die iedereen de mogelijkheid biedt Hem te ontmoeten, op weg te gaan naar de heiligheid. ‘Maar, vader, ik ben een zondaar, ik heb zware zonden gedaan, hoe kan ik voelen dat ik deel uitmaak van de Kerk?’ Mijn dierbare broeder, dierbare zuster, dat is juist wat de Heer verlangt, dat ge Hem zegt: Heer, ik ben hier, met mijn zonden. Is hier iemand onder u zonder zonden? Is er iemand? Niemand. Niemand onder ons; iedereen draagt zonden met zich mee, maar de Heer wil ons horen zeggen: ‘vergeef mij, help mij vooruit te komen, transformeer mijn hart!’. En de Heer kan de harten omvormen. Vader De God die wij in de Kerk ontmoeten, is geen onverbiddelijke rechter, maar de Vader uit de parabel van het Evangelie. Ge kunt de zoon zijn die het huis verlaten heeft, die tot op de bodem geraakt is door zich van God te verwijderen. Als ge de kracht hebt om te zeggen: ik wil terug naar huis, zult ge de deur open vinden. God komt u tegemoet omdat Hij altijd op u wacht, God verwacht u altijd. God neemt u in de armen, Hij omhelst u en viert feest. Zo is de Heer, zo is de tederheid van onze Vader. De Heer wil dat wij deel uitmaken van een Kerk die haar armen weet te openen om heel de wereld te verwelkomen, die niet het huis is van een klein getal, maar ieders huis, waar iedereen kan vernieuwd, getransformeerd, geheiligd worden door Zijn liefde, zowel de sterksten als de zwaksten, zondaars, onverschilligen, zij die zich ontmoedigd en verloren voelen. De Kerk biedt iedereen de mogelijkheid de weg van de heiligheid te gaan, die de weg is van de christen: zij laat ons Jezus Christus ontmoeten in de sacramenten, vooral in Biecht en Eucharistie; zij deelt ons Gods Woord mee, zij laat ons leven in naastenliefde, in Gods liefde voor iedereen. Stellen wij ons dan de vraag: laten wij ons heiligen? Zijn wij een Kerk die zondaars roept en met open armen ontvangt, die moed geeft, hoop, of zijn wij een Kerk die op zichzelf besloten is? Zijn wij een Kerk waar Gods liefde beleefd wordt, waar men aandacht heeft voor de anderen, waar de enen voor de anderen bidden? Heilig Een laatste vraag: wat kan ik doen, ik die mij zwak, broos, zondig voel? God zegt het u: heb geen angst voor de heiligheid, wees niet bang om hoog te mikken, u door God te laten beminnen en zuiveren, heb geen angst u door de Heilige Geest te laten leiden. Laten wij ons door Gods heiligheid aansteken. Elke christen is tot heiligheid geroepen; en heiligheid bestaat vooreerst niet in het doen van buitengewone dingen maar in God in zich te laten werken. Dat is de ontmoeting van onze zwakheid met de kracht van Zijn genade, dat is vertrouwen stellen in Zijn werking die ons in naastenliefde laat leven, alles met vreugde en nederigheid laat doen, voor Gods heerlijkheid en ten dienste van de naaste. Er is een bekende zin van de Franse schrijver Léon Bloy; in de laatste ogenblikken van zijn leven zei hij: ‘er is één enkele droefheid in het leven: niet heilig te zijn’. Laten wij de hoop op de heiligheid niet verliezen, laten wij allen die weg inslaan. Willen wij heilig zijn? De Heer wacht op ons, op ons allen, met open armen, Hij wacht op ons om ons op deze weg van de heiligheid te vergezellen. Beleven wij ons geloof met vreugde, laten wij ons door de Heer beminnen... vragen wij in het gebed deze gave aan God, voor onszelf en voor de anderen. Uit RK-documenten: Paus Franciscus tijdens audiëntie op 2 oktober jl. 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
9
Rotterdam in Lourdes van 28 september tot 3 oktober Het was een hele krachttoer om de idee die twee jaar geleden was ontstaan werkelijkheid te laten worden: een bedevaart naar Lourdes voor Jongeren, Autochtonen en Migranten (JAM) uit diverse parochies in Rotterdam. Ook parochianen van de Lambertuskerk behoorden tot de deelnemers, van wie veertig met de bus en honderd twintig met het vliegtuig de reis hebben ondernomen. Aangekomen in Lourdes, werden we in verschillende hotels ondergebracht en er was zelfs een zorghotel voor hen die verzorging nodig hadden. Het was een week van ontdekking en ontmoeting in het Lourdes, waarvan het heiligdom na de zware overstromingen eerder dit jaar helemaal was opgeknapt dankzij vele handen, ook van vrijwilligers. In het stadje zelf staan langs de Gave rivier hotels die hun deuren hebben moeten sluiten daar de schade te groot was. Al gauw bleek dat de opzet van zo’n diverse groep pelgrims een schot in de roos was. De jongeren duwden en trokken de rolstoelen en kwamen in gesprek met de ouderen in wederzijds respect voor elkaar. De talen, Nederlands, Spaans en Portugees, dwarrelden door elkaar in de mooie vieringen die door onze priesters en pastores uit Nederland zorgvuldig waren voorbereid. Al de eerste avond bij aankomst was er de welkomstviering met een groet aan de grot. Het was rustig in Lourdes, de Italiaanse bedevaarders stonden op het punt te vertrekken en pas enkele dagen later stroomden duizenden Fransen toe voor de jaarlijkse bedevaart van de rozenkrans. Zo kwam het dat we op zondag in de Pius X basiliek niet ver van het altaar zaten voor de internationale zondagsmis. Hoogtepunt is steeds de mis bij de grot, zo dicht bij de plaats waar Maria in 1858 verscheidene malen aan Bernadette verscheen. De boeteviering, handoplegging, Mariaviering en de afscheidsmis in de Basiliek van de Rozenkrans waren momenten van ingetogenheid en gebed. Water uit de bron werd gedronken en op pijnlijke plekken gesprenkeld, maar ook overvloedig en veelvuldig in flessen en flesjes gegoten voor het thuisfront. De baden werden ervaren als een gebaar van overgave en van grote voldoening eenmaal de stap gezet. Het ‘wonder’ van Lourdes heeft zich ook op deze bedevaart voltrokken: ruim tweehonderd deelnemers uit verschillende lagen en culturen van de Rotterdamse bevolking vonden elkaar in gebed en gesprek. Een initiatief van pastoraal werker Rob Lijesen dat niet in Lourdes stopt, maar wordt voortgezet in onze havenstad. Monique Walrave
KJD – Katholieke Jongeren Dag(en) De al 35 jaar bestaande jaarlijkse Katholieke Jongerendag (KJD) is ingrijpend veranderd van vorm en uitgegroeid tot een openluchtfestival. Op 28 en 29 juni 2014 zal op het terrein van de Mariënkroon in Nieuwkuijk (bij ’s-Hertogenbosch) de eerste editie plaatsvinden van wat, zo is de bedoeling, een jaarlijks terugkerend feest wordt. We beginnen het festival op zaterdagavond met een inhoudelijk programma voor jongeren van zestien jaar en ouder. Voor wie wil, is er de gelegenheid om te overnachten op de camping die op het festivalterrein zelf wordt ingericht. De zondagochtend begint met een grootse openluchtmis, gevolgd door een programma met diverse artiesten en bands op een groot podium en - in diverse tenten - bekende en minder bekende gasten, sprekers en workshops. Over het hele festivalterrein heen krijgen tal van organisaties de gelegenheid zich te presenteren. De oude gebouwen liggen midden in het groen: een op sommige plekken haast sprookjesachtige sfeer, waarin het nieuwe festival haar plek zal gaan vinden. De Katholieke Jongerendag is bestemd voor jongeren vanaf 12 jaar (de avond en nacht alleen voor 16+). Het wordt bijna volledig georganiseerd door jongeren zelf: jongeren zijn zelf verantwoordelijk voor de opzet, de organisatie en het programma. Wil je meehelpen tijdens het festival? Stuur dan een mail naar
[email protected] 10
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
Spiritualiteit – Maria in de poëzie Enige tijd geleden schonk een bejaarde Franse vriendin mij een prachtig boek, een bibliofiele uitgave met de titel: ‘Notre Dame des Poètes’. Een bloemlezing Mariagedichten uit de Franse literatuur. Het is in linnen gebonden en op de omslag is een ronde uitsnijding van echt glas aangebracht, waarop een madonna met kind is gebrandschilderd. De uitgever, Robert Morel uit de Haute Provence, liet er vijfhonderd exemplaren van drukken voor vrienden en kennissen; mijn vriendin was een van hen. Het staat nu op de ‘eregalerij’ achter glazen deuren in een van mijn boekenkasten. Van oudsher wordt in Frankrijk, het land dat wel eens de ‘oudste dochter van de katholieke kerk’ wordt genoemd, religieuze poëzie geschreven. Al in de twaalfde eeuw hebben troubadours in Aquitanië op hoofse wijze de ‘Hemelse Koningin’ bezongen. Letterlijk, want rondtrekkend langs kastelen zongen ze zowel wereldlijke als geestelijke liederen. Ridders en koningen dichtten mee, o.a. Charles d’ Orléans ( 1391- 1465) bad om voorspraak tot de moeder van God voor vrede in zijn land. Andere auteurs die in de loop der eeuwen Mariagedichten geschreven hebben zijn: François Villon, Corneille, Racine, Victor Hugo, Paul Verlaine, Charles Peguy, Paul Claudel, Marie Noël en vele anderen. In de Nederlandse literatuur zijn er evenzeer veel Maria-gedichten geschreven, ook door protestanten, zoals bijvoorbeeld: Guillaume van der Graft, uit: ‘Maria Boodschap’: Over de eerste verbazing, /over de wildernis van de onzekerheid/ gaat de wind voorspoed,/ wees gegroet. Muus Jacobse, uit: ‘Wat heeft Maria ons bewaard’: Wie heeft van zo nabij gehoord,/ wat God spreekt tot de aarde?/ Maria, moeder van het Woord/ spreekt ook in onze oren door. De katholieke hoogleraar Anton van Duinkerken, uit: ‘Maria bij Elisabeth’: Die dingen hebben een diepere zin/ dan de mensen tot heden toe zagen/ want nu krijgt de wereld een nieuw begin/ en een antwoord op alle vragen. Henriëtte Roland Holst-van der Schalk, uit: ‘Maria, Vorstin vol genade’: O Moeder Gods, ontzaglijk gebeuren/ voltrekt zich in Gods eeuwigheid/ smarten als uw hart verscheuren/ maken het onze t’ aanvaarden bereid/ O moge ook ik dienstmaagd des Heren zijn/ wassen met mijn offer de wereld rein. Michael Zeeman, uit: ‘Vespers voor Maria’: Zij roepen er u aan, Maria, /wat doet het er toe/ voor wie zo weinig gelooft/ maar als wij aan de poorten zijn geraakt/ heb ik menigmaal om jou zitten roepen. Pierre Kemp, uit: ‘Hemelsblauw’: Waarom ik bij zo’n blauwe mantel aan de hemel denk/ en zie vanuit haar ogen een Godsgeschenk?/ Er bloeit nog ergens diep in mij verloren/ Een bloem van kinder-hemel- lore –lore. In de zomervakantie fietsten we met een paar oude schoolvriendinnen een week door NoordBrabant. In een veldkapel stond een Mariabeeld; er lagen een paar kerkboeken en zangbundels. Spontaan hebben we daaruit naar hartenlust Marialiedjes gezongen, die we nog kenden uit onze jeugd. Meerstemmig. Heerlijk! Toen we daarna verder reden, zagen we warempel langs een veld nog menig ‘bloemke blauw in ‘t koren’, een poëtische benaming voor Maria, zoals die voorkomt in het lied: ‘God groet U, zuiv’re bloeme’. De zon scheen en over de aarde lag een lichte glans. Louise Leneman
Sacra Conversazione, Fra Angelico, ca. 1450 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
11
Willibrordzondag: God van leven, wijs ons de weg naar recht en vrede! Willibrordzondag wordt dit jaar gehouden op 3 november. Op dat moment zal in Busan (Zuid-Korea) de 10e algemene vergadering van de Wereldraad van Kerken plaatsvinden. De voorbereidingen op deze grote oecumenische bijeenkomst die eenmaal in de zeven of acht jaar gehouden wordt, zijn in volle gang. Het centrale thema van de bijeenkomst luidt: God van leven, wijs ons de weg naar recht en vrede. De band met de wereldwijde oecumenische beweging wordt door de Katholieke Vereniging voor Oecumene gekoesterd. Daarom hebben we hetzelfde motto gekozen als uitgangspunt voor de viering van Willibrordzondag. Informatie Op de website van de Wereldraad van Kerken is veel informatie over de Assemblee in Busan te vinden. Op een speciale pagina staan niet alleen de relevante documenten, maar ook meditaties, liederen en gebeden. De meeste informatie is in het Engels. Informatie in het Nederlands vindt u behalve op deze website ook op de website van de Raad van Kerken. Het thema 'God van leven, wijs ons de weg naar recht en vrede' is ingegeven door een groeiend besef van urgentie met betrekking tot de zorg voor het leven en de inzet voor gerechtigheid. Het thema is tegelijkertijd een gebed en een acte van geloof die christenen oproept om zich te richten naar Gods visie op gerechtigheid en vrede. Het logo is geïnspireerd op Jes. 42,1-4 over de roeping van Gods uitverkoren dienaar, die niet geknakt wordt voordat het recht op aarde is gevestigd. Het logo toont hoe vanaf de grond – door rotsen en ketenen heen – het leven opkomt en groeit om zo Gods gerechtigheid naar de aarde te brengen. In het midden van het logo staat het beeld van de boom van het leven – van Christus die in de wereld aanwezig is – en die op de vleugels van drie vogels Gods gerechtigheid naar iedere hoek van de aarde brengt.
Gebed voor de Assemblee in Busan O God van leven, leid ons naar gerechtigheid en vrede, opdat de gewonde wereld genezing vindt, gescheiden kerken zichtbaar één worden en lijdende mensen hoop vinden, door de Ene die voor ons gebeden heeft en in Wie wij één lichaam zijn, uw Zoon, Jezus Christus, die met U en de Heilige Geest, leeft en regeert, één God, nu en altijd, Amen 12
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
Advent 2013 Het woord 'Advent' heeft zijn wortels in de Latijnse taal. Het woord 'adventus' betekent 'komst' en 'advenire' wil zeggen 'naar iets of iemand toekomen'. Als christenen vieren wij dat God naar ons toekomt in zijn Zoon Jezus Christus. Jezus is de Emanuel, God-met-ons. Gods Zoon wordt mens Kerstmis is een belangrijk christelijk feest, want met de geboorte van Jezus vieren we dat God zelf mens wordt. Hij is midden in onze menselijke onmacht van kwaad en verdriet gekomen om ons daaruit op te tillen. Er gaan zoveel dingen verkeerd in onze wereld en daar hebben wij zelf geen oplossing voor. Jezus is gekomen om ons daaruit te verlossen en een nieuw Leven in Hem aan te bieden. Jezus eerste en tweede komst Natuurlijk is de adventstijd op de eerste plaats een tijd van verlangend uitzien naar het geboortefeest van Jezus. God is mens geworden in de gedaante van een klein hulpeloos kind! Dat is voor ons christenen niet slechts een gebeurtenis uit een ver verleden. Het is iets om ons nog altijd, elke dag, over te verheugen, te verwonderen en dankbaar voor te zijn! Toch is de Advent meer dan alleen maar een voorbereiding op het geboortefeest van Jezus. Het gaat niet alleen om kaarsjes en een stal om vredig bij weg te dromen. Wie de evangeliën van deze voorbereidingstijd leest, komt tot de ontdekking dat wij soms flink wakker worden geschud. Steeds worden we eraan herinnerd: Neem Gods Boodschap ter harte, het is van levensbelang! Durf te veranderen! Blijf niet op dezelfde voet verder leven! Werk mee aan Jezus' komst in onze harten, levens, gezinnen, omgeving... Daarom is de Advent ook een periode van voorbereiding op de wederkomst van Christus op het einde der tijden, zijn 'tweede' komst. Dan zal Hij ons ter verantwoording roepen. Wanneer dat zal gebeuren, weet niemand. Wij weten ook niet wanneer het einde van ons eigen leven daar is. Daarom is het van belang ons geloof altijd levend te houden en het niet te laten verslappen of verflauwen. Vandaar ook de oproep in deze Advent om waakzaam te zijn. Naar God toe gaan God komt naar ons toe. Maar wij worden in deze tijd ook opgeroepen om naar God toe te komen. Om ons meer naar God toe te keren in de manier waarop wij denken, in onze hele manier van leven. Met een wat moeilijker woord heet het dan: wij worden opgeroepen ons te bekeren. Daarom is de Advent een tijd van bezinning. We zien dit aan het paarse kazuifel van de priester, want paars is de kleur van bezinning en bekering. We merken het aan het ontbreken van het Eer aan God (het Gloria) in de zondagse liturgie. Pas met Kerstmis zal dit loflied van de engelen weer vol blijdschap in de kerk gezongen of gebeden worden. Adventskrans Natuurlijk blijft de Advent een tijd van vreugde en hoop. Deze elementen: bezinning, maar ook vreugde en hoop, zijn terug te vinden in de adventskrans, die thuis en in de kerk zal worden opgehangen of neergezet. Het paarse lint is het teken van bezinning en inkeer, de winterharde dennentakken zijn het symbool voor eeuwig leven. In een seizoen waarin het steeds vroeger donker wordt, verspreiden de kaarsjes hun warme licht. Zij doen ons denken aan Christus, het Licht dat in de wereld zal komen. Begin nieuw kerkelijk jaar De eerste zondag van de Advent is luidt het begin in van een nieuw kerkelijk of liturgisch jaar. Hieronder ziet u een tekening waaruit duidelijk blijkt hoe het kerkelijk jaar is opgebouwd. Iedere periode heeft zijn eigen liturgische kleur; paars is de kleur van bezinning, wit van feest, groen van de gewone tijd door het jaar. De laatste zondag van het kerkelijk jaar is voorbehouden voor het feest van Christus Koning. Zo vieren we ieder jaar weer opnieuw alle gebeurtenissen vanaf het begin van Jezus' leven tot en met zijn Hemelvaart en de Geboorte van de jonge Kerk. Van de website van www.samueladvies.nl 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
13
Gezangen tijdens de Hoogmis De eerste uitvoering van de Missa in honorem Sancti Lamberti van Aart de Kort tijdens het Lambertusfeest op zondag 15 september jl. en de tweede uitvoering van dit werk tijdens het Benefietconcert op vrijdag 20 september jl. waren voor het Sint Gregoriuskoor en ondergetekende al twee mooie hoogtepunten in het nog prille seizoen 2013-2014. Inmiddels wordt volop gestudeerd aan muziek voor de komende tijd. Na de uitvoering van de Missa Iubilemus Salvatori van Bernard Bartelink op zondag 6 oktober jl. kunt u het volgende verwachten aan meerstemmige koormuziek: Op zondag 3 november zal Vrouwenkoor La Confiance de People’s Mass uit 1954 van Albert de Klerk (1917-1998) uitvoeren. In deze nog vóór Vaticanum II gecomponeerde Latijnse mis was het de bedoeling dat ‘het volk’ in afwisseling met het koor zou participeren. In de praktijk blijkt dit een te ambitieuze opgave en wordt deze mis als exclusief koorwerk vertolkt. Het is een werk dat heel typerend is voor het oeuvre van De Klerk: speels en lyrisch, zeer fraai en Frans georiënteerd (Fauré, Ravel) in de harmonie. Naast deze mis wordt uitgevoerd: Cantabo Domino, eveneens van Albert de Klerk en I will worship van George Dyson (1883-1964). Op zondag 10 november brengt het Sint-Gregoriuskoor de Choralmesse uit 1959 van Erna Woll (1917-2005). Dit werk kon u al eerder beluisteren met Kerstmis 2010 en 2011 en het Lambertusfeest van 2012. De titel Choralmesse slaat op het gebruik van het gregoriaans, immers, in het Duits noemt men het gregoriaans Gregorianischer Choral. Steeds worden meerstemmige passages afgewisseld met het oorspronkelijke gregoriaans. Het klankbeeld is uitgesproken doorzichtig en bedient zich van een lenige, vitale ritmiek met veel maatwisselingen. Opvallend zijn de motiefherhalingen (zoals een litanie), met steeds kleine variaties en ritmische verschuivingen. Op zondag 8 december, de tweede zondag van de Advent, kunt u het Vrouwenkoor La Confiance beluisteren in de Missa Fons Amoris van Herman Strategier (1912-1988). Vanwege de Advent wordt het Gloria niet gezongen. Evenals het werk van Albert de Klerk kenmerken de composities van Strategier zich door lyriek en een Frans getint idioom. Naast deze mis wordt ook I sing of a maiden van Patrick Hadley (1899-1973) ten gehore gebracht. Inmiddels nadert Kerstmis. Voor de nachtmis en de hoogmis op Eerste Kerstdag staat evenals vorig jaar de Missa brevis van L.B. Est (1795-1882) gepland. U herinnert zich wellicht nog die elegante mis die qua stijl doet denken aan de muziek van Mozart. Het Sint-Gregoriuskoor zal deze mis en de bijpassende kerstmuziek weer met veel plezier zingen. Eric Koevoets, dirigent-organist
Venster op Muziek Met tevredenheid kijkt de Stichting ‘Venster op muziek in de Lambertus’ terug op haar eerste lustrumviering in de vorm van een Benefietconcert ten bate van Mercys Ships. Wat een prachtige sfeer is er neergezet door de deelnemers: parochiekoor Sint Gregorius, Vrouwenkoor La Confiance, sopraan Jenny Haisma, blokfluitist Hilde de Wolf en organist/dirigent Eric Koevoets. Zij hebben een gevarieerd programma ten gehore gebracht, dat de luisteraars aan hun stoelen kluisterde. Het prikkelde de aanwezigen tot gulle giften. Want ondanks dat de kerk niet vol zat, leverde de collecte ruim € 1.000 op en een aantal nieuwe donateurs voor Mercy Ships. Namens Venster op Muziek in de Lambertus en Mercy Ships onze dank aan allen, die zich hiervoor belangeloos hebben ingezet! Inmiddels is het nieuwe seizoen begonnen. Het eerste recital in de winterserie zit er al weer op. Drie prachtige concerten bevelen we u van harte aan. Prachtige koren uit Rotterdam
14
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
treden op met bijzondere programma’s. TREK UW DIKKE ZONDAGMIDDAG EENS LUISTEREN. HET IS ABSOLUUT DE MOEITE WAARD!
JAS EN LAARZEN AAN EN KOM OP
VOCAAL IN DE WINTER – Genieten in je dikke jas… 17 NOVEMBER 2013, 15.15 UUR entree € 18,‘Stad van Vrede’ Composities met als onderwerp het Hemels Jeruzalem van Howells, Diepenbrock, Parry, Milhaud en Bainton door VOCAAL ENSEMBLE TIRAMISU O.L.V. NIELS KUIJERS 1 DECEMBER 2013, 15.15 UUR entree € 12,50 ‘Mis van Stravinsky voor koor en tien blazers’ en werken van Gesualdo en Morales door CAPPELLA GABRIELI O.L.V. MAARTEN MICHIELSEN 26 JANUARI 2013, 15.15 UUR entree vrij, collecte ‘KOORWERKEN VAN RHEINBERGER, BRUCKNER, DURUFLÉ EN HOLST’ Door CAPELLA SINE NOMINE O.L.V. ANDRE VIS
CD ‘Voix Céleste’ van uw eigen organist Eric Koevoets op het orgel van de Sint Lambertuskerk: ‘Wat een mooi orgel…, wat een organist, wat een sfeer.’ Nederlands Dagblad september 2013 NU TE KOOP bij het parochiesecretariaat voor € 15,- (in vakhandel € 18,50) Programma: Vorspiel zu Parsifal (Wagner/Koevoets), Naïades, op. 55/4 (Vierne), Introduktion und Passacaglia – Sonate VIII, op. 132 (Rheinberger), Prélude et Fugue (Koevoets), Capriccio in fis, op.59/10 (Reger), Pièce Symphonique, op. 16 (Tournemire), Trois Méditationes sur la Sainte Trinité (Langlais) Deze CD is geproduceerd in opdracht van Stichting ‘Venster op muziek in de Lambertus’ en mede mogelijk gemaakt door ondersteuning van de Erasmusstichting.
Kroniek Gedoopt: 13-10 Alexander Ligthart, zoon van dhr. en mw. Ligthart-Golas. 20-10 Estée Dieudonnée Habiboellah, dochter van dhr. en mw. Habiboellah-Schretzmeijer Getrouwd: 23-08 Hein Oostenrijk en Marjolein Heemskerk 06-09 Marian Bača en Ismini Houweling 21-09 Kristiaan Glorie en Thi Thanh Vân Buì 05-10 Sebastiaan ter Wee en Dragha Vrovac 11-10 Robert Zeestraten en Laurien Johannes Overleden: 29-08 Frederika Maria Gerarda Herrewijn-van der Veer, in de leeftijd van 85 jaar. 19-09 Cornelis Jacobus Antonius Hofstede, in de leeftijd van 67 jaar. 10-10 Emma Maria Biemans-Lafranca, in de leeftijd van 72 jaar. 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
15
Cecilia en het orgel In 1559 werd tijdens herstelwerkzaamheden aan de kerk Santa Cecilia in Trastevere, een volkswijk in Rome, de houten kist van de patroonheilige teruggevonden. Volgens de al dan niet betrouwbare verslagen kwam haar lichaam, bedekt met een lang gewaad, ongeschonden te voorschijn. Zij lag op haar rechterzij, het hoofd weggedraaid en kuis bedekt met een sluier, de benen iets opgetrokken, de armen naar voren gestrekt. Twee vingers van haar rechter en één van haar linker staken naar voren; men las er het teken van de Drie-eenheid in terug. Zo ligt ze nog altijd opgebaard in een geopende sarcofaag aan de voet van het altaar dankzij beeldhouwer Stefano Maderno die van zijn eerste grote opdracht meteen zijn meest geslaagde werk maakte. Zijn wit marmeren meesterwerk toont het martelaarschap als een verstild drama. De bruutheid van haar dood is bijna onzichtbaar en wordt alleen door een snede in haar hals gesuggereerd. Volgens haar passio (lijdensverhaal) uit circa 500 was Cecilia een telg uit een heidens patriciërsgeslacht, die zich in stilte tot het christendom had bekeerd. Wanneer haar ouders haar echter uithuwelijken aan Valerianus, bekent zij hem op de avond na haar bruiloft dat zij haar hart reeds aan Christus heeft gegeven en vraagt hem haar maagdelijkheid te eerbiedigen. Valerianus en zijn broer Tiburtius bekeren zich tot haar geloof. Alle drie sterven zij de marteldood. Cecilia's patronaat van musici, zangers, instrumentmakers en orgelbouwers berust op een verkeerde tekstinterpretatie. In het officie op haar feestdag werd sinds de achtste eeuw een zin uit haar vita (levensbeschrijving) opgenomen: ’Terwijl de instrumenten (op haar huwelijksfeest) klonken, zong zij in haar hart alleen voor de Heer en zei: ”Heer, moge mijn hart en mijn lichaam onbevlekt blijven, opdat ik niet beschaamd worde”. De zin werd later ingekort tot ’terwijl de instrumenten klonken, zong Cecilia voor de Heer’. Zo kon de suggestie ontstaan dat Cecilia zong op de klanken van de muziek. In het latijn heet het “Cantantibus organis Cecilia Domino decantabat”. Het ‘organis’ kon ook met orgel worden vertaald. De volgende stap ligt voor de hand. Cecilia zingt tot haar Heer terwijl zij zichzelf op het orgel begeleidt. Juist de heilige, die zich afsloot voor de muziek op haar hoogtijdag, zou tot patroon van de muziek uitgroeien. Dit gebeurt overigens pas in de 15e-16e eeuw. Voordien zijn Johannes de Doper en Job de muziekheiligen. Een plaats met een oude Ceciliaverering is Veldhoven, waar zij al vroeg patroon van de kerk was (1281), ver voor haar 'muzikale tijd'. Op het oude gemeentewapen werd zij dan ook voorgesteld zonder orgel. Daar kwam in 1924 verandering in, toen Veldhoven een zelfstandige gemeente werd. Op de vraag of men het oude gemeentewapen mocht behouden, gaf de minister van justitie, op advies van de Hoge Raad van de Adel, in overweging het oude wapen van de Heilige Cecilia aan te passen omdat haar attribuut ontbrak. De minister adviseerde een voorbeeld te nemen aan de beroemde Cecilia van Rafaël uit 15165 (tegenwoordig te Bologna), een werk dat vele schilders na hem inspireerde om de heilige musicerend weer te geven. Het is echter nog maar de vraag wat Rafaël met zijn werk precies beoogde. Op het schilderij staat Cecilia te midden van Paulus, Johannes de Evangelist, Augustinus en Maria Magdalena. In haar handen houdt Cecilia een register van een orgel op zijn kop, zodat de pijpen eruit dreigen te vallen. Andere instrumenten liggen al op de grond. De heilige zelf heeft enkel aandacht voor het gezang van de engelen uit de hemel. Alles wijst er dus op dat Rafaël de oorspronkelijke legende heeft gevolgd. Wouter Prins (Museum voor Religieuze Kunst, Uden) 16
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
Boeken en uitgaanstips Bundel literaire kerstverhalen - Antoine Bodar Antoine Bodar, priester, estheticus, kunsthistoricus, schrijver, gasthoogleraar aan de Katholieke Theologische Faculteit Utrecht en presentator bij de RKK-omroep, heeft een bundel met door hem gekozen kerstverhalen samengesteld, die in december zal verschijnen. Afgelopen kerst was Bodar een van de Nederlanders die door het Museum Catharijneconvent waren uitgenodigd om kerstverhalen voor te lezen. Het bleek hem onverwacht moeilijk een goed kerstverhaal te vinden. Beschikbare verhalen vond hij “te kinderachtig of te sprookjesachtig of te ongegrond”. Daarop ontstond bij hem het idee om zelf een bundel Kerstverhalen samen te stellen. Literair Bodar koos literaire verhalen van onder anderen Anton Tsjechov, Heinrich Böll, Gerard Walschap, Godfried Bomans, Bertus Aafjes, Ed Hoornik en Vonne van der Meer. De bundel bevat tevens het Bijbelse kerstverhaal, Bodars persoonlijke inleiding over ‘het kerstgevoel’ en het gemeenschappelijke van kerstverhalen. Presentatie De bundel wordt op donderdagmiddag 19 december gepresenteerd in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Hierna te koop bij de betere boekhandel.
Advent en kerstartikelen bij Kerk in Nood Bij de stichting Kerk in Nood zijn weer heel wat leuke en mooie advent, kerst en andere kerkgerichte producten te koop via de webwinkel. Een gedeelte van de opbrengst gaat naar de verschillende projecten waar Kerk in Nood hulp biedt. Er is een grote keuze aan prachtige kerkelijke kerstkaarten te verkrijgen en de adventskalender die u hiernaast ziet. http://www.kerkinnood.nl/
Omdat U er bent (teksten en gebeden rond Maria) Maria is voor talrijke mensen in onze tijd een vrouw van grote betekenis. Ze is de Moeder van Jezus. Zij stond open voor de heilige Geest en is haar Zoon in alles trouw gebleven, tot in zijn dood. In haar lofzang, het Magnificat, komt ze naar voren als een fiere vrouw, gelovig tot op het bot. Ze is nog altijd een voorbeeld en toevlucht voor velen. Maria leeft. In kerken en kapellen zie je altijd mensen bidden bij haar beeltenis. Ook thuis staat bij velen een Mariabeeld of -icoon waarvoor een lichtje brandt of bloemen staan. Aan Maria kun je je zorgen en gedachten kwijt. Met haar kun je je vreugde en verdriet delen. Zij kijkt naar ons, zij luistert naar ons, stil en aandachtig. Zij is er, altijd. ‘Midden onder U' brengt een nieuw boekje uit, getiteld Omdat U er bent, Teksten en gebeden rond Maria om mensen woorden te geven, als zij willen verwijlen bij Maria. De gebeden en meditaties zijn geschikt om te zeggen bij een Mariabeeld of -icoon thuis of in een kerk of kapel. Het boekje kan ook inspireren op een tocht naar een Mariabedevaartplaats. Het is geïllustreerd, gedeeltelijk in kleur, en bevat 32 bladzijden. Het verschijnt in de serie Zegen en Gebed. € 5,40 - http://www.berneboek.com 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
17
Helpt u mee kerstkaarten maken voor zieke kinderen? In de Advent gaan kinderen tijdens de woorddienst weer kerstkaarten maken voor zieke kinderen in het Erasmus MC – Sophiaziekenhuis. Vorig jaar werden zo’n kleine 400 kerstkaarten gemaakt met hulp uit het hele land tot uit Friesland toe! Vele kinderafdelingen van ziekenhuizen in de regio hebben de kerstkaarten van harte in ontvangst genomen en hiermee op Kerstavond of op eerste Kerstdag de kinderen verrast. Ook dit jaar proberen we veel kerstkaarten voor zieke kinderen te realiseren. Achter in de kerk staat in de Advent de presentatietafel, waarop voorbedrukte kerstkaarten liggen die u mee naar huis kunt nemen om in te kleuren en te versieren met bijvoorbeeld stickertjes en sterretjes. Op deze tafel staat ook een brievenbus, waarin u de door u en de kinderen gemaakte kaarten kunt “posten”. Het is de bedoeling dat bij elke ingeleverde kaart een kraal op de rozenkransposter wordt ingekleurd. Zo hopen wij aan het einde van de Advent veel ingekleurde rozenkransposters te verkrijgen. Per ingeleverde kaart vragen wij een Weesgegroetje voor deze zieke kinderen te bidden, wat ook onze kinderen tijdens de Advent doen. Tijdens de kennismakingsbijeenkomst op zondag 15 december gaan de eerste communicanten van 2014 met elkaar kerstkaarten maken voor de zieke kinderen die bij de Stichting Kinderen bidden voor Kinderen bekend zijn en waarvoor gebed is gevraagd. In de Mariakapel zal dan speciaal voor deze kinderen gebeden worden. We vertrouwen erop dat er weer een grote hoeveelheid mooi versierde kerstkaarten hun weg vinden naar de zieke kinderen in Rotterdamse ziekenhuizen en omgeving. Elly Benner-Poiesz, coördinator kinderactiviteiten
Mijn vreugde zing ik uit - Magnificat Mijn vreugde zing ik uit: God is mijn redder. Van deze dag af zullen eeuw na eeuw de mensen mij gelukkig prijzen. Mijn vreugde zing ik uit: God is mijn redder. Hij heeft met mij gehandeld naar zijn grootheid, de Machtige, geheiligd zij zijn Naam. Mijn vreugde zing ik uit: God is mijn redder. En zijn barmhartigheid wordt steeds ervaren wanneer de mens eerbiedig naar Hem opziet. Mijn vreugde zing ik uit: God is mijn redder. Eer zij de heerlijkheid Gods: Vader, Zoon en Heilige Geest. Mijn vreugde zing ik uit: God is mijn redder. 18
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
Uit de agenda oktober-december Za Zo
Ma Wo Vr
Za
Za Zo Ma Za
Za Zo Ma Za Zo
26-10 19:00 uur 27-10 10:00 uur
Vooravondmis Gezinsmis: afsluiting rozenkransproject met kinderwoorddienst en crèche; na de mis tientje van het rozenkransgebed. 12:00 uur Eucharistieviering 28-10 Inloop vanaf CaFE 30+ laagdrempelige geloofsopfrisavond in parochiehuis. 19:30 uur 20:00 uur start inleiding Engelstalig, Nederlands ondertiteld. 30-10 Oktober - Rozenkransmaand 19:30 uur Laatste woensdagavond rozenhoedje bidden 01-11 Allerheiligen 09:00 uur Eucharistieviering 19:30 uur Eucharistieviering met parochiekoor 02-11 Allerzielen 10:00 uur Plechtige Requiemmis voor alle overleden parochianen en alle overledenen die vanuit onze kerk zijn begraven of gecremeerd. 02-11 19.00 uur Vooravondmis 03-11 10.00 uur Hoogmis met Vrouwenkoor La Confiance, kinderwoorddienst en crèche 12.00 uur Eucharistieviering 11-11 20:00 uur Geloofsavond over Lumen Fidei (3-4), Pastorie 16-11 13:30 uur Karmelgemeenschap van St. Jozef 16:00 uur Aanbidding van het Heilig Sacrament 16:30 uur Vesperviering 16-11 19.00 uur Vooravondmis 10.00 uur Hoogmis met parochiekoor, kinderwoorddienst en crèche 12.00 uur Eucharistieviering 18-11 20:00 uur Geloofsavond over Lumen Fidei (4-4), Pastorie Feest Christus, Koning van het heelal; afsluiting Jaar van het Geloof 23-11 19:00 uur Vooravondmis 24-11 10:00 uur Gezinsmis met kinderwoorddienst en crèche; hierna koffiedrinken in het parochiehuis. 12:00 uur Eucharistieviering Op zondag 1 december is er van 15:00 - 17:30 uur Open Huis in de pastorie, ter gelegenheid van de verjaardag van pastoor Gouw. U bent allen van harte welkom om onze pastoor te feliciteren met zijn verjaardag.
Ma
Za Zo Za
25-11 Inloop vanaf CaFE 30+ laagdrempelige geloofsopfrisavond in parochiehuis. 19:30 uur 20:00 uur start inleiding Engelstalig, Nederlands ondertiteld. 1e Zondag van de Advent 30-11 19:00 uur Vooravondmis 01-12 10:00 uur Hoogmis met parochiekoor, adventsprogramma voor kinderen en crèche 12:00 uur Eucharistieviering 14-12 13:30 uur Karmelgemeenschap van St. Jozef 16:00 uur Aanbidding van het Heilig Sacrament 16:30 uur Vesperviering
Wist u dat… wij hopen dat het geplande streekziekenhuis in Asuoso-Ghana niet uit uw gedachte verdwijnt, maar het af en toe met een bijdrage wilt gedenken. Elke bijdrage, hoe klein ook, kan in Ghana veel verschil maken. Bijdragen aan dit project kunt U overmaken op rekeningnr. ING 6203520 t.n.v. "Stichting Eyes on Ghana foundation" o.v.v. streekziekenhuis Ghana. http://www.oogvoorghana.org/ (via google zoeken) of www.lambertuskerk-rotterdam.nl 22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
19
Op zondag 1 december gaat de Advent van start. Advent betekent 'de komst', namelijk de komst van Jezus. Wij kijken hiermee alvast vooruit naar de geboorte van Jezus met Kerst. In de bijbelverhalen tijdens de adventstijd wordt verteld over de komst van Jezus, bijvoorbeeld door Johannes de Doper. Kijk maar op de kleurplaat hiernaast. In de adventstijd is er iedere week kinderwoorddienst en kindercatechese. Zo kunnen alle kinderen zich goed voorbereiden op het grote feest van Kerstmis, waarbij we vieren dat God mens is geworden in zijn Zoon, Jezus Christus. Verder is er tijdens de adventstijd de voorbereiding voor de levende kerststal, waarmee de kinderen op kerstavond het kerstevangelie uitbeelden. Jullie hebben formulieren thuis gekregen om je hiervoor op te geven!
Wij willen zingen voor U, God, omdat wij blij zijn. Zo blij, omdat U Jezus aan ons gaf: Hij kwam bij ons en zei 'je mag van mij zijn' en nu neemt niemand ons meer van Hem af Amen
20
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
Kerk en pastorie Kerk Pastorie Telefoon Internet E-mailadres Secretariaat Kerkbijdrage
Oostzeedijk 3 Hoflaan 121 3062 JE Rotterdam 010 – 412 36 90 www.lambertuskerk-rotterdam.nl
[email protected] Dinsdag- woensdag- en vrijdagochtend: 9.30 – 12.30 uur ING nr. 28 97 12 ABN AMRO nr. 50 00 30 448 Ten name van Kerkbestuur Lambertusparochie Rotterdam
Pastoor Dr. R.G.M. Gouw Pastorie Privé Spreekuren
Hoflaan 121 Schultz v. Hagenstraat 56 dinsdag- en vrijdagochtend
3062 JE Rotterdam 3062 XJ Rotterdam 9.30 – 12.00 uur
010 – 412 36 90 010 – 212 02 29 op de pastorie
Eucharistievieringen en Kerkdiensten Weekend
Weekdagen
Aanbidding & Vespers Biechtgelegenheid Kerk Open Studentenpastoraat Studentenpastor
zaterdag zondag
maandag t/m zaterdag donderdag 3e zaterdag in de maand
19:00 uur 10:00 uur 12:00 uur 9:00 uur
Vooravondmis met zang Hoogmis met parochiekoor en crèche & kinderwoorddienst Eucharistieviering Eucharistieviering
21:00 uur 16:00 uur 16:30 uur
Oecumenisch avondgebed Aanbidding H. Sacrament Vesperviering
Op afspraak en op zaterdag voor de avondmis Kerk is iedere zaterdagochtend vanaf ochtendmis open tot 13:00 uur Vieringen in het tweede weekend van de maand Pater dr. Mark-Robin Hoogland c.p. Zie ook www.spr-vision.nl
Kinderactiviteiten Crèche Kinderwoorddienst
9:50 uur 10:00 uur
Kindercatechese
10:00 uur
Gezinsviering
10:00 uur
Iedere zondag in het parochiehuis (tegenover kerkingang) Iedere zondag voor kinderen die rustig naar een verhaal kunnen luisteren (vanaf 3 jaar). Tijdens gezinsmissen, Advent en 40-dagentijd en feesten. Voor jeugd na hun eerste H. Communie. Laatste zondag van de maand met alle kinderactiviteiten. Nadien koffiedrinken in het parochiehuis.
Lambertusberichten verschijnen zes keer per jaar. Kopij voor het kerstnummer, 22-3 dient voor 2 december 2013 bij de redactie te zijn:
[email protected] of schriftelijk: Hoflaan 121; 3062 JE Rotterdam
22.1 - LAMBERTUSBERICHTEN
21
God, laat uw hemelse spijs ons met haar kracht doordingen, zodat zij ons geloof verdiept, onze hoop versterkt en ons hart doen ontbranden tot daden van liefde. Geef dat het goddelijk leven dat Gij ons geschonken hebt tot ontplooiing komt en vruchten voortbrengt voor het eeuwig leven. Amen