Retour: De Eker DS Goutum. Zeilen. Ook voor mensen met een beperking! Zeilclinics op 22 augustus en 5 september

Retour:

De Eker 24 9084 DS Goutum

Zeilen…. Ook voor mensen met een beperking!

2e kwartaal 2014

Zeilclinics op 22 augustus en 5 september

Telefoonnummers en E-mail adressen

Website:

MS telefoon 0900-821208

www.msvereniging.nl/friesland Facebook: Multiple Sclerose Jongerencontactgroep Karin Visser 0512 541564 Anette Sloot 0512 516403

Redactie Ellen Wemmers Anette Sloot Hanneke Kool Frans Stegeman (eindredactie)

MS verpleegkundigen Leeuwarden, MCL 058-2867865 Ytsje Dijkstra, Petra Scherstra, Hinke Wadman, Brechtje Algra en Frederika de Haas Dagelijks 11.30 -12.30 [email protected]

Redactieadres [email protected] De Boldert 7 9001MD Grou 0566-653570 / 0613442663 Secretariaatsadres Melkemastate 54 8925AX Leeuwarden 06-12339401 [email protected]

Sneek, Antonius Ziekenhuis 0515 488592 Grietje van Assen [email protected] Dokkum, de Sionsberg 0519 291284 Anneke Holtrop (do en vrij) [email protected]

Contactgroepen Drachten Hans Klaibeda 0512 520731 [email protected] 3e dinsdagavond v.d. maand

Drachten, Nij Smellinge Yvonne Tiekstra 0512 588451 (wo, do en vrij) [email protected]

NoordBergum Hanneke Kool 058-2894656 [email protected] 2e maandagmorgen v.d. maand

Heerenveen, de Tjongerschans Petra Scherstra en Frederika de Haas 0513 685523 (op di en do) [email protected]

Bolsward Anneke Plat [email protected] laatste vrijdagmorgen om de maand

Belangrijke adressen MEE-Friesland Ondersteuning bij leven met een beperking 058 2844911 www.meefriesland.nl

Franeker Jantsje Hibma-de Jager 0517 391748 [email protected] 1e of 2e donderdagmiddag van de maand

Zorgbelang Friesland De belangenorganisatie voor alle patiëntengroepen. 058 2159222 www.zorgbelang-fryslan.nl

Wolvega Jacquelien Prinsen 0561-688499 [email protected]

Medisch Maatschappelijk Werk Roel Petter Tel.: 050 361 3998 (UMCG) 020 611 66 66 (kantoor MS-Anders) [email protected]

Leeuwarden Margreet Snijder 058 2666309 [email protected] 2

Voorwoord Als ik dit schrijf, staan over enkele dagen de Europese verkiezingen voor de deur. Ik heb er niet zoveel mee en dat is op zich wel vreemd, want ik voel me naast Nederlander ook Europeaan; ben blij met de euro en bezoek graag andere EU landen. Dit is door de EU ook aanzienlijk makkelijker geworden doordat er niet meer allerlei grenscontroles zijn.

Roemenië, een land van uitersten.

Toch ben ik blij als ik weer terug ben in ons eigen overgeorganiseerde en geordende landje, maar na verloop van tijd begint het weer te kriebelen en word ik weer ongedurig. Wil weer op reis naar andere culturen en mensen. Dus even flink sparen, kan ik hopelijk over een tijdje er weer even tussenuit. Tot slot wil ik iedereen een heel fijne zomer toewensen en mocht je op vakantie gaan, dan hoop ik dat deze net zo inspirerend en ontspannend is, als de reis zoals ik in dit voorwoord omschreven heb.

2. Adres informatie

Ben net terug van een korte trip naar Boekarest (Roemenië), waar ik vrienden heb bezocht. Roemenië, ook een EU land, waar de EU verkiezingen volgens mij nog minder leven dan in Nederland. Toch zijn ze ook daar blij met de EU, althans in de grote steden. Er is daar een groot verschil tussen de steden en het platteland. Ik vraag me af of ze op het platteland weten dat Roemenië onderdeel is van de EU. Mijn Roemeense vrienden zeggen dat Roemenië uit twee werelden bestaat: Boekarest en het platteland. De steden zijn weliswaar chaotisch maar zeer westers en modern. Het platteland kun je vergelijken met Nederland begin vorige eeuw. En toch……Op de een of andere manier ben ik verliefd op dat land en het is maar gelukkig, dat mijn vrouw niet jaloers is aangelegd. Roemenie is een bijzonder land met een mengeling van rijkdom (weinigen) en grote armoede (velen), lelijkheid en schoonheid, verval en luxe, vies en blinkend schoon, stug (weinigen) en hartelijk en gastvrij (velen), gemakzuchtig en jachtig en bovenal chaotisch. Misschien ben ik daarom wel verliefd op dat land, vanwege mijn eigen chaotische en onrustige aard. 3

3. Voorwoord 4. Secretaris 6. Interview Marga Visscher (Wmo) 9. Column Lisette 10. Mijn hobby 11. Ge interview d 13. Wereld MS dag 14. Robin Mulder (ontspannen/bewegen) 15. Nieuwe medicatie 17. Zeilen voor mensen met een beperking 18 Ditten en Datten 19. Agenda

De opening van de museumroute Fryslân door gedeputeerde Jannewietske de Vries. Zie pag. 13.

Foto cover: Jikkie Cats

Moet je het wel echt of denk je dat je het moet doen, bv omdat je omgeving dat van je verwacht. Ze had als leuk voorbeeld dat ze zelf altijd vindt dat ze haar huis helemaal netjes moet hebben als haar moeder komt. Terwijl moeder voor de dochter komt en niet voor het huis. Bij de neuroloog is me ook vooral het verhaal over cognitie bijgebleven. Hier schijnt toch bijna iedereen met MS last van te krijgen. Het is ook vaak het onderdeel dat moeilijk te begrijpen is voor de omgeving. De contactgroepen zijn ondertussen bijna allemaal weer met de afsluiting bezig. De contactgroep Leeuwarden heeft er wat mensen bij maar meer zijn natuurlijk van harte welkom. De jongeren contactgroep is nog steeds vrij klein maar gaat na de vakantie ook weer verder. We zijn ook aan het nadenken over een speciale eenmalige activiteit voor de jongeren in Friesland. De contactgroep Bolsward heeft sinds enige tijd een gespreksleider Marja de Witte die nu ook officieel als vrijwilliger is aangemeld. De gespreksleider van Noardburgum Joke Bouma stopt helaas. Ze heeft gelukkig weer meer werk. Heel fijn voor haar, maar jammer voor de groep.

AFSLUITEN EN WEER DOORGAAN…… Het is al weer een aantal weken geleden dat we de voorjaarsbijeenkomst hebben gehad. Een leuke morgen waarin we aan de hand van workshops aan den lijve hebben ondervonden hoe je met bewegen en ontspannen bezig kunt zijn. Fijn dat er ook altijd weer mensen zijn die in hun vrije tijd hierbij willen helpen, speciale dank voor de workshop leiders en de assistentie in de horeca. Verderop in dit blad is nog meer te vinden over de bijeenkomst. Nog leuk om te melden is dat er ook een afvaardiging van het landelijk MSVN bureau aanwezig was om de sfeer in de regio te voelen. Dit is ook mooi dat er aandacht is voor wat er in de regio gebeurt. Bewegen blijft belangrijk. We hebben als afdeling Friesland ook weer om tafel gezeten met Sport Fryslân en Revalidatie Friesland. De site www.aangepastsportenfryslan.nl is de moeite waard om regelmatig te bezoeken.

We hebben als werkgroep ook weer nagedacht over de najaarsbijeenkomst. Altijd weer een uitdaging om iets nieuws te bedenken. Alvast vooruitlopend op de definitieve uitnodiging wil ik jullie alvast vragen om 15 november in je agenda vast te leggen. Het wordt dit jaar een High Tea 's middags. Locatie is De Plaets in Burgum, bij een aantal van jullie vast al wel bekend. De uitnodiging kunnen jullie in de volgende nieuwsbrief verwachten. Daarnaast zijn er nog ontwikkelingen in de werkgroep. Al een paar maand is de groep versterkt met Lourens Lutgendorff. Daarnaast heeft Anette Sloot besloten haar werkzaamheden binnen de werkgroep af te bouwen. Dit is een moeilijk maar dapper besluit van Anette. Ze heeft sinds 2005 deel uitgemaakt van de werkgroep en is bij heel veel van jullie ook een bekend gezicht. Eind december stopt Anette definitief. Haar werk in de redactie van de nieuwsbrief blijft ze gewoon voortzetten. Ik hoop dat iedereen een mooie zomer heeft.

THEMA-AVONDEN MCL De thema avonden in het MCL voor mensen met een recente diagnose zijn begin mei weer afgerond. Het waren goede avonden waar ook veel positieve reacties op zijn gekomen. Met name de avond van de psycholoog is mij bij gebleven. De verwerking is uitgebreid aan de orde gekomen. Nou vind ik zelf de verwerking bij MS wel een heel afwijkende vorm van verwerking. Het blijft moeilijk dat er achteruitgang is waardoor je steeds weer opnieuw een proces van verwerken krijgt. Afhankelijk van waar je afscheid van moet nemen is dit ook makkelijker of moeilijker. Een ander mooi punt van de psycholoog vond ik ook dat ze benadrukt dat het belangrijk is om bij minder energie te kiezen voor de zaken die je leuk vindt! Je doet vaak dingen die je 'moet', waarbij je jezelf wel eens wat vaker zou kunnen afvragen waarom je het moet. 4

Margreet Snijder

DAN ZIT JE GOED!

www.easysit.nl

Gratis demo thuis? Eindelijk en goed zitten k gemakkelij opstaan!

e Ruil uw oud s in! stoel bij on

Bel nu 088-6220220 • Relaxstoelen op maat • Sta-opstoelen op maat • Comfortbanken op maat

SNEEK Smidsstraat 5b (tegenover Restaurant De Stolp) • 8601 WB • E-mail: [email protected] BURGUM Ymkersstrjitte 32 • 9251 EM • E-mail: [email protected] HILVERSUM Verlengde Zuiderloswal 8a • 1216 BX • E-mail: [email protected]

Marga Visscher omtrent de veranderingen Wmo

“Het grootste verschil is dat gemeentes nu de volledige zeggenschap hebben / krijgen bij de uitvoering van deze wet.” Voor degene die gebruik maakt van de Wmo, Wet Maatschappelijke Ondersteuning, weet inmiddels dat er de nodige veranderingen op stapel staan. Dit jaar nog blijft alles bij het Marga Visscher, oude, maar volgend jaar (2015), kunnen drasprojectleider/opleidingsadviseur MO zaak tische wijzigingen worden doorgevoerd. Iemand die nauw betrokken is bij deze ontwikkelingen is Marga Visscher van ‘de MO- INDICATIEADVISEUR zaak’ uit Leeuwarden. Het doel is de cliënt zo snel en eenvoudig mogelijk Zij is projectleider/opleidingsadviseur bij deze te helpen. Als het kan zonder indicatie en anders nog jonge organisatie. Het grootste verschil is wordt gekeken of de zorgaanbieder via een mandat gemeentes nu de volledige zeggenschap daat en zogeheten beslishulpen kan indiceren. Is de hebben/krijgen bij de uitvoering van deze wet. situatie complex dan krijgt de cliënt een indicatieadviseur die alle voorzieningen en wetten kent, bijvoorZO GERUISLOOS MOGELIJK beeld iemand van de MO-zaak. Ze hebben een “De overdracht naar de gemeentes verloopt zo brede expertise en het helpt om de proef om te geruisloos mogelijk, toch wordt er achter de zetten in standaardprocedures. schermen heel hard gewerkt om volgende maand al een goed beeld te hebben, hoe een BEZUINIGING ieder die recht heeft op aanspraak, ook een eerlijke toewijzing krijgt. Deze nieuwe maatre- Alle nieuwe maatregelen moeten ruim 30% bezuigel zal een ieder raken, want het moet wel met niging opleveren. Daarom wordt op alle vlakken minder geld worden uitgevoerd. Het voordeel gekeken hoe het efficiënter kan; er kunnen dus is wel dat de bureaucratie is teruggedrongen. mogelijke conflictpunten ( efficiënter werken hoeft Dat je nu directe lijnen naar de uitvoerende geen conflict te geven) ontstaan. Het is ook niet instantie hebt, maar we kunnen het niet mooier altijd gemakkelijk om een vertrouwd hulppatroon los te laten en aan een nieuwe situatie te wennen. maken dan het is”, aldus Marga Visscher. In het gesprek met Marga Visscher is wel duidelijk De gemeente Leeuwarden neemt deel aan de geworden dat het niet alleen kommer en kwel is, landelijke proef Gezamenlijke beoordeling, die maar dat het ook veel positieve elementen kan opleveren. Wel is duidelijk dat het helemaal gemeenze Optimaal indiceren noemen. telijk afhankelijk is. 6

Het heeft in dit geval ook te maken op wie je tijdens de laatste gemeentelijke verkiezing hebt gestemd. Een politieke kleur is duidelijk van invloed op de uitvoering van de Wmo.

Pool

HUISHOUDELIJKE HULP Een post waar velen gebruik van maken is die van ‘huishoudelijke hulp’. De verwachting om in 2015 in aanmerking te komen u de hulp hard nodig moet hebben en het niet in uw eigen omgeving kunt oplossen. “Voor mensen met MS is het ook een complex verhaal, omdat de functie begeleiding awbz-afhankelijk is, maar vanaf volgend jaar kan het ook voor een deel een gemeentelijke taak worden. De meeste gemeenten zullen zoveel mogelijk maatwerk bieden. Er wordt dan echt gekeken naar de behoefte en eigen mogelijkheden. “Wij leven in een welvarend land, maar dat houdt niet in dat er niet op de kleintjes gelet moet worden. Bij huishoudelijke hulp is het niet moeilijk te bepalen wat je wel of niet meer kunt. In veel gevallen is het gewoon duidelijk en kun je aanspraak maken op ondersteunende hulp, maar het blijft maatwerk. Het probleem bij het vaststellen van hulp is dat niet iedereen dezelfde gradaties heeft, maar onze belangrijkste beweegreden is dat iedereen verzorgd moet wonen in een gezonde omgeving. Daarom zijn ook extra oren en ogen van buren erg belangrijk.

Scootmobiel POOL PROJECT SCOOTMOBIELEN Een ander voorbeeld van efficiënter inzetten van voorzieningen is een project om scootmobielen in een soort poolproject te brengen. Heel veel mensen hebben een scootmobiel die ze niet of nauwelijks gebruiken, terwijl iemand anders er een hard nodig heeft. Deze vervoermiddelen zijn onder andere via de Wmo beschikbaar gesteld. Zo kunnen meer mensen met minder hulpmiddelen toe en kunnen er meer mensen blij gemaakt mee worden. Het wordt wel een hele organisatie. Er staan veel te veel van deze ‘dingen’ in een schuur of garage ongebruikt,” aldus Marga Visscher.

MANTELZORG Ook mantelzorg maakt onderdeel uit bij het toekennen van een zorgindicatie en verder blijven wij het stimuleren om toch nog zoveel mogelijk zelf te doen. Het is te gemakkelijk om achterover te leunen en helemaal afhankelijk te worden. Dit wordt ook bevestigd door medische specialisten, maar wanneer het niet meer gaat, komt er altijd een oplossing. Waar wij ons ook sterk voor maken is de centralisatie van het ondersteunend vervoer, bijvoorbeeld naar dagbesteding. Het komt nu te vaak voor dat soms maar één persoon met aangepast vervoer naar een bepaalde plaats wordt gebracht. Dit kan in sommige gevallen veel efficiënter. Het wordt carpoolen van mensen die voorheen gewend waren om met hun eigen vervoerder te reizen. 7

Kostenplaatje van een JSF

KOSTEN Waarom al deze bezuinigingen moeten plaatsvinden is het probleem van de totale kosten. Wat bijna niemand weet dat iedere Nederlander per maand zo’n € 350,00 aan AWBZ betaalt.

Wanneer u in aanmerking komt voor ondersteuning vanuit de Wmo voor huishoudelijke hulp heeft u de keuze uit PGB en zorg in natura. Elke gemeente heeft verschillende manieren om u te ondersteunen bij participatie in de samenleving. Hoewel gemeenten vrij zijn in hun samenstelling zijn er toch grote verschillen te vinden tussen gemeenten. Toch kunnen kleine verschillen voor u erg groot zijn. DISCUSSIE

Zo zijn er verschillen tussen gemeenten in het maximale bedrag voor woonaanpassing (€ 5.000,00 en € 6.100,00). Voor meer informatie neem contact op met uw gemeente of kijk op de volgende site: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wetmaatschappelijke-ondersteuning-wmo/hulp-en-ondersteuning-wmo. Frans Stegeman

“Ik vergelijk het wel eens met de discussie van wel of niet één of twee JSF’s meer of minder. Deze bedragen voor aanschaf van een dergelijk vliegtuig zijn wij al in een paar dagen kwijt”, aldus Marga Visscher. VERANTWOORDELIJK De Wmo heeft ervoor gezorgd dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de maatschappelijke ondersteuning. Het doel van de wet is het meedoen. Mensen moeten zo lang mogelijk zelfstandig deel kunnen nemen aan de samenleving. Om dit te bewerkstelligen gebruiken de gemeenten verschillende middelen, zoals vrijwilligerswerk, mantelzorg, informatiebijeenkomsten, adviezen, en huishoudelijke hulp. Elke gemeente moet er bijvoorbeeld voor zorgen dat u een huishouden kunt voeren, dat u zicht kunt verplaatsen in en om uw woning en dat u andere mensen kunt ontmoeten om sociale contacten op te doen en te onderhouden. Wanneer u niet meer in staat bent om uw huishouden zelf te doen, kunt u huishoudelijke hulp inschakelen.

WONEN EN SAMENLEVEN We helpen bij wonen en vrijetijdsbesteding. · Hoe kan ik lid worden van een club? · Welke sport past bij mij? · Welke woonvorm is geschikt voor mij? · Hoe leer ik nee zeggen? · Hoe kan ik vrienden of een relatie krijgen? Meedoen in de samenleving, een leuke plek om te wonen, een prettige vriendenkring, je eigen huishouden voeren. Het is niet altijd vanzelfsprekend. Als u hulp nodig heeft om mee te doen in de samenleving kunt u terecht bij MEE Friesland. Wij kunnen u helpen uw vriendenkring uit te breiden of om aansluiting te vinden bij een (sport)club. We kunnen u helpen bij het vinden van een geschikte vorm van wonen. En ook kunnen we helpen bij het aanleren van vaardigheden die nodig zijn om je eigen huishouden te voeren. De consulenten van MEE hebben inzicht in de sociale kaart. Onze ondersteuning stemmen we af met cliëntenorganisaties in het kader van lotgenotencontact, informatie en advies, cursussen en trainingen. En we werken samen met onder andere gemeenten, welzijnswerk, woningcorporaties en zorgaanbieders. Onze dienstverlening is kosteloos en u heeft geen indicatie of verwijzing nodig. Voor meer informatie kunt u contact opnemen: 058-2844944. www.meefriesland.nl

Om in aanmerking te komen voor de Wmo kunt u contact opnemen met de gemeente. Medewerkers gaan samen met u na of er huishoudelijke hulp nodig is en hoeveel hulp er nodig is. Het bepalen of er huishoudelijke hulp nodig is en in welke mate dat wordt de indicatiestelling genoemd. 8

Wachten op de bus, de trein, tot je kind ter wereld komt (eentje 2,5 week te vroeg, de andere 2 dagen te laat, dus dat viel mee), tot Mr. Right aan je deur klopt (uiteindelijk op je 45e)…wat dúúrt dat toch! Nee, dan dit: “Gemiddeld zit er twaalf jaar tussen de ontdekking van een nieuwe werkzame stof en het beschikbaar komen van een geneesmiddel voor de patiënt. Vier jaar gaat op aan preklinisch onderzoek, zes jaar aan klinisch onderzoek en twee jaar aan het traject van registratie en vergoeding. De resterende octrooiperiode is dan nog een jaar of acht, waarna voor maximaal vijf jaar nog een aanvullend beschermingscertificaat (ABC) kan worden toegewezen.” Dan kan ik mijn lol op. Mijn neuroloog belooft me al 2,5 jaar lang iedere halfjaarlijkse controle dat er een nieuw medicijn op de markt komt in tabletvorm.

Mijn eerste medicijn was Avonex. Dat betekende iedere maandag prikken om vervolgens hondsberoerd te worden en grieperig de nacht te doorstaan. Daardoor heb ik nog wel steeds iedere dinsdag roostervrij… Op enig moment blokkeerde ik: ik kreeg die naald niet meer in mijn been gejast, mijn hand weigerde dienst. Nog steeds heb ik moeite met naalden zien op tv bijvoorbeeld. Toen lichtjes tegen mijn zin overgestapt op Copaxone maar met die injector met een kort naaldje in plaats van zo’n joekel van wel 5 cm is te doen. Is mijn buik het bij vlagen niet helemaal mee eens maar ach, het is voor een goede zaak. Dat het werkt, dat weet ik, maar wat zou het toch fijn zijn om gewoon iedere dag 1 of desnoods 5 tabletjes in te kunnen nemen met hetzelfde of zelfs meer effect. Eigenlijk had ik in mei weer voor controle gemoeten maar wat heb ik eraan? Er is een middel dat bij mijn MS zou passen maar waar hangt het weer op? Geld! Alsof die € 1.796,23 die de Copaxone per 4 weken kost niks is. Dus ik wacht wel tot eind oktober, misschien dat mijn lieve, hoopvolle neuroloog me dan eindelijk een leuk cadeautje kan geven voor mijn verjaardag… ik kan niet wachten! Lisette

“Kip in een jasje”. Kip is niet voor niets het meest veelzijdige stukje vlees. Je kunt kip op ontzettend veel manieren bereiden. Bijvoorbeeld heerlijk klaargemaakt in de oven.

1. 1 bakje zure room 2. 750 gr. kipfilet 3. 2 à 3 tenen knoflook 4. kipkruiden 5. geraspte kaas 6. 1 e.l. kerriepoeder 7. 3 e.l. kappertjes 8. 1 t.l. sambal 9. 2 blikjes croissantdeeg 10. 1 ltr. blik gesn. perziken

1. Verwarm de oven voor op 200 gr; 2. snijd de kip in stukjes en kruid deze met de kipkruiden; 3. verwarm wat olie/boter in een pan en doe daar de sambal, kappertjes en knoflook bij (pas op, laat het niet aanbranden); 4. voeg de kip hierbij en bak dit een aantal minuten zodat de kip gaar wordt; 5. voeg de zure room en kerriepoeder bij elkaar en roer dit goed door; 6. wacht tot de kip mooi bruin gekleurd is; 7. tot slot voeg je de stukjes perzik toe; 8. terwijl dit gerecht aan het pruttelen is, vet je een ovenschaal in met wat boter/olie; 9. de bodem en randen van de ovenschaal bekleed je met croissantdeeg. Zorg er hierbij voor dat de flappen deeg aan de zijkanten van de schaal er overheen hangen, zodat je dit straks kunt gebruiken voor de bovenkant; 10. Zodra de kip gebruind/gaar is, giet je het mengsel in de ovenschaal en vouw je de deegflappen dicht; 11. bestrooi dit met geraspte kaas (en eventueel mozzarella; 12. zet dit een half uur in de oven. Eet smakelijk. Combineer dit met een heerlijke salade. 9

De hobby van: Wies van Breeden

“Het leukste van de tuin is er in zitten met een goed glas wijn en genieten!” En zo zat ik tijdens een van de warme dagen in mei, in de tuin van Wies van Breeden. Wies haar grote hobby is tuinieren. Wies woont op een prachtig plekje aan de buitenrand van Veenwouden, Ze woont hier al 9 jaar en geniet van de mooie omgeving. ECHTE LIEFDE Ze heeft 20 jaar geleden de diagnose MS gekregen, kort voor haar trouwen. En toch wilde Hans nog met haar trouwen. Met de liefde zat het dus wel goed. Na de diagnose heeft ze 3 kinderen gekregen zonder dat dit veel problemen met haar MS opleverde.

Wies van Breeden

Beperkingen door haar MS voelt ze wel degelijk. Vroeger kon ze de hele dag bezig, nu hooguit een uurtje. Ze gaat ook wel eens te lang door. Eigenlijk gaat ze vaak over haar grenzen heen maar ze voelt zich er goed bij. Ze wil graag bezig zijn. In principe doet ze nog veel zelf in het huishouden maar na een dagje tuin wil ze daarna ook wel eens op de bank blijven zitten en mag het gezin de taken van haar overnemen. Als ze lichamelijk uit moet rusten pakt ze een puzzelboekje wat ze ook graag mag doen. Eigenlijk mag ze alles wel graag doen zolang de energie het nog toelaat.

Een prachtige doorkijk…..

De tuin geeft haar veel voldoening en gaat Pratend over de tuin begint ze helemaal te glimmen. vaak voor ander werk. Natuurlijk kan ze niet meer zo veel als vroeger doen. Maar het leukste van de tuin is er in zitten Het zware werk wordt nu door Hans gedaan. En het met een goed glas wijn en genieten! tempo ligt wat lager, ze moet nu veel vaker even zitten tussendoor. Vroeger deed ze alles zelf. VLINDERS Ze vindt het nog steeds fantastisch om bezig te zijn in de aarde met haar handen. Onkruid wieden en weer nieuwe planten toevoegen. Tuinhoekjes veranderen in een wilde plantenhoek om vlinders te trekken. Ze vermaakt zich met dit weer dagelijks in de tuin. Af en toe dirigeert ze haar man als er weer iets gesnoeid moet worden wat te hoog of te zwaar voor haar is. Zij geeft aanwijzingen en Hans mag het uitvoeren. En met het droge weer moeten iedere avond wel wat Je eigen ‘keukenhof’ planten ‘gewaterd’ worden in de tuin. 10

HK

Nelly van Rijs

Leeuwarden de Avéro-toren, negende verdieping. Een formidabel uitzicht over de hoofdstad van onze prachtige provincie. Het nieuwe gemeentehuis is duidelijk zichtbaar alsook het hoogste gebouw van Leeuwarden, de Achmea- toren (114m) en het op één na hoogste bouwwerk de Sint Bonifatiuskerk (85m). De Avéro-toren is derde in rij met 77 meter.

Geen week is hetzelfde. Hanneke Kool heeft mij ooit gevraagd en ik ga graag mee om te helpen bij een lezing, etentje, uitje of wat ook, dat is bijna nooit een probleem, want dat kan ik van tevoren inplannen en anders probeer ik een dienst te ruilen als dat kan. Voor de nierstichting collecteer ik één keer per jaar, dat is makkelijk, kan gewoon op een vrije avond. Hanneke vroeg mij 18 jaar geleden in de werkgroep voor de oprichting van Florastate. Ik werkte toen met jongeren in Borniaherne, waar Florastate trouwens onderdeel van is. Hanneke werkte voor PIOL ( project intensieve ouderenzorg Leeuwarden ) en wilde ook zoiets opzetten voor jongeren met een verpleeghuisindicatie. Zij heeft ook nachtzorg opgezet. Wat was jouw taak in die werkgroep? Ik was van de werkvloer, van de praktijk. In de werkgroep werd gekeken naar hoeveel personeel er nodig zou zijn en bijvoorbeeld dat het belangrijk was dat de deuren breed genoeg waren voor de bedden en meer van dat soort praktische dingen. Hoe ben je in de zorg terechtgekomen? Vroeger heb ik stage gelopen voor de INAS in een bejaardentehuis in Witmarsum. Mijn leeftijdgenoten snapten het niet: `Bij die oudjes, dat is toch saai!` Dat vond ik heel leuk.

Nelly van Rijs op negen hoog

Even voorstellen.. Ik ben Nelly van Rijs, 55 jaar en ja, wat valt er meer te vertellen...Ik woon hier alleen en geniet dágelijks van dit uitzicht :-) Mijn hele leven woon ik al in Leeuwarden, ben hier geboren en getogen. Ik werk 32 uur in de zorg als verpleegkundige in Florastate, dat is een woonvorm voor mensen met een chronische aandoening. Maar deze week heb ik vakantie. Ik ben gisteren (zondag) net terug gekomen van een wandelweekend op Vlieland. Komende week leuke dingen doen als lekker de stad in en met een vriendin een verwendagje Tjaarda, een familie-etentje en op bezoek bij een 94-jarige tante. Hoe ben je zo vrijwilliger geworden voor de MS vereniging? Ik vind het belangrijk om gewoon vrijwillig iets voor de maatschappij te doen. Structureel vrijwillgerswerk kan niet, want ik heb gebroken diensten, ook late dienst en slaapwacht.

11

Maar voordat ik een baan kreeg in de verzorging heb ik een jaar in een manege gewerkt. Paarden voeren, stallen schoonmaken en lesgeven. Daarna heb ik de opleiding ziekenverzorging gedaan en later verpleegkunde. Maar ik wilde liever niet in een ziekenhuis, dat trok me niet. Wel stage gedaan in het Bonifatius, maar dat was maar voor drie maanden. Ik bouw liever een band op met iemand. De chronische kant ligt mij dus meer. In het ziekenhuis stel je je voor en neem je weer afscheid. Het is wel oppassen dat je niet te close wordt als je lang voor de mensen zorgt. Maar wel weer leuk dat ik op Vlieland iemand tegenkom wiens oma ik 35 jaar geleden heb verzorgd. Zij herkende mij nog. Ze zou het aan haar moeder vertellen dat ze mij gezien heeft en de groeten overbrengen, leuk toch?!

Wat is daar nou zo erg aan denk ik dan. Wat meer tijd voor mensen zou menselijker zijn. Ook al heb je tijd over, iets extra doen mag niet. Vroeger gingen we wel met de bewoners uit eten of op stap. Was altijd reuze gezellig.

Wandelen op Vlieland

Heb je misschien nog een anekdote van je werk? Nou, ik was laatst met een bewoner die last van zijn buik had mee naar de internist. De arts kijkt mij aan en vraagt hoe het met de ontlasting gaat. Ik zeg: `Normaal alle dagen, maar ik sla ook wel eens een dag over` Die arts kijkt me aan...! En ik zeg: `Oh, sorry, ik dacht dat u míj vroeg!!

Ik heb er wel moeite mee dat de zorg zo veranderd is in de jaren. Je mag niks meer. Een voorbeeld: Mijn moeder is vorig jaar overleden en bij het opruimen vond ik een paar aantrekkousen. Die wilde ik weggeven, maar dat mag dan niet. Niet aan een bewoner die dat goed kan gebruiken, die ze anders zelf moet kopen. Je mag niet privé omgaan met bewoners, ook niet op facebook bijvoorbeeld. Je mag nog geen boodschapje voor iemand meenemen als je toevallig toch naar een bepaalde winkel moet en iemand heeft iets nodig. Wat is daar nou zo erg aan denk ik dan. Wat meer tijd voor mensen zou menselijker zijn. Ik ben niet 37 jaar geleden de zorg ingegaan om mensen als een nummer te moeten gaan behandelen.

Kon ik me vroeger vreselijk aan ergeren. Nog zoiets. Mijn moeder zat eens in een rolstoel , want had last van haar rug en kon niet zo ver lopen. We waren ergens in het zuiden van het land, het zal zo`n 20 jaar geleden zijn geweest, en in een winkel krijgt ze een dropje aangeboden....ík niet, zij wel, dat is toch raar?! Elk jaar lekker skiën…..

Dan heb ik nog wel een hilarisch verhaal. Als vrijwilliger ben ik met een bewoner van Florastate naar een MS-hotel in Engeland geweest, de chauffeur van de bus zat in een B&B. Ze heeft geen familie, behalve twee neven. Een neef van haar daar ging trouwen. Wij onderweg even wat eten, niet te moeilijk... Ze is vegetariër. Ik bestel twee hamburgers en een cheese burger, wist ik veel dat dat een hamburger met een plakje kaas is!!

Heb je ook hobby`s?

In de zorg verandert veel. In welke mate heb jij daar mee te maken?

Denkt een poosje diep na..

Sinds een jaar wandel ik drie keer in de week met de buurvrouwen; altijd heel gezellig Verder computer en lees ik graag. Ook houd ik van zwemmen en ieder jaar ga ik lekker skiën. Ik vraag altijd om een slogan, een levenswijsheid waar je naar leeft om mee af te sluiten....

Wat me in het verleden aansprak was een kreet Ik heb er wel moeite mee dat de zorg zo in de strijd tegen AIDS: Van een beetje begrip verandert is in de jaren. Je mag geen extra heeft niemand AIDS gekregen. Begrip is zo dingen meer doen voor de bewoners. Voorbeeld: belangrijk. Respecteer iemand zoals je zelf geen boodschapje voor iemand meenemen als je gerespecteerd wilt worden. toevallig naar een bepaalde winkel moet en E.W. iemand heeft iets nodig. 12

Treintour Wolter Kroes voor Wereld MS Dag van start gegaan op Leeuwarder station.

Scootmobiel route langs vele musea in Fryslân.

De aftrap van de treintour met Wolter Kroes. Burgemeester drs. Ferd Crone hierbij aanwezig.

Op donderdag 19 juni wordt het startschot

Op 28 mei, Wereld MS Dag, heeft Hare Majesteit Koningin Máxima bij Stichting MS Research in Voorschoten de eerste Nederlandse uitgave van de Internationale MS-Atlas in ontvangst genomen. Ook lieten op deze dag olympische schaatsbroers Michel en Ronald Mulder, volkszanger Wolter Kroes en tal van medici, politici, patiënten en ‘ambassadeurs’ van de Stichting MS Research iedereen in Nederland weten dat er meer geld nodig is voor onderzoek naar multiple sclerose (MS). De oorzaak van MS is nog niet bekend en daardoor is deze ziekte nog steeds niet te genezen. Daarom is meer onderzoek nodig. Om hier aandacht voor te vragen luidden de schaatsbroers Mulder de beursgong, bezocht Wolter Kroes binnen 24 uur per trein alle provincies en zong zijn WK-lied op stations. Ook werdt het publiek opgeroepen ‘MS’ te sms-en naar 4333 om daarmee automatisch 3 euro per bericht te doneren. Een heel team van de MSVN om de tour te begeleiden. Op foto: Marga van Beek en Chantelle Bouman.

gegeven voor het ontwerp van een serie routes vanuit Grou langs Friese musea. Nadrukkelijk worden daarbij e-bikes en scootmobiels betrokken. Centraal punt voor de nieuwe routes is het Aquaverium in Grou. Daar is de afgelopen weken door vrijwilligers en professionele museummensen een ‘Museumplein Fryslân’ ingericht. Veertig museale instellingen zijn er al met een presentatie vertegenwoordigd. Dat worden er de komende weken nog veel meer. KIEZEN Museumplein Fryslân geeft een indruk van wat er op museaal gebied in Fryslân te beleven valt. Men kan dáár een eerste idee krijgen en op basis daarvan kiezen waar men naar toe wil. Het idee is van Klaas Jansma van PENN Communicatie. Voordat een route wordt vrijgegeven, zegt initiatiefnemer Klaas Jansma, wordt deze uitgebreid getest. ‘We moeten geen ongelukken hebben’. Van belang is ook de actieradius, of er oplaadpunten onderweg zijn en of de te bezoeken instellingen zijn ingericht voor ontvangst van mensen met beperkingen. ‘Bij sommige moet je beslist de trap op om de collectie te zien en dat lukt dan niet voor mensen in een rolstoel.” De eerste routes gaan 19 juni de testfase in. Waarschijnlijk zijn ze nog tijdens de zomervakantie te verkrijgen bij het Aquaverium in Grou en bij de deelnemende musea. 13

Robin Mulder over aangepast sporten:

Tijdens de laatse bijeenkomst (15 april) in de Kurioskerk te Leeuwarden, waarbij veel leden aanwezig waren, heeft men kennis kunnen maken met Robin Mulder. Deze bijeenkomst stond in het teken van bewegen en ontspannen. Robin is consulent aangepast sporten/bewegingsagoog ondermeer bij Robin Mulder Sport Fryslan/Revalidatie Fryslân . Ook in ziekenhuis Tjongerschans Heerenveen is Robin werkzaam. Bewegen/sporten met MS, kan dat? “Deze vraag wordt ons bij Sport Fryslân Aangepast Sporten, nog weleens gesteld. Wij vinden van wel,mits…. aan een aantal belangrijke zaken wordt gedacht. Zo adviseren we om een beweegactiviteit georganiseerd op te pakken, dit wil zeggen dat de begeleiding ter plaatse kundig is om te beoordelen, wat voor u persoonlijk van belang is, hoe u een activiteit opbouwt, wanneer de grens van uw belastbaarheidniveau is bereikt etc. In de praktijk betekent dit dat u in de sportschool, het zwembad of bij de (aangepaste) sportvereniging of bij een andere aanbieder van bewegingsactiviteiten, persoonlijk wordt “gecoacht”, tot een voor u gewenst resultaat”. “Sport Fryslân beschikt over een sportwijzer waarin aanbieders als het ware zijn geselecteerd en waar wij u met een gerust hart zouden heensturen. Indien u wilt weten waar u op gebied van aangepast sporten/bewegen terecht kan binnen onze provincie, kunt u zoeken op de website van www.aangepastsportenfryslan.nl (zie op de startpagina ”sportwijzer” voor een overzicht van activiteiten in uw buurt).

Echter, er zijn natuurlijk los van organisaties ook mogelijkheden om zelf een meer actievere levensstijl aan te meten; zo is een rondje wandelen of met de rolstoel voor sommigen al een hele uitdaging. Als daarbij een ritme (bijvoorbeeld dagelijks of om de dag) kan worden bereikt,zult u merken dat dit voldoening kan geven. Nog wat algemene tips: Begin met bewegen extra voorzichtig en het liefst onder begeleiding, als u langere tijd inactief bent geweest. Kies een bewegingsactiviteit die u aanCOMBINATIE spreekt dan is de kans van slagen om het langer vol te houden groter. Bekend is ook dat ms patiënten binnen activi- Probeer ook in het dagelijks leven net even wat teiten als mindfulness (in combi met een bewe- actiever te zijn. Zie ritme in bewegingsactiviteiten gingsactiviteit) , tai chi , yoga, medisch fitness te krijgen en vergeet vooral niet ook te ontspannen. (Nederland in Beweging op televisie wel ’s ge- Vermijd veel inspanning bij warm weer en drink voldoende. Lukt het niet goed of wilt u liever hulp, probeerd?) hun weg prima kunnen vinden en bel/mail dan met Robin Mulder van Sport op een goed gedoseerde manier ook aan conditie(behoud) kunnen werken; dit in combi- Fryslân/Revalidatie Frieslân, te bereiken onder telefoonnummer 0512-389388 (ma-middag en natie met op een ontspannen manier,eventueel met anderen, bewegen ener- di-morgen) of [email protected] “. gie kan geven! 14

Drs. W. Van Steenbergen, neuroloog ziekenhuis Tjongerschans

NIEUWE MEDICATIE VOOR MS Multiple sclerosis (MS) is een ziekte die gepaard gaat met ontsteking. Bij relapsing remitting MS (de meest voorkomende vorm) zijn relapses (of Schubs) het gevolg van actieve ontsteking. De behandeling van relapsing remitting MS heeft het doel om ziekte-activiteit te remmen. Voor het bepalen van de effectiviteit van medicijnen kijken we naar klinische activiteit (aantal relapses) en radiologische activiteit (nieuwe of aankleurende plekjes op de MRI). Op dit moment zijn daarvoor verschillende middelen op de markt. Onderscheid wordt gemaakt tussen eerstelijns en tweedelijns middelen. Enkele jaren geleden kwam als eerste orale middel fingolimod (Gilenya) op de markt. Vanwege echter mogelijk ernstige bijwerkingen, wordt dit medicijn als tweedelijns middel ingezet. Nu komen er nieuwe middelen aan, die in tabletvorm kunnen worden ingenomen. Het gaat om BG-12 (of dimethylfumaraat; Tecfidera) en teriflunomide (Aubagio). Beide zijn Europees goedgekeurd en kunnen naar alle waarschijnlijkheid als eerstelijnsmiddel worden ingezet. In NederHuidige medicijnen land is het wachten op de goedkeuring van het college van zorgverzekeraars (CVZ). Zij bepalen Onder de eerstelijns middelen vallen interferon- of de middelen in Nederland vergoed gaan worbeta 1a (Avonex, Rebif), interferon-beta 1b (Beta- den. Een spannende tijd, ook voor ons als neuferon) en glatirameer actetaat (Copaxone). rologen. Want wat wordt de plaats van de Als tweedelijns middelen worden met name natali- nieuwe middelen? zumab (Tysabri) en fingolimod (Gilenya) gebruikt. Deze middelen hebben ernstiger potentiele bijwer- Het effect van Aubagio op ziekte-activiteit (relapkingen, maar ook een krachtiger werking dan de ses, MRI-activiteit) is gelijkwaardig aan die van eerstelijns middelen. Ze worden daarom niet als de huidige eerstelijns middelen, zoals blijkt uit eerste keus behandeling aangeboden. studies waarin is vergeleken met placebo (“suiDe huidige eerstelijns middelen worden allemaal kerpil” zonder werkzame stof) en een studie via injectie toegediend, onder de huid of in de waarin is vergeleken met Avonex. Tecfidera is spier, variërend van 1x per dag tot 1x per week. Dit mogelijk zelfs iets effectiever dan de huidige is zeker aan het begin van zo’n behandeling een middelen, in studies waarin vergeleken werd met hele stap. Gelukkig gaat het bij de meeste mensen placebo. In een studie waarin nog een derde goed en went het prikken snel. Hinderlijke bijwer- controlegroep was meegenomen die Copaxone kingen kunnen lokale reacties (“spuitplekken”) gebruikte, leek Tecfidera effectiever als gekeken zijn, spuitreactie (met flushing, pijn op de borst of werd naar de MRI-activiteit. De studie was echhartkloppingen; bij Copaxone) of griepachtige ver- ter niet opgezet om een beter effect van Tecfideschijnselen (bij interferonen). Daarnaast kunnen ra ten opzichte van Copaxone aan te tonen. afwijkende bloedwaarden voorkomen. Bij de inter- Maar als de nieuwe orale middelen naar verferonen geldt bovendien dat bij een deel van de wachting even effectief zijn als de huidige eermensen na langere tijd antistoffen worden aange- stelijns middelen (interferonen en Copaxone), maakt tegen het medicijn, waardoor het niet meer waarom zou je nog gaan prikken? goed werkt. Een belangrijk voordeel van de huidige middelen is dat ze al vele jaren naar goede tevredenheid van een grote groep MS-patiënten gebruikt worAl lange tijd bestaat er de wens van patiënten (en den. We weten dat er geen lange termijn gevaren schuilen in het gebruik van deze medicijnen. ook van behandelaars) voor orale middelen (taDat moeten de nieuwe medicijnen nog maar bletten) als behandeling van MS. 15 bewijzen in de toekomst. Nieuwe middelen

Voor Tecfidera geldt dat een medicijn met dezelfde actieve stof al sinds 1994 wordt gebruikt voor de behandeling van psoriasis (een huidaandoening). Bij MS is echter veel minder lange ervaring (alleen in klinische studies).

Als ernstige bijwerkingen worden leverschade en een laag aantal witte bloedcellen genoemd. Helaas zijn beide middelen (net als de huidige eerste- en tweedelijnsmiddelen) niet veilig tijdens zwangerschap te gebruiken.

Daarnaast hebben ook de nieuwe medicijnen bijwerkingen, welke over het algemeen mild zijn. Bij Tecfidera zijn dat met name buikklachten (zoals diarree, misselijkheid en buikpijn) en flushing (“opvliegers”). Als meer ernstige bijwerking is een laag aantal witte bloedcellen (afweercellen) genoemd. Bij Aubagio zijn de meest voorkomende bijwerkingen buikklachten (diarree, misselijkheid), afwijkende levertesten, infecties en haarverlies.

Conclusie Orale middelen die als eerstelijns middel in de behandeling van MS kunnen worden ingezet lijken veelbelovend. Ervaring leert echter dat resultaten uit studies niet altijd één op één in de praktijk te vertalen zijn. We hopen dat in de loop van dit jaar goedkeuring komt voor de vergoeding van deze middelen, zodat ze in de klinische praktijk kunnen worden ingezet. Drs. W. van Steenbergen Sinds januari 2013 werkzaam in ziekenhuis Tjongerschans als neuroloog, met aandachtsgebied MS.

“De paden op, de lanen in”.

Naar aanleiding van de voorjaarsbijeenkomst met als thema ‘Sporten en Bewegen’ wil ik de lezers van dit MS magazine graag laten weten hoeveel energie en plezier je kunt halen door actief bezig te zijn. In 2008 had ik nog een fiets maar dat voelde niet meer vertrouwd en kwam eind dat jaar ook in rolstoel terecht. Ik ben aan het sparen geslagen, want ik wilde een handbike hebben. Bij Welsportzorg (zie site) mocht ik er eentje voor een half jaar uitproberen. En dat is toen zo goed bevallen dat ik, nadat ik het geld bij elkaar had, er eentje heb kunnen kopen. Inmiddels heb ik al twee keer een tocht gemaakt van ruim 100 km. in drie dagen. In 2011 heb ik bijvoorbeeld de Hannekemaaiers tocht met mijn bike volbracht. In het verleden liep ik deze tocht vaak, maar toen de ‘organisatie’ mij vroeg of ik met mijn nieuwe vervoermiddel mee wilde doen, hoefde ik daar niet over na te denken. Mijn man is dan mijn persoonlijk begeleider, voor transport, een massage en om mij de weg te wijzen, want ik kan niet niet alle bospaden nemen. Volgend jaar ben ik weer van de partij! Ytsje Wilstra-Scherjon op haar bike Bij deze vorm van sport is je hele lijf in beweging. Vooral bij een stevige wind is het hard werken. Maar door goed te oefenen gaat het best met als voordeel dat je geen last van blaren hebt. Het biken geeft mij veel energie en ik voel mij ook veel minder vermoeid. Wanneer je overweegt om ook zo’n bike aan te schaffen, deze goed uit proberen, want hij kan aan je beperking worden aangepast. Bijvoorbeeld dikkere kussens. Hertlike groetnis fan Ytsje Wilstra - Scherjon uit Bakkefean. 16

Zeilclinics voor mensen met een beperking op 22 augustus en 5 september.

Ervaar de vrijheid op het water

!

Met de komst van het zeilcentrum Grou in 2013 kan Koninklijke Watersportvreniging Frisia een lang gekoesterde wens in vervulling laten gaan: watersport mogelijk maken voor iedereen. Door haar activiteiten vanuit deze accommodatie te organiseren, kan het zeilen voor iedereen, maar met name voor mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking, heel goed worden ondersteund. In en rond de accommodatie zijn alle faciliteiten aanwezig zoals tillift, invalidentoilet en -douche en een botenkraan. Om het zeilen voor mensen met een beperking te organiseren, is binnen KWV Frisia de commissie ‘Alles is Mooglik’ (AIM) opgericht. AIM biedt voor alle leeftijden en op bijna ieder gewenst moment mogelijkheden de zeilsport te komen beoefenen. Nog niet eerder gezeild? Dat is geen probleem. Recreatief zeilen kan natuurlijk ook op deze avonden. Al een ervaren wedstrijdzeiler? Ook dan zijn er meer dan voldoende mogelijkheden om mee te trainen en mee te zeilen in wedstrijden georganiseerd door de wedstrijdcommissie. Zeilers met een beperking varen in hun eigen klasse gewoon mee tussen de andere klassen. Met je eigen boot of met een boot uit de KWV Frisia vloot. Wil je een hele dag proberen of zeilen iets voor je is: meld je dan aan voor een zeilclinic voor mensen met een beperking op 22 augustus of 5 september 2014. Heerlijk zeilen vanuit zeilcentrum Grou (foto’s Jikkie Cats)

Bij KWV Frisia zijn er altijd mogelijkheden om kennis te maken met de zeilsport. Wekelijks worden er zeilavonden georganiseerd met zeilinstructie in aangepaste boten zoals de Hansa 303 en mini J’s.

Voor meer info zie www.kwvfrisia.nl of stuur een mail naar [email protected] .

Sporten en ontspannen moet vooral leuk zijn! Op 5 april hebben 58 mensen deelgenomen aan workshops tijdens onze voorjaarsbijeenkomst. Iedereen kreeg bij binnenkomst een sticker met daarop vermeld de workshop waar ze aan deel gingen nemen. Sommigen kozen voor een bekend onderdeel en anderen weer voor iets nieuws. Er was voldoende afwisseling ; zo kon je heerlijk wegdromen en ontspannen bij de klankschaal van Joke Bouma of vloeiende bewegen maken bij Tai Chi van Sjaak ter Windt. En wat dacht je van RGM, dat was best wel nadenken. Degene die het gedaan hebben snappen wat ik bedoel met rechts is blauw en links rood, dan nog klap en boem. En dan alles tegelijk. Juist best lastig soms maar ontzettend leuk om te doen. Maar het bleek vooral dat het niet uitmaakt waar je beperkingen liggen bij MS. De deelnemers hebben ervaren dat sporten met MS echt kan en vooral ook leuk is!!! 17

Tjik, tjik, boem,boem; tjik, boem, tjik boem. Volop concentratie tijdens de RGM workshop. (Anette.)

‘Doe nieuwe inspiratie op’

Heeft u ervaring met alternatieve behandelwijzen? Forum Anders is bedoeld voor iedereen met MS die gebruik maakt van complementaire behandelwijzen, ook wel CAM genoemd.( Complementary Alternative Medicine).Veel mensen met MS maken gebruik van deze therapieën maar er was geen plek waar je met andere gebruikers je ervaringen kunt uitwisselen. MS Anders biedt middels dit Forum zo’n platform. Maak een account aan op: www.ms-anders.nl

De Ango afdeling Z.O. Drenthe organiseert op 20 september in Emmen een informatiemarkt voor mensen met een beperking, chronisch zieken en hun zorgverleneners. ‘Doe nieuwe inspiratie op’ is een pakkende kop waaronder opgeroepen wordt deze markt te bezoeken. Naast informatie worden er ook workshops gegeven. Kijk of het wat voor u is op: www.seniorenraademmen.nl

Praktische rolstoel- en rollator tas. Door de speciale adapter kan de tas op bijn alle handbewogen rolstoelen (en rollators) bevestigd worden. www.quokkabag.com

Het Jelinek-dieet Het Jelinek dieet is, zoals de naam al zegt, een dieet dat opgesteld is door George Jelinek, op basis van een reeds bestaand dieet van dokter Swank. Het dieet is gebaseerd op het feit dat je immuunsysteem niet versterkt, maar juist verzwakt wordt. Wanneer je kijkt naar de onderzoeken gedaan bij de behandeling van MS valt op dat mensen die het Jelinek dieet volgen minder last hebben van klachten. Interesse? Google dan eens op Jelinek-dieet en zie wat er aan informatie naar voren komt en of u daar mee uit de voeten kunt. Santé!

Naar het buitenland? Plaspas mee op vakantie! Nu verkrijgbaar in vier talen. Wilt u de plaspas gebruiken in uw vakantieland? Laat weten in welke taal u de plaspas wilt hebben. Handig om ook in het vakantieland zo snel mogelijk gebruik te maken van een toilet. Op dit moment beschikbaar in de talen Engels, Frans, Duits en Spaans. Bel 020-6116666 of mail naar [email protected] om de pas te bestellen. 18

Agenda Datum

tijd

omschrijving

2 sep

10.00-12.00 uur

Contactgroep Wolvega, Lindestede, Wolvega

8 sep

09.45-11.30 uur

Contactgroep Noord, Nieuw Toutenburg, Noard Burgum

8 sep

19.30 uur

Jongerencontactgroep in De Holdert, Drachten

12 sep

10.00-12.00 uur

Contactgroep Bolsward, recr. zaal verpl.huis Bloemkamp

16 sep

19.30 uur

Contactgroep Drachten, verpleeghuis Bertilla, Drachten

18 sep

13.30-15.00 uur

Contactgroep Leeuwarden, wijkcentrum Markant, Leeuwarden

20 sep

10.00 uur

Samenleving zonder beperking Info markt Hampshire Emmen

15 nov

14.00 uur

Najaarsbijeenkomst High Tea, De Plaets, Burgum

Elke dinsdag

10.30 uur

MS Sport en bewegingsgroep. Opgave en inl. bij gezondheidscentrum ‘t Wand, Franeker, tel. 0517-390900

Volgens klanten die u voor gingen zijn dit onze sterke punten: ●

Wij leveren de auto, de om bouw en wij kunnen altijd uw huidige auto inruilen.

●

Vergelijk onze prijzen maar met die van andere bedrijven. Kwaliteit en veiligheid staan daarbij bij ons voorop.

●

Alles in overleg mogelijk. Wij verzorgen namelijk de gehele ombouw in eigen beheer.

●

U blijft in uw huidige auto rijden tot de nieuwe geheel klaar is.

BOERAKKERWEG 1, 9361TK BOERAKKER, TEL. 0594 549 497

www.veenhuizenbv.nl 19

Mensen worden steeds milieubewuster en dat is een goede zaak. Maar vaak wordt dit ook van hogerhand opgelegd. Gelukkig zijn er ook genoeg mensen met een creatieve inslag en maken van de ‘nood een deugd’, zie deze innovatieve oplossing: grasmaaier en konijnenhok ineen. Geen stinkende/lawaaierige of energieverslinde grasmaaier meer, maar heel mileuvriendelijk en van afvalhout gemaakte constructie. Toch denk ik dat je wel twee van deze ‘machines’ nodig hebt, want het gras groeit in de zomer sneller dan het konijn consumeren kan. Of je maakt de maaier groter, zodat er 2 konijnen in kunnen; ook gezelliger!

EXCLUSIEF

Wolter Kroes start trein-tour Wereld MS dag 28 mei ‘14 in Leeuwarden.

Met burgemeester Crone

Foto:’s : Frans Stegeman