Machine veiligheid: mechanische gevaren van de machine zijn ruimer dan de elektrische. Veiligheid is een continue proces: men moet machines steeds herbekijken of ze aan de meest recente normen voldoen. Minder ongevallen is beter voor het bedrijfsresultaat. Machines veilig maken =/= machines onbruikbaar maken. Bij noodstop niet de volledige lijn stil te leggen, maar een bepaalde zone = zonering. Door deze methode krijgt men een evenwicht tussen veiligheid en beschikbaarheid. Restrisico: risico's zijn er staads: vb: zaagblad kan men niet volledig inwerken anders kan men er niet meer mee zagen. 4 risicobronnen: – materiaal/machines/gereedschappen: procesveiligheid, veiligheidsfiches van producten, grondstoffen of chemicalïen. – Machines: mensen die gegrepen worden door een machine, meegezogen, ... – Middelen: middelen of werkmethodes, vb elektisch scheiden van het net van een machine: volgen van een bepaalde procedure. – Milieu = de omgeving, in welke omgeving wordt de machine ingezet? Vloeien daar risico's uit voort? Gebruik in vb schaars verlichte werkplaats? Vb draaibank/freesmachine in een donkere omgeving. Normen: europese normen, richtlijnen voor de constructeurs die de ontwerpers bijstaan in het veilig ontwerpen van machines. De eerste normen waren zodanig technisch dat de ontwerper geen bewegingsvrijheid hadden, niet genoeg creatieve ruimte. Sedert jaren 90 nieuwe machine richtlijn: niet meer zo strikt, normen zijn nog ter beschikking, maar niet verplicht. Wel een aantal algemene richtlijnen zijn nog verplicht. Richtlijnen met vrij algemene inhoud, zodat er voldoende ruimte is voor de ontwerper. Vb: machine moet voldoende beschermd zijn tegen elektrocutie, hoe is niet gedefinïeerd. Eigen denkwijze om te voldoen aan die richtlijn volstaat, ontwerper moet wel kunnen aantonen dat zijn manier van vb elektrocutie voorkomen voldoende is, of even goed als die van de normen die door de EU ter beschikking gezet zijn. Europese richtlijn = nationaal recht => Cen = commité european de normes. Voor elektrische aspect CENELEC = commité european de normes elektriques. Moeilijkheid is te vinden welke norm voor jou machine van toepassing is. Http://www.euronorm.net
europese norm: eerlijke concurentie: de lat gelijk leggen voor alle constructeurs binnen de EU. Een individuele lidstaat mag geen bijkomende eisen opstellen, omdat anders een bepaald land zijn eigen constructeurs benadeeld ten voordele van de veiligheid, indien deze machines willen maken voor het buitenland. Wanneer men een machine van buiten de EU invoert, moet de invoerder ervoor zorgen dat de machine voldoet aan de CE norm. Dit is een economische richtlijn ter bevordering van een vrij verkeer van goederen, in dit geval machines. De duanes moeten hierop toezien. Duanes aan de grensposten bestaan niet meer, enkel nog mobiele duane posten die zich overal binnen de EU kunnen begeven, en tot op het werkveld toe kunnen controleren. CE label betekent niet dat de machine conform is met de richtlijn, maar wel dat er een vermoeden is van overeenstemming met de richtlijn. Het label moet wel VERPLICHT worden aangebracht. Μµ Economische richtlijn: Machine richtlijn, beoogd voor fabrikanten, ter bevordering van vrij verkeer van goederen en machines binnen de EU. Sociale richtlijn: Arbeids middelen richtlijn: gaat nog verder dan de machine of het proces, plaatst de machine in zijn omgeving. Machine richtlijn heeft enkel betrekking op de machine. Wanneer een bedrijf een machine koopt moet de koper bepalen waar de machine moet komen, met welk materiaal ze zal werken en in welke omgeving ze terechtkomt om de machine veilig te kunnen uitbaten. De klant moet verklaren dat de machine conform is met de arbeids middelen richtlijn. Deze gaat over algemene veiligheids en gezondheidsvereisten. Vb: afzuigkappen voor lasposten. Sociale richtlijn zijn minimum eisen, de werkgever kan daar zo ver in gaan als hij/zij wil. Europese verordening = wettekst. Bedrijven die niet kunnen aantonen dat hun machine aan de machinerichtlijn voldoen kunnen vervolgd worden, en hun machines worden onmiddellijk uit de handel genomen. Nationaal besluit: 1 norm verplicht gemaakt: het AREI: bindend via officieel/koningklijk besluit. Norm = manier om te voldoen aan een richtlijn. Richtlijn is wat er moet gebeuren, norm is hoe iets moet gebeuren. Men kan een norm kiezen om te voldoen aan een bepaalde richtlijn. Een geharmoniseerde norm is een norm aanvaard door alle lidstaten om aan een bepaalde richtlijn te voldoen. Vb: EN60204-1 = bijbel voor het ontwerpen van elektrische machines= geharmoniseerde norm. Deze normen kunnen besteld worden bij het BIN = belgische industriële norm. 1 bladzijde kost 1,5 euro = duur! In bedrijf de normen opzoeken bij de veiligheids/preventie adviseur. Soorten normen: type A: algemene veiligheidsprincipes. Vb: EN1200 = aantal algemene veiligheidsbeginsels rond machines. +/- 25bladzijden. EN60204 = algemene beschrijving van EEN machine. Type B- norm: tamelijk technische normen vb gebruik van lichtschermen, detectie afstanden, uitschakelsnelheid lichtschermen, meer in detail dan type A. Vb: deurcontacten, afschermingen, robotica, EN770, ... Type C normen: specifiek voor een bepaalde machine met een verhoogd risico: personenliften, persen, knipscharen, .... Een norm is niet dwingend, men moet wel kunnen aantonen dat eigen oplossing zo goed is als
de norm en voldoet aan de richtlijn. De arbeidsmiddelen richtlijn: vb elektronische vermogen controllers: frequentiesturingen kunnen heel wat storingen veroorzaken => EMC richtlijn = bepaalde elektrische uitrusting, mag niet meer dan een bepaald vermogen uitstralen. Omgekeerd: machine die terecht komt in bepaalde omgeving mag niet gestoord worden wanneer deze in een bepaalde omgeving terechtkomt waar bepaald vermogen uitgestraald wordt (vb gsm mast etc). Audio en video aparatuur: geen machines, geen bewegende delen: wel toestel die gebruik maakt van elektrische energie, moeten voldoen aan de laagspanningsrichtlijn. Binnen de machine richtlijn moet men voldoen aan de EN60204. Machines die gemaakt worden voor eigen gebruik moeten deze voldoen aan de arbeidsmiddelen richtlijn en de EMC norm (uitstraling van vermogen vb gsm's en frequentieomvormers die storingen kunnen veroorzaken etc...). Machine richtlijn = voor constructeurs, arbeidsmiddelen richtlijn = voor gebruikers. Men mag dezelfde geharmoniseerde normen gebruiken om te voldoen aan zowel de arbeidsmiddelen richtlijn als aan de machine richtlijn. Machine richtlijn: DEFINITE VAN EEN MACHINE: Een machine is: een samenstel van onderling verbonden onderdelen waarvan er tenminste één kan bewegen zoals een aandrijfmechanisme bediening en vermogenschakelingen, die door hun samenhang bestemd zijn voor de verwerking, de bewerking, de verplaatsing en verpakking van een materiaal. Een samenstel van machines die tot eenzelfde resultaat bij dragen, die zodanig zijn opgesteld en worden bediend dat zij in samenhang functioneren. Een verwisselbaar uitrustingsstuk waardoor de functie van de machine wordt gewijzigd en dat in de handel is gebracht om door de bediener zelf aan de machine of een aantal verschillende machines, dan wel aan de trekker te worden gekoppeld, voor zover dit uitrustingsstuk geen vervangingsonderdeel of werktuig is.
Fabrikant machine A: bewijs overeenkomst machinerichtlijn. Fabrikant B: bewijs machine richtlijn. C: Eigen fabrikatie: Zelf bewijzen dat de machine voldoet aan de machine richtlijn. Zowel A, B als C moeten voldoen aan de algemene arbeidsmiddelenrichtlijn. Wanneer A, B en C samen in één productielijn moeten werken, of samen gebouwd worden tot één machine, ben je een constructeur van samengestelde machines, en dient men te controlleren of A + B + C voldoen aan zowel de machine richtlijn als de arbeidsmiddelen richtlijn. Wanneer vb robot met laskop omgebouwd wordt tot manipulator, wordt de manipulator beschoud als een machine, wordt de laskop beschouwd als een machine, omdat deze de functie van de machine wijzigen. Machine richtlijn: niet enkel toepassen op nieuwe machines, maar ook voor tweedehandsmachines, machines voor eigen gebruik, gewijzigde/omgebouwde machines, ... Machines voor 95 dienen hier niet aan te voldoen, maar moeten wel voldoen aan de arbeidsmiddelen richtlijn. Oudere machines van buiten de EU die NU geïmporteerd worden, dienen WEL gekeurd te worden of nagekeken worden op conformiteit met de machine richtlijn. Valt niet onder machine richtlijn: land en bosbouw tractoren, uitsluitend mens als krachtbron, medisch gebruik. Uitrustingsgoederen waar enkel spierkracht gebruikt wordt zijn geen machines, met uitzondering van takels, hefwerktuigen, katrollen, deze worden wel als machines beschouwd. Toestellen voor medisch gebruik: vb tafel scanner die beweegt valt niet onder machines, omdat ze voor medisch gebruik aangewend worden. Oorlogstuig valt ook niet onder de machine richtlijn. Laatste stap is het afficheren van CE klever. CE certificatie is zelf-certificatie. Men dient voor zijn eigen machines te verklaren dat ze conform zijn met de richtlijnen, en neemt daar dan ook zijn verantwoordelijk voor. Eerst dient de machine richtlijn geïmplementeerd te worden op de machine. Er dient een dossier, bewijs opgesteld te worden die verklaart dat de machine volgens de richtlijnen. Attest als garantie = 2A verklaring (geschreven als Iia- verklaring). Plakken CE klever. Stappen voor constructeur: ontwerpen, voldoen aan eisen, opmaken van een constructiedossier, attest van overeenstemming opmaken, opstellen van de gebruiksinstructies (dienen verplicht opgemaakt te worden in de taal van de gebruiker), CE- markering aanbrengen.
Men kan een machine laten controleren volgens een bepaalde norm door derden. Deze geven enkel een advies, maar niet met de machine richtlijn. Het is toch steeds de verantwoordelijkheid van de constructeur om de machine richtlijn op te stellen. Er bestaan ook controle lijsten op internet voor verschillende normen/richtlijnen (checklists). Het blijft zelfcertifïering. Technisch constructie dossier dient ook voorzien te zijn van een risico analyse. Er bestaat een norm EN1050 die bepaalt wat er allemaal kan verkeerd lopen: snijwonden, gehoorschade, .... Daarna opstellen vereiste documentatie, handleiding (in de talen van de operators), opstellen EG verklaring en aanbrengen label CE. Inschatten gevaren, vaststellen indien de machine voldoet aan de minimum eisen, maatregelen die man kan nemen om een machine veilig te maken. Machine richtlijn = maximum eisen (econommisch aspect). Opgesteld door de constructeur. Arbeidsmiddelen richtlijn = minimum eisen (doel = veilig gebruik van de arbeidsmiddelen, tvv arbeiders en omgeving). Verantwoordelijkheid van de gebruiker. Risico aan pak zo vroeg mogelijk elimineren, vermijden van risico's van bij het begin van het ontwerp. Risico aanpak (cursus p25). Stappen om een machine veilig te maken: stap 1: risico elimineren. Niet mogelijk = stap 2 stap 2: risico verminderen. Niet mogelijk = stap 3 Stap 3: collectieve bescherming: volledige machines afschermen. Niet mogelijk = stap 4 stap 4: individuele bescherming. Vb veiligheidsbril, handschoenen, ... Niet mogelijk = stap 5 stap 5: waarschuwen, instructies geven.
