Researchdossier Specialisatie Binnenland

Researchdossier     Specialisatie  Binnenland  

Dossier  Ontslagrecht   & Deelopdrachten:  politiek,  samenleving,  recht   Door:   Youssef  Abjij  1564676   Nick  Blakenburg  1544556   Pepijn  van  den  Brink  1614976   Dennis  van  Schie  1582291   Specialisatie  Binnenland  2012  –  periode  A   Vrijdag  2  november  2012  

1  

Inhoudsopgave   Dossier  Ontslagrecht:       Inleiding   Recht     Economie   Politiek   Maatschappij     Bronnenlijst  Ontslagrecht:     Recht     Economie   Politiek   Maatschappij     Lesopdracht  Recht   Bronnenlijst  Recht   Bijlage  I   Lesopdracht  Economie   Lesopdracht  Maatschappij     Bijlage  I   Bijlage  II   Bijlage  III   Lesopdracht  Politiek  Pepijn  en  Dennis   Lesopdracht  Politiek  Nick  en  Youssef  

03   04   12   18   25   31   33   36   42   47   49   50   59   62   69   75   76   78   81  

2  

Inleiding   Het  onderwerp  van  ons  researchdossier  is  het  ontslagrecht.  Dit  is  een  (nog  immer)  actueel   thema,  dat  zowel  economische-­‐,  politieke-­‐,  als  juridische  aspecten  in  zich  draagt.  Bovendien   hangen  de  ontwikkelingen  van  het  (denken  over)  het  ontslagrecht  samen  met     maatschappelijke  veranderingen.  Een  van  die  veranderingen  is  bijvoorbeeld  dat  nog  maar   weinig  mensen  een  vast  contract  krijgen  aangeboden,  en  dat  voor  mensen  met  een  flexibel   arbeidscontract  de  ontslagbescherming  nihil  is,  in  tegenstelling  tot  mensen  die  al  jaren  (of   zelfs  decennia)  bij  de  zelfde  werkgever  werken  die  voor  werkgevers  (te)  duur  zijn  om  te   ontslaan.   Na  jarenlange  discussie  werd  in  het  voorjaar  van  dit  jaar  tijdens  de  begrotingsbesprekingen   voor  2013  een  akkoord  bereikt  over  het  hervormen  van  het  ontslagrecht.  Tijdens  de  recente   formatie  tussen  VVD  en  PvdA  werden  die  hervormingen  sterk  aangepast.  

3  

Ontslagrecht:  onderdeel  recht   Het  ontslagrecht:  het  ontstaan,  het  juridische  proces  en  de  mogelijke  verandering  van  het   stelsel.   De  industrialisatie  aan  het  eind  van  de  19e  eeuw  heeft  de  Nederlandse  arbeidsmarkt  flink  op   zijn  kop  gezet.  Een  geheel  nieuwe  arbeidersklasse  doemde  uit  het  niets  op,  en  deze  klasse   werd  al  snel  uitgebuit  door  de  machtige  eigenaren  van  de  fabrieken.  Slechte   arbeidsvoorwaarden  en  zeer  lange  werkdagen  van  soms  wel  twintig  uur  vormden  eerder   regel  dan  uitzondering.    Ook  konden  arbeiders  zonder  pardon  op  straat  worden  gezet.  Daar   kwam  verandering  in  toen  Nederland  in  1909  een  wet  invoerde,  waardoor  werknemers   kunnen  worden  beschermd  tegen  de  economische  macht  van  de  werkgevers.  De  laatste   jaren  wordt  er  veel  gesproken  over  de  versoepeling  van  dit  recht.    Hoe  is  het  Nederlandse   ontslagrecht  tot  stand  gekomen  en  hoe  functioneert  het?  Zal  deze  eventuele  versoepeling   ten  koste  van  de  werknemers  gaan  of  werkt  het  juist  in  hun  voordeel?     Ontwikkeling  van  ontslagrecht  voor  werknemer   De  rechten  van  een  werknemer  –  met  betrekking  tot  ontslag  –  zijn  voor  het  eerst  vastgelegd   in  de  Wet  op  arbeidsovereenkomst  in  1907,  die  zijn  toen  vastgelegd  in  het  burgerlijk   wetboek  (hedendaags  BW  7:10).    Deze  wet  is  ontworpen  door  hoogleraar  Hendrik  Drucker  in   opdracht  van  de  minister  van  Justitie  in  1898.  Met  de  wet  op  arbeidsovereenkomst  zijn   werkgevers  verplicht  om  zich  aan  een  lijst  voorwaarden  te  houden,  net  zoals  zij  dat  van  de   werknemers  vragen.  Hiermee  zijn  eenzijdige  voorwaarden  bij  arbeidscontracten  uitgesloten.   In  de  memorie  van  toelichting  van  de  invoering  van  de  wet  op  arbeidsovereenkomst  wordt   de  noodzaak  van  de  wet  als  volgt  beschreven  (zoals  geciteerd  in  Historische  ontwikkeling  van   het  ontslagrecht  van  A.  Baris):   ‘Bovendien  is  er  geen  enkele  overeenkomst,  die  zo  diep  ingrijpt  in  den  geheelen  maatschappe-­   lijke  toestand  van  dengene,  die  de  handeling  aangaat,  als  juist  de  arbeidsovereenkomst,   geene  enkele,  die  zo  den  ganschen  mensch  aanpakt  en  zijn  lot  bepaalt.  (...)  Willen  dezen  (de   ``Be-­  sitzlosen'',  ab)  leven  dan  moeten  ze  arbeiden  en  een  arbeidscontract  sluiten.Voor  hen  is   het    arbeidscontract    niet    eene    vrijwillige    overeenkomst    maar    een    dwangcontract.’    Voor     talloozen  dus  is  het  arbeidscontract  een  economisch  toevluchtsoord.  Bij  de  zoodanigen   beheerscht  het  arbeidscontract  noodwendig  het  geheele  bestaan.Vanhendan  ook  vooral  gaat   de  drang  uit,  door  wettelijke  regeling  eenige  bescherming  te  verkrijgen  tegen  al  te  drukkende   voorwaarden.'

In  deze  wet  zijn  alle  maatregelen  opgenomen  die  ervoor  zorgen  dat  de  werknemer   bescherming  kreeg,  maar  ook  bood  dit  bescherming  voor  de  werkgever,  zodat  er  een   duidelijk  evenwicht  ontstaat  tussen  beide  partijen.    In  de  wet  is  onder  andere  de   opzegtermijn  van  een  arbeidsovereenkomst  voor  onbepaalde  tijd  geregeld.  De  opzegtermijn   werd  flink  uitgebreid  tot  maximaal  zes  weken,  voor  beide  partijen.  De  gedachte  hierachter   was  dat  werkgever  en  werknemer,  ofwel  een  nieuwe  baan  ofwel  nieuw  personeel  binnen   4  

deze  tijd  konden  vinden.  Hiernaast  werd  ook  de  proeftijd,  schadeplichtigheid  bij   onrechtmatige  opzegging  en  de  ontbinding  door  de  kantonrechter  vastgesteld. Het  was  een  belangrijke  ontwikkeling  voor  de  bescherming  van  de  arbeidskracht,  maar  aan   het  begin  van  de  20e  eeuw  bestond  voor  de  werknemer  echter  niet  de  mogelijkheid  om  in   beroep  te  gaan  tegen  zijn/haar  ontslag.  Bovendien  kon  de  werkgever  het  contract  altijd   opzeggen,  met  in  achtneming  van  de  overeengekomen  opzegtermijnen.  Daarmee  had  de   arbeidskracht op papier wel een stuk meer rechten ontvangen, maar als ze eenmaal ontslagen  was  kreeg  diegene  nooit  een  ontslagvergoeding.  Het  bedrag  besloeg  hooguit  de   loonkosten  van  de  opzegtermijn.  De  enige  vergoeding  die  geëist  kon  worden  bij  de  rechter,   zijn de ontstane kosten tijdens het ontslagproces. De toekomstige schaden werd vanwege het  ontslag  volledig  buiten  beschouwing  gelaten.     In  de  jaren  na  de  invoering  van  de  wet  op  de  arbeidsovereenkomst  is  duidelijk  geworden  dat     meer  bescherming  voor  de  werknemer  noodzakelijk  was.  Werknemers  konden  in  de  praktijk   alsnog  binnen  enkele  dagen  op  straat  worden  gezet.  Toen  Nederland  tijdens  de  Tweede   Wereldoorlog  werd  bezet,  besloten  de  Duitse  autoriteiten  een  wet  in  te  voeren  die  tot  op  de   dag  van  vandaag  van  invloed  is  op  het  Nederlands  ontslagrecht.  Het  werd  leiders  van   ondernemingen  verboden  om  arbeidskrachten  te  ontslaan,  tenzij  zij  toestemming  hadden   gekregen  van  de  Directeur-­‐Generaal  van  de  Arbeid:  het  algemeen  ontslagverbod.  De   bezetter  voerde  deze  maatregel  in  om  te  voorkomen  dat  er  chaos  ontstond  op  de   arbeidsmarkt.  Bovendien  kon  de  Nederlandse  productie  van  de  arbeidsmarkt  dienen  voor  de   Duitse  oorlogsindustrie.     Al  tijdens  de  oorlog  besloot  de  Nederlandse  regering  in  ballingschap  in  Londen  om  de  wet  te   handhaven  onder  de  naam  Buitengewoon  Besluit  Arbeidsverhoudingen  (BBA  1945).    Met   deze  wet  is  het  voor  zowel  werknemers  als  –gevers  niet  mogelijk  om  zonder  tussenkomst   van de overheid ontslag te nemen/geven. De rol van de Directeur-Generaal van de Arbeid wordt  tegenwoordig  uitgevoerd  door  het  UWV  WERKbedrijf.  Deze  kreeg  vanaf  toen  ook  de   mogelijkheid  om  ontslagaanvragen  te  behandelen.  Hiermee  is  het  zogenaamde  duale   ontslagstelsel  in  Nederland  tot  stand  gekomen:  men  kan  kiezen  tussen  een   ontslagvergunning  van  het  UWV  of  een  verzoek  tot  ontbinding  aan  de  kantonrechter.     In  1999  is  er  een  grote  verandering  in  het  ontslagrecht  ontstaan  met  de  invoering  van  de   Wet  Flexibiliteit  en  Zekerheid,  de  zogenoemde  Flexwet.  Na  drie  tijdelijke  contracten  (elk  van   maximaal  een  jaar)  kunnen  werkgevers  zonder  verdere  verplichtingen  ervoor  kiezen  om  het   contract  te  laten  verlopen,  bij  een  verlening  is  de  werkgever  verplicht  het  contract  voor   onbepaalde  tijd  te  verlengen.  Met  de  Wet  Flexibiliteit  en  Zekerheid  is  ook  de  mogelijkheid   weer  teruggegeven  aan  de  werknemer  om  te  allen  tijde  het  arbeidscontract  te  kunnen   ontbinden,  met  in  achtneming  van  de  wettelijke  opzegtermijn.  Voor  werkgevers  blijft  het   wel  noodzakelijk  om  een  vergunning  of  ontbindingsverzoek  aan  te  vragen.    

5  

Redenen  voor  ontslag   In  het  Burgerlijk  Wetboek  7  is  in  Titel  10  vastgelegd,  dat  een  werkgever  een  werknemer   alleen  mag  ontslaan  wegens  de  volgende  omschreven  redenen: 1.              Beëindiging  arbeidsovereenkomst  wegens  rechtswege.  Art.7:667/7:676   Dit  houdt  in  het  aflopen  van  een  tijdelijk  arbeidscontract  of  ontslag   voor einde van proeftijd. 2.              Wegens  langdurige  ziekte  (van  ten  minste  2  jaren).  Art.  7:670   3.              Dringende  redenen.  Art.  7:668/7:669/7:670   Zoals  diefstal,  dronkenschap  tijdens  arbeid,  mishandeling.   4.              Bedrijfseconomische  redenen.     Bij  financiële  problemen  bedrijf,  benodigde  reorganisatie  of  faillissement.     5.              Verstoorde  arbeidsrelatie.   Bijvoorbeeld  lekken  van  geheime  bedrijfsinformatie.   6.              Ontslag  bij  niet  goed  functioneren.   Als  de  werknemer  zijn  taken  niet  goed  kan  uitvoeren,  bv  arbeidsongeschiktheid.   7.              Wederzijds  goedvinden.     Bij  goedkeuring  van  beide  partijen.   De  werkgever  moet  altijd  rekening  houden  met  deze  voorwaarden  voor  ontslag.  Indien  de   werkgever een werknemer wil ontslaan, proberen beide partijen er in veel gevallen uit te komen  zonder  bemoeienis  van  het  UWV  of  een  kantonrechter.  Maar  als  deze   onderhandelingen  over  eventuele  voorwaarden  voor  ontslag  (zoals  een  vergoeding),  of   voortzetting    van    de    overeenkomst    niet    tot    een    ‘wederzijdse    goedkeuring’    leiden,  kan  er  een   beroep  worden  gedaan  op  het  ontslagrecht.     De  werking  van  het  duale  ontslagstelsel     De  werkgever  is  vrij  om  zelf  een  keuze  te  maken  welk  van  de  twee  procedures  hij  kiest  om   tot  ontslag  van  de  arbeidskracht  te  komen.  De  keuze  hangt  echter  af  van  de  reden  voor  het   ontslag,  de  kosten  die  ermee  gemoeid  zijn,  de  snelheid  van  de  procedure  en  de  kans  op   succes.  Voor  zowel  de  aanvraag    voor  een  ontslagvergunning  als  de  procedure  zitten  er  voor   de  werkgever  geen  tot  weinig  kosten  aan  verbonden.  Bij  de  kantonrechter  zijn  er   griffiekosten  voor  indienen  van  ontbindingsverzoek,  rechtsbijstandkosten  en  eventueel  een   ontslagvergoeding.   Toch  zegt  61  procent  van  de  werkgevers  in  het  ‘Onderzoek  ontslagrecht  ervaren  door   werkgevers’  over  het  algemeen  een  voorkeur  te  hebben  voor  de  kantonrechter.  De  mate   van  zekerheid  van  ontslag  en  de  snelheid  van  de  procedure  worden  als  belangrijkste  reden   genoemd  om  te  kiezen  voor  de  rechter.  Het  grootste  voordeel  van  een  UWV  procedure  is   volgens  79  procent  van  de  werkgevers  dat  het  weinig  tot  niets  kost,  vooral  vanwege  het   ontbreken  van  een  ontslagvergoeding.  Toch  heeft  maar  elf  procent  een  voorkeur  voor  de   UWV  procedure.    

6  

UWV WERKbedrijf Door  de  economische  crisis  is  het  aantal  ontslagaanvragen  de  afgelopen  jaren  flink  gegroeid.   Toch  ligt  het  aantal  aanvragen  met  meer  dan  4000  per  maand  aan  het  eind  2011,  lager  dan   in  maart  2005  toen  ruim  7000  ontslagen  werden  ingediend  bij  het  UWV.  Uit  de  cijfers  van  de   rijksoverheid  blijkt  dat  er  in  2009  ruim  60.000  ontslagaanvragen  werden  ingediend  bij  het   UWV,  vooral  wegens  bedrijfseconomische  redenen  (84  procent).  Dit  betekent  vooral   reorganisatie  vanwege  economische  omstandigheden.  Arbeidsongeschiktheid  is  in  elf   procent  van  de  gevallen  een  reden  om  ontslag  aan  te  vragen.   Om  de  procedure  in  gang  te  zetten  moet  de  werkgever  een  schriftelijke  aanvraag  indienen   bij  de  Arbeidsjuridische  dienstverlening  van  het  UWV  WERKbedrijf.  De  aanvraag  moet   volledige  gegevens  bevatten  over  de  arbeidskracht,  functie,  datum  indiensttreding,     brutoloon  en  de  reden  van  het  ontslag.  Het  UWV  bepaalt  aan  de  hand  van  de  ontvangen   gegevens  of  het  dossier  in  behandeling  wordt  genomen,  of  dat  er  aanvullende  informatie   nodig  is  om  het  proces  in  gang  te  zetten.  De  werkgever  wordt  op  deze  manier  verplicht  om   een  dossier  op  te  bouwen  en  goed  na  te  denken  over  de  motivatie  van  de  ontslagaanvraag.   Dit  systeem  wordt  ook  wel  de  preventieve  toetsing  genoemd.     Zodra  het  UWV  voldoende  gegevens  denkt  te  hebben,  gaat  het  inhoudelijk  alle  redenen  voor   ontslag  beoordelen.  Indien  blijkt  dat  er  toch  gegevens  ontbreken  heeft  de  werkgever  acht   dagen  om  deze  alsnog  aan  te  leveren.  Als  alle  gegevens  volgens  het  UWV  voldoende  zijn,   dan  heeft  de  werknemer  twee  weken  de  tijd  om  zich  te  verweren.  Een  werknemer  doet  er   vaak  goed  aan  om  zich  te  verdedigen  met  juridische  hulp  van  bijvoorbeeld  een  advocaat   arbeidsrecht.  De  werknemer  krijgt  een  verweerformulier  met  alle  bijlagen  toegestuurd.     Vervolgens  wordt  het  verweerformulier  samen  met  alle  papieren  van  de  werkgever   voorgelegd  aan  de  Ontslagcommissie.  Deze  bestaat  uit  één  vertegenwoordiger  namens  de   werkgever  en  één  namens  de  werknemer.  Zij  adviseren  dan  het  UWV  over  de  toekenning  of   weigering  van  een  aanvraag.  In  veel  gevallen  neemt  het  UWV  de  mening  van  deze  commissie   over.  In  totaal  werden  in  2009  80.6  procent  van  deze  aanvragen  gehonoreerd.  Bijna   driekwart  van  de  aanvragen  wordt  binnen  zes  weken  afgehandeld  (na  in  behandeling  nemen   van  aanvraag;  dit  duurt  soms  ook  zes  weken).  Dit  is  een  richtlijn  van  de  overheid  voor  het   UWV  WERKbedrijf.   Kantonrechter   Een  ‘ontbinding  van  de  arbeidsovereenkomst’  kan  door  de  kantonrechter  worden   toegediend.  De  procedure  is  nagenoeg  gelijk  aan  de  hiervoor  beschreven  route  van  het   UWV,  alleen  is  via  de  rechter  toezegging  van  een  ontslagvergoeding  mogelijk.  Dit  moet   worden  gemotiveerd  en  aangegeven  in  het  verweer,  dat  wordt  toegevoegd  aan  het  dossier   dat  de  werkgever  heeft  opgebouwd.   De  rechter  kan  de  arbeidsovereenkomst  (volgens  de  aanbevelingen  van  de  Kring  van   Kantonrechters)    ontbinden    op    basis    van    ‘gewichtige    redenen’:    

7  

1.              Dringende  redenen  zoals  wanprestatie,  vertrouwensbreuk,  ontslag  op  staande  voet.   2.              Verandering  van  omstandigheden,  zoals  bedrijfseconomische  redenen,   arbeidsongeschiktheid,  veelvuldig  ziekteverzuim.   Kantonrechtersformule   Het  belangrijkste  verschil  met  het  UWV  is  zoals  eerder  aangegeven  de  mogelijkheid  tot   ontslagvergoeding  (ook  wel  gouden  handdruk  genoemd)  die  wordt  toegewezen  door  de   kantonrechter.  Deze  kan  door  de  rechter  worden  toegewezen,  als  het  verzoek  tot  ontbinding   wordt    ingewilligd    vanwege    ‘veranderingen    van    omstandigheden’.    Diegene    die    het    verzoek     dan  heeft  ingediend  moet  de  vergoeding  aan  de  andere  partij  betalen.  Sinds  1997  bestaat   hier  een  formule  voor,  zodat  rechters  op  eenzelfde  manier  een  vergoeding  toekennen.  De   formule  is  als  volgt: Vergoeding  =  (A)  x  (B)  x  (C) Waarbij:  A  =  aantal  gewogen  dienstjaren  B  =  beloning  C  =  correctiefactor De  Kring  voor  Kantonrechters  geeft  de  volgende  uitleg  over  de  berekening  van  de  gewogen   dienstjaren,  die  sinds  januari  2009  is  aangepast:   Voor  de  berekening  van  A  (aantal  gewogen  dienstjaren)  wordt  de  diensttijd  berekend  aan  de   hand van de dienstjaren, de leeftijd bij aanvang van de arbeidsrelatie en de leeftijd bij beëindiging van de arbeidsrelatie: 1. dienstjaren, afgerond op hele jaren, tot het bereiken van de leeftijd van 35 jaar tellen voor 0,5     2.  dienstjaren,  afgerond  op  hele  jaren,  tussen  de  leeftijd  van  35  en  45  tellen  voor  1   3.  dienstjaren,  afgerond  op  hele  jaren,  tussen  de  leeftijd  van  45  en  55  tellen  voor  1,5.   4.  dienstjaren,  afgerond  op  hele  jaren,  vanaf  het  bereiken  van  de  leeftijd  van  55  jaar  tellen   voor  2.    

Onderdeel  B  van  de  formule  bestaat  uit  het  gemiddelde  brutoloon  per  maand,  inclusief   vakantiegeld  en  eventuele  andere  toeslagen.  De  correctiefactor  (C)  is  onder  normale   omstandigheden  1,  tenzij  de  werkgever  of  werknemer  nadrukkelijk  iets  te  verwijten  valt.  Als   het  de  werknemer  echter  geheel  te  verwijten  valt  dat  hij  wordt  ontslagen  dan  is  de  factor   gelijk  aan  0.  Is  het  andersom  en  is  het  geheel  aan  de  werkgever  te  verwijten  dan  kan  de   factor maximaal 2 zijn. De  formule  wordt  verder  uitgelegd  door  middel  van  een  voorbeeld:   Een  60-­‐jarige  winkelmedewerker  wordt  na  25  dienstjaren  ontslagen.  Hij  verdiende  2500   euro  bruto  per  maand  inclusief  vakantiegeld  en  andere  toeslagen.  En  tijdens  het  proces   wordt de factor door de kantonrechter vastgesteld op 1. Ontslagvergoeding: (10X1 + 10X1,5 + 5X2) X 2500 X 1= 87.500 euro De  kantonregelingsformule  is,  naast  de  bescherming  van  de  rechten  van  de  arbeidskracht   tijdens  een  overeenkomst,  een  van  de  belangrijkste  pijlers  van  het  Nederlands  ontslagrecht.  

8  

Toch  is  de  kans  redelijk  groot  dat  het  duale  systeem,  en  daardoor  ook  deze   kantonrechtersformule,  binnenkort  verandert.  Het  systeem  wordt  gezien  als  onoverzichtelijk   en  vooral  duur  voor  werkgevers.     Alternatieven  voor  het  huidige  systeem     De  preventieve  toetsing  die  met  BBA-­‐wet  was  ingevoerd  staat  al  jaren  ter  discussie.  De   toetsing  (opbouwen  van  ontslagdossier)  werd  in  eerste  instantie  vooral  gedaan  om  het   nationale  belang  te  waarborgen,  om  na  de  Tweede  Wereldoorlog  geen  chaos  op  de   arbeidsmarkt  te  laten  ontstaan  door  massaontslagen.  Deze  stabiele  arbeidsmarkt  zou  zorgen   voor een betere wederopbouw. Volgens de Commissie Duaal Ontslagrecht heeft dit in eerste instantie  voornamelijk  een  beperking  voor  werknemers  opgeleverd,  die  werkten  in  een   belangrijke  sector  voor  de  Nederlandse  wederopbouw.  Pas  jaren  na  de  oorlog  begon  de   BBA-­‐wet  zich  meer  in  de  richting  van  de  rechten  van  de  werknemer  op  te  schuiven.  Toch  zijn   er  al  veel  voorstellen  geweest  om  het  duale  systeem  aan  te  passen.     Volgens  de  Commissie  Duaal  Ontslagstelsel,  die  onderzoek  heeft  gedaan  naar  de   mogelijkheid  om  het  stelsel  te  veranderen,  zijn  er  meerdere  redenen  om  te  twijfelen  aan  het   behoud  van  de  preventieve  toets.  Ten  eerste  is  de  wet  volgens  de  commissie  ingevoerd   vanwege het gebrek aan vertrouwen ten opzichte van de kantonrechter. Dat zou inmiddels al  zijn  hersteld.  Toch  heeft  de  overheid  deze  rechterlijke  taak  alsnog  naar  zich  toegetrokken.     Ten  tweede  is  de  overheid  partijdig  door  met  de  preventieve  toets  op  te  komen  voor  de   werknemer.  Daarnaast  vindt  de  commissie  het  ontslagrecht  op  dit  moment  zeer  complex   door  het  in  stand  houden  van  de  preventieve  toets.     Daarom  worden  er  door  de  commissie  twee  mogelijke  nieuwe  stelsels  aanbevolen.  Het   eerste model zou een ‘geactualiseerde’ versie van het preventief ontslagstelsel zijn. Het grootste  verschil  zou  hierin  de  invoering  van  een  zogenaamde  hoorprocedure  zijn.  De   bedoeling  is  dat  beide  partijen  eerst  met  elkaar  om  de  tafel  gaan,  waarbij  de  werkgever  een   duidelijke  motivatie  geeft  over  het  voorgenomen  ontslag.    Hierdoor  wordt  de  werkgever   verplicht  beargumenteerd  te  werk  te  gaan.  Volgens  de  commissie  zouden  hierdoor  ook  veel   procedures  via  het  ontslagstelsel  kunnen  worden  voorkomen.  Mochten  de  partijen  alsnog   naar het UWV/kantonrechter stappen blijft de verdere procedure ongewijzigd. Alleen zouden zij de mogelijkheid willen toevoegen om in hoger beroep te gaan tegen een uitspraak  van  de  kantonrechter.  Dat  is  op  dit  moment  niet  mogelijk.   Een  andere  mogelijkheid  is  de  ontwikkeling  van  een  repressief  stelsel.  Nederland  is  op  dit   moment    een    van    de    weinige    Europese    landen    die    zo’n    stelsel    niet    heeft.    Een    repressief     stelsel  geeft  de  werkgever  de  mogelijkheid  om  zonder  tussenkomst  van  een  derde  partij  de   arbeidsovereenkomst  stop  te  zetten.  Het  duale  systeem  zou  hierdoor  worden  afgeschaft.   Alleen  achteraf  kan  de  werknemer  indien  hij  het  niet  eens  is  met  het  ontslag  naar  de  rechter   stappen.  De  werkgever  moet  net  als  bij  het  hiervoor  uitgelegde  stelsel  de  werknemer,  in  een   hoorprocedure,  beargumenteerd  in  kennis  stellen  van  het  voorgenomen  ontslag.  Een  

9  

ontslagvergoeding    wordt    in    overleg    tussen    beide    partijen    aangeboden,    maar    ‘de  hoogte  van   de    ontslagvergoedingen    worden    niet    wettelijk    genormeerd.’    De    huidige     kantonrechtersformule  verdwijnt  in  dit  geval.  De  commissie  ziet  de  politiek  dit  stelsel  het   liefst  zo  snel  mogelijk  invoeren.   ‘De  preventieve  toets  is  niet  in  samenspraak  met  de  rolverdeling  tussen  de  sociale  partners   en  de  overheid.’  Hiermee  bedoelt  de  commissie  vooral  de  zelfregulering  door  sociale   partners  (in  dit  geval  werkgevers)  en  de  terugtreding  van  de  overheid.  De  rechter  is   bovendien  de  enige  bevoegde  om  ontslag  te  bepalen.  En  om  Nederland  beter  te  kunnen   integreren  in  Europa  is  een  gelijker  systeem  wenselijk.  Daarnaast  zien  de  commissieleden   het  repressieve  systeem  als  vereenvoudiging,    dat    als    ‘fijn’    wordt    ervaren    voor  alle  betrokken   partijen.   Ook  werkgevers  vinden  dat  er  een  ander  stelsel  zou  moeten  komen.  Van  de  werkgevers   vindt  74  procent  dat  het  duaal  stelsel  moet  veranderen  naar  een  eenduidig  stelsel.  De   meeste  van  deze  eerder  benoemde  groep  vinden  dat  er  alleen  via  de  rechter  een  procedure   mogelijk  zou  moeten  zijn.  Ook  bekritiseren  ze,    in    het    onderzoek    ‘Ontslagrecht  ervaren  door   werkgevers’,    de    hoge    ontslagvergoeding.    Ze    hopen    dan    ook    dat    er    een    maximumhoogte     wordt  ingevoerd  bij  een  volgende  aanpassing  van  het  ontslagrecht.   De  mogelijke  gevolgen  van  afschaffing In  het  begin  van  dit  jaar  kwamen  VVD,  CDA,  GroenLinks,  D66  en  ChristenUnie  tot  een   begrotingsakkoord  voor  het  jaar  2013  waarin  de  preventieve  toetsing  voor  het  ontslagrecht   zou  worden  aangepast.   Arbeidsrechtadvocaat  Maarten  van  Gelderen  vindt  juist  dat  de  toetsing  moet  blijven   bestaan. “Het  zou  een  grote  afbreuk  zijn  aan  de  rechten  van  werknemers,  indien  de   preventieve  toetsing  wordt  afgeschaft.  Het  staat  voor  mij  als  een  paal  boven  water  dat  dit   systeem  minder  bescherming  voor  werknemers  biedt.  Ik  vrees  dat  vooral  ouderen  de  dupe   van    een    repressief    stelsel    worden.”     Elke  werknemer  krijgt  bij  ontslag  standaard  een  transitiebudget,  dat  maximaal  kan  oplopen   tot  een  half  jaarsalaris.  Door  dit  budget  vervalt  de  huidige  ontslagvergoeding  in  zijn  geheel.   Het  budget  dient  gebruikt  te  worden  voor  eventuele  omscholing  naar  een  andere   arbeidssector.  “De    werknemer    met  een  vast  contract  in  de  nieuwe  situatie  bij  ontslag  veel   minder  geld.  In  sommige  gevallen  blijft  er  nog  maar  15  procent  over  van  de   ontslagvergoeding  die  op    dit    moment    nog    zou    worden    toegekend    door    de    kantonrechter”,     aldus  advocaat  arbeidsrecht  Maarten  van  Gelderen.  Bovendien  hoort  de  overheid  zich   helemaal  niet  te  bemoeien  met  de  uitgaven  van  de  ontslagvergoeding,  meent  de  advocaat.   “Oud-­‐werknemers  gebruiken  de  vergoeding  meestal  om  een  gedeelte  van  de  hypotheek  af   te  lossen,  of  om  hun  WW  aan  te  vullen.  Dat  is  niet  meer  mogelijk  in  het  nieuwe  systeem.  

10  

“Bovendien    moet    dat    transitiebudget  volledig  worden  besteed  aan  omscholing  naar  een   ander  beroep.  Het  klinkt  mooi,  maar  vooral  voor  ouderen  zal  dit  een  probleem  zijn.  Ook  al   worden  ze  volledig  omgeschoold  blijft  het  maar  de  vraag  of  er  wel  plek  voor  deze  mensen  in   de arbeidsmarkt is.”  De  overheid  denkt  dit  te  kunnen  opvangen  doordat  er  in  het  akkoord  is   vastgelegd  dat  werkgevers  zes  maanden  meebetalen  aan  de  WW  voor  oud-­‐werknemers.   Daardoor  verwachten  de  Kunduz-­‐partijen  dat  werkgevers  voldoende  worden  gestimuleerd   om  oud-­‐werknemers  zo  spoedig  mogelijk  aan  een  nieuwe  baan  te  helpen.     Werkgeversorganisatie VNO-NCW is van mening dat de rechten overeind blijven voor de werknemer.    “De  werkgever  moet  een  ontslag  nog  steeds  goed  motiveren.  Ook  een   hoorprocedure  moet  worden  gevolgd  waarbij  de  werkgever  het  ontslag  aankondigt  en  de   werknemer  hierop  kan  reageren.  Een  werknemer  kan  altijd  naar  de  rechter  stappen,  als   hij/zij    het    oneens    is    met    het    ontslag”,  aldus  de  verklaring  van  de  werkgeversorganisatie.   Volgens    Van    Gelderen    klinkt    dit    op    papier    ‘heel    mooi’,    maar    hij    voorziet    problemen    voor    de     werknemer,  als  zij  achteraf  naar    de    rechter    stappen.    “Als    in    het    vervolg    de    werknemer    op     straat  wordt  gezet,  zal  het  vanwege  de  hoge  kosten  voor  rechtsbijstand  en  griffiekosten  een   hoge  drempel  zijn  om  alsnog  naar  de  rechter  te  stappen.  Het  initiatief  van  deze  zware   procedure  ligt  nu  bij    de    werkgever.”     Het  doel  van  de  versoepeling  is  om  de  arbeidsmarkt  weer  los  te  krijgen  en  de  werkloosheid   te  verlagen.  Maar  dit  gaat  volgens  Van  Gelderen  duidelijk  ten  koste  van  de  bescherming  van   de  arbeidskracht.    “In    Amerika    heeft    men    het  soepelste  ontslagrecht  van  de  hele  wereld,   maar  dat  betekent  niet  dat  de  werkloosheid  hier  minder  is.  Integendeel,  Nederland  heeft  ten   opzichte  van  Amerika  relatief  een  lage  werkloosheid.  Het  is  dus  helemaal  niet   vanzelfsprekend  dat  de  versoepeling  zal  leiden  tot  lagere  werkloosheid.  Voor  de  werknemer   zie  ik  vooral  nadelen.  De  absolute  winnaar  is  de  werkgever.” Conclusie   Het  Nederlands  ontslagrecht  heeft  in  een  eeuw  tijd  een  lange  weg  afgelegd.  De  rechten  voor   een  werknemer  bij  ontslag  zijn  met  een  overvloed  aan  regels  en  procedures  vastgelegd.  Het   ontslagrecht  zorgt  voor  een  evenwichtig  balans  tussen  de  ‘machtige’  werkgever  en  een   ‘afhankelijke’    werknemer.    Het    huidige    ontslagrecht    heeft    zich    steeds    meer    ontwikkeld    in    de     richting  van  de  individuele  werknemer.  Het  duale  systeem  is  zeer  complex  qua  procedure  en   daardoor  niet  makkelijk  te  doorgronden.  Mede  door  deze  onoverzichtelijkheid  is  er  steeds   meer  kritiek  gekomen  op  het  duale  systeem.  Bij  de  invoering  van  een  repressief  stelsel   wordt  het  weer  mogelijk  om  werknemers  die  in  vaste  dienst  zijn  op  straat  te  zetten,  zonder   dat  een  rechter  hier  uitspraak  over  hoeft  te  doen.  En  de  verzachtende  omstandigheden,   zoals  de  ontslagvergoeding,  zullen  verdwijnen.  De  overheid  geeft  met  de  preventieve  toets   iedere  werknemer  een  vorm  van  bescherming,  lange  tijd  heeft  het  erop  geleken  dat  dit  in  de   nabije  toekomst  zou  veranderen.  Maar  PvdA  en  VVD  hebben  in  hun  regeerakkoord   afgesproken  de  preventieve  toetsing  te  behouden.  Daarmee  lijken  de  rechten  van  de   werknemer  voorlopig  niet  te  verslechteren.    

11  

Ontslagrecht:  onderdeel  economie   De  afgelopen  maanden  is  de  versoepeling  van  het  ontslagrecht  regelmatig  opgerakeld  als   thema  tijdens  verkiezingsdebatten.  Voorstanders  beweren  dat  de  versoepeling  van  het  recht   nodig  is  om  zo  de  internationale  concurrentiepositie  van  Nederlandse  bedrijven  te   vergroten.  Tegenstanders  zeggen  juist  dat  een  versoepeling  ervan  tot  meer  ontslagen  zou   leiden  en  dat  ouderen  daar  voornamelijk  de  dupe  van  zijn.  Bovendien  zou  een  versoepeling   ook  gevolgen  kunnen  hebben  voor  de  woningmarkt.  Ondertussen  blijken  uit  cijfers  van  het   Centraal  Plan  Bureau  (CPB)  en  het  Centraal  Bureau  voor  de  Statistiek  (CBS)  dat  de   binnenlandse  economie  maar  gestaag  groeit  en  de  groei  van  het  aantal  banen  tegenvalt.  Kan   de  arbeidsmarkt  het  wel  aan  als  – in tijden van langzaam economisch herstel –  het   ontslagrecht wordt versoepeld. Voordat  deze  vraag  beantwoord  kan  worden,  is  het  belangrijk  te  kijken  naar  de  huidige   situatie  op  de  arbeidsmarkt.  Op  deze  markt  komen  vraag  en  aanbod  bij  elkaar:  werknemers   die  een  baan  zoeken,  werkgevers  die  op  zoek  zijn  naar  arbeidskrachten.  Een  belangrijke   factor die invloed heeft op de arbeidsmarkt, is de economische groei van een land. Uit cijfers van  het  Centraal  Plan  Bureau  (CPB)  blijkt  dat  de  groei  van  de  economie  drastisch  achteruit   gegaan  is  na  het  ontstaan  van  de  economische  crisis  in  2008.  Werknemers  verloren  hun   baan  doordat  de  vraag  naar  goederen  en  diensten  afnam;  er  waren  minder  arbeidskrachten   nodig.  Inmiddels  trekt  de  economie  langzaam  aan.  Toch  voorspelde  het  CPB  voor  2012  een   lage  groei  van  de  consumptieve  bestedingen  doordat  consumenten  te  maken  hebben  met   koopkrachtdaling.  Die  koopkrachtdaling  is  een  gevolg  van  onder  andere  bezuinigingen  van   de  overheid  op  bijvoorbeeld  uitkeringen  en  toeslagen.  Ook  laten  cijfers  van  het  CBS  zien  dat   de  inflatie  hoger  is  dan  de  loonstijging.  Zo  gingen  in  2011  de  cao-­‐lonen  1,1  procent  omhoog   terwijl  de  inflatie  2,3  procent  is.  Dat  betekent  concreet  dat  de  koopkracht  van  consumenten   achteruit  gaat:  voor  een  euro  koop  je  minder  dan  voorheen.     Om  antwoord  te  geven  op  de  vraag  of  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht  op  dit  moment   een  verstandige  keuze  zou  zijn,  is  het  belangrijk  om  te  kijken  hoe  de  arbeidsmarkt  –  en   daarmee  het  aantal  banen  -­‐  zich  ontwikkeld.  En  dat  is  moeilijk  in  te  schatten.  De   bezuinigingen  van  de  overheid  zullen  grote  gevolgen  hebben  op  de  economie.  Ook  de   internationale  economische  situatie  is  instabiel.  In  2013  voorziet  het  Centraal  Plan  Bureau   een  economische  groei  van  1,25  procent,  maar  ook  dit  is  niet  met  zekerheid  te  zeggen.  Bij   deze  berekeningen  is  namelijk  rekening  gehouden  dat  de  Europese  schuldencrisis  stabiel   blijft.  Als  dit  niet  het  geval  is,  kan  de  groei  lager  uitvallen  of  zelfs  veranderen  in  een  krimp.   Het  UWV  voorspelt  dat  de  werkgelegenheid  in  2012  afneemt  met  37.000  banen,  in  2013   zullen  dat  7.000  banen  zijn.  Door  de  afname  van  de  vraag  naar  arbeid  en  de  toename  van   het  aanbod  komen  er  in  2012  62.000  werkzoekenden  bij.  In  2013  nog  eens  28.000.  Eind   2013  zullen  er  dan  563.000  werkzoekenden  ingeschreven  staan  bij  het  UWV,  dat  is  7,3   procent  van  de  beroepsbevolking.   Het  UWV  doet  ook  een  voorspelling  voor  de  periode  2014  –  2017.  In  deze  periode  wordt  een   lichte  groei  van  het  aantal  banen  verwacht.  Ook  zal  het  aantal  werkzoekenden  dalen,  maar   van  een  krapte  op  de  arbeidsmarkt  zal  de  komende  jaren  geen  sprake  zijn.  

12  

De  economie  lijkt  dus  licht  te  groeien,  maar  de  arbeidsmarkt  groeit  niet  direct  mee.  Op  den   duur  zullen  het  aantal  arbeidsplaatsen  groeien,  maar  dat  lijkt  nu  achterwegen  te  blijven.   Voor  de  economie  zijn  er  nog  veel  onzekerheden:  zo  is  nog  niet  bekend  welke  bezuinigingen   het  nieuwe  kabinet  zal  gaan  nemen,  maar  ook  de  internationale  economie  is  op  dit  moment   instabiel.  Al  deze  factoren  hebben  invloed  op  de  arbeidsmarkt.     Versoepeling  ontslagrecht,  nu  de  juiste  tijd?   Een  van  de  plannen  die  op  tafel  liggen  tijdens  de  onderhandelingen  over  de   kabinetsformatie  is  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht.  Werkgevers  zouden  dan   gemakkelijker  en  goedkoper  werknemers  kunnen  ontslaan.   Demissionair  minister  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid  Henk  Kamp  schreef  in  juni  in   een  brief  aan  de  Tweede  Kamer  dat  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht  de  Nederlandse   economie  goed  zou  doen.  Zo  zou  een  versoepeling  leiden  tot  een  stijging  van  de   arbeidsproductiviteit  wat  de  internationale  concurrentiepositie  van  Nederlandse  bedrijven   flink  zou  verbeteren.  Na  invoering  van  de  nieuwe  plannen  zouden  werkgevers  niet  meer  via   het  UWV  of  de  kantonrechter  een  werknemer  hoeven  ontslaan,  maar  simpelweg  door  een   schriftelijke  ontslag.  Een  medewerker  zou  dan  bezwaar  kunnen  maken  tijdens  een   hoorzitting.  Daar  staat  dan  wel  tegenover  dat  de  werkgever  het  eerste  halfjaar  dat  de   werknemer  gebruik  maakt  van  een  WW-­‐uitkering,  zelf  financiert.  Ook  draait  de  werkgever   op  voor  kosten  voor  eventuele  om-­‐  of  herscholing.   Volgens  Kamp  zorgen  de  plannen  ervoor  dat  de  arbeidsmobiliteit  van  ouderen  toeneemt.   Zou    zouden    ouderen    nu    vaak    ‘gevangen’    zitten    in    hun    huidige    baan,    omdat    ze    het    recht    op     een  (hoge)  ontslagvergoeding  kwijtraken  als  zij  zelf  vertrekken.  Bovendien  zou  bij  een   versoepeling  van  het  ontslagrecht  tweedeling  tussen  vaste  en  tijdelijke  contracten  kleiner   worden.  Ook  zouden  de  plannen  volgens  Kamp  werkgevers  motiveren  om  nieuw  werk  te   zoeken  voor  hun  werknemers,  zodat  de  werkgever  geen  WW  hoeft  te  betalen.  Een  eigen   bijdrage  van  de  werkgevers  aan  de  WW-­‐uitkering  zou  het  begrotingstekort  kunnen   terugdringen.     Een  meerderheid  van  de  vorige  Tweede  Kamer  was  het  in  juni  eens  met  de  plannen  van   demissionair  minister  Kamp.   Volgens  Ruud  Muffels,  hoogleraar  Arbeidsmarkt  en  Sociale  Zekerheid  aan  de  Universiteit  van   Tilburg,  zou  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  een  slecht  idee  zijn.  “Een    veel    gehoord     argument  om  het  ontslagrecht  te  versoepelen,  is  dat  het  de  Nederlandse  arbeidsmarkt   flexibeler    zou    maken”,    vertelt    hij.    “Dat    is    echter    een    fabel,    want    de    Nederlandse     arbeidsmarkt  is  al  flexibel  genoeg.  Er  zijn  ruime  mogelijkheden  om  de  bijvoorbeeld   bepaaldetijdcontracten  aan  te  gaan  met  werknemers.  Bovendien  kunnen  werkgevers   uitzendkrachten  inschakelen  als  er  iets  verandert  in  de  omstandigheden  van  het  bedrijf.  De   Nederlandse  arbeidsmarkt  is  veel  flexibeler  dan  bijvoorbeeld  de  Duitse  of  Finse  economie.   Waarom  zou  je  die  arbeidsmarkt  dan  nog  flexibeler  willen  maken?  Je  lost  een  probleem  op   dat    er    niet    is.”

13  

Volgens  de  hoogleraar  zou  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  juist  in  deze  tijd  drastische   gevolgen    hebben.    “Er    is    nauwelijks    economische    groei    en    de    werkloosheid    stijgt.    Als    je    nu     het  ontslagrecht  gaat  versoepelen,  zal  de  werkloosheid  alleen  maar  oplopen.  Dat   werkgevers    het    versoepelen    van    het    ontslagrecht    motiveren    met:    ‘als    we    makkelijker     kunnen    ontslaan,    dan    nemen    we    makkelijker    aan’,    is    opmerkelijk.    Op    dit    moment    is    er    geen     werk,  dus  werkgevers  zullen  ook  niemand  aannemen.  Het  wordt  hen  alleen  maar   makkelijker  gemaakt  om  bijvoorbeeld  van  dure  arbeidskrachten  af  te  komen,  denk  daarbij   aan  ouderen.  Het  is  niet  aannemelijk  dat  werkgevers  massaal  arbeidskrachten  aannemen,   omdat  zij  ook  makkelijker  van  hen  afkunnen.  Je  neemt  toch  ook  geen  twintig  werknemers   aan  als  je  er  maar  tien  nodig  hebt?  Daar  komt  bovenop  dat  werkgevers  nu  al  toch  makkelijk   mensen  kunnen  ontslaan.  In  de  meeste  gevallen  geeft  een  kantonrechter  namelijk  de   werkgever    gelijk.” Dat  er  de  komende  tijd  geen  grote  banengroei  zal  zijn  blijkt  uit  onderzoek  van   uitzendorganisatie  Manpower  onder  werkgevers.  Zij  zijn  namelijk  somber  over  de   ontwikkelingen  op  de  arbeidsmarkt  in  het  vierde  kwartaal  van  2012.  Negentig  procent  van   de  geïnterviewde  werkgevers  verwacht  niet  meer  medewerkers  aan  te  nemen.     Muffels  denkt  dat  bij  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  juist  de  collectiviteit  de  klappen   moet    opvangen.    “Alle    ontslagen    medewerkers    komen    terecht    in    de    werkloosheidswet.    Als     de  plannen  van  Kamp  door  zouden  gaan,  betalen  werkgevers  daaraan  mee,  maar  alsnog   moet  de  overheid  een  deel  betalen.  De  belastingbetaler  draait  daar  dan  voor  op.  Het   ontslagrecht  versoepelen  met  de  redenering  de  arbeidsmarkt  flexibeler  te  maken  is  niet   juist.  Er  ontstaan  alleen  maar  meer  problemen  en  dat  is  niet  verstandig  in  economische   onzekere tijden.” De  hoogleraar  onderstreept  bovendien  het  belang  dat  werknemers  aan  het  werk  blijven.   “Als    iemand    maanden    thuis    zit,    nemen    zijn    vaardigheden    en    productiviteit    af.    Diegene    heeft     zijn  werk,  zijn  specialisme,  niet  kunnen  uitvoeren  en  het  duurt  dan  weer  een  tijd  voordat  de   productiviteit    van    deze    werknemer    op    het    niveau    is    van    voor    hij    ontslagen    werd.” Brandbrief  wetenschappers In  juni  schreef  een  groep  wetenschappers  een  brandbrief  aan  demissionair  minister  Henk   Kamp. In die brief keren zij zich tegen de plannen van de minister. Hoogleraar Sociaal Recht aan  de  Vrije  Universiteit  in  Amsterdam  en  tevens  initiatiefnemer  van  de  brief  schrijft  dat   plannen    maken    op    ‘borrelpraat    over    economische    vooroordelen    onjuist    is.’    De    groep     wetenschappers  beamen  de  veronderstelling  van  hoogleraar  Muffels:  de  Nederlandse   arbeidsmarkt  is  al  flexibel  genoeg  en  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  zou  daarom  niet   nodig  zijn  en  juist  nadelen  hebben.   De  wetenschappers  denken  ook  dat  de  plannen  van  Kamp  om  de  werkgevers  mee  te  laten   betalen  aan  de  werkloosheidswet  juist  voor  hen  nadelig  kan  uitpakken.  Zo  schrijven  de   wetenschappers    dat    ‘werkloosheid    voor    bedrijven    een    veel    minder    beïnvloedbaar    risico’    is.     ‘Het    is    bovendien    conjunctuurgevoelig;  in  tijden  van  economische  neergang  kan  het  zich   massaal  en  in  golven  voordoen,  zonder  dat  dit  voor  de  bedrijven  was  te  voorzien  en  zonder   dat  zij  daar  grip  op  hebben.  Gevreesd  moet  worden  dat  het  verhaal  van  WW-­‐lasten  net  dat  

14  

laatste  zetje  zal  zijn  dat  veel  bedrijven  in  economische  moeilijkheden  over  de  rand  van  de   financiële    afgrond    zal    duwen,    met    vernietiging    van    werkgelegenheid    tot    gevolg.’ Vooral  de  midden-­‐  en  kleinbedrijven  zouden  volgens  de  wetenschappers  de  dupe  zijn  van  dit   scenario.  Als  er  massaal  ontslagen  vallen  doordat  het  economisch  tegenzit,  dan  is  de   werkgever  gebonden  aan  het  betalen  van  de  WW-­‐lasten  van  al  die  ontslagen  werknemers.   Bovenop  de  last  van  de  economische  teruggang  binnen  het  bedrijf,  kan  de  financiële  last  van   de  nieuwe  regeling  een  strop  voor  het  bedrijf  zijn  met  als  groter  gevolg  dat  er  meer  banen   moeten  verdwijnen  doordat  het  bedrijf  failliet  gaat.     Bovendien  heeft  de  groep  wetenschappers  twijfels  bij  het  invoeren  van  een  bijdrage  van  de   werkgever  aan  de  WW-­‐uitkering  om  zo  de  uitgaven  aan  de  WW  terug  te  dringen  en  daarmee   het  begrotingstekort  proberen  terug  te  laten  lopen.  De  wetenschappers  denken  namelijk  dat   het    de    overheid    niks    zal    opleveren.    ‘Indien    de    WW-­‐lasten  niet  meer  op  de  collectieve  kassen   drukken’,    schrijven    de    wetenschappers,    ‘leidt    dat    na    verloop    van    tijd    tot    verlaging    van    de     WW-­‐premie’.    Als    dan    ook    de    inkomsten    dalen,    doordat    er    geen    belastingen    meer     binnenkomen,  dan  blijft  het  saldo  van  baten  en  lasten  gelijk.  Deze  maatregel  zal  daarom,   volgens  de  wetenschappers,  op  de  lange  termijn  niet  bijdragen  aan  het  terugdringen  van  het   begrotingstekort.     Toch  denken  de  wetenschappers  dat  een  herziening  van  het  ontslagrecht  niet  per  definitie   slecht  is.  Zo  willen  zij  liever  van  de  UWV-­‐procedure  af.  Volgens  de  groep  wetenschappers   levert  dit  een  administratieve  rompslomp  op.  Zij  zien  liever  dat  werkgevers  en  hun   organisaties  met  de  vakbonden  om  tafel  gaan  om  in  het  CAO  vast  te  stellen  hoe  en  op  welke   grond  het  contract  met  een  werknemer  ontbonden  kan  worden.  Als  zo’n    CAO    om    welke     reden  dan  ook  niet  tot  stand  zou  kunnen  komen,  dan  kan  men  terugvallen  op  de  wettelijke   procedure  bij  het  UWV.  Zij  zeggen  dus  niet  dat  het  UWV  moet  verdwijnen,  maar  dat   werkgevers  en  werknemers  samen  de  manier  waarop  ontslagen  wordt,  moeten  regelen.  Als   zij  daar  niet  uitkomen,  kunnen  ze  bij  het  UWV  terecht.  Op  deze  manier  wordt  er  minder  vaak   beroep gedaan op de UWV-procedure. Voordelen  versoepeling   Werkgeversorganisatie  VNO-­‐NCW  is  voor   een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  en  vinden  bovendien   dat  er    strenger  gekeken  moet   worden  naar  de  productiviteit  van  een  werknemer.  Want  – zo zegt de organisatie –  het   draait  om  de  kwaliteit  van  het  personeel  en  dat  moet  veel  zwaarder  wegen  bij  economisch   ontslag.  Op  de  vraag  of  ouderen  niet  als  eerste  de  dupe  zullen  zijn  van  een  versoepeling  van   het  ontslagrecht  –  omdat  zij  in  verhouding    duurder    zijn    dan    hun    jongere    collega’s    –  zegt  de   organisatie  dat  de  arbeidsvoorwaarden  ook  moeten  worden  aangepast.  Op  die  manier  zijn   ouderen  niet  onevenredig  duurder  dan  andere  werknemers  en  zijn  zij  aantrekkelijker  om  aan   te nemen. Volgens VNO-NCW zouden vacatures makkelijker gevuld kunnen worden als ouderen  makkelijker  doorstromen.  Buiten  kijf  staat  volgens  de  organisatie  dat  het   aannemen  van  ouderen  bij  voorbaat  makkelijker  wordt  bij  een  versoepeling  van  het   ontslagrecht.  Het  is  immers  ook  makkelijker  om  ze  weer  te  ontslaan.     Volgens  de  Organisatie  voor  Economische  Samenwerking  en  Ontwikkeling  (OESO)  wisselen   Nederlanders  met  een  vaste  aanstelling,  vergeleken  met  andere  landen  om  ons  heen,   minder  vaak  van  baan.  Alleen  in  Frankrijk  en  Oostenrijk  zouden  55  –  64  jarigen  langer  dan   tien  jaar  bij  dezelfde  werkgever  werkzaam  zijn.  Volgens  VNO-­‐NCW  zou  een  versoepeling  van   het  ontslagrecht  hier  verandering  inbrengen.    

Tijdens  een  gesprek  in  de  Tweede  Kamer  in  juni  2012  noemde  voorzitter  van  het  VNO-­‐NCW   Bernard  Wientjes  het  huidige  ontslagrechtsysteem een ‘paradijs voor juristen’, blijkt uit een bericht  op  nieuwswebsite  nu.nl.  Volgens  de  werkgeversvoorzitter  zouden  werknemers   alleen  naar  de  rechter  moeten  als  het  ontslag  ongegrond  is  en  zij  dit  kunnen  aantonen.   Tijdens  het  gesprek  voegde  Hans  Biesheuvel,  voorzitter  van  Midden-­‐  en  Kleinbedrijf   Nederland    daaraan    toe:    “In    kleine    bedrijven    staan    baas    en    medewerkers    naast    elkaar    op    de     werkvloer,    dan    ontsla    je    toch    niet    zo    maar?”     Zowel  Wientjes  als  Biesheuvel  zien  niets  in  de  eigen  bijdrage  van  de  werkgever  aan  de  WW-­‐ uitkering  van  de  ontslagen  werknemer.  Vooral  werkgevers  met  weinig  werknemers  zullen   hier  de  lasten  van  ondervinden.  Zij  krijgen  er  een  hoge  financiële  last  bij  als  zij  de  eerste  zes   maanden  van  een  WW-­‐uitkering  van  de  werknemer  zouden  moeten  betalen.   Woningmarkt   Het  versoepelen  van  het  ontslagrecht  heeft  ook  gevolgen  voor  de  woningmarkt.  De  kans  is   namelijk  groot  dat  door  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht,  minder  vaak  vaste  contracten   worden  gegeven.  En  een  vast  contract  is  bij  het  aanvragen  van  een  hypotheek  vaak  een   vereiste.  Voor  flexwerkers  is  het  moeilijker  om  een  hypotheek  aan  te  vragen:  zij  moeten  aan   extra  voorwaarden  voldoen.  Als  er  minder  hypotheken  worden  verstrekt,  worden  er  ook   minder  huizen  gekocht.  De  toch  al  geplaagde  woningmarkt  kan  hier  enorme  hinder  van   ondervinden.     Dit  beaamt  hypotheekadviseur  Rob  Ruiters  van  Huis  &  Hypotheek,  een   hypotheekverstrekker:    “Het    huidige    systeem    van    het    verstrekken    van    hypotheken    is    vooral    

16

gericht  op  werknemers  met  een  vaste  aanstelling.  Zij  hebben  een  regelmatig  inkomen  voor   een langere periode en daarom is het aantrekkelijker om hen een hypotheek te verstrekken”.    Volgens    de    adviseur    zijn    starters    juist    nu    belangrijk    voor    de    woningmarkt.     “Starters    houden  de  markt  in  beweging,  zij  zijn  de  frisse  wind  op  de  woningmarkt.  Door  de   crisis  verkopen  mensen  eerst  hun  huis  en  kopen  vervolgens  dan  pas  een  ander  huis.  Vroeger   was  dit  andersom:  je  kocht  eerst  een  huis  en  besloot  dan  pas  wat  je  met  de  oude  woning   deed.  Starters  hebben  dat  probleem  niet:  zij  kopen  alleen.  Maar  bij  het  versoepelen  van  het   ontslagrecht  krijgen  ook  starters  minder  snel  een  vast  contract.  Zij  krijgen  dus  ook  minder   snel  een  hypotheek,  terwijl  zij  wel  nodig  zijn  om  de  woningmarkt  in  beweging    te    houden.” Cijfers  van  het  UWV  laten  zien  dat  vorig  jaar  het  aantal  vacatures  dat  werd  ingevuld  met  een   vaste  aanstelling  een  enorme  val  maakte.  Van  alle  vacatures  in  2011,  namelijk  647.000,   kregen  slechter  2000  werknemers  een  vaste  baan.  “Als    deze    ontwikkeling  zich  voortzet,  is   dat    dramatisch    voor    de    woningmarkt”,    aldus    Ruiters.    “Onze    economie    is    hier    niet    bij    gebaat.” Conclusie   Een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  zou  nu  ongunstig  uitpakken  voor  de  economie.  Als   het  ontslagrecht  nu  zou  worden  versoepeld,  dan  zou  dat  vooral  voor  de  werkgevers  gunstig   uitpakken.  Zij  kunnen  gemakkelijker  en  goedkoper  werknemers  ontslaan.  Werknemers   daarentegen  zijn  naar  alle  waarschijnlijkheid  niet  beter  uit:  zij  moeten  op  zoek  naar  een   nieuwe  baan  en  nieuwe  banen  zijn  er  op  dit  moment  nauwelijks.  Cijfers  van  het  CBS  (pagina   1)  ondersteunen  dit  en  voorspellingen  van  het  UWV  laten  zien  dat  het  aantal  banen  de   komende jaren niet enorm zal groeien. Het  voorstel  van  demissionair  minister  Kamp  om  werkgevers  mee  te  laten  betalen  aan  de   WW-­‐uitkering  klinkt  aantrekkelijk:  de  overheid  hoeft  minder  bij  te  dragen  aan  de  uitkeringen   en  de  drempel  om  een  werknemer  te  ontslaan  wordt  voor  een  werkgever  hoger,  want  deze   moet  kosten  maken.  Toch  zal  deze  maatregel  zeer  nadelig  kunnen  uitpakken  voor  de   werkgevers,  speciaal  voor  de  midden-­‐  en  kleinbedrijven.  In  tijden  van  economische   teruggang  komt  het  voor  dat  werkgevers  soms  massaal  werknemers  moeten  ontslaan.   Kleine  ondernemers  zouden  dan  een  bijdrage  moeten  betalen  voor  al  die  ontslagen   werknemers  wat  hen  financieel  kan  uitkleden,  met  alle  gevolgen  van  dien.     Ook  is  het  belangrijk  dat  werknemers  aan  het  werk  blijven.  Als  zij  gedurende  een  lange  tijd   hun specialisme of vakgebied niet kunnen uitoefenen, zal dat gevolgen hebben voor de productiviteit.  Het  versoepelen  van  het  ontslagrecht  kan  bovendien  gevolgen  hebben  voor   de  woningmarkt.  Doordat  er  minder  vaste  contracten  worden  gegeven,  worden  er  ook   minder  hypotheken  verstrekt.  Een  vast  contract  is  in  het  huidige  hypotheekstelt  een   vereiste. Als er minder hypotheken worden verstrekt, worden er ook minder huizen verkocht.  De  woningmarkt,  waarmee  het  nu  al  slecht  gaat,  kan  hier  enorme  hinder  van   ondervingen.   Voor  de  economie  zou  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht  in  de  toekomst  mogelijk  wel   een  interessante  overweging  zijn.  Zodra  de  arbeidsmarkt  weer  aantrekt  en  er  meer  banen   worden  gecreëerd,  zou  een  versoepeling  positieve  effecten  kunnen  hebben.  

17  

Ontslagrecht:  onderdeel  politiek   Sinds  in  1945  het  ontslagrecht  zoals  wij  dat  nu  kennen  werd  ingevoerd,  bleef  het  beleid   feitelijk  onaangetast.  Het  huidige  ontslagrecht  werd  echter  wel  veelvuldig  bekritiseerd,   vooral  door  werkgeversorganisaties.  Allereerst  de  argumenten  die  worden  aangevoerd  om   het  ontslagrecht  te  versoepelen  of  juist  niet,  op  een  rij:     Argumenten  voor  versoepeling  ontslagrecht Het  stringente  ontslagrecht,  met  de  hoge  ontslagkosten  en  –vergoedingen,  zijn  een  last  voor   bedrijven.  Ondernemers  kunnen  daardoor  nauwelijks  nog  van  hun  personeel  af,  menen   voorstanders  van  ontslagrechtversoepeling.     Een    versoepeling    van    het    ontslagrecht    verkleint    de    kloof    tussen    ‘insiders’  (personen  met  een   vast    contract)    en    ‘outsiders’  (mensen  zonder  vast  contract).  Door  de  hoge  ontslagkosten  en  – vergoedingen  voor  werknemers  met  een  vast  contract,  kiezen  bedrijven  eerder  voor   flexibiliteit  in  de  vorm  van  werknemers  met  tijdelijke  contracten  en  zzp-­‐ers.  Daardoor   genieten  sommigen  werknemers  veel  bescherming,  en  anderen  (een  steeds  groter   wordende  groep)  juist  heel  weinig.  Dit  is  een  oneerlijke  situatie.  Het  versoepelen  van  het   ontslagrecht  leidt  ertoe  dat  ondernemers  eerder  nieuwe  personeel  zullen  aannemen  in   vaste  dienst.   Minder  baanzekerheid  zorgt  er  bovendien  voor  dat  werknemers  het  beste  uit  zichzelf  halen   en  het  maakt  ze  meer  verantwoordelijk  voor  hun  eigen  carrière.  De  hoge  vergoedingen  in  de   huidige  ontslagregeling    voor  personeel  met  een  lang  dienstverband  werkt  als  een  soort   bonus.  Werknemers  die  na  een  langdurig  arbeidscontract  eigenlijk  ergens  anders  aan  de  slag   willen  klampen  zich  vast  aan  hun  huidige  baan,  omdat  ze  anders  hun  zekerheid   (opgebouwde  ontslagvergoeding)  verliezen.     Econoom  Mathijs  Bouman  werd  door  de  Vaste  Kamercommissie  voor  Sociale  Zaken  en   Werkgelegenheid uitgenodigd voor een hoorzitting. Ook werd hij gevraagd daarvoor zijn gedachten  op  papier  te  zetten.  Hij  schreef  (onder  meer)  dit:   “De duale arbeidsmarkt (met veel bescherming voor de vaste baan, en weinig voor de tijdelijke), geeft perverse uitkomsten. Juist mensen met een sterke onderhandelingspositie slagen er in om veel bescherming te organiseren. Zwakkere groepen zijn aangewezen op tijdelijk werk zonder veel bescherming. Ontslagrecht beschermt de sterken, niet de zwakken.”

Partijen  die  voor  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  zijn,  zijn:  VVD,  CDA,  D66,   GroenLinks,  ChristenUnie   Argumenten  tegen  versoepeling  van  het  ontslagrecht   Versoepeling  van  het  ontslagrecht  heeft  volgens  tegenstanders  niet  het  structurele  positieve   effect  op  de  werkgelegenheid  dat  door  voorstanders  vaak  wordt  verondersteld.  Diverse  

18  

economen  toonden  bovendien  aan  dat  niet-­‐vaste  dienstverbanden  ten  koste  gaan  van  de   arbeidsproductiviteit  van  werknemers  alsook  de  innovatieve  kracht  van  bedrijven.   Een  versoepeling  van  het  ontslagrecht,  in  de  vorm  van  het  verdwijnen  van  de  preventieve   toets,  verslechtert  de  rechtspositie  van  werknemers.  Als  zij  tegen  hun  wil  in  worden   ontslagen  dan  zullen  zij  zelf  naar  de  rechter  moeten  stappen  om  hun  ontslag  te  laten   toetsen.  De  kosten  daarvan  zijn  hoog.   Daarnaast  zal  een  aantasting  van  de  baanzekerheid  machtsverhoudingen  binnen  bedrijven   veranderen.  Een  werknemer  die  gemakkelijk  kan  worden  ontslagen  zal  zijn  leidinggevenden   niet  snel  bekritiseren,  of  misstanden  aankaarten.   Bovendien  is  het  Nederlandse  ontslagrecht  niet  zo  stringent  als  door  voorstanders  van   versoepeling  vaak  wordt  verondersteld.  Ondanks  de  huidige  regelgeving  worden  er  jaarlijks   tienduizenden  mensen  tegen  hun  wil  ontslagen.  In  de  statistieken  van  de  Organisation  for   Economic  Co-­‐operation  and  Development  (OECD)  neemt  Nederland  op  het  punt  van   ‘Employment    Protection    Strictness’    slechts        een    plek    in    de    middenmoot    in.     Partijen  die  tegen  het  versoepelen  (waaronder  schrappen  preventieve  toets)  van  het   ontslagrecht  zijn,  zijn:  PvdA,  SP,  PVV,  50Plus,  SGP,  PvdD.   Flexwet Hoewel  het  ontslagrecht  onaangetast  bleef,  werd  tijdens  Paars  II  wel  de  zogenoemde   Flexwet  ingevoerd.  De  wet  Flexibiliteit  en  zekerheid,  een  wet  die  werd  ingevoerd  op  initiatief   van  werkgevers  en  die  op  1  januari  1999  in  werking  trad,  geeft  werkgevers  de  mogelijkheid   om    gebruik    te    kunnen    maken    van    ‘flexibele    arbeidskrachten’.    De    laatste    jaren    was    de     Flexwet  echter  vooral  ook  een  manier  om  aan  het  ontslagrecht  te  ontkomen.  Werknemers   met  een  tijdelijk  contract  bouwen  immers  geen  rechten  op,  zoals  een  ontslagvergoeding.   Volgens  de  Flexwet  mag  een  werkgever  een  werknemer  achtereenvolgens  maximaal  drie   tijdelijke  contracten  (voor  de  maximale  duur  van  drie  jaar)  aanbieden.  Het  vierde  contract  is   dan  automatisch  een  contract  voor  onbepaalde  tijd  (vast  contract).  Een  onderbreking  van   meer  dan  drie  maanden  tussen  elke    van    deze    arbeidsovereenkomsten,    verbreekt    de    ‘keten’     waardoor  de  werkgever  de  werknemer  opnieuw  drie  keer  een  tijdelijk  contract  aan  kan   bieden.   Ook    wordt    de    wet    gebruikt    om    voor    ‘vast    werk’    vaker    met    tijdelijke    contracten    te    werken,     concludeerde  het  Sociaal  Cultureel  Planbureau.  In  het  rapport  ‘Vraag    naar    arbeid’  in  februari     van  dit  jaar  staat:   “Werknemers met een langdurend tijdelijk contract (meer dan 1 jaar) worden vaker dan vroeger vervangen als zij de organisatie verlaten. In (…) 2008 was het gestegen tot bijna 80%. Werkgevers lijken langdurende tijdelijke contracten dus steeds vaker in te zetten voor vast werk. Op die manier zorgen ze voor flexibiliteit in hun personeelsbestand, net zoals zij dat bijvoorbeeld doen met de inzet van uitzendkrachten en zzp’ers.”

19  

Een  andere  conclusie  van  het  SCP  (in:  ‘Vraag    naar    arbeid’,  februari  2012)  is  dat  driekwart   van  de  werkgevers  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  wenst.   Politieke  ontwikkelingen Na  het  stuklopen  van  de  onderhandelingen  over  een  begroting  voor  2013  tussen  VVD,  CDA   en  PVV,  kwamen  coalitiepartijen  VVD  en  CDA  er  samen  met  D66,  GroenLinks  en  de   ChristenUnie  wel  uit.  Doel  van  het  akkoord  dat  de  vijf  partijen  sloten  was  het   financieringstekort  in  2013  onder  de  Europese  drieprocentsnorm  te  krijgen.  Dat  lukte.  Een   van  de  maatregelen:  een  aanpassing  van  het  ontslagrecht.   Sinds  2005  is  het  onderwerp  politiek  gezien  een  heet  hangijzer.  Vooral  D66-­‐leider  Alexander   Pechtold    hekelde    de    voorbij    jaren    meermaals    de    ‘jaren    van    breekpunten,    taboes    en    het     negatief  uitruilen’,    die    een    hervorming    in    de    weg    stonden.    Ondanks    dat    er    al    decennia    lang     veel  is  te  doen  over  het  huidige  het  ontslagrecht,  namen  politieke  partijen  (VVD,  CDA,  D66   en  GroenLinks)  een  hervorming  van  het  ontslagrecht  pas  in  2006  op  in  hun   verkiezingsprogramma. Balkenende  IV Het    verwijt    van    Pechtold    over    ‘stilstand’    richtte    zich    aanvankelijk    op    het    kabinet    Balkenende     IV  (van  CDA,  PvdA  en  CU),  dat  regeerde  van  februari  2007  tot  februari  2010.  In  het   coalitieakkoord  van  dat  kabinet  stond:   “De inzet is om met sociale partners (…) tot een gezamenlijke aanpak te komen, waaronder begrepen een sociaal akkoord, die moet leiden tot een substantiële verhoging van de arbeidsparticipatie. (…) Tevens zullen in de context van een beoogde verschuiving van baan- en uitkeringszekerheid naar werk- en inkomenszekerheid aan de orde moeten komen de thema’s arbeidsmarktbeleid, scholing en opleidingen (employability), WW en flexibilisering en de betekenis van het ontslagrecht daarvoor.”

Minister  Piet  Hein  Donner  (Sociale  Zaken,  CDA)  wilde  het  gemakkelijker  maken  mensen  te   ontslaan  door  een  einde  te  maken  aan  de  verplichte  preventieve  toets.  Daardoor  zouden   werkgevers  zonder  tussenkomst  van  de  rechter  werknemers  kunnen  ontslaan.  Ook  wilde   Donner  een  maximum  stellen  (één  jaarsalaris)  aan  de  hoogte  van  de  ontslagvergoeding.  Die   plannen  haalden  het  niet.     Toenmalig  vicefractievoorzitter  van  de  PvdA  Mariette  Hamer  verklaarde  na  overleg  met   Donner    tegenover    NRC    Handelsblad    dat    ‘de    plannen    van    tafel    moesten’.    Er    dreigde    zelfs    een   kabinetscrisis.    „Als    Donner    verstandig    is,    laat    hij    het    niet    zo    ver    komen    dat    het    fout    afloopt”,     zei  PvdA-­‐Kamerlid  Diederik  Samsom  destijds.  Enkele  weken  later  keerde  ook  de  CDA-­‐fractie   zich  tegen  de  plannen  van  Donner.  De  oplossing  werd  gezocht  in  het  aanstellen  van  een   commissie,  onder  leiding  van  toenmalig  TNT-­‐directeur  Peter  Bakker,  die  op  zoek  moest  gaan  

20  

naar  alternatieven  voor  de  versoepeling  van  het  ontslagrecht.     De  opdracht  die  minister  Donner  de  commissie  meegaf  luidde  als  volgt:   “De Commissie zal aan de Minister voorstellen formuleren over maatregelen ter verhoging van de arbeidsparticipatie alsook over maatregelen die ertoe leiden dat mensen meer uren gaan werken. De Commissie zal zonder beperkingen onderzoeken welke maatregelen nodig zijn om de arbeidsparticipatie in Nederland structureel te verhogen tot 80% conform de kabinetsdoelstelling. De Commissie zal voorstellen doen voor zowel de korte termijn als voor de lange termijn. De Commissie zal ook voorstellen doen ter verbetering van de werking van de arbeidsmarkt met het oog op verbetering van de kwalitatieve matching.”

De  commissie  Bakker,  die  rekening  hield  met  de  demografische  ontwikkelingen  (krimp  van   de  arbeidsmarkt  vanaf  2010)  pleitte  in  haar  rapport  onder  meer  voor  de  introductie  van  een   Werkbudget  en  een  Werkverzekering.    Zonder  dat  de  commissie  direct  aanbeval  het   ontslagrecht  te  versoepelen,  zou  het  totaal  aan  geadviseerde  maatregelen  er  volgens  hen   wel    toe    leiden    dat    ‘op    termijn    belangrijke    elementen    van    het    huidige    systeem    van     ontslagregulering    overbodig’    zouden    worden.    De    commissie    Bakker    haalde    daarmee    de     angel  uit  het  debat  over  het  ontslagrecht.  Volgens  de  commissie  Bakker  zou  de  discussie   door de vergrijzing irrelevant zijn, omdat er in de toekomst krapte op de arbeidsmarkt zou ontstaan.   Na  het  zomerreces  van  2008  sloot  minister  Donner  met  werkgevers  (VNO-­‐NCW)  en   werknemers  (FNV)  een  sociaal  akkoord.  In  dat  akkoord  bleef  de  preventieve  toets   gehandhaafd  maar  werd  de  ontslagvergoeding  wel  aan  een  maximum  gebonden.  Voor   (bruto)  jaarsalarissen  boven  de  75.000  zou  een  ontslagvergoeding  gelden  van  ten  hoogste   één  jaarsalaris.     Op  dit  voorstel  kwam  in  februari  2009  kritiek  van  de  Raad  van  State  (RvS),  waaraan  het   voorstel    ter    advies    was    voorgelegd.    De    RvS    noemde    het    wetsvoorstel    ‘onvoldoende   gemotiveerd’    en    vreesde    ongelijkheid.    Het    was    de    Raad    niet    duidelijk    waarop    de     inkomensgrens  was  gebaseerd,  en  bovendien  zou  het  wetsvoorstel  kunnen  leiden  tot  zeer   uiteenlopende  ontslagvergoedingen  (bijvoorbeeld  tussen  werknemers  met  een  jaarsalaris   net  boven-­‐  en  net  onder  de  genoemde  75.000  euro).     Het  kabinet  Balkenende  IV  viel  een  jaar  later,  op  20  februari  2010.  Van  de  plannen  omtrent   het  ontslagrecht  is  niets  terecht  gekomen.   Rutte  I Het  kabinet-­‐Rutte,  bestaande  uit  VVD,  CDA  en  PVV,  nam  in  het  regeerakkoord  geen   aanpassing  van  het  ontslagrecht  op.  Een  concessie  aan  de  PVV,  want  zowel  VVD  als  CDA  had   een  aanpassing  (onder  meer  het  afschaffen  van  de  preventieve  toets)  in  het  

21  

verkiezingsprogramma  staan.  Wel  schreef  het  kabinet  het  voornemen  op  om   ontslagvergoedingen in de collectieve sector en de zorg te maximeren op 75.000 euro. Kunduzakkoord Na    het    mislukte    ‘Catshuisoverleg’    (tussen    VVD,    CDA    en    PVV    over    begroting    voor    2013)    sloten     coalitiepartijen  VVD  en  CDA  een  akkoord  met  D66,  GroenLinks  en  ChristenUnie.  Onderdeel   van  het  pakket  aan  bezuinigingen  (en  maatregelen)  was  het  versoepelen  van  het   ontslagrecht.   In  de  Hooflijnennotitie aanpassing ontslagrecht en WW  schreef  het  demissionaire  kabinet:   “Ten eerste wordt het huidige duale stelsel vervangen door een enkelvoudig ontslagstelsel, waarin de preventieve toetsing plaatsmaakt voor toetsing achteraf door de rechter. Ten tweede maken de soms hoge en ongelijk verdeelde ontslagvergoedingen plaats voor een transitiebudget voor iedere werknemer waarvan de arbeidsrelatie onvrijwillig eindigt. Dit geldt dus ook voor mensen met een tijdelijk contract.”

In  het  kabinetsvoorstel  zou  een  werkgever  een  werknemer  dus  kunnen  ontslaan  zonder   toestemming  vooraf  van  het  UWV  of  de  kantonrechter.  In  plaats  daarvan  moest  de   werkgever  het  ontslag  (net  als  in  het  huidige  ontslagstelsel)  onderbouwen  in  een   ‘hoorprocedure’    die    voortaan    zou    moeten    worden    gevolgd.    Daar    zou    de    werknemer    in    staat     worden gesteld te reageren; bij bezwaar kan de werknemer alsnog naar de rechter stappen. In  de  plannen  verdween  ook  de  traditionele  ontslagvergoeding  en  in  de  plaats  daarvan  werd   er een persoonlijk ‘transitiebudget’ geïntroduceerd. Deze vernieuwde ontslagvergoeding varieert  (volgens  planning  vanaf  2014)  van  minimaal  een  kwart  maandsalaris  (per  gewerkt   jaar)  tot  een  maximum  van  een  half  jaarsalarissalaris,  die  bedoeld  was  voor  scholing  en  voor   trajecten  van  werk  naar  werk.  Ontslagvergoedingen  vanaf    531.000  euro  zouden  tegen  75   procent  worden  belast.   De  ontslagvergoedingen  gingen  door  de  plannen  omlaag.  Iemand  die  na  een  dienstverband   van    acht    jaar    zou    worden    ontslagen    kreeg    in    de    plannen    bijvoorbeeld    ‘maar’    twee     maandsalarissen  mee.  Wel  moesten  werkgevers  de  eerste  zes  maanden  WW  betalen,   hetgeen  (naast  een  bezuiniging  van    1  miljard  euro)  bedoeld  was  als  stimulans  voor  de   werkgever  om  de  ontslagen  werknemer  aan  een  nieuwe  baan  te  helpen.   Door  de  maatregelen  zouden  ouderen  op  de  arbeidsmarkt  gemakkelijker  doorstromen,   aldus  minister  van  Sociale  Zaken  Henk  Kamp  (VVD)  in  een  brief  aan  de  Tweede  Kamer.   Ouderen    zitten    volgens    Kamp    vaak    ‘gevangen    in    hun    huidige    baan’:    bij    vrijwillig    vertrek    raken     ze    hun    ‘recht’    op    een    hoge    ontslagvergoeding    immers    kwijt. Hoewel  minister  Kamp  zijn  plannen  voor  het  ontslagrecht  aanvankelijk  niet  aan  de  Sociaal-­‐ Economische  Raad  (SER)  wilde  voorleggen,  besloot  hij  in  september  alsnog  een   adviesaanvraag  in  te  dienen  bij  de  SER.  

22  

Formatie  2012 Wat  er  van  de  plannen  van  minister  Kamp,  die  als  informateur  betrokken  was  bij  de   onderhandelingen  voor  een  nieuw  kabinet  van  VVD  en  PvdA,  zou  overblijven  was  lang  de   vraag. De PvdA is immers een fervent tegenstander van een versoepeling van het ontslagrecht.  De  sociaaldemocraten  hechten  zeer  aan  de  preventieve  toets.  Dat  bleek   bijvoorbeeld  in  2007,  toen  minister  Donner  het  ontslagrecht  wilde  aanpassen.  Maar  het   werd    ook    recentelijker    duidelijk,    na    de    presentatie    van    het    ‘Kunduzakkoord’.    Mariëtte     Hamer,    woordvoerder    ‘arbeidsmarkt    en    ontslagbescherming’    namens    de    PvdA-­‐fractie,  stelde   Henk  Kamp  op  21  augustus  jongstleden  maar  liefst  115  schriftelijke  vragen  naar  aanleiding   van  de  Hoofdlijnennotitie  aanpassing  ontslagrecht  en  WW. De  PvdA  wilde  in  het  ontslagrecht  de  preventieve  toets  behouden,  maar  wilde  wel  af  van  de   UWV-­‐route:    ‘Er    komt    een    eenduidige    ontslagroute    via    de    Kantonrechter,  waarbij   werknemers    recht    krijgen    op    een    preventieve    toets’,    aldus    de    partij    op    haar    website.    Dit     standpunt  was  overigens  opmerkelijk  gezien  het  feit  dat  Mariette  Hamer  in  een  van  de  115   vragen  die  ze  aan  minister  van  Sociale  Zaken  Henk  Kamp  stelde  (vraag  30),  betwijfelde  of  de   rechter    wel    geschikt    is    om    op    ‘UWV-­‐normen’    te    toetsen:     “Is het wel mogelijk dat de rechter ‘UWV-normen’ gaat toetsen? Een rechter toetst toch op normschending en niet op doelmatigheid?”

De    VVD    wilde    het    ‘voor    ondernemers    makkelijker    maken    om    mensen    in    dienst    te    nemen’.     Daarom  had  de  VVD  in  haar  verkiezingsprogramma  staan  dat  het  goedkoper  en  eenvoudiger   moest  worden  om  werknemers  te  ontslaan.  De  liberalen  schrappen  in  hun  plannen  de  in  hun   ogen  dure  preventieve  toets  (bij  zowel  de  kantonrechter  als  het  UWV)  en  introduceren  een   vaste  ontslagvergoeding.  Met  elk  gewerkt  jaar  zou  een  werknemer  daarbij  één  weeksalaris   aan  ontslagvergoeding  opbouwen.   De    aanpassingen    aan    het    ontslagrecht    zoals    die    waren    opgenomen    in    het    ‘Kundzuzakkoord’     waren  sterk  in  overeenkomst  met  de  plannen  van  de  VVD,  maar  stonden  haast  lijnrecht   tegenover  de  plannen  van  de  PvdA.  Dat  dit  onderwerp,  in  tegenstelling  tot  de  door  de  PvdA   eveneens  verfoeide  btw-­‐verhoging,  niet  ongewijzigd  door  de  formatie  zou,  leek  daarom   evident.   Plannen  nieuw  kabinet Op  maandag  29  oktober  presenteerden  VVD-­‐leider  Mark  Rutte  en  PvdA-­‐voorman  Diederik   Samsom  het  door  hen  behaalde  resultaat  van  de  coalitiebesprekingen.  In  het  concept   regeerakkoord  (het  moet  nog  wel  worden  voorgelegd  aan  de  leden  van  de  PvdA)  staan  ook   plannen  voor  aanpassing  van  het  ontslagstelsel.     Kern  van  de  plannen  is  dat  de  preventieve  toets  blijft  bestaan,  al  gaat  het  duale  stelsel  zoals   wij  dat  nu  kennen  wel  op  de  schop.  Voortaan  zullen  ontslagaanvragen  enkel  nog  via  het   UWV  lopen;  de  route  via  de  kantonrechter  verdwijnt.  Die  route  wordt  bovendien  versneld:   de  afhandeling  van  de  adviesaanvraag  voor  ontslag  mag  voortaan  nog  maar  vier  weken  

23  

duren,  tegen  zes  nu.  De  preventieve  toets  vervalt  als  in  de  collectieve  arbeidsovereenkomst   een  vergelijkbare  procedure  is  opgenomen.     Als  een  werknemer  het  niet  eens  is  met  het  ontslag  kan  die  zich  achteraf  tot  de  rechter   wenden.  Alleen  als  de  rechter  van  mening  is  dat  de  werkgever  niet  heeft  gehandeld  volgens   het  advies  van  het  UWV  kan  het  ontslag  ongedaan  worden  gemaakt.  Als  de  rechter  vindt  dat   door  de  werkgever  wel  volgens  het  UWV-­‐advies  is  gehandeld,  maar  dat  het  ontslag   onterecht  is,  dan  kan  hij  de  werknemer  een  ontslagvergoeding  toekennen.  Die   ontslagvergoeding  bedraagt  maximaal  een  half  maandsalaris  per  dienstjaar,  met  een   maximum  van  75  duizend  euro.     De  wettelijke  opzegtermijn  (variërend  van  één  tot  vier  maanden)  blijft  bestaan  en  de   werkgever  is  verplicht  de  ontslagen  werknemer  (of  een  werknemer  waarvan  het  tijdelijke   contract    niet    wordt    verlengd)    een    ‘transitiebudget’    te    verstrekken.    Dat    laatste    was    ook    al     onderdeel    van    de    afspraken    in    het    ‘Kunduzakkoord’. Daarnaast  wordt  de  WW  bekort  (van  maximaal  38  maanden  naar  24  maanden,  waarbij  de   laatste  12  maanden  op  basis  van  het  minimumloon)  en  komt  er  een  aparte  regeling  voor  55-­‐ plussers  die  worden  ontslagen.  De  nieuwe  coalitie  zal  in  een  later  stadium  met  de  sociale   partners  (werkgever-­‐  en  werknemersorganisaties)  de  wettelijke  bescherming  voor  flexibele   werknemers  tegen  het  licht  houden.     Conclusie Meermaals  bleek  de  afgelopen  jaren  de  politieke  gevoeligheid  van  het  onderwerp,  maar  na   jaren  van  discussie  over  het  hervormen  van  het  ontslagrecht  gaat  het  er  dus  toch  van   komen:  het  ontslagrecht  zal  worden  aangepast.   Een  gelegenheidscoalitie  van  vijf  partijen  dat  niet  onwelwillend  stond  tegenover   versoepeling  van  het  ontslagrecht,  doorbrak  de  status  quo.  In  hun  zoektocht  naar  12,4   miljard  aan  bezuinigingen  lieten  zij  een  gezamenlijke  wens  in  vervulling  gaan  door  het   ontslagrecht  aan  te  passen.     Die  plannen  gingen  na  vijf  maanden  alsnog  van  tafel,  maar  ze  vormden  wel  de  aanzet  voor   de  veranderingen  die  er  uiteindelijk  toch  gaan  komen.  Elke  aanpassing  aan  de  plannen  uit   het    ‘Kunduzakkoord’    was    voor    de    PvdA    immers    winst,    terwijl    de    VVD    delen  van  de  plannen   alsnog  kan  uitvoeren.   Van  een  echte  hervorming  is  desondanks  geen  sprake:  de  preventieve  toets  blijft  gewoon   bestaan.  Alleen  wordt  daarvan  wel  de  route  versneld  en  versimpeld.  Ook  worden  de   ontslagvergoedingen  aan  banden  gelegd.  De  vraag  is  daarom  gerechtvaardigd  of  deze   hervorming  brengt  wat  de  voorstanders  van  het  aanpassen  van  het  ontslagrecht  voor  ogen   hadden:  een  arbeidsmarkt  waarin  ontslagprocedures  eenvoudiger  en  minder  kostbaar  zijn,   waardoor  de  arbeidsmarkt  flexibeler  zou  worden.  Dat  laatste  lijkt  door  de  huidige  plannen   niet  te  worden  gerealiseerd.  

24  

Ontslagrecht  –  onderdeel  maatschappij   Het  ontslagrecht  zit  complex  in  elkaar.  En  bij  complexe  zaken  behoren  ook  vele  meningen.  In   het  maatschappijonderdeel  van  het  researchdossier  wordt  nader  ingegaan  op  die  meningen,   van  hoogleraren  en  economen  tot  werkgevers-­‐  en  werknemersorganisaties  en  de  kiezer.   Ook  wordt  in  deze  paragraaf  uiteengezet  in  welke  mate  het  ontslagrecht  verband  houdt  met   de  werkloosheid  in  Nederland,  en  wordt  geëxpliciteerd  in  hoeverre  het  ontslagrecht   meespeelt  bij  collectief  ontslag.  Daarbij  passeren  een  aantal  belangrijke,  in  de  media  groot   uitgelichte,  onderzoeken  de  revue.       Werkloosheid   In  totaal  zitten  ruim  500  duizend  mensen  zonder  werk.  Dat  komt  neer  op  iets  meer  dan  zes   procent  van  de  beroepsbevolking,  zo  blijkt  uit  de  jongste  cijfers  van  het  Centraal  Bureau   voor  de  Statistiek  (CBS).  Vaak  wordt  gesteld  dat  het  ontslagrecht  verband  houdt  met  de   werkloosheid.  Onderzoekers  van  de  Radboud  Universiteit  in  Nijmegen  hebben  daar   onderzoek  naar  gedaan.  Zij  concluderen  dat  met  name  jongeren  vaker  werkloos  zijn  doordat   de    alleen    de    ‘zittende    werknemer’    beschermd    wordt    door    het    ontslagrecht.     Volgens  de  onderzoekers  worden  vooral  middelbaar  en  hoger  opgeleide  jongeren  door  de   strikte  ontslagbescherming  benadeeld.  De  arbeidsmarkt  waarin  zij  terechtkomen  is  streng   gereguleerd  (bijvoorbeeld  via  cao's)  en  de  ontslagkosten  voor  werknemers  met  een   langdurig  dienstverband  zijn  hoog.  In  Nederland  bedraagt  de  werkloosheid  onder  jongeren   ruim  tien  procent,  overigens  het  laagste  percentage  van  de  Europese  Unie.  Ter  vergelijking:   in  landen  als  Spanje  en  Griekenland  zit  nu  een  kwart  van  de  jongeren  zonder  werk  thuis.  De   lage  werkloosheid  in  ons  hangt  onder  meer  samen  met  een  beroepsgericht   onderwijssysteem.     Uit  onderzoek  van  organisatieadviesbureau  Berenschot  blijkt,  dat  doordat  werknemers  met   een  vast  contract  niet  meer  weg  gaan  bij  hun  baas,  er  in  sommige  sectoren  een  tekort  aan   personeel  ontstaat.  Oftewel  in  sectoren  waar  wel  personeel  wordt  gezocht,  is  dit  niet  te   vinden,  omdat  mensen  niet  snel  van  baan  wisselen.   In  juni  van  dit  jaar  hield  de  Stichting  Multi  Nationale  Ondernemingsradenoverleg  (SMNO)   een  pleidooi  in  de  Volkskrant  om  het  ontslagrecht  vooral  niet  aan  te  tasten.  Volgens  het   orgaan  gaat  de  politiek  ervan  uit  dat  er  een  verband  is  tussen  een  lage  ontslagbescherming   en  lage  werkloosheid.  Namens  de  SNMO  stelt  Eric  Nagelsmit  dat  dit  verband  niet  is   aangetoond    en    berust    op    een    ‘onjuiste    veronderstelling’.    Nagelsmit:     “In Amerika, dat een extreem soepel ontslagrecht kent, is een hogere werkloosheid dan in ons land. Nederland wordt vaak vergeleken met Duitsland. Onze oosterburen worden als voorbeeld gesteld voor succesvolle hervormingen. Duitsland heeft een hogere ontslagbescherming, maar toch een lagere

25  

werkloosheid. De veronderstelling dat het in Nederland moeilijk is om medewerkers te ontslaan, klopt niet. In april zijn er 24 duizend werknemers hun baan kwijtgeraakt.”

De  Stichting  Multi  Nationale  Ondernemingsradenoverleg  vertegenwoordigt  vijftig  centrale   ondernemingsraden  van  grote  internationale  ondernemingen  als  Philips,  KLM,  ING,  KPN  en   Shell.   Ook  econoom  Gerrit  Gorter  ziet  niets  in  het  aantasten  van  het  ontslagrecht.  Hij  ziet  geen   verband  tussen  een  soepele  ontslagbescherming  en  een  lage  werkloosheid.  In  het   ‘Kunduzakkoord’  was  een  flexibeler  ontslagrecht  afgesproken.  De  gedachte  daarachter  was   dat  een  werknemer  die  gemakkelijk  ontslagen  kan  worden,  ook  gemakkelijker  wordt   aangenomen.  Gorter:    “Een  en  ander  zou  de  werkgelegenheid  ten  goede  kunnen  komen;  in   een  tijd  van  oplopende  werkloosheid  geen  luxe.  Als  je  werknemers  gemakkelijker  kunt   ontslaan,  is  de  kans  niet  erg  groot  dat  je  als  ondernemer  méér  gaat  produceren.  Als   werknemers  uit  angst  voor  ontslag  al  harder  gaan  werken,  neemt  de  arbeidsproductiviteit   daardoor  wel  toe  maar  het  aantal  banen  daardoor  af.  Een  vergelijking  tussen  landen  laat  in   elk  geval  geen  verband  zien  tussen  werkgelegenheid  en  de  flexibiliteit  van  het  ontslagrecht.”     De    plannen    uit    het    ‘Kunduzakkoord’    zijn  inmiddels  overigens  van  tafel.     Het  is  niet  zo  dat  Gorter  louter  negatief  is  over  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht.  De   econoom:    “In  Nederland  zou  een  soepeler  ontslagrecht  bijvoorbeeld  ten  goede  kunnen   komen  aan  oudere  werknemers  die  voor  een  aantal  jaren  nog  een  andere  baan  zoeken  en   nu  met  leeftijdsdiscriminatie  te  maken  hebben.  Veel  meer  kunnen  we  van  een  flexibeler   ontslagrecht    echter    nauwelijks    verwachten.” Dan  is  er  nog  een  onderzoek  van  twee  universitair  docenten  van  de  Technische  Universiteit   Delft.  Zoals  hierboven  staat  beschreven  redeneert  de  SMNO  dat  de  politiek  verwacht  dat   ontslagrechtversoepeling  gunstig  voor  de  werkloosheid  zal  uitpakken.  Maar  uit  het   universitaire  onderzoek  blijkt  dat  het  onwaarschijnlijk  is  dat  die  verwachting  zal  uitkomen.   “De        groei  van  de  arbeidsproductiviteit  is  hoger  in  landen  met    een  relatief  star  ontslagrecht   dan  in  landen  met  een  flexibel  ontslagrecht,  terwijl  er  geen  statistisch  significante  verschillen   bestaan  in  de  omvang  van  de  werkloosheid.” Voor  werknemers  met  een  vast  contract  is  de  ontslagbescherming  hoog  en  voor  mensen   met  een  tijdelijke  baan  laag.  Er  is  -­‐  uitgezonderd  Zweden  -­‐  geen  enkel  Europees  land  waar   het  verschil  tussen  de  bescherming  van  vaste  en  tijdelijke  contracten  zo  groot  is  als  in   Nederland.   Het  voorstel  van  minister  Kamp  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid  om  de  bescherming   van  vaste  contracten  te  verlagen  en  die  van  tijdelijke  contracten  te  verbeteren  is  volgens  de   hoogleraren  dus  logisch.  Een  complicatie  in  het  debat  is  volgens  de  hoogleraren  Gautier  en   Ter  Weel  de  belangentegenstelling  tussen  jong  en  oud.     26  

“Ouderen hebben vaker een vaste baan en zullen dus een deel van hun bescherming verliezen. De claim dat dit zal leiden tot massaontslagen onder ouderen is echter ongegrond. De meeste oudere werknemers functioneren prima en zullen weinig merken van de veranderingen. Bedrijven kunnen immers niet zomaar iemand ontslaan en ook het vervullen van een nieuwe vacature kost tijd en geld. Alleen degenen die een hoger loon hebben dan hun productiviteit zullen mogelijk een lager loon moeten accepteren of een grotere kans hebben te worden ontslagen. Er bestaat echter geen bewijs dat dit een grote groep is.”

Vakbonden   Regels  met  betrekking  tot  de  arbeidsmarkt,  waaronder  het  ontslagrecht,  worden  door  de   regering  (en  de  Tweede  Kamer)  veelal  opgesteld  in  samenspraak  met  vertegenwoordigers   van  zowel  werkgevers  als  werknemers.  Vakbonden  behartigen  daarbij  de  belangen  van   werknemers.     In  het  voorjaar  van  dit  jaar  is  afgesproken  om  het  ontslagrecht  te  hervormen.  Dit  schoot  bij   FNV  Bondgenoten  in  het  verkeerde  keelgat.  De  toenmalige  oppositiepartijen  PvdA  en  SP   dienden  een  initiatiefwetsvoorstel  in  om  ervoor  te  zorgen  dat  naast  vaste  werknemers  ook   flexwerkers  een  ontslagvergoeding  krijgen.  De  FNV  steunde  dit  voorstel.  Verder  meent  de   vakbond  dat  personen  die  tot  voor  kort  juist  een  vurig  pleidooi  voor  hervorming  van  het   ontslagrecht  hebben  gehouden,  hier  nu  op  terugkomen.  Dat  heeft  alles  te  maken  met  de   economische  situatie  waarin  Nederland  verkeert.   Henk  van  der  Kolk,  voorzitter  van  FNV  Bondgenoten,  noemt  op  de  website  van  FNV   Bondgenoten het een drogreden dat het moeilijk en duur is om –  met  name  oudere  – werknemers  te  ontslaan,  en  dat  er  daarom  zo  weinig  oudere  werkzoekenden  worden   aangenomen.  Van  der    Kolk:    “Mensen    met    een    vast    contract    hebben    meer    rechten    bij    ontslag     dan  flexwerkers.  Onder  het  motto'  even  slecht  is  ook  ongelijk'  worden  de  rechten  van   werknemers    onderuit    gehaald.”     De  Bondgenotenvoorzitter  is  van  mening  dat  het  ontslagrecht  moet  worden  hervormd.  Hij   vervolgt:    “Het    ontslagrecht    moet    worden    aangepast.    Het    kan    simpeler    en    het    moet    vooral     beter,  en  dan  met  name  voor  flexwerkers.  Dat  helpt,  maar  dit  is  nog  steeds  niet   doorgedrongen    in    het    Haagse.”     Het  FNV  wil  een  vaste  ontslagvergoedingsregeling  voor  zowel  werknemers  als  flexwerkers.   De  preventieve  toets  willen  de  vakbonden  behouden.   Werkgeversorganisaties     Ook  voor  werkgevers  zijn  er  veel  organisaties.  MKB  Nederland  (voor  het  midden-­‐  en   kleinbedrijf)  is  er  daar  een  van.  Ook  voor  kleine  zelfstandigen    is  er  een  belangenorganisatie.  

27  

Koepelorganisatie voor werkgevers is VNO-NCW. Voorman daarvan is Berard Wientjes. Op haar  website  schrijven  de  werkgevers:     “Hervorming van het ontslagrecht en de ontslagvergoeding is noodzakelijk om dynamiek, flexibiliteit en mobiliteit op de arbeidsmarkt te bevorderen. Deze aanpassing zal leiden tot een substantiële (directe en indirecte) kostenbesparing voor werkgevers. Verder leidt hervorming tot vergroting van het aanpassingsvermogen van bedrijven. Het draagt daarmee bij aan verbetering van het concurrentievermogen.”

De  werkgeversorganisatie  ziet  veel  voordelen  bij  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht.  Het   verlaagt  voor  bedrijven  de  drempel  voor  het  aannemen  van  personeel,  onder  meer  ten   aanzien  van  oudere  werknemers.  Een  snellere  vacaturevervulling  dus.  Daardoor  zal  op  lange   termijn  de  langdurige  werkloosheid  verminderen,  stelt  VNO-­‐NCW.   Er  moeten  volgens  de  werkgeversorganisatie  een  aantal  stappen  genomen  worden  om  het   ontslagrecht  te  versoepelen.  Allereerst  het  schrappen  van  de  preventieve  toets,  en  in  het   kielzog  daarvan  zullen  ook  de  ontslagvergoedingen  worden  afgeschaft.  In  ruil  daarvoor   bieden werkgevers aan bij te dragen aan ‘het vergroten van de inzetbaarheid en de mobiliteit    van    werknemers’    met    behulp    van    de    zogenoemde    ‘van    werk-­‐naar-­‐werk-­‐trajecten’.     In  de  plannen  van  VNO-­‐NCW  houden  werknemers  wel  het  recht  hun  ontslag  bij  de  rechter   aan  te  vechten.   Collectief  ontslag     De  laatste  maanden  verschijnen  steeds  vaker  nieuwsberichten  over  massaontslagen  bij   bedrijven.  In  augustus  van  dit  jaar  werd  aan  duizend  werknemers  van  chemiebedrijf  DSM   bekend  gemaakt  dat  zij  moeten  vertrekken.  De  vakbonden  zijn  bij  collectieve  ontslagen  meer   betrokken  dan  bij  individuele  ontslagen.  Vooral  ook  omdat  het  gewone  ontslagrecht  in  veel   van  deze  gevallen  niet  geldt,  aldus  hoogleraren  Gautier  en  Ter  Weel  van  de  Technische   Universiteit  Delft.   In  de  zomer  van  dit  jaar  ontstond  spanning  voor  de  poorten  van  autofabrikant  NedCar  in  het   Drentse  Born.  Werknemers  waren  boos  op  het  (buitenlandse)  moederbedrijf  dat  er  nog   geen  uitzicht  was  op  een  vertrekregeling.  Als  de  fabriek  in  Born  niet  werd  overgenomen,   moest  die  eind  dit  jaar  dicht.  Er  is  tot  drie  keer  toe  het  werk  neergelegd,  waarbij  de   weknemers    toegangspoort  van  de  fabriek  blokkeerden.  De  FNV  steunde  deze  acties,  en   hielp  mede  voorkomen  dat  vele  mensen  voortijdig  op  straat  kwamen  te  staan.  Uiteindelijk   werd  de  fabriek  overgenomen.   Massaontslagen  zijn  er  niet  voor  niets.  Zij  houden  vaak  verband  met  een  noodmaatregel  van   het  bestuur  van  het  bedrijf  om  de  onderneming  nieuw  leven  in  te  blazen.  Het  zijn  dus  als  het   ware  noodzakelijke  ontslagen,  om  bedrijfseconomische  redenen.  Daarbij  gelden  dus  andere   regels  dan  bij  individuele  ontslagaanvragen.  

28  

Onderzoek In  augustus  van  dit  jaar  heeft  het  actualiteitenprogramma  ´EenVandaag´  onderzoek  gedaan   naar    het    verkiezingsthema    ‘arbeid’.    Daarbij    werden    ook    vragen    gesteld    over    de    versoepeling     van  het  ontslagrecht.     Aan het onderzoek deden ruim 27 duizend leden mee van het ‘EenVandaag Opiniepanel’, waaronder  755  werkgevers.  Het  onderzoek  vond  plaats  van  8  tot  en  met  13  augustus  2012.   Zij  beantwoordden  vragenlijsten  op  basis  van  een  online  onderzoek.  De  uitslag  van  de   peilingen    onder    het    ‘EenVandaag    Opiniepanel’    zijn    na    weging    representatief    voor  zes   variabelen,  namelijk  leeftijd,  geslacht,  opleiding,  burgerlijke  staat,  spreiding  over  het  land  en   politieke  voorkeur  (op  basis  van  de  Tweede  Kamerverkiezingen  van  2010).  Een  van  de   vragen  was:   1.              Moet  het  ontslagrecht  worden  versoepeld?   Voor  (29%):  VVD,  CDA,  GL,  D66   Tegen  (62%):  PvdA,  PVV,  SP,  CU   Werkgevers:  voor  (84%)  /  tegen  (13%)   Een  ruime  meerderheid  van  de  werkgevers  is  dus  voor  een  versoepeling  van  het   ontslagrecht.  Dit  is  volledig  in  lijn  met  het  eerder  in  dit  dossier  behandelde  standpunt  van  de   grootste  werkgeversorganisatie,  VNO  NCW.  Onder  de  werknemers  die  voor  versoepeling  van   het  ontslagrecht  zijn,  zijn  met  name  kiezers  van  VVD,  CDA,  GroenLinks  en  D66.   Onderzoeksbureau  TNS  Nipo  heeft  in  augustus  van  dit  jaar  in  opdracht  van  het  Financieel   Dagblad  een  omvangrijker  onderzoek  uitgevoerd  naar  de  versoepeling  van  het  ontslagrecht,   waarbij  aan  een  representatieve  groep  van  1308  mensen  diverse  stellingen  zijn  voorgelegd.   Het  onderzoek  toont  aan,  dat  tweederde  van  de  ondervraagden  een  verspoeling  van  het   ontslagrecht  niet  ziet  zitten.     Als  er  meer  ingezoomd  wordt,  dan  blijkt  dat  39  procent  van  de  respondenten  sterk  tegen   een  versoepeling  van  het  ontslagrecht  is.  Precies  een  kwart  van  de  ondervraagden  is   enigszins    tegen.    Zo’n    twaalf    procent    weet    het  niet  en  negentien  procent  is  enigszins  voor.   Slechts  vijf  procent  van  de  respondenten  is  zeer  voor  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht.     Opmerkelijk is te zien dat VVD-stemmers verdeeld zijn. Iets meer dan de helft van de kiezers is  voor  versoepeling;  47  procent  is  tegen  versoepeling  van  het  ontslagrecht.  Bij  de  SP-­‐ stemmers  is  de  zaak  helder.  Daar  is  bijna  80  procent  tegen  versoepeling  van  het   ontslagrecht;  veertien  procent  ziet  een  versoepeling  wel  zitten.    

29  

Het    NCRV    en    KRO    programma    ‘Debat    op    2’    deed  onderzoek  naar  de  positie  van  ouderen  op   de  arbeidsmarkt.  Van  de  ruim  9.000  benaderden  mensen  zijn  ruim  6.000  daarvan  begonnen   aan  het  onderzoek.  5.286  Respondenten  hebben  het  onderzoek  daadwerkelijk  afgerond.   Ouderen  zijn  volgens  het  onderzoek  tegen  aantasting  en  inperking  van  het  ontslagrecht.     Op  de  vraag  in  hoeverre  de  respondenten  vrezen  voor  hun  baan  aan  het  ontslagrecht  wordt   verspoeld,  antwoord  elf  procent  het  hier  helemaal  mee  eens  te  zijn.  Achttien  procent  is  het   hier  mee  eens  en  25  procent  reageert  neutraal  op  de  stelling.  Drie  procent  vreest  helemaal   niet  voor  zijn  baan  als  het  ontslagrecht  wordt  versoepeld  en  negen  procent  is  het  oneens   met  de  stelling.     Ook  werd  aan  de  ouderen  gesteld  of  het  makkelijker  moet  worden  om  ouderen  te  ontslaan.   31  Procent  is  het  hier  helemaal  mee  oneens.  Ruim  de  helft  van  de  respondenten,  51   procent,  is  het  oneens  met  de  stelling.  Negen  procent  reageert  neutraal  en  vijf  procent  is  het   eens  dat  het  makkelijker  moet  worden  om  ouderen  te  ontslaan.  Eén  procent  is  het  zelfs   helemaal  eens  met  de  voorgelegde  stelling.     Conclusie   Uit  bovenstaande  onderzoeken  blijkt  dat  er  weinig  draagvlak  is  voor  het  versoepelen  van  het   ontslagrecht.  Vakbond  FNV  is  wel  voor  aanpassing,  maar  niet  voor  versoepeling.  Werkgevers   zijn  in  overgrote  meerderheid  wél  voor  aanpassingen  in  het  ontslagrecht.     Zo  is  de  FNV  van  mening  dat  het  ontslagrecht  anders  moet  worden  ingevuld.  Volgens  de   vakcentrale  moet  het  ontslagrecht  simpeler  en  vooral  beter,  en  dan  met  name  voor   flexwerkers.  De  vakbond  wil  daarom  een  vaste  ontslagvergoeding  voor  zowel  werknemers   als  flexwerkers.  De  preventieve  toets  wil  de  vakbond  behouden.     De  werkgeversorganisatie  VNO-­‐NCW    ziet  veel  voordelen  bij  het  versoepelen  van  het   ontslagrecht.  Het  verlaagt  voor  bedrijven  de  drempel  voor  het  aannemen  van  personeel,   onder  meer  ten  aanzien  van  oudere  werknemers.  Een  snellere  vacaturevervulling  dus.   Daardoor  zal  op  lange  termijn  de  langdurige  werkloosheid  verminderen,  zo  stelt  VNO-­‐NCW.   In  opiniestukken  van  hoogleraren  en  economen  komt  naar  voren  dat  een  versoepeling  van   het  ontslagrecht  met  name  voor  de  jongeren  gunstig  zou  uitpakken.  Oudere  werknemers   zijn  nu  te  veel  vastgeroest  op  hun  huidige  werkplek  en  worden  door  werkgevers  niet  snel   ontslagen,  omdat  ze  meer  ervaren  zijn  en  een  vaste,  vertrouwde  arbeidsproductiviteit   kennen.    

30  

Bronnenlijst  –  recht  :   Mondelinge  bronnen:   1.  Erkens,  Yvonne,  M.  H.  G.  Universitair  docent  Ontslagrecht.  Universiteit  Leiden.   E-­‐mail:  [email protected]  .  Tel:  071-­‐5277637   Gesproken  op  25  en  26  oktober  2012.   Verantwoording:  Mevrouw  Erkens  heeft  als  universitair  docent  strafrecht  veel  onderzoek   gedaan  naar  arbeidsrecht.  Zij  kan  onafhankelijk  toelichting  geven  over  de  mogelijke   aanpassing  van  het  ontslagrecht.   2.  Gelderen,  M.  van,  Arbeidsrechtadvocaat.  Van  Gelderen  Advocatenbureau. E-­‐mail:  [email protected]  Tel:  0346-­‐569944.     Gesproken  op  22  oktober  2012.       Verantwoording:  Als  Arbeidsrechtadvocaat  heeft  Van  Gelderen  te  maken  met  zowel   werkgevers  als  werknemers.  Hierdoor  kan  hij  op  een  neutrale  manier  toelichting  geven  op   de  plannen.   Schriftelijke  bronnen:   1.  Prof  G.J.J.  Heerma  van  Voss.  Ontslagrecht  in  Nederland  (2001),  Hoogleraar  Sociaal  Recht,   Universiteit  Leiden.  (31    pagina’s)     https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&ved=0CCIQ FjAA&url=https%3A%2F%2Fopenaccess.leidenuniv.nl%2Fbitstream%2Fhandle%2F1887%2F1 4788%2FW%252020015%2520deel%25201%2C%2520Nederlands%2520ontslagrecht%2C%2520Preadvies%2520Ve reniging%2520voor%2520de%2520vergelijkende%2520studie%2520van%2520het%2520rec ht%2520in%2520Belgi%25C3%25AB%2520en%2520Nederland%2520pagina%252021292150.pdf%3Fsequence%3D2&ei=QYpUOzDBOWe0QXzmoCIDQ&usg=AFQjCNGGjSsKrTV3EQECax6_b53l6op2iQ Datum  geraadpleegd:  Meerdere  data  gedurende  oktober  2012.   Verantwoording:  Uitleg  over  het  ontstaan  en  werking  van  ontslagrecht.     2.  Prof  W.H.A.C.M.  Bouwens.  Arbeidsovereenkomstenrecht(2008),  R.A.A.  Duk.  (497    pagina’s) Datum  geraadpleegd:  Op  17,  18  oktober  2012.   Verantwoording:  Gebruikt  voor  het  inzichtelijker  maken  van  het  duale  systeem  van  het   ontslagrecht,  mede  als  de  rechten  van  de  werkgever  en  -­‐nemer.     3.  Rijksoverheid.  Burgerlijk  Wetboek  Boek  7,  artikel  10. http://wetten.overheid.nl/BWBR0005290/Boek7/geldigheidsdatum_17-10-2012 Datum  geraadpleegd:  meerdere  data  in  oktober  2012.   Verantwoording:  Het  wetsartikel  over  het  ontslagrecht,  hierin  staan  alle  juridische   voorwaarden  voor  ontslagvergunning/arbeidsontbinding.  Bovendien  staat  hier  uitleg  over  de   Wet  Flexibiliteit  en  Zekerheid.   4.  Wind,  Els  de;  Meulenveld,  Anneke.  Op  straat  in  Europa.  Management  Scope.     http://managementscope.nl/magazine/artikel/331-ontslagrecht-in-europa Datum  geraadpleegd:  19  oktober  2012.   Verantwoordelijk:  Ter  vergelijking  van  het  Nederlands  ontslagrecht  in  vergelijking  met   andere  Europese  landen.    

31  

5.  Ministerie  sociale  zaken  en  werkgelegenheid  (2009).  Jaarreportage  ontslagstatistiek  2009. http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2010/06/16/jaarrapportage-ontslagstatistiek-2009.html Datum  geraadpleegd:  Meerdere  data  in  oktober  2012.   Verantwoording:  De  cijfers  van  het  UWV,  waarin  statistieken  van  het  UWV  nader  worden   toegelicht.   7.  Baris  A.  Historische  ontwikkeling  van  het  ontslagrecht,  Universiteit  van  Amsterdam.     http://dare.uva.nl/document/128421 Datum  geraadpleegd:  17,  20,  21  oktober  2012.   Verantwoording:  Het  onderzoek  geeft  een  heldere  blik  op  het  ontslaan  van  het  ontslagrecht   vanaf begin 1900. 8.  Ministerie  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid.  Onderzoek  ontslagrecht  ervaren  door   werkgevers  (2006).   http://docs.szw.nl/pdf/129/2006/129_2006_3_9376.pdf Datum  geraadpleegd:  18,  20,  21  oktober  2012.   Verantwoording:  In  het  onderzoek  van  Sociale  Zaken  staat  veel  informatie  over  de   belevingswijze van werkgevers over de werking en uitvoering van het duale ontslagstelsel. 9.  Kring  voor  Kantonrechters.    Aanbevelingen  van  de  Kring  van  Kantonrechters.  30-­‐10-­‐2008   http://www.rechtspraak.nl/Procedures/Landelijke-regelingen/Sectorkantonrecht/Documents/kantonrechterformulenieuw.pdf Datum  geraadpleegd:  Meerdere  data  in  oktober  2012.   Verantwoording:  Uitleg  over  de  kantonrechtersformule  en  de  aanpassing  hiervan  per  2009.   10.  Adviescommissie  Duaal  Ontslagrecht.  Rapport  van  de  Adviescommissie  Duaal   Ontslagrecht.  November  2000.   http://www.recht.nl/exit.html?id=1458&url=http%3A%2F%2Fwww.minszw.nl%2FDocument en%2FNieuws%2Fnotapub%2Fcom_rood%2Fduaal.pdf Datum  geraadpleegd:  meerdere  data  in  oktober  2012.   Verantwoording:  In  het  rapport  staan  eventuele  alternatieven  beschreven,  in  opdracht  van   de  toenmalige  Ministerie  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid.   12.  VNO-­‐NCW,  Doorbraak  ontslagrecht  goed  voor  werkgevers.  (28-­‐06-­‐2012) http://vnoncw.nl/Publicaties/Forum/Pages/Doorbraak_ontslagrecht_goed_voor_werkgevers_17395.as px?source=%2fPages%2fZoek.aspx%3fstart%3d17%26k%3dontslagrecht#.UIguX4VY7mY Datum  geraadpleegd:  23  oktober  2012.   Verantwoording:  In  het  rapport  ligt  de  werkgeversorganisatie  toe,  wat  de  gevolgen  zijn  voor   de  werkgever  naar  aanleiding  van  het  Kunduz-­‐akkoord. 13.  Mariëtte  Hamer.  Versoepeling  van  het  ontslagrecht.  PvdA.  (07-­‐06-­‐2012)   http://www.pvda.nl/berichten/2012/06/Versoepeling+ontslagrecht+slechte+stap Geraadpleegd  op  21  oktober  2012.   Verantwoording:  De  PvdA  belicht  haar  standpunt  op  de  (mogelijke)  versoepeling  van  het   ontslagrecht,  zoals  deze  is  gepubliceerd  na  het  gesloten  Kunduz-­‐akkoord.  

32  

Bronnenlijst  –  economie   Schriftelijke  bronnen:   1.  Centraal  Bureau  voor  de  Statistiek,  publicatie  stijging  consumentenprijzen  2011.   http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=70936NED&D1=0&D2=% 28l-34%29-l&HD=081020-1258&HDR=T&STB=G1 Datum  geraadpleegd:  20  oktober   Verantwoording:  het  raadplegen  van  het  inflatiecijfer  is  belangrijk  om  te  kijken  hoe  de   economie  zich  op  dit  moment  aan  het  ontwikkelen  is.   2.  Centraal  Bureau  voor  de  Statistiek,  publicatie  loonstijging  2011.   Datum  geraadpleegd:  20  oktober     http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-socialezekerheid/publicaties/artikelen/archief/2011/2011-3370-wm.htm Verantwoording:  de  stijging  van  het  loon  ten  opzichte  van  het  inflatiecijfer  geeft  informatie   over  het  bestedingsvermogen  van  consumenten.  Dit  is  belangrijke  informatie  om  te  kijken   naar  de  ontwikkeling  van  de  economie.   3.    Centraal    Plan    Bureau,    ‘Korte    termijnraming    juni    2012:    lage    economische    groei    tot    2017,    14     juni  2012.   Datum  geraadpleegd:  20  oktober     http://www.cpb.nl/cijfer/kortetermijnraming-juni-2012-lage-economische-groei-tot2017#Economische_groei_in_Nederland_2008_2013 Verantwoording:  cijfers  geven  een  indicatie  over  de  groei  van  de  economie  de  komende   jaren.   4.  Centraal  Plan  Bureau,  ‘Juniraming    2012:    De    Nederlandse    economie    tot    en    met    2017,     inclusief  begrotingsakkoord  2013’,  14  juni  2012.   Datum  geraadpleegd:  20  oktober.   http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&ved=0CCIQF jAA&url=http%3A%2F%2Fwww.cpb.nl%2Fpublicatie%2Fjuniraming-2012-de-nederlandseeconomie-tot-en-met-2017-inclusief-begrotingsakkoord-2013&ei=iPOQUKPoC8nK0QW14CYCA&usg=AFQjCNEk3GYsl8u3YBtkvY9-tRW4BsAM6w Verantwoording:  cijfers  geven  een  indicatie  over  de  groei  van  de  economie  de  komende   jaren en laat zien wat de gevolgen van het begrotingsakkoord. 5.  UWV  WERKbedrijf,    ‘Arbeidsmarktprognose    2011    –    2012’,    juni    2012. Datum  geraadpleegd:  22  oktober   http://www.werk.nl%2Fpucs%2Fgroups%2Fpublic%2Fdocuments%2Fdocument%2Fwdo_00 7579.pdf&ei=rdmQUKX1CeWa0QWqkIHYCQ&usg=AFQjCNGg44tv3HxvPzhUULh7p9SZt6ZWZ g&cad=rja Verantwoording:  dit  onderzoek  laat  zien  hoe  de  werkloosheid  zich  de  komende  zal   ontwikkelen  en  hoeveel  vacatures  er  op  dit  moment  openstaan  en  hoeveel  erbij  komen.  De   cijfers  zeggen  iets  over  de  werkgelegenheid.  

33  

6.  Ministerie  van  Sociale  Zaken  en  Werkgelegenheid,    ‘Aanbiedingsbrief    aan    Tweede    Kamer     hoofdlijnennotitie    aanpassing    ontslagrecht    en    WW’,    18    juni    2012. Datum  geraadpleegd:  22  oktober.     http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2012/06/18/aanbiedingsbrief-hoofdlijnennotitie-aanpassingontslagrecht-en-ww.html Verantwoording:  begeleidende  brief  van  minister  Henk  Kamp  bij  hoofdlijnennotitie   aanpassing  ontslagrecht  en  WW.     7.    Ministerie    van    Sociale    Zaken    en    Werkgelegenheid,    ‘Hoofdlijnennotitie    aanpassing     ontslagrecht    en    WW’,    18    juni    2012. Datum  geraadpleegd:  22  oktober   http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-enpublicaties/notas/2012/06/18/hoofdlijnennotitie-aanpassing-ontslagrecht-enww/hoofdlijnennotitie-aanpassing-ontslagrecht-en-ww.pdf Verantwoording:  motivatie  van  Henk  Kamp  voor  het  aanpassen  van  het  ontslagrecht.   Volgens  minister  heeft  het  veel  voordelen  voor  economie  en  hij  beargumenteert  dit  in  deze   notitie.     8.    Manpower    Uitzendbureau,    ‘Manpower    Employment    Outlook    Survey    Nederland’,     Arbeidsmarktbarometer    2012’,    september    2012. http://www.manpower.nl/Onderzoek-detail/46454/4993751/ManpowerArbeidsmarktbarometer-Q4-2012.html - ep4993751=2 Verantwoording:  dit  onderzoek  zegt  iets  over  de  verwachting  van  werkgevers  of  zij  op  de   langere  termijn  werknemers  zullen  gaan  aannemen.  Als  het  ontslagrecht  versoepeld,  zullen   er  meer  ontslagen  vallen,  maar  als  er  minder  banen  zijn,  zal  dat  tot  werkloosheid  kunnen   leiden.     9.  Nederlandse  hoogleraren  en  wetenschappers,  initiatief  Willem  Bouwens.  Brief  als  reactie   op  plannen  Henk  Kamp,  11  juni  2012.   Datum  geraadpleegd:  22  oktober   http://www.vu.nl/nl/Images/Brief ontslagrecht_tcm9-277252.pdf Verantwoording:  visie  van  prominente  Nederlandse  hoogleraren  en  wetenschappers  op   versoepeling  ontslagrecht.  Gebruikt  om  de  andere  kant  van  de  medaille  te  laten  zien:   gevolgen  van  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht.     10.  Organisatie  voor  Economische  Samenwerking  en  Ontwikkeling,  cijfers  van  werknemers   met  vaste  aanstelling  die  van  baan  wisselen.    2003  –  2010.   Datum  geraadpleegd:  21  oktober  2012.   http://www.oecd-ilibrary.org/economics/country-statistical-profile-netherlands_20752288table-nld Verantwoording:  cijfers  geven  hoe  vaak  ouderen  met  een  vaste  aanstelling  van  baan   wisselen.  Zo  tonen  cijfers  dat  ouderen  met  vaste  aanstelling  minder  snel  van  baan  wisselen.    

34  

11.  VNO-­‐NCW,    ‘Dossier    Ontslagrecht’,    standpunt    VNO-NCW. Datum  geraadpleegd:  21  oktober  2012   http://www.vno-ncw.nl/publicaties/dossiers/Pages/Ontslagrecht_85.aspx - .UJDnDEQ7dR8 Verantwoording:  de  werkgeversorganisatie  laat  in  hun  standpunt  zien  wat  volgens  hen  de   voordelen  zijn  van  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht.     12.  VNO-­‐NCW,    ‘Kwaliteit    personeel    zwaarder    wegen    bij    economisch    ontlag’,    16    augustus     2012.     Datum  geraadpleegd:  21  oktober  2012   http://www.vnoncw.nl/Publicaties/Nieuws/Pages/Kwaliteit_personeel_zwaarder_wegen_bij_economisch_o ntslag_2311.aspx?source=%2fpublicaties%2fdossiers%2fPages%2fOntslagrecht_85.aspx&do ssier=85 - .UJDrQ0Q7dR8 Verantwoording:  motivatie  van  werkgeversorganisatie  VNO-­‐NCW  dat  bij  versoepelen   ontslagrecht  steeds  meer  wordt  gekeken  naar  kwaliteit  van  medewerker.     13.    NU.nl,    ‘Ontslagsysteem    werkverschaffing    juristen’.    Bernard    Wientjes    (VNO-­‐NCW)  en   Hans  Biesheuvel  (MKB  Nederland)  komen  visie  geven  op  plannen  versoepelen  ontslagrecht.   Datum  geraadpleeg:  24  oktober  2012   http://www.nu.nl/economie/2846547/ontslagsysteem-werkverschaffing-juristen-.html Verantwoording:  via  de  website  van  de  Tweede  Kamer  was  het  gesprek  tussen  de   werkgeversorganisaties  en  de  politici  niet  meer  terug  te  zien.  Daarom  heb  ik  NU.nl  als  bron   gebruikt.  De  informatie  in  dit  artikel  is  belangrijk,  omdat  Wientjes  en  Biesheuvel  zich  keren   tegen  bijdrage  van  de  werkgever  aan  de  WW  bij  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht.   Mondelinge  bronnen:   14.  Muffels,  Ruud,  hoogleraar  Arbeidsmarkt  en  Sociale  Zekerheid,  Universiteit  van  Tilburg.   Email: [email protected]    Telefoonnummer:  +31  13  466  3523   Gesproken  op  20  oktober  en  24  oktober.   Verantwoording:  als  hoogleraar  Arbeidsmarkt  en  Sociale  Zekerheid  is  Muffels  dagelijks  bezig   met  onderwerpen  als  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht.  Zijn  expertise  en  kennis  is  voor   mijn  analyse  van  toegevoegde  waarde  geweest.  

15.  Ruiters,  Rob,  hypotheekadviseur  bij  Huis  &  Hypotheek.   Email:  [email protected]  Telefoonnummer:  +31  30  290  0070   Gesproken  op:  26  oktober   Verantwoording:  Rob  Ruiters  kon  mij  als  hypotheekadviseur  informatie  geven  over  de   gevolgen  van  het  versoepelen  van  het  ontslagrecht  op  de  woningmarkt.  

35  

Bronnenlijst  –  politiek:   Rijksoverheid,  18  juni  2012.  Hoofdlijnennotitie  aanpassing  ontslagrecht  en  WW. http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-enpublicaties/notas/2012/06/18/hoofdlijnennotitie-aanpassing-ontslagrecht-enww/hoofdlijnennotitie-aanpassing-ontslagrecht-en-ww.pdf Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:    overzicht    van    de    maatregelen    uit    ‘Kunduzakkoord’    op  gebied  van  de   arbeidsmarkt.   D66,  25  mei  2012.  Pechtold:    “Begrotingsakkoord    is    eerste    stap    vooruit    na    vijf    jaar    stilstand”. http://site.d66.nl/pechtold/nieuws/20120525/pechtold_begrotingsakkoord_is Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  D66-­leider    Pechtold    noemt    ‘Kunduzakkoord’    de    ‘eerste    stap    vooruit    na    vijf     jaar    stilstand’. NU.nl  ,  3  juli  2012.  'Timing  soepeler  ontslagrecht  slecht'.   http://www.nu.nl/economie/2850300/timing-soepeler-ontslagrecht-slecht.html Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  In  artikel  staat  van  wanneer  huidige  ontslagrecht  geldt.   DNPP,  23  juli  2009.  Verkiezingsprogramma’s    uit    2003    van  alle  partijen http://www.rug.nl/dnpp/verkiezingen/2ekamer/program/2003/index Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording:  In  verkiezingsprogramma’s    gezocht    of    werd    gesproken    over    hervorming     ontslagrecht   DNPP,  23  juli  2009.  D66-­verkiezingsprogramma  2006,  pagina  9.   http://dnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/programmas/vp-per-partij/d66/d6606.pdf Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  eerste  keer  dat  D66  hervorming  van  ontslagrecht  opneemt  in   verkiezingsprogramma. DNPP,  23  juli  2009.  VVD-­verkiezingsprogramma  2006,  pagina  2   http://dnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/programmas/Verkiezingsprogramma/2006/VVD/vp0 6.pdf Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording:  eerste  keer  dat  VVD  hervorming  van  ontslagrecht  opneemt  in   verkiezingsprogramma.  

36  

DNPP,  23  juli  2009.  Financiële  bijsluiter  CDA-­verkiezingsprogramma  2006,  pagina  3   http://dnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/programmas/Verkiezingsprogramma/2006/cda/Fina ncilebijsluiter2006.pdf Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording:  eerste  keer  dat  CDA  hervorming  van  ontslagrecht  opneemt  in   verkiezingsprogramma. DNPP,  23  juli  2009.  GroenLinks-­Verkiezingsprogramma    2006,  pagina  12   http://dnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/programmas/Verkiezingsprogramma/2006/GL/vp06. pdf Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording:  eerste  keer  dat  GroenLinks  hervorming  van  ontslagrecht  opneemt  in   verkiezingsprogramma.   NRC  Handelsblad.  Nieuwsarchief ontslagrecht.   http://vorige.nrc.nl/nieuwsthema/ontslagrecht/ Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording:  biedt  overzicht  van  belangrijke  gebeurtenissen  omtrent  ontslagrecht.   Rijksoverheid,  7  februari  2012.  Coalitieakkoord  Balkenende  IV,  pagina  24.   http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-enpublicaties/rapporten/2007/02/07/coalitieakkoord-balkenende-iv/coalitieakkoord-cdapvda-cu-tcm149-92516.pdf Geraadpleegd op 25 oktober 2012 Verantwoording:  in  coalitieakkoord  staat  hoe  kabinet  Balkenende  IV  discussie  over   ontslagrecht  wil  oplossen. NRC  Handelsblad,  29  september  2007.  PvdA  dreigt  Donner  met  kabinetscrisis.   http://vorige.nrc.nl/nieuwsthema/ontslagrecht/article1871912.ece Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  In  artikel  worden  PvdA-­kopstukken  geciteerd  die  tegen  plannen   ontslagrecht  minister  Donner  waren.   NRC  Handelsblad,  6  november  2007.  Tijd  dringt  voor  Donners  nieuwe  ontslagrecht.     http://vorige.nrc.nl/nieuwsthema/ontslagrecht/article1852961.ece Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording: In artikel wordt gesteld dat ook de CDA-fractie tegen de door minister Donner  voorgestelde  versoepeling  van  het  ontslagrecht  was.   Commissie  Bakker,  16  juni  2008.  Naar  een  toekomst  die  werkt.   http://docs.minszw.nl/pdf/129/2008/129_2008_3_11930.pdf Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording: In rapport staan opdracht aan commissie en belangrijkste aanbevelingen.

37  

NRC  Handelsblad,  9  september  2009.  Toch  sociaal  akkoord  over  ontslagrecht.   http://vorige.nrc.nl/nieuwsthema/ontslagrecht/article1976882.ece Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  artikel  vermeldt  akkoord  werkgevers,  werknemers  met  kabinet. Kennedy  Van  der  Laan,  februari  2009.  Nieuwsbrief.   http://www.kvdl.nl/KVdL/nlNL/_main/Nieuws/Nieuwsbrief/Nieuwsbrief+februari+2009/Kritiek+Raad+van+State+op+wet svoorstel+maximering+ontslagvergoeding/default.htm Geraadpleegd  op  25  oktober  2012.   Verantwoording:  heldere  samenvatting  van  advies  Raad  van  State  over  wetsvoorstel  omtrent   maximering  ontslagvergoeding.   Telegraaf,  28  juni  2012.  Ontslagrecht  zorgt  al  jaren  voor  geruzie.   http://www.telegraaf.nl/mijnbedrijf/12450876/__Ontslagrecht_zorgt_al_jaren_voor_geruzi e__.html Geraadpleegd  op  25  oktober  2012.   Verantwoording:  heldere  overzicht  van  politieke  ontwikkelingen  omtrent  ontslagvergoeding   van  2005  tot  juni  2012.   VVD,  9  april  2010.  Orde  op  zaken. http://site.vvd.nl/pers/persberichten/detail/854/orde-op-zaken-vvd-verkiezingsprogramma Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  verkiezingsprogramma  betrouwbare  bron  voor  standpunt  VVD.   CDA,  25  maart  2010.  Slagvaardig  en  samen.   http://www.cda.nl/Upload/2010_docs/Verkiezingsprogram2010/ConceptVerkiezingsprogra m_totaal.pdf Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  verkiezingsprogramma  betrouwbare  bron  voor  standpunt  CDA.   RTL  Nieuws,  18  juni  2012.  Versoepelen  ontslagrecht  levert  miljarden  op. http://www.rtl.nl/components/actueel/rtlnieuws/2012/06_juni/18/binnenland/versoepelen _ontslagrecht_levert_miljarden_op.xml Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  RTL  Nieuws  parafraseert  delen  uit  de  brief  die  minister  Henk  Kamp  aan  de   Tweede  Kamer  schreef.  

38  

De  Volkskrant,  18  juni  2012.  '2,5  miljard  meer  welvaart  door  soepeler  ontslagrecht'.   http://www.volkskrant.nl/vk/nl/9824/De-zoektocht-naarmiljarden/article/detail/3273039/2012/06/18/2-5-miljard-meer-welvaart-door-soepelerontslagrecht.dhtml Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  Volkskrant  parafraseert  delen  uit  de  brief  die  minister  Henk  Kamp  aan  de   Tweede  Kamer  schreef.   Landelijke  belangenvereniging,  datum  publicatie  onbekend.  Wat wordt verstaan onder de Flexwet?     http://www.lbv.nl/veel-gestelde-vragen/346-wat-wordt-verstaan-onder-de-flexwet Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  Heldere  uitleg  van  de  wet  Flexibiliteit  en  zekerheid. Arbeidsrechter.nl,  datum  publicatie  onbekend.  Toelaatbaarheid  draaideurconstructies. http://www.arbeidsrechter.nl/inloggen-cursist/forum/cursist-opleiding-arbeidsrecht-artikeltoelaatbaarheid-draaideurconstructies Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  Uitleg  over  ontwijkmogelijkheid  werkgevers  van  de  wet  Flexibiliteit  en   zekerheid.  Ook  staat  hier  dat  Flexwet  er  kwam  op  initiatief  van  de  werkgevers.   SCP,  14  februari  2012.  Persbericht  behorend  bij  rapport ’Vraag naar arbeid’.

https://www.scp.nl/dsresource?objectid=29886&type=org Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  In  het  persbericht  staan  de  voornaamste  conclusies  en  bevindingen  van  het   SCP.   Z24,  9  juli  2012. Versoepeling ontslagrecht, en wel daarom. http://blogs.z24.nl/boumans_blog/2012/07/versoepeling-ontslagrecht-en-wel-daarom.html Geraadpleegd  op  25  oktober  2012   Verantwoording:  Bouman  geeft  een  helder  overzicht  van  de  argumenten  voor  het   versoepelen van het ontslagrecht. RTL  Z,  6  september  2012.  Kamp wil toch SER-advies over ontslagrecht. http://www.rtl.nl/components/financien/rtlz/nieuws/2012/36/kamp-wil-toch-ser_adviesover-ontslagrecht.xml Geraadpleegd op 24 oktober 2012 Verantwoording:  In  artikel  staat  vermeld  dat  minister  Henk  Kamp  tóch  eerst  een  advies  wil   van  de  SER  alvorens  het  nieuwe  ontslagrecht  in  te  voeren.  

39  

Advalvas  (Vrije  Universiteit),  19  augustus  2012.  Versoepeling  ontslagrecht  is  onnodig  én   ongewenst.   http://www.advalvas.vu.nl/opinie/versoepeling-ontslagrecht-onnodig-%C3%A9n-ongewenst Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording:  In  artikel  staan  argumenten  voor-­  en  tegen  versoepeling  van  het   ontslagrecht.   Joop.nl,  12  juni  2012.  Hoogleraren:  Soepeler  ontslagrecht  dodelijk  voor  productiviteit.   http://www.joop.nl/economie/detail/artikel/14471_hoogleraren_soepeler_ontslagrecht_do delijk_voor_productiviteit Geraadpleegd  op  24  oktober  2012   Verantwoording: In artikel staan argumenten van hoogleraren tegen versoepeling van het ontslagrecht.   PvdA,  21  augustus  2012.Vragen over versoepeling ontslagrecht. http://www.pvda.nl/data/sitemanagement/media/2012/augustus/PvdA_Hamer_Vragen_ve rsoepeling_ontslagrecht_door_Kunduz_Coalitie.pdf Geraadpleegd  op  26  oktober  2012   Verantwoording:  in  document  staan  alle  115  Kamervragen  van  PvdA  aan  minister  Kamp  over   versoepeling  ontslagrecht. PvdA,  datum  publicatie  onbekend.  Werk;  onze  oplossingen.   http://www.pvda.nl/standpunten/werk%20en%20economie/Werk Geraadpleegd  op  26  oktober  2012   Verantwoording:  op  pagina  staat  het  PvdA-­standpunt  over  het  ontslagrecht.   PvdA,  7  juni  2012.  Versoepeling  ontslagrecht  slechte  stap   http://www.pvda.nl/berichten/2012/06/Versoepeling+ontslagrecht+slechte+stap Geraadpleegd  op  26  oktober  2012   Verantwoording:  in  artikel  staat  dat  PvdA  tegenstander  is  van  verdwijnen  preventieve  toets.   RTL  Nieuws,  2  oktober  2012.  PvdA  en  VVD  houden  vast  aan  btw-­verhoging. http://www.rtl.nl/components/actueel/rtlnieuws/2012/10_oktober/02/binnenland/geenverdere-aanpassingen-aan-begroting.xml Geraadpleegd  op  26  oktober  2012   Verantwoording:  in  artikel  staat  dat  PvdA  akkoord  gaat  met  verhoging  BTW. NRC  Handelsblad,  25  oktober  2012.  ‘De    polder    is    terug’    –  sociale  partners  komen  opgetogen   uit  formatieoverleg. http://www.nrc.nl/verkiezingen/2012/10/25/de-polder-is-terug-sociale-partners-komenopgetogen-uit-formatieoverleg Geraadpleegd  op  26  oktober  2012   Verantwoording:  in  artikel  stelt  NRC  dat  ontslagrecht  door  nieuw  kabinet  wordt  versoepeld.  

40  

RTL  Nieuws,  25  oktober  2012.  Nieuwe  kabinet-­Rutte  komt  met  beperkt  kinderpardon.   http://www.rtl.nl/components/actueel/rtlnieuws/2012/10_oktober/25/binnenland/rutte-IIhypotheekrenteaftrek-wordt-verder-beperkt.xml Geraadpleegd  op  26  oktober  2012   Verantwoording:  in  artikel  stelt  RTL  Nieuws  dat  versoepeling  ontslagrecht  wordt   teruggedraaid.   Rijksoverheid.  29  oktober  2012.  Regeerakkoord  (p.33  en  p.34)   http://www.kabinetsformatie2012.nl/bestanden/formaties/formatie2012/documenten/regeerakkoord/20121029-definitief-regeerakkoord.pdf Geraadpleegd  op  30  oktober  2012   Verantwoording:  in  het  regeerakkoord  staan  de  plannen  van  het  nieuwe  kabinet  met   betrekking  tot  het  ontslagrecht.

41  

Bronnenlijst  –  onderdeel  maatschappij   CBS,  18  oktober  2012.  Opnieuw  meer  werklozen.   http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-socialezekerheid/publicaties/artikelen/archief/2012/2012-058-pb.htm Geraadpleegd  op  23  oktober  2012   Verantwoording:  de  jongste  werkloosheidscijfers  van  het  CBS.   NOS  Nieuws,  18  oktober  2012.  Werkloosheid  verder  toegenomen.   http://nos.nl/artikel/430618-werkloosheid-verder-toegenomen.html Geraadpleegd  op  23  oktober  2012.   Verantwoording:  nieuwsbericht  van  de  NOS  gebaseerd  op  de  werkloosheidscijfers  van  het   CBS.  Ook  vind  je  een  interactieve  kaart  van  Nederland  met  werkloosheidscijfers  per  regio.   Radboud  Universiteit,  6  september  2012.  Jongeren  vaker  werkloos  door  bescherming   zittende  werknemer.   http://www.ru.nl/onderzoek/nieuws/@863579/jongeren-vaker/ Geraadpleegd  op  29  oktober  2012.   Verantwoording:  uit  onderzoek  van  de  Radbout  Universiteit  blijkt  dat  jongeren  sneller   werkloos  raken  omdat  de arbeidsmarkt voor een groot deel is ‘ingepikt’ door oudere werknemers.  Zij  genieten  van  een  goed  gefundeerde  werknemersbescherming.   Volkskrant,  Nagelsmit,  Eric,  23  juni  2012.  Tast  het  ontslagrecht  niet  aan. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/3275646/2012/06/23/T ast-het-ontslagrecht-niet-aan.dhtml Geraadpleegd  op  30  oktober  2012.   Verantwoording:  betoog  van  de  zegsman  van  de  Stichting  Multi  Nationale   Ondernemingsradenoverleg  die  ervoor  pleit  om  het  ontslagrecht  zoveel  mogelijk  in  stand  te   houden.   TU  Delft,  Storm,  Servaas  en  Naastepad,  Ron,  7  september  2007.  Ontslagrechtversoepeling   mist  doel.   http://www.tbm.tudelft.nl/fileadmin/Faculteit/TBM/Over_de_Faculteit/Afdelingen/Afdeling _Innovation_Systems/Sectie_Economie_van_Innovatie/Publications/doc/ESB_2007.pdf Geraadpleegd  op  30  oktober  2012.   Verantwoording:  universitair  onderzoek  wat  stelt  dat  versoepeling  van  het  ontslagrecht  er   niet  voor  zorgt  dat  de  werkloosheid  afneemt.  

42  

Leeuwarder  Courant,  Gorter,  Gerrit,  26  mei  2012.  Verwacht niet te veel van soepeler ontslagrecht.   Uit  Lexis  Nexis.   Geraadpleegd  op  30  oktober  2012.   Verantwoording:  visie  van  econoom  Gorter  die  tegen  een  versoepeling  van  het  ontslagrecht   is.   NOS  Nieuws,  3  juli  2012.  PvdA/SP:  meer  rechten  flexwerkers.   http://nos.nl/artikel/390814-pvdasp-meer-rechten-flexwerkers.html Geraadpleegd  op  30  oktober  2012.   Verantwoording:  voorafgaand  aan  een  Kamerdebat  over  het  ontslagrecht  hebben  de  PvdA   en  SP  een  initiatiefvoorstel  ingediend  dat  ervoor  zorgt  dat  ook  flexwerkers  een   ontslagvergoeding  krijgen.  De  FNV  steunde  dit  voorstel.   FNV  Bondgenoten,  15  juni  2012.  Ontslag  (on)recht.   http://www.fnvbondgenoten.nl/nieuws/bondgenoten_blogs/henksblog/henksblog/493798ontslag_onrecht_150612/ Geraadpleegd  op  23  oktober  2012.   Verantwoording:  visie  van  Bondgenotenvoorzitter  Van  der  Kolk  waarin  hij  uithaalt  naar  een   versoepeling  van  het  ontslagrecht   VNO-­‐NCW,  datum  van  publicatie  onbekend.  Ontslagrecht  standpunt  VNO-­NCW.   http://www.vnoncw.nl/Publicaties/Dossiers/Pages/Ontslagrecht_85.aspx?source=%2fpublicaties%2fdossiers %2fPages%2fdefault.aspx#.UI0zElEw-qx Geraadpleegd  op  23  oktober  2012.   Verantwoording:  standpunt  van  de  werkgeversorganisatie  VNO-­NWC  met  betrekking  tot   versoepeling  van  het  ontslagrecht.  De  organisatie  is  positief  gestemd  hierover.   Volkskrant,  Gautier,  Pieter  en  Ter  Weel,  Bas,  6  juli  2012.  ‘Massaontslagen? De meeste 50plussers  merken  weinig  van  nieuw  ontslagrecht.   http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3282284/2012/07/06/Massaonts lagen-De-meeste-50-plussers-merken-weinig-van-nieuw-ontslagrecht.dhtml Geraadpleegd  op  29  oktober  2012.     Verantwoording:  Opiniestuk  van  twee  hoogleraren  Economie  die  stellen  dat  massaontslagen   nauwelijks  verband  houden  met  ontslagrecht,  omdat  het  hier  de  massa  betreft  en  niet   individuele  gevallen.    

43  

VNO-­‐NWC,  28  juni  2012.  Doorbraak  ontslagrecht  voor  werkgevers.   http://vnoncw.nl/Publicaties/Forum/Pages/Doorbraak_ontslagrecht_goed_voor_werkgevers_17395.as px?source=%2fPages%2fZoek.aspx%3fstart%3d17%26k%3dontslagrecht#.UI-onFEw-qx Geraadpleegd  op  29  oktober  2012.   Verantwoording:  enthousiast  standpunt  van  de  werkgeversorganisatie  over  een  wijziging  in   het  ontslagrecht.  Volgens  de  plannen  kunnen  werkgevers  straks  werknemers  zonder   voorafgaande  toets  ontslaan.  Daartegenover  staat  dat  bedrijven  wel  de  eerste  periode  van   werkloosheid  betalen.   YouTube,  5  juli  2007.  Het  kabinet  wil  het  ontslagrecht  versimpelen,  een  goed  plan? http://www.youtube.com/watch?v=GhK6r70Fkvg Geraadpleegd  op  23  oktober  2012.   Verantwoording:  uiteenzetting  van  het  ontslagrecht-­standpunt  van  werkgeversorganisatie   VNO-­NCW.  Dit  filmpje  is  door  de  organisatie  zelf  opgenomen.   Trouw,  Van  Baars,  Laura,  11  augustus  2012.  Massaontslag  bij  DSM  zal  niet  het  laatste  zijn.   http://www.trouw.nl/tr/nl/4504/Economie/article/detail/3299493/2012/08/11/Massaontsl ag-bij-DSM-zal-niet-het-laatste-zijn.dhtml Verantwoording:  nieuwsbericht  over  het  massaontslag  bij  chemieconcern  DSM.  Verder  wordt   nader  ingegaan  op  toekomstige  massaontslagen.     Rijksoverheid,  datum  van  publicatie  onbekend.  Collectief  ontslag.   http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ontslag/collectief-ontslag Verantwoording:  er  kan  louter  tot  collectief  ontslag  worden  overgegaan  wanneer  bepaalde   redenen  gelden  en  regels  in  acht  worden  genomen.     Volkskrant, 27 augustus 2011. Nieuwe ontslagronde ABN Amro. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/2871154/2011/08/27/Ni euwe-ontslagronde-ABN-Amro.dhtml Geraadpleegd op 28 oktober 2012. Verantwoording: uitgebreid nieuwsbericht over de tweede ontslagronde die de Nederlandse bank  ABN  Amro  moet  doorvoeren.  Ook  wordt  teruggeblikt  na  een  eerdere  golf  van   massaontslagen.     EenVandaag,  17  augustus  2012.  Werkgevers:  versoepeling  ontslagrecht  helpt.   http://opinie.eenvandaag.nl/uitslagen/41094/werkgevers_versoepeling_ontslagrecht_helpt Geraadpleegd  op  28  oktober  2012.     Verantwoording:  uitgebreid  onderzoek  naar  het  draagvlak  over  de  versoepeling  van  het   ontslagrecht.  Er  is  ook  specifiek  naar  de  mening  van  werkgevers  gevraagd  en  politieke  kleur   van  de  geënquêteerden.    

44  

TNS  Nipo,  23  augustus  2012.  Draagvlak  voor  ontslagversoepeling  brokkelt  snel  af.   http://www.tns-nipo.com/tns-nipo/nieuws/over/draagvlak-voor-ontslagversoepelingbrokkelt-snel-a/ Geraadpleegd  op  30  oktober  2012.     Verantwoording:  TNS  Nipo  deed  onder  ruim  1.300  mensen  onderzoek  naar  het  draagvlak   voor  versoepeling  van  het  ontslagrecht.  Bijna  twee  derde  van  de  respondenten  geeft  aan   tegen versoepeling te zijn. VVD-stemmers zijn zeer verdeeld. Debat  op  2,  31  augustus  2012.  Ouderen  &  arbeidsmarkt.   http://content1a.omroep.nl/37b98f02231ed5882a7f9bde5bdde402/50917201/kro/brandpu nt/onderzoek_arbeidsmarkt.pdf  en   http://debatop2.dossierjournalistiek.nl/seizoenen/2/afleveringen/01-092012/samenvatting_resultaten_onderzoek Geraadpleegd  op  31  oktober  2012.     Verantwoording:  onderzoek  van  het  discussieprogramma  Debat  op  2  naar  hoe  ouderen   tegen  de  arbeidsmarkt  aankijken.  Ook  worden  vragen  voorgelegd  over  het  ontslagrecht.

45  

46  

Lesopdracht  Recht     Voor    de    opdracht    ‘recht’    hebben    wij    gekozen    voor    het    levensdelict    moord.    Moord    staat     beschreven    in    artikel    289    van    het    Wetboek    van    Strafrecht.    “Hij    die    opzettelijk    en  met   voorbedachten  rade  een  ander  van  het  leven  berooft,  wordt,  als  schuldig  aan  moord,   gestraft  met  levenslange  gevangenisstraf  of  tijdelijke  van  ten  hoogste  dertig  jaren  of   geldboete    van    de    vijfde    categorie”,    aldus    het    Wetboek.     De  taak  van  de  opsporingsambtenaar  is  het  opsporen  van  strafbare  feiten.  Opsporen  wil   zeggen  de  waarheid  over  een  strafbaar  feit  achterhalen.  Vervolgens  maken  zij  een  proces-­‐ verbaal  op  van  de  resultaten  van  hun  onderzoek.  Opsporingsambtenaren  verrichten  hun   taak  onder  leiding  van  de  officier  van  justitie.  De  officier  van  justitie  heeft  de  leiding  van  het   opsporingsonderzoek  dat  opsporingsambtenaren  instellen.  Hij  beslist  wat  er  tijdens  het   opsporingsonderzoek  met  de  verdachte  gebeurt.     De  officier  van  justitie  maakt  deel  uit  van  het  Openbaar  Ministerie.  Het  OM  geeft  leiding  aan   opsporingsonderzoeken,  vervolgt  de  verdachten  en  zorgt  ervoor  dat  de  straffen  die  de   rechter  veroordeelden  oplegt  worden  uitgevoerd.  Het  is  uiteindelijk  de  rechter  die  een   uitspraak  doet,  de  officier  van  justitie  eist  welke  straf  de  verdachte  krijgt.     In  september  2012  werd  een  50-­‐jarige  man  uit  Haarlem  veroordeeld(*1)  tot  een   gevangenisstraf  voor  de  duur  van  15  jaren.  De  officier  van  justitie  had  10  jaar  geëist.  De   rechtbank  vindt  dat  de  maatschappelijke  opvattingen  over  de  hoogte  van  de  straf  in  dit  soort   zaken  zijn  gewijzigd.  Ook  vindt  de  rechtbank  de  zaak  ernstiger  dan  de  officier  van  justitie   heeft  geschetst.  Het  gaat  in  deze  zaak  om  een  man  die  het  niet  kon  verkroppen  dat  zijn  ex-­‐ vriendin  een  nieuwe  vriend  had.  Hij  schoot  de  nieuwe  vriend  met  een  revolver  door  het   hoofd.   Bijna  20  jaar  eerder,  in  de  zomer  van  1993,  heeft  de  rechtbank  in  Utrecht  een  32-­‐jarige  man   Amersfoort  veroordeeld(*2)  tot  een  gevangenisstraf  van  acht  jaar  met  aftrek  van  voorarrest.   De  rechters  achten  bewezen  dat  de  man  in  1992  in  een  woning  zijn  vrouw  met  een  mes   heeft  doodgestoken.  Er  was  tien  jaar  geëist.  Het  echtpaar  had  al  langere  tijd  ruzie.  De  vrouw   was  bij  de  dader  vertrokken  en  wilde  een  punt  achter  het  huwelijk  zetten.  Er  was  bij  de   dader  een  vermoeden  dat  zijn  vrouw  een  andere  relatie  er  op  nahield.  De  vrouw  werd   doodgestoken.  Met  de  kennis  van  zijn  vrouw  raakte  de  veroordeelde  vervolgens  in  gevecht.   De  kennis  werd  ook  enkele  keren  gestoken  met  minder  ernstige  gevolgen.  In  het  geval  van   de  kennis  was  er  volgens  de  rechtbank  sprake  van  poging  tot  doodslag.   In  beide  zaken  gaat  het  om  een  geval  waarin  de  dader  het  niet  kon  hebben  dat  zijn  ex-­‐ vriendin  een  nieuwe  liefde  had  gevonden.  In  de  zaak  van  1993  werd  de  ex-­‐vrouw   doodgestoken,  in  de  zaak  van  2012  werd  de  nieuwe  vriend  van  de  ex-­‐vrouw  doodgeschoten.   De  zaken  zijn  hiermee  nagenoeg  hetzelfde.  Toch  wordt  er  totaal  anders  gestraft.  Hoewel  de   officier  van  justitie  in  beide  zaken  tien  jaar  heeft  geëist,  oordeelde  de  rechter  heel  anders.   De  zaak  van  2012  betekende  vijftien  jaar  cel  voor  de  dader;  in  1993  ging  de  dader  acht  jaar   de  bak  in.  Een  verschil  van  zeven  jaar.  En  dat  de  dader  van  de  zaak  in  1993  zowel  voor   moord  als  doodslag  is  veroordeeld,  de  man  van  de  rechtszaak  uit  september  2012  werd   ‘slechts’    voor    moord    berecht.

47  

Uit  groot  onderzoek(*3)  van  De  Volkskrant  blijkt,  dat  rechters  in  Nederland  strenger  zijn  gaan   straffen  voor  moord  en  doodslag.  De  gemiddelde  straf  voor  deze  delicten  is  in  de  periode   2006-­‐2010  met  ruim  twee  jaar  gestegen.  Vorig  jaar  moesten  moordenaars  gemiddeld  14,7   jaar  naar  de  cel  en  plegers  van  doodslag  10,7  jaar.  Bij  een  derde  van  de  veroordeelden  kwam   daar  nog  een  tbs-­‐behandeling  bovenop.   Het  onderzoek  werd  verricht  op  basis  van  770  uitspraken  van  rechtbanken  die  zijn   gepubliceerd  op  de  website  rechtspraak.nl  of  zijn  opgevraagd  bij  gerechtelijke  instanties.  De   Raad  voor  de  rechtspraak  onderschrijft(*4)  het  onderzoek  van  De  Volkskrant.  Volgens  de   Raad  voor  de  rechtspraak  tonen  de  cijfers  aan  dat  rechters  luisteren  naar  de  roep  om   zwaardere  straffen.     Uit  eerder  onderzoek(*5)  van  Paul  Nieuwbeerta  en  Sigrid  van  Wingerden,  verbonden  van  de   Universiteit  van  Leiden,  blijkt  dat  in  de  periode  tussen  1993  en  2004  8,3  jaar  cel  voor  moord   werd  opgelegd.  In  de  periode  tussen  2006  tot  2010,  waar  De  Volkskrant  onderzoek  naar   heeft  gedaan,  was  dat  14,7  jaar  cel.  Het  gaat  hier  om  een  strafverhoging  (celjaren)  van  77%.   Het  steeds  zwaarder  straffen  door  rechters  in  moordzaken  geeft  bevrediging  bij  de   samenleving.    “Bij    grote  misdaden  kan  het  maatschappelijk  nut  hebben  om  streng  te   straffen”,    zo    stelt(*6) strafrechtdeskundige    Theo    de    Roos.    Hij    vervolgt:    “Daar    heeft    de     samenleving  behoefte  aan,  bijvoorbeeld  als  het  om  een  moordenaar  gaat.  Dit  is  vooral  voor   de  bevrediging  van  het    rechtsgevoel.” Volgens    De    Roos    zit    er    ook    een    keerzijde    aan    het    strenger    straffen:    “Voor    het    grootste    deel     van de vergrijpen toont de wetenschap aan dat streng straffen niet of nauwelijks werkt. De recidive  na  gevangenisstraf  is  doorgaans  veel  hoger  bij  iemand  die  een  celstraf  krijgt  dan  een   taakstraf.” Uit  berichtgeving  van  de  media  blijkt,  dat  van  uit  de  samenleving  een  roep  is  voor  zwaardere   straffen  in  de  rechtspraak.  Echter,  nergens  zijn  –  voor  zover  bekend  –  onderzoeken   uitgevoerd  naar  dit  maatschappelijke  gevoel  van  onbegrip.    

48  

Bronnenlijst  –  lesopdracht  recht   1.Zaak  LJN:  BX7265.  Rechtbank  Haarlem,  13  september  2012.     http://zoeken.rechtspraak.nl/resultpage.aspx?snelzoeken=true&searchtype=ljn&ljn=BX7265 2.    ‘Acht    jaar    gevangenis    voor    doden    echtgenote’.  Algemeen  Nederlands  Persbureau,  5  maart   1993.     http://academic.lexisnexis.eu/?lni=3SKN-RPR0-00B07346&csi=149014&oc=00240&perma=true 3.  ‘Rechters    bestraffen    moord    nu    strenger;    gemiddeld    2    jaar    extra    zitten’.  Van  Dongen,   Menno.  Uit:  De  Volskrant,  19  november  2011.     http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3041652/2011/11/19/Recht ers-bestraffen-moord-nu-strenger-gemiddeld-2-jaar-extra-zitten.dhtml 4.  ‘Onderzoek    Volkskrant:    straffen    voor    moord    en    doodslag    fors    omhoog’.    Van:   rechtspraak.nl,  19  november  2011.     http://www.rechtspraak.nl/Organisatie/Raad-Voor-DeRechtspraak/Nieuws/Pages/Onderzoek-Volkskrant-straffen-voor-moord-en-doodslag-forsomhoog.aspx 5.  ‘Geëiste    en    opgelegde    sancties    bij    moord    en    doodslag,    1993-­2004’.    Uit;  Trema,  september   2006.     https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/15152/2006%20Trema%20Nieuw beerta,%20Van%20Wingerden.pdf?sequence=   6.  Hoogleraar    Theo    de    Roos:    ‘Je    moet    niet    voortdurend    met    het    strafrecht    zwaaien’.  Van:   rechtspraak.nl,  16  mei  2012.     http://www.rechtspraak.nl/Actualiteiten/Nieuws/Pages/Hoogleraar-Theo-de-Roos-Je-moetniet-voortdurend-met-het-strafrecht-zwaaien.aspx Bijlage:    

1.  rechtbankverslag  zaak  LJN  BX7265,  rechtbank  Haarlem.  

49  

Bijlage  1   Uitspraak RECHTBANK HAARLEM Sector Strafrecht Locatie Haarlem Meervoudige strafkamer Parketnummer: 15/740480-12 Uitspraakdatum: 13 september 2012 Tegenspraak Strafvonnis Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de openbare terechtzitting van 30 augustus 2012 in de zaak tegen: [verdachte], geboren op [geboortedatum] te [geboorteplaats], thans gedetineerd in Penitentiaire Inrichting Amsterdam Over-Amstel, Huis van Bewaring Demersluis. 1. Tenlastelegging Aan verdachte is ten laste gelegd dat: feit 1 hij op of omstreeks 11 april 2012 te Haarlem opzettelijk en met voorbedachten rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, een of meermalen (met) een revolver, althans een vuurwapen, op het hoofd en/of lichaam geschoten/afgevuurd, tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden; feit 2 hij op of omstreeks 11 april 2012 te Haarlem een of meer wapens van categorie II, te weten een revolver (merk: Enfield M22), en/of munitie van categorie II en/of III, te weten diverse patro(o)n(en) van diverse merken, voorhanden heeft gehad. 2. Voorvragen De rechtbank heeft vastgesteld dat de dagvaarding geldig is, dat zijzelf bevoegd is tot kennisneming van de zaak, dat het Openbaar Ministerie ontvankelijk is in zijn vervolging en dat er geen redenen zijn voor schorsing van de vervolging. 3. Vordering van de officier van justitie De officier van justitie heeft gerekwireerd tot bewezenverklaring van de onder feit 1, impliciet primair, en onder feit 2 ten laste gelegde feiten en gevorderd dat verdachte ter zake zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van tien (10) jaren. Het inbeslaggenomen wapen en de munitie dienen te worden onttrokken aan het verkeer.

50  

4. Bewijs 4.1. Bewijsverweer De raadsman van verdachte heeft aangevoerd dat de aanhouding van verdachte op 11 april 2012 onrechtmatig is geweest. Het proces-verbaal van aanhouding vermeldt, volgens de raadsman ten onrechte, dat verdachte op heterdaad is aangehouden. Bovendien is verdachte op 11 april 2012, meteen nadat hij zich op het politiebureau heeft gemeld, gehoord zonder gewezen te zijn op de cautie en in strijd met het consultatierecht. Als gevolg hiervan is het bewijs onrechtmatig verkregen, zodat - via de weg van de bewijsuitsluiting - vrijspraak dient te volgen, aldus de raadsman. De rechtbank verwerpt deze verweren en overweegt daartoe als volgt. Verdachte heeft zich op 11 april 2012 omstreeks 12.45 uur aan de balie van het politiebureau Spaarne Oost te Haarlem gemeld. Hij verklaarde spontaan tegen de baliemedewerkster dat hij zojuist iemand had doodgeschoten en overhandigde daarbij aan haar een tasje met daarin, naar zijn zeggen, een vuurwapen. De Chef van Dienst bevestigde even later dat er inderdaad een wapen in het tasje zat. Verdachte is vervolgens door de aanwezige verbalisanten meegenomen naar een aparte spreekkamer. Verdachte verklaarde wederom spontaan tegenover deze verbalisanten dat hij zojuist iemand had doodgeschoten en dat dat gebeurd was in het Straatje van Oosterzee [perceelnummer] te Haarlem. Nadat de politie omstreeks 13.00 uur vastgesteld had dat op het door verdachte genoemde adres inderdaad een overleden slachtoffer aanwezig was, is verdachte om 13.05 uur aangehouden, waarbij hem de cautie is gegeven en hij op zijn consultatierecht is gewezen. Verdachte heeft tijdens zijn verhoren verklaard dat hij, nadat hij het slachtoffer had neergeschoten, is vertrokken uit de woning van het slachtoffer en direct naar het politiebureau is gereden. Gezien de korte tijdspanne tussen het plegen van het delict, het melden op het politiebureau en het aantreffen van het slachtoffer, is de rechtbank van oordeel dat sprake is van een ontdekking op heterdaad conform artikel 128 van het Wetboek van Strafvordering. De direct daarop volgende aanhouding van verdachte moet daarom worden aangemerkt als een aanhouding op heterdaad conform artikel 53 van het Wetboek van Strafvordering. De rechtbank acht de aanhouding derhalve rechtmatig. Voorts is de rechtbank van oordeel dat aan verdachte nog niet de cautie hoefde te worden gegeven en dat hij nog niet op zijn consultatierecht hoefde te worden gewezen op het moment dat hij zich bij de balie van het politiebureau meldde met de spontane mededeling dat hij zojuist iemand had doodgeschoten. De cautie dient immers gegeven te worden voordat een verdachte wordt verhoord, dat wil zeggen voordat hem vragen worden gesteld over zijn mogelijke betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaar feit, hetgeen tijdens deze spontane mededeling van verdachte aan de balie nog niet het geval was. Bijgevolg had verdachte op dat moment ook (nog) geen aanspraak op de raadpleging van een advocaat. Voorts is het alleszins redelijk dat de verbalisanten eerst de mededeling van verdachte dat hij zojuist iemand had doodgeschoten hebben geverifieerd alvorens hem daadwerkelijk als verdachte van een moord aan te merken en vervolgens aan te houden. Uit het proces-verbaal van aanhouding blijkt dat direct na zijn aanhouding aan verdachte de cautie is gegeven en hij gewezen is op zijn consultatierecht. Verdachte heeft vervolgens aangegeven dat hij niets te verbergen had en onder andere verklaard dat hij net [slachtoffer] door het hoofd heeft geschoten op het adres Straatje van Oosterzee [perceelnummer] te Haarlem. Over de aanleiding tot zijn daad wilde verdachte echter niet verklaren voordat hij met zijn advocaat had gesproken. De rechtbank leidt daaruit af dat verdachte zich dus bewust was van zijn recht op een advocaat maar hij toch ervoor heeft gekozen om zonder gebruik te maken van zijn consultatierecht voornoemde

51  

verklaring af te leggen. Concluderend is de rechtbank derhalve van oordeel dat de cautieplicht noch het consultatierecht zijn geschonden. 4.2. Redengevende feiten en omstandigheden ten aanzien van feit 1, impliciet primair, en feit 2.1 De rechtbank komt tot bewezenverklaring van de ten laste gelegde feiten op grond van het volgende. Op 11 april 2012 is verdachte naar de woning gelegen aan het Straatje van Oosterzee [perceelnummer] te Haarlem gegaan, alwaar [slachtoffer] (hierna: het slachtoffer), de nieuwe vriend van zijn ex-vriendin [betrokkene 1] (hierna: [betrokkene 1]) woonde.2 Verdachte had een kaliber .38 revolver van het merk Enfield en munitie bij zich gestoken.3 De revolver had verdachte geladen voordat hij met zijn auto naar de woning van het slachtoffer vertrok.4 Verdachte heeft vervolgens bij die woning aangebeld en het slachtoffer heeft de deur open gedaan. Samen zijn zij naar de woonkamer gegaan en ieder is op een van de twee aanwezige banken gaan zitten. Na het wisselen van enkele woorden stond verdachte op.5 Vervolgens heeft verdachte het slachtoffer, terwijl deze ook vanaf de bank aan het opstaan was, eenmaal op korte afstand door het voorhoofd geschoten.6 Het slachtoffer is als gevolg hiervan overleden.7 Een week voor het schietincident heeft verdachte tegen [betrokkene 2] gezegd dat hij er achter was gekomen dat [betrokkene 1] een relatie had met het slachtoffer. Verdachte was erg boos. Hij zei tegen [betrokkene 2] dat hij op het punt had gestaan om het slachtoffer om te leggen en dat hij "in staat was om een blaffer tegen zijn kop te zorgen."8 Verdachte heeft ook tegen zijn neef [betrokkene 3] gezegd dat hij het slachtoffer voor zijn kop zou schieten.9 Verder heeft verdachte aan [betrokkene 4] gevraagd: "als je ruzie krijgt en die ander gaat dood, wat voor straf krijg je dan?" of woorden van gelijke strekking.10 Ten slotte heeft verdachte meerdere malen tegen [betrokkene 1] gezegd dat hij het slachtoffer dood zou maken.11 [betrokkene 1] maakte zich dusdanig zorgen om de situatie dat zij op 11 april 2012 's ochtends [betrokkene 5] (hierna: [betrokkene 5]), medebewoner van de woning aan het Straatje van Oosterzee [perceelnummer], heeft gebeld en hem gevraagd heeft op zijn hoede te zijn omdat verdachte het slachtoffer ging vermoorden.12 Verdachte wist dat het slachtoffer bij [betrokkene 5] woonde13 en heeft een week voor het schietincident aan een gemeenschappelijke kennis gevraagd of dat nog steeds het geval was.14 Verdachte wist dat [betrokkene 5] op 11 april 2012 aan het werk en derhalve niet thuis was. Dat zag hij bevestigd toen hij op die dag bij de woning aan het Straatje van Oosterzee [perceelnummer] aankwam en zag dat de auto van [betrokkene 5] niet bij zijn huis geparkeerd stond.15 4.3. Bewijsoverweging m.b.t. de voorbedachte raad Verdachte heeft verklaard dat hij niet van plan was het slachtoffer dood te schieten. Hij is naar de woning gegaan om met het slachtoffer te praten over diens relatie met [betrokkene 1] en heeft het wapen enkel meegenomen omdat hij zich bedreigd voelde en hij bang was dat het slachtoffer of iemand anders in de woning ook een wapen zou hebben. Volgens verdachte escaleerde het plotseling tijdens hun ontmoeting, waardoor hij heeft geschoten. De raadsman van verdachte concludeert hieruit dat verdachte niet met voorbedachte raad heeft gehandeld en derhalve van het onder feit 1, impliciet primair, tenlastegelegde moet worden vrijgesproken.

52  

De rechtbank acht verdachtes verklaring volstrekt onaannemelijk. Verdachte heeft in de weken voorafgaand aan het schietincident geïnformeerd of het slachtoffer nog bij [betrokkene 5] woonde. Daarnaast heeft hij tegenover diverse personen doodsbedreigingen aan het adres van het slachtoffer geuit. Op 11 april 2012 is hij vervolgens met een, daartoe op die dag geladen, revolver naar de woning van het slachtoffer gegaan. Dat hij dit wapen slechts bij zich had omdat hij zich bedreigd voelde en bang was dat het slachtoffer of iemand anders in de woning ook een wapen zou hebben, is naar het oordeel van de rechtbank al onaannemelijk omdat verdachte, naar eigen zeggen, nooit is bedreigd door het slachtoffer16 en nooit heeft gezien dat het slachtoffer een wapen had.17 Daarbij heeft verdachte zich er van verzekerd dat [betrokkene 5] niet in de woning aanwezig was. Ook neemt de rechtbank in aanmerking dat verdachte geen helderheid heeft kunnen of willen verschaffen over het doel van zijn bezoek aan het slachtoffer. Verdachte komt niet verder dan dat hij met het slachtoffer, voor wie hij naar eigen zeggen zo bang was dat hij ter bescherming een wapen bij zich had gestoken, face to face wilde praten over diens relatie met [betrokkene 1]. Op de vraag wat verdachte precies wilde bespreken en wat hij daarmee wilde bereiken, is verdachte het antwoord schuldig gebleven. Verdachte heeft bovendien niet kunnen verklaren waarom hij dan niet op een andere, minder confronterende wijze, contact met het slachtoffer heeft gezocht, bijvoorbeeld door deze te bellen of op straat aan te spreken. Ten slotte heeft verdachte niet kunnen duidelijk maken in hoeverre het, naar zijn eigen zeggen, in de woning tussen hem en het slachtoffer escaleerde. Ook uit het sporenonderzoek blijkt geenszins dat sprake is geweest van een gevecht of worsteling tussen het slachtoffer en verdachte. Gelet op alle hiervoor vastgestelde feiten en omstandigheden is de rechtbank van oordeel dat verdachte tijd heeft gehad zich te beraden op zijn besluit het slachtoffer van het leven te beroven, zodat hij de gelegenheid heeft gehad na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven. De rechtbank is derhalve van oordeel dat verdachte met voorbedachte raad heeft gehandeld. Het door de raadsman naar voren gebrachte verweer omtrent de bruikbaarheid van het wapen als gevolg van de gebruikte munitie, vindt zijn weerlegging reeds in de door de rechtbank aangehaalde bewijsmiddelen. 4.4. Bewezenverklaring De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan, in dier voege dat: feit 1 hij op 11 april 2012 te Haarlem opzettelijk en met voorbedachten rade [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers heeft verdachte met dat opzet en na kalm beraad en rustig overleg, eenmaal met een revolver op het hoofd van die [slachtoffer] geschoten, tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] is overleden; feit 2 hij op 11 april 2012 te Haarlem een wapen, te weten een revolver (merk: Enfield), en munitie, te weten diverse patronen van diverse merken, van categorie II en III, voorhanden heeft gehad. De in de tenlastelegging voorkomende taal- en/of schrijffouten zijn verbeterd. Blijkens het verhandelde op de terechtzitting is verdachte daardoor niet geschaad in zijn verdediging.

53  

Hetgeen aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hier als bewezen is aangenomen, is niet bewezen. De verdachte moet hiervan worden vrijgesproken. 5. Kwalificatie en strafbaarheid van de feiten Het bewezenverklaarde levert op: feit 1 Moord feit 2 Handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot een vuurwapen van categorie III en handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie. Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden waardoor de wederrechtelijkheid aan het bewezenverklaarde zou ontbreken. Het bewezenverklaarde is derhalve strafbaar. 6. Strafbaarheid van verdachte Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluit. Verdachte is derhalve strafbaar. 7. Motivering van sanctie Bij de beslissing over de sanctie die aan verdachte moet worden opgelegd, heeft de rechtbank zich laten leiden door de aard en de ernst van het bewezenverklaarde en de omstandigheden waaronder dit is begaan, alsmede de persoon van verdachte, zoals van een en ander uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken. In het bijzonder heeft de rechtbank het volgende in aanmerking genomen. Verdachte heeft op 11 april 2012 met een vuurwapen een jonge man, [slachtoffer], in koele bloede doodgeschoten door hem eenmaal in het voorhoofd te schieten. Dit gebeurde op klaarlichte dag in de woning van het slachtoffer, bij uitstek de plek waar iemand zich veilig zou moeten kunnen voelen. Verdachte heeft [slachtoffer] zijn meest kostbare bezit, namelijk zijn leven, afgenomen. Daarnaast heeft deze moord onbeschrijfelijk veel en onherstelbaar leed aan de nabestaanden toegebracht, waarmee zij de rest van hun leven geconfronteerd zullen blijven. Dit geldt in het bijzonder voor de moeder van het slachtoffer, die verder moet leven in het besef dat haar zoon is vermoord. Onder familieleden en vrienden laat de dood van het slachtoffer een grote leegte achter. Door de wijze waarop het slachtoffer aan zijn einde is gekomen, is de rechtsorde ernstig geschokt. Delicten als het onderhavige brengen sterke gevoelens van onrust en angst in de samenleving teweeg. De rechtbank rekent verdachte dit alles zeer zwaar aan. Levensdelicten vormen de ernstigste delicten die het Wetboek van Strafrecht kent en rechtvaardigen alleen al om die reden een strenge bestraffing. Voorts heeft verdachte een vuurwapen en munitie voorhanden gehad, welk wapen hij heeft gebruikt om het slachtoffer van het leven te beroven. Het ongecontroleerde bezit van vuurwapens brengt gevoelens van onveiligheid en voor de samenleving onaanvaardbare consequenties met zich mee. Ook de onderhavige zaak benadrukt de noodzaak daartegen krachtig op te treden.

54  

Bij de bepaling van de strafmaat weegt de rechtbank ten voordele van verdachte mee dat hij zich na de moord meteen heeft gemeld op het politiebureau en dat hij geen justitiële documentatie heeft. Wat betreft de persoon van verdachte neemt de rechtbank voorts in overweging dat uit het Triple onderzoek Pro Justitia d.d. 24 juli 2012 is gebleken dat verdachte lijdt aan een ziekelijke stoornis van zijn geestesvermogens in de zin van een depressieve stoornis. Tijdens het plegen van de bewezen verklaarde feiten was de depressieve stoornis aanwezig en de onderzoekers veronderstellen een licht verband tussen de depressieve stoornis en het plegen van de moord. Verdachte wordt daarom als enigszins verminderd toerekeningsvatbaar beschouwd. De rechtbank neemt de conclusies van het Triple onderzoek over en maakt deze tot de hare. De rechtbank is concluderend van oordeel dat een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van aanzienlijke duur dient te worden opgelegd. Wat betreft de hoogte van de op te leggen gevangenisstraf is de rechtbank van oordeel dat de door de officier van justitie gevorderde straf onvoldoende recht doet aan de aard en de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder dit is begaan en dat er een straf opgelegd dient te worden die boven de vordering van de officier uitgaat. De rechtbank heeft bij het bepalen van de strafmaat mede gekeken naar de gemiddelde strafoplegging in vergelijkbare zaken in recente jaren en heeft in aanmerking genomen de verschoven maatschappelijke opvattingen over straftoemeting bij levensdelicten. Tevens heeft de rechtbank meegewogen de aard en de ernst van de feiten, onder meer tot uitdrukking komend in het onvoorstelbare en onherstelbare leed voor nabestaanden en de grote onrust en hevige verontwaardiging die een dergelijk delict in de samenleving teweeg brengt. Gezien voorts de omstandigheden waaronder de feiten zijn begaan en de persoon van verdachte is de rechtbank van oordeel dat een gevangenisstraf voor de duur van vijftien (15) jaren passend en geboden is. 8. Maatregel De rechtbank is van oordeel dat de onder verdachte in beslag genomen en niet teruggegeven voorwerpen, te weten de revolver en munitie, dienen te worden onttrokken aan het verkeer. Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat het onder feit 1 ten laste gelegde feit met behulp van deze voorwerpen is begaan en het ongecontroleerde bezit van die voorwerpen is in strijd met de wet of het algemeen belang. 9. Toepasselijke wettelijke voorschriften De volgende wetsartikelen zijn van toepassing: artikelen 36b, 36c, 57 en 289 van het Wetboek van Strafrecht. artikelen 26 en 55 van de Wet wapens en munitie. 10. Beslissing De rechtbank: Verklaart bewezen dat verdachte de ten laste gelegde feiten heeft begaan zoals hiervoor onder 4.4. weergegeven. Verklaart niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven als bewezen is aangenomen en spreekt hem daarvan vrij.

55  

Bepaalt dat de bewezen verklaarde feiten de hierboven onder 5. vermelde feiten opleveren. Verklaart deze feiten strafbaar. Verklaart verdachte hiervoor strafbaar. Veroordeelt verdachte tot een gevangenisstraf voor de duur van vijftien (15) jaren. Bepaalt dat de tijd die verdachte vóór de tenuitvoerlegging van dit vonnis in verzekering en voorlopige hechtenis heeft doorgebracht, bij de tenuitvoerlegging van de opgelegde gevangenisstraf in mindering wordt gebracht, voor zover die tijd niet reeds op een andere straf in mindering is gebracht. Onttrekt aan het verkeer: -24. 1.00 STK Revolver ENFIELD M22, 299644, voorzien van 5 patronen en 1 huls hele cil. - 25. 6.00 STK Patroon S&B MONTON 08 299663 - 26. 5.00 STK Patroon 299664 met ster ster -27. 5.00 STK Patroon SM7-06 299665 - 31. 5.00 STL Ptaroon S&B 05 - 32. 6.00 STK Patroon SME 7-05 299655 - 33. 5.00 STK Patroon S&B 07 299657 - 34. 11.00 STK Patroon S&B LUGER 9 MM 299661 Samenstelling rechtbank en uitspraakdatum Dit vonnis is gewezen door mr. M.J. Kronenberg, voorzitter, mr. H.A. Stalenhoef en V.M.A. Sinnige, rechters, in tegenwoordigheid van de griffier mr. A.M.W. Martens, en uitgesproken op de openbare terechtzitting van 13 september 2012. Mr. Sinnige is buiten staat dit vonnis mede te ondertekenen. 1 De door de rechtbank in de voetnoten als proces-verbaal aangeduide bewijsmiddelen zijn in de wettelijke vorm opgemaakt door personen die daartoe bevoegd zijn en voldoen ook overigens aan de daaraan bij wet gestelde eisen.

56  

2 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (persoonsdossier, dossierpagina 39, 6e alinea, pagina 41, 12e en 13e alinea en pagina 45, 4e alinea); 3 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (persoonsdossier, dossierpagina 43, 9e en 10e alinea en pagina 46, 4e alinea) en het proces-verbaal Omschrijving Vuurwapen d.d. 22 april 2012 (dossierpagina's 65-66 van het zaaksdossier); 4 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (dossierpagina 43 van het persoonsdossier, 10e alinea); 5 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (dossierpagina 46 van het persoonsdossier, 5e, 7e, 10e en 12e alinea); 6 Het proces-verbaal sporenonderzoek d.d. 11 april 2012 (dossierpagina 27 van het Forensisch dossier, laatste alinea) en het schotrestenonderzoek naar aanleiding van een schietincident in Haarlem op 11 april 2012 d.d. 20 juni 2012, zaaknummer 2012.04.12.001, pagina 10 van 10, 3e alinea (opgenomen in het Forensisch dossier); 7 Het pathologisch onderzoek naar aanleiding van een mogelijke niet natuurlijke dood d.d. 26 juni 2012 van het Nederlands Forensisch Instituut, zaaknummer 2012.04.12.001 (los in het dossier); 8 Het proces-verbaal van verhoor van [betrokkene 2] d.d. 1 mei 2012 (dossierpagina 389 van het zaaksdossier, 4e en 6e alinea); 9 Het proces-verbaal van verhoor van [betrokkene 3] d.d. 3 mei 2012 (dossierpagina 310 van het zaaksdossier, 10e alinea); 10 Het proces-verbaal van verhoor [betrokkene 4] d.d. 25 april 2012 (dossierpagina 377 van het zaaksdossier, 2e alinea); 11 Het proces-verbaal van verhoor van [betrokkene 1] d.d. 11 april 2012 (dossierpagina 277 van het zaaksdossier, 5e alinea) en de verklaring van verdachte ter terechtzitting d.d. 30 augustus 2012; 12 Het proces-verbaal van verhoor van [betrokkene 5] d.d. 11 april 2012 (dossierpagina 264 van het zaaksdossier, 11e alinea); 13 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (dossierpagina 44 van het persoonsdossier, 4e alinea); 14 Het proces-verbaal van verhoor van getuige [getuige] d.d. 26 april 2012 (dossierpagina 393 van het zaaksdossier, 3e alinea); 15 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (dossierpagina 45 van het persoonsdossier, 6e en 7e alinea); 16 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (dossierpagina 43 van het persoonsdossier, laatste alinea); 17 Het proces-verbaal van verhoor van verdachte d.d. 6 juni 2012 (dossierpagina 41 van het persoonsdossier, 8e alinea).

57  

58  

Lesopdracht  economie  

Het ‘h-woord’ Nick  Blakenburg   Dennis  van  Schie   Pepijn  van  den  Brink   Youssef  Abjij   De  hypotheekrenteaftrek  staat  al  jaren  ter  discussie.  Nu  er  de  komende  kabinetsperioden   vele  miljarden  moeten  worden  bezuinigd  is  een  ander  aspect  aan  de  discussie  rondom  het   ‘h-­‐woord’    toegevoegd:    het    is    een    dankbare    bezuiniging.    Het    beperken    of    zelfs    volledig     afschaffen  van  de  hypotheekrenteaftrek  levert  op  termijn  namelijk  vele  miljarden  op.  Dat  de   renteaftrek  uiteindelijk  niet  houdbaar  is,  daarover  lijkt  nu  algemene  consensus  te  bestaan.   De  enige  politieke  partij  die  nu  nog  zegt  de  hypotheekrenteaftrek  volledig  te  willen   behouden  is  de  VVD.   De  hypotheekrenteaftrek  is  een  belastingvoordeel  die  dateert  uit  1893  waarbij   bezitters  van  een  eigen  woning  de  rente  van  de  schuld  van  de  eigen  woning  kunnen   aftrekken  van  het  inkomen  in  belastingbox  1.   Het  argument  van  de  liberalen    is    dat    de    hypotheekrenteaftrek    een    correctie    is    op    de    ‘veel    te     hoge    belastingen    in    Nederland’.    “In    feite    is    het    een    belastingteruggave.”    Dat    zei    VVD-­‐leider   Mark    Rutte    in    het    ‘gesprek    met    de    minister-­‐president’    op    4    november    2011.    In    de     verkiezingscampagne  in  aanloop  naar  de  verkiezingen  van  12  september  2012  herhaalde  hij   dit  standpunt.     Naast  een  dankbare  bezuinigingspost  is  de  hypotheekrenteaftrek  dus  vooral  ook  een  middel   om  inkomenspolitiek  te  bedrijven.  Zo  vindt  de  SP  dat  vooral  de  hoge  inkomens  voordeel   hebben  bij  de  hypotheekrenteaftrek  (wat  in  feite  ook  zo  is)  en  dat  is  voor  hen  de   voornaamste  reden  om  de  hypotheekrenteaftrek  aan  te  passen.  De  socialisten  willen  de   hypotheekrenteaftrek  inzetten  zoals  hij  volgens  hen  ooit  bedoeld  was:  het  stimuleren  van   eigenwoningbezit  (voor  woningen  tot  350.000  euro).  Daarom  wil  de  SP   aflossingshypotheken  ook  fiscaal  bevoordelen.     Naast  het  feit  dat  er  moet  worden  bezuinigd  is  er  een  ander  probleem;  de  woningmarkt   (zowel  koop-­‐  als  huursector)  zit  al  jaren  op  slot.  De  onzekerheid  over  de  toekomst  van  de   renteaftrek  is  hier  volgens  sommigen  mede  oorzaak  van.  Jarenlang  was  morrelen  aan  de   hypotheekrenteaftrek  taboe,  zeker  voor  CDA  en  VVD.  In  het  zogenoemde  Kunduz-­‐akkoord   hebben  VVD,  CDA,  D66,  Groenlinks  en  de  ChristenUnie  desondanks  afgesproken  iets  aan  de   regeling    te    gaan    doen.    Al    betreft    het    hier    ‘slechts’    een    aanpassing    in    de    voorwaarden    voor     het  in  aanmerking  komen  voor  de  hypotheekrenteaftrek.  Zo  geldt  vanaf  1  januari  2013  dat   alleen  voor  (nieuw  afgesloten)  hypotheken  die  in  dertig  jaar  volledig  worden  afgelost   (annuïtair  of  lineair)  het  recht  op  de  renteaftrek  blijft  bestaan.  Daarentegen  wordt  de   overdrachtsbelasting  blijvend  verlaagd  tot  2  procent.    

59  

De  Nederlandse  Vereniging  van  Makelaars  maakt  zich  zorgen  over  de  mogelijke   veranderingen  aangaande  de  hypotheekrenteaftrek.  Woordvoerder  Roeland   Kimman    zegt    daar    het    volgende    over:    “Het    gaat    slecht    op    de    woningmarkt    en    het afschaffen  of  verder  aanpassen  van  de  aftrek  zou  grote  gevolgen  kunnen   hebben.  Al  beperk  je  de  hypotheekrenteaftrek  enkel  voor  de  hoge  inkomens,  dan  nog   zal    het    voor    onrust    zorgen    op    de    woningmarkt,    en    dat    kunnen    we    nu    niet    gebruiken.”    De NVM    ziet    graag    een    ‘structurele    verbetering’    van    de    woningmarkt    door    bijvoorbeeld het  stimuleren  van  aflossing  en  door  de  vrije  huursector  meer  ruimte  te  geven.   Samen  met  onder  meer  De  Vereniging  Eigen  Huis  (VEH),  Aedes  (de  vereniging  van   woningcorporaties)    en    de    Nederlandse    Woonbond    heeft    de    NVM    een    ‘integraal    woningplan’     opgesteld,  onder    de    titel    ‘Wonen    4.0’.    Net    als    de    NVM    verzet    de    VEH    zich    tegen    een     ‘eenzijdige    aanpak’    van    de    hypotheekrenteaftrek.    “Wij    begrijpen    heel    goed    dat    niets    doen     geen  optie  is.  Om  die  reden  doen  wij  ook  voorstellen  die  noodzakelijk  zijn  om  de   woningmarkt  beter    te    laten    functioneren,    en    die    het    vertrouwen    laten    terugkeren”,     verklaart  Manon  van  Essen  van  de  VEH.  Onderdeel  van  de  plannen  is  de   hypotheekrenteaftrek  in  30  jaar  elk  jaar  met  een  dertigste  deel  af  te  bouwen,  maar  de   jaarlijkse  besparing  die  dat  de  overheid  oplevert,  wel  terug  te  geven  via  de   inkomstenbelasting.     “Daarnaast    willen    we    de    bijtelling    voor    het    eigen    woningforfait    op    dezelfde    wijze    afbouwen,     alle  huren  naar  marktconform  niveau  tillen  (door  een  jaarlijkse  stijging  van  inflatie  plus  2   procent)    en    pleiten    we    voor    een    introductie    van    een    ‘woontoeslag’    voor    de    lage-­‐   en lagere middeninkomens.”, aldus Van Essen. Als het aan de belangenorganisaties ligt wordt    met    de    invoering    van    hun    plannen    gewacht    tot    2015.    “Dan    is    de    economie    naar     verwachting  wat    aangetrokken.    Nu    al    iets    doen    is    het    slechtst    denkbare    moment”,    aldus    Van     Essen.   Bijzonder  hoogleraar  aan  de  Universiteit  van  Amsterdam  Johan  Conijn  noemt  het   Kunduz-­‐akkoord  een  historisch  moment.  Toch  vreest  hij  dat  de  plannen  die  in  het   akkoord  staan  vooral  voor  starters  negatief  kunnen  uitpakken.  ,,De  plannen  zijn  eenzijdig  en   richten    zich    vooral    op    de    starters,    terwijl    de    woningmarkt    het    juist    van    hen    moeten    hebben.”     Volgens  Conijn  ligt  het  echte  probleem  van  de  woningmarkt  bij  de  banken,  die  met  een  te   grote    hypotheekschuld    zitten.    “Dat    is    een    zware    last.    Daardoor    zijn    banken    terughoudend     met het verstrekken van hypotheken. De enige oplossing hiervoor is dat er meer wordt afgelost;    de    overheid    moet    dat    verder    stimuleren.” Ook  D66  vindt  het  een  groot  nadeel  dat  hypotheken  niet  of  slechts  gedeeltelijk  worden   afgelost, waardoor gezinnen met hoge schulden achterblijven. De partij wil daarom af van de aflossingsvrije  hypotheken.  Nieuwe  hypotheken  zouden  volgens  D66  in  dertig  jaar  moeten   worden  afgelost  terwijl  ook  bestaande  hypotheken  niet  onaangetast  blijven.  De   sociaalliberalen  stellen  een  overgangstermijn  van  vijf  jaar  voor  waarin  huizenbezitters   ‘nieuwe    afspraken’    kunnen    maken    met    hun    hypotheekverstrekker,    zodat    ook    de    bestaande     hypotheken  alsnog  worden  afgelost.  Hieraan  gekoppeld  is  het  plan  om  de   hypotheekrenteaftrek  alleen  nog  te  laten  bestaan  voor  niet-­‐aflossingsvrije  hypotheken.  

60  

Omdat  D66  van  mening  is  dat  het  huidige  systeem  de  hoogste  inkomens  bevoordeelt  wil  de   partij  het  percentage  inkomstenbelasting  waar  tegen  afgetrokken  mag  worden  jaarlijks  met   1  procent  verminderen,  tot  het  aftrektarief  in  2035  is  teruggebracht  tot  30  procent.  Daar   tegenover  staat  dat  D66  het  eigen  woningforfait  wil  afbouwen  en  de  overdrachtsbelasting   volledig  wil  afschaffen.   De  plannen  van  de  PvdA  hebben  overeenkomsten  met  die  van  D66,  maar  de   sociaaldemocraten  delen  met  de  SP  de  opvatting  dat  de  hypotheekrente  op  termijn  alleen   aftrekbaar    zou    moeten    zijn    voor    huizen    met    de    koopsom    van    maximaal    de    ‘gemiddelde     woningprijs’.  De  partij  wil  de  aftrek  per  2013  afbouwen,  met  als  einddoel  dat  alle   huizenbezitters  over  30  jaar  de  hypotheekrente  tegen  (een  voor  iedereen  gelijk  tarief  van)   30    procent    kunnen    aftrekken,    voor    een    schuld    van    de    dan    geldende    ‘gemiddelde     woningprijs’.    Het  maximale  tarief  waartegen  huizenbezitters  de  hypotheekrente  kunnen   aftrekken  gaat  in  de  voorstellen  van  de  PvdA  in  stapjes  van  52  naar  30  procent,  zodat  in   2042  iedereen  kan  aftrekken  tegen  hetzelfde  tarief.  In  2013  wordt  de  woningschuld   waarover  rente  mag  worden  afgetrokken  gemaximeerd  op  1  miljoen  euro.  Daarnaast  schaft   de  PvdA  de    overdrachtsbelasting    voor    starters    af    en    verlaagt    het    de    ‘boete    op    verhuizen’     voor  alle    andere    kopers    ‘definitief    naar    2    procent’. Bouwend  Nederland  is  fel  gekant  tegen  deze  inkomenspolitiek  over  de  hoofden  van   huiseigenaren.    “Een    beperking    van    de    hypotheekrenteaftrek    is    voor    ons    alleen    bespreekbaar als    dat    gepaard    gaat    met    een    ‘gigantische    verlaging’    van    de    inkomstenbelasting”,    stelt    Pim     Nusselder  van  de  brancheorganisatie.  Volgens  Bouwend  Nederland  vormt  de   hypotheekrenteaftrek    op    zichzelf    ook    geen    probleem.    Nusselder:    “Nu    niet,    en    dat    heeft    het     sinds  de  invoering  ervan  in  1893  ook  nooit  gedaan.  Het  (gebrek  aan)  vertrouwen,  dat  is  het   probleem. Als je nu iets zou doen aan de hypotheekrenteaftrek zou dat zeer slechte gevolgen    hebben    voor    de    woningmarkt.    Die    komt    dan    nog    verder    op    slot    te    zitten.” Met  het  oog  op  de  formatie  is  het  de  vraag  of  en  zo  ja  wat  er  aan  de  hypotheekrenteaftrek   wordt  gedaan.  Politieke  partijen  zien  de  aftrek  als  vruchtbaar  bezuinigingsobject  en   beschouwen  het  bovendien  als  middel  om  inkomenspolitiek  te  bedrijven.  Juist  dáárom   maken belangenorganisaties en deskundigen zich zorgen over mogelijke aanpassingen. Omdat  die  vooral  het  doel  lijken  te  hebben  de  staatskas  op  orde  te  brengen,  en  niet  ten   goede  komen  aan  de  woningmarkt.   Opmerking:  bronnenlijst  in  eerder  stadium  apart  gemaild  

61  

Specialisatie Binnenland

Opdracht Samenleving

Youssef  Abjij   Nick  Blakenburg   Pepijn  van  den  Brink   Dennis  van  Schie  

62  

Oktober  2012   School  voor  Journalistiek    

63  

Onderdeel A Verantwoording  voor  gekozen  generaties   Het  gebruik  van  internet  verschilt  per  generatie  sterk.  De  generaties  20-­‐30,  50-­‐65  en  65+  zijn   daarin  zeer  interessant.  Twintigers  zijn  met  internet  opgegroeid,  maar  weten  zich  vaak  nog   wel  te  herinneren  hoe  het  was  zonder  internet.  De  generatie  van  50  tot  65  is  nog  actief  op   de  arbeidsmarkt,  waar  het  gebruik  van  internet  vaak  onontkoombaar  is,  waardoor  ze  wel   mee    zullen    ‘moeten’    met    de    tijd.    De    generaties    boven    de    65,    de    gepensioneerden,    hoeven     dat  niet.  Bij  de  65-­‐plussers    loopt    het    internetgebruik    het    sterkst    uiteen.    De    ‘jongere’     gepensioneerden  maken  opmerkelijk  meer  gebruik  van  internet  dan  diegenen  die  al  boven   de  65  waren  toen  internet  mainstream  werd.   20-­‐30  jaar:  

De geïnterviewden in deze leeftijdscategorie zijn student (interviews 1, 7, 8, 13)  of  werken  fulltime  (interviews  2,  14,  19,  20).  Ze  groeiden  op  in  het   tijdsgewricht  waarin  internet  opkwam,  maar  niet  alle  twintigers  van  nu  zijn   vanaf  het  begin  van  internet  met  internet  opgegroeid.  Vraag  is  wat  dat   betekent  voor  hun  internetgebruik.  

50-­‐65  jaar:  

De  generatie  tussen  50  en  65  is  het  internet  logischerwijs  pas  op  latere  leeftijd   gaan  gebruiken.  Zij  komen  en  kwamen  er  echter,  door  bijvoorbeeld  werk,  niet   atijd omheen. Sommigen leerden het internet kennen door hun kinderen, sommigen  kwamen  er  mee  in  aanraking  via  hun  werk  en  weer  anderen   kunnen  nog  altijd  niet  met  een  computer  overweg.  Interessant  is  hoe  groot  in   deze  generatie  de  verschillen  zijn.  

65-­‐plussers:                    Onder  de  65-­‐plussers  verwachtten  wij  de  grootste  verschillen.  Zo   interviewden  wij  personen  die  het  internet  al  snel  en  vaak  (interviews  11,  24)   gebruikten.  Andere  geïnterviewden  (interviews  5,  12)  zijn  het  internet  pas   veel  later  gaan  gebruiken,  soms  noodgedwongen,  omdat  ze  bijvoorbeeld   merkten  dat  aan  internet  nauwelijks  te  ontkomen  is.    Ook  zijn  er  in  deze   categorie  geïnterviewden  personen  die  nog  nooit  een  pc  hebben  aangeraakt   (interview  18  en  23).  Van  deze  categorie  was  het  vooral  interessant  om  te   weten  waarom  (en  waarvoor)  het  internet  wel  of  niet  wordt  gebruikt.  Ook  in   vergelijking  met  onze  eigen  generatie.   Verantwoording  gekozen  thematiek   Allereerst  is  het  nodig  om  te  weten  of  de  geïnterviewden  gebruik  maken  van  internet,  en  zo   ja:  hoe  vaak.  Daarna  komen  de  volgende  vragen  aan  bod:  waarvoor  wordt  het  internet   gebruikt  en  vindt  men  het  internet  onmisbaar?    Het    internet    neemt    bij    velen    onbewust    zo’n     prominente  plek  in  het  leven  in  dat  we  ons  kunnen  afvragen  of  er  een  vorm  van   afhankelijkheid  bestaat.  Met  name  jongeren  zijn  heden  ten  dage  continu  online,  via  hun   mobiele  telefoon.  Daarom  is  het  interessant  te  weten  of  internetgebruik  op  bijvoorbeeld   smartphones  door  anderen  als  storend  wordt  ervaren.   Bevindingen,  per  generatie   Voor  jongeren  blijkt  internet(gebruik)  een  onderdeel  van  hun  leven,  voor  oudere  generaties   lijkt  het  internet  vooral  een  aanvulling  te  zijn.  

64  

20-­‐30  jaar:  

Uit  de  gehouden  interviews  komt  een  beeld  naar  voren  van  een  generatie  die   continu    ‘online’    is.    Er    wordt    afhankelijkheid    ervaren:    men    kan    nauwelijks     zonder.  Men  is  soms  bewust  offline,  ter  compensatie  van  de  overkill  die  soms   wordt  ervaren.  Maar  niet  voor  lang.  Een  uur,  een  dag.  Meer  niet.  Internet   wordt  in  de  eerste  plaats  gebruikt  voor  sociale  contacten.  De  komst  van   smartphones  met  internet  zijn  daar  mede  oorzaak  van.  Twintigers  gebruiken   het  internet  ook  vaak  voor  studie  en  werk.  Het  vele  gebruik  van  internet  op   mobiele  telefoons  door  anderen  wordt  niet  tot  nauwelijks  als  hinderlijk   ervaren.  

50-­‐65  jaar:     Uit  de  interviews  komt  een  tweeledig  beeld  naar  voren.  De  ervaring  die   daarentegen  wordt  gedeeld  is  dat  het  internet  als  praktisch  wordt  ervaren.  Er   zijn    vijftigplussers    die    zichzelf    van    internet    ‘afhankelijk’    verklaren,    maar     anderen    voelen    zich    haast    ‘verplicht’    mee    te    gaan.    Toch    zijn    de    meeste     geïnterviewden  in  de  generatie  50-­‐65  wel  dagelijks  online,  al  dan  niet  op  hun   telefoon.  Veelvuldig  internetgebruik  door  anderen  wordt  in  hogere  mate  (dan   onder  twintigers)  als  storend  ervaren.   65-­‐plussers:  Onder  65-­‐plussers  is  het  niet  hebben  van  internet  geen  zeldzaamheid.  De  ene   vindt  het  niet  nodig,  de  ander  denkt  het  niet  te  kunnen  leren.  Ouderen  die  het   wel  gebruiken  doen  dit  vooral  voor  het  in  contact  blijven  met  familieleden  en   kennissen.  Afhankelijk  van  internet  lijken  er  onder  de  65-­‐plussers  maar   weinigen,    het    internet    wordt    vooral    als    ‘aanvulling’    gezien.    Internet    op     mobiele  telefoons  hebben  de  geïnterviewde  65-­‐plussers  niet.  Onder  deze   generatie  wordt  het  gebruik  van  internet  op  mobiele  telefoons  (door  met   name  jongeren)  vaak  als  storend  ervaren.  De  65-­‐plussers  hebben  het  idee  dat   het  de  sociale  interactie  in  de  weg  staat,  omdat    ‘telefoonstaarders’    in    hun     eigen  wereldje  lijken  te  leven.   Bevindingen:  overgangspunten   Uit  de  interviews  komen  twee  belangrijke  overgangspunten  naar  voren.     -­‐ Verreweg    de    meeste    ondervraagden    hebben    internet    sinds    de    vroege    ‘jaren    nul’.     Waarschijnlijk  niet  toevallig:  dat  ging  gelijk  op  met  de  introductie  van   breedbandinternet,  waardoor  men  continu  online  kon  zijn  in  plaats  van  te  betalen   per  minuut.   -­‐ De    introductie    van    ‘mobiel    internet’.    Hier    is    ook    een    duidelijk    verschil    tussen    de     diverse  generaties  merkbaar.  Met  name  onder  jongeren  heeft  mobiel  internet  veel   veranderd:  zij  zijn  continu  online.  De  oudere  generaties  hebben  veelal  geen   smartphone.    Zij    ervaren    ‘telefoonstaren’    door    anderen    als    storend.    

Bijlage I: de 24 interviews Bijlage  II:  contactgegevens  van  de  geïnterviewden  

65  

Onderdeel B Conclusies     Uit  de  gesprekken  die  wij  hebben  gevoerd  blijkt  dat  ouderen  het  internet  vooral  gebruiken   voor  e-­‐mailen,  maar  ook  voor  internetbankieren.  Uit  de  cijfers  van  het  CBS  blijkt  dat  ouderen   de  laatste  jaren  bijna  20%  meer  gebruik  zijn  gaan  maken  van  online  bankieren.  Ook  uit  een   van  onze  gesprekken  is  gebleken  dat  iemand  uit  de  groep  65+  sinds  eind  vorig  jaar  gebruik  is   gaan  maken  van  internet  om  online  te  kunnen  bankieren.  

Figuur 1. Internetgebruik van ouderen boven 65 jaar.

Wat  verder  opvalt  is  dat  ouderen  (65+)  het  internet  volgens  het  onderzoek  van  het  CBS   steeds  meer  gebruiken  voor  hun  informatievoorziening;  meer  dan  80%.  Toch  blijkt  uit  de   gesprekken    met    ‘onze’    bejaarden    dat    slechts    twee    van    de    acht    hier    ook    daadwerkelijk     gebruik  van  maken.  Dit  heeft  wellicht  te  maken  met  het  feit  dat  veel  van  de  gevoerde   gesprekken  met  ouderen  van  ruim  boven  de  70  jaar  oud  zijn  geweest.    

66  

Een  grote  overeenkomst  uit  alle  generaties  is  het  gebruik  van  internet  voor  het  versturen  en   ontvangen  van  e-­‐mails.  Bij  de  jongere  generatie  ligt  dit  op  95%,  maar  bij  ouderen  boven  65   jaar  op  94%.  Het  verschil  in  gebruik  is  in  2011  dus  minimaal.  Communicatie  en  interactie   (met  familie  en  kennissen)  bleek  ook  uit  ons  onderzoek  de  belangrijkste  redenen  te  zijn  voor   het  gebruik  van  internet  onder  alle  generaties.   Smartphone   Tijdens  de  gesprekken  werd  ons  zeer  duidelijk  dat  de  impact  van  internet  op  de  smartphone   enorm  is.  Vooral  jongeren  lijken  hier  niet  meer  zonder  te  kunnen.  Uit  onderzoek  van  CBS   Statline  blijkt  dat  86%  van  de  jongste  generatie  in  2012  mobiel  internet  gebruikt.  In  2007   was    dit    ‘slechts’    21%.    In    de    generatie    50    tot    65-­‐jarigen  gebruikt  minder  dan  de  helft  (44%)  op   dit  moment  mobiel  internet.  Dat  was  in  2007  15%.  Van  de  oudste  generatie  gebruikt  22%   mobiel  internet.  Vijf  jaar  geleden  was  dat  6  procent.       Deze  ongelijkheid  komt  voor  een  groot  deel  voort  uit  de  afhankelijkheidsverhouding  die   ouderen  met  de  jongere  generatie  hebben.  Dit  komt  zowel  naar  voren  uit  onze  interviews   als    in    het    boek    ‘Samenlevingen’    van    Wilterdink    en    Van    Heerikhuizen.    Het    aantal    mensen    dat     zo  duidelijk  van  anderen  afhankelijk  is,  is  vrij  groot:  ongeveer  de  helft  van  de  Nederlandse   bevolking  is  hulpbehoevend.   Irritatie   In  tegenstelling  tot  de  resultaten  van  onze  gesprekken,  blijkt  uit  onderzoek  van  TNS-­‐NIPO   dat  88%  van  de  Nederlanders  tussen  18  en  65  jaar  oud  zich  wel  eens  ergeren  aan  het   internetgebruik  van  anderen  op  een  mobiel  apparaat.  De  irritaties  spelen  vooral  op  als  er   gebruik  wordt  gemaakt  van  de  smartphone  tijdens  een  gesprek  (73%),  maar  ook  tijdens   autorijden (65%). Het blijkt bovendien dat ‘gebruikers’ zich minder snel ergeren aan anderen dan  dat  ‘niet-­‐gebruikers’    dat    doen.    Dat    is    ook    een    overeenkomst    met    onze    gesprekken.     Jongeren  maken  meer  gebruik  van  smartphones  en  ergeren  zich  er  ook  minder  aan.  De   tolerantiegrens    bij    ouderen    ligt    lager,    zo    blijkt    ook    in    het    boek    ‘Samenlevingen’.     De  irritatie  ontstaat  vooral  doordat  het  ongeïnteresseerd  overkomt  tijdens  gesprekken  of   vergaderingen, maar het wordt ook vaak als ongezellig, asociaal en niet netjes gezien. Tijdens  autorijden  wordt  het  gebruik  van  internet  op  de  smartphone  als  gevaarlijk  gezien.   Alhoewel  internetten  op  de  mobiele  telefoon  bij  veel  mensen  wel  eens  irritaties  oproept,   blijkt  dat  luid  mobiel  bellen  toch  een  grotere  irritatie  vormt.     Bijlage  II  -­  bronnenlijst  

67  

Onderdeel C Voorstel  voor  een  serie  afleveringen  over  generatieverschillen   Het  betreft  een  drie  afleveringen  tellende  serie  over  het  gebruik  van  internet  binnen  drie   verschillende  generaties  met.  Het  programma  zet  iedere  keer  twee  personen  uit  twee   generaties  tegenover  elkaar:  bijvoorbeeld  iemand  uit  de  generatie  20  tot  30  jaar  en  een   persoon  uit  de  generatie  65+. Het  is  de  bedoeling  dat  tijdens  het  programma  duidelijk  wordt  hoe  afhankelijk  onze   maatschappij  in  de  loop  der  jaren  is  geworden  van  het  internet  en  in  hoeverre  deze   afhankelijkheid  verschilt  per  generatie.  Ouderen  kunnen  zich  nog  goed  herinneren  hoe  het   was  zonder  internet  en  sociale  media  en  kijken  soms  met  nostalgie  terug  naar  die  tijd.   Jongeren  daarentegen  zijn  met  het  internet  opgegroeid  en  sommigen  weten  niet  beter.   Het    programma    zal    zo’n  vijftien  minuten  duren  en  vertelt  van  twee  generaties  hoe  zij  in   aanraking  kwamen  met  het  internet  en  hoe  zij  dit  gebruiken.  Het  programma  heeft  het   karakter  van  een  documentaire:  het  is  informatief  van  aard  en  geeft  een  bepaalde  trend  in   de  maatschappij  weer.   We    volgen    de    ‘hoofdpersonen’    tijdens    de    afleveringen    en    we    beginnen    altijd    bij    de     hoofdpersonen  thuis  of  op  de  werkplek.  We  brengen  in  beeld  hoe  de  verhouding  van  het   gebruik  van  internet  is  ten  opzichte  van  de  dagelijkse  werkzaamheden.  Waar  wordt  het   internet  voor  gebruikt?  Om  te  skypen,  informatie  op  te  zoeken  of  internetbankieren?  Maar   nog  belangrijker:  wat  heeft  het  internet  de  hoofdpersonen  gebracht?  Ook  willen  we  de   verschillen  in  het  doel  van  het  internetten  laten  zien  tussen  de  verschillende  generaties.  Zo   bleek  uit  ons  onderzoek  bijvoorbeeld  dat  jongeren  vooral  hun  sociale  contacten  aanhalen  via   het  web  terwijl  vijftigplussers  het  internet  meer  gebruiken  voor  het  werk.   Internet  is  iets  wat  iedereen  kent  en  ook  een  medium  wat  veel  mensen  bezighoudt.  Het   programma  zal  dus  een  breed  publiek  aanspreken:  iedereen  voelt  zich  wel  verbonden  met   het  internet.  We  kiezen  voor  bovenstaande  opzet  van  het  programma,  omdat  we  een   persoonlijk  verhaal  willen  laten  zien.  Het  moet  minder  oppervlakkig  zijn  dan  een  reportage.   Dieper  de  materie  in;  het  waarom  van  het  gebruik  van  het  internet.  Aan  het  einde  van  de   aflevering  weet  de  kijker  hoe  anderen  een  invulling  geven  aan  het  gebruik  van  het   wereldwijde  web.     Het  programma  moet  geen  vluchtig  karakter  hebben,  we  werken  dus  niet  met  snelle  shots   en  uptempo  muziek,  maar  juist  met  steady  beeld  en  gepaste  muziek.  Het  worden  portretten   die  we  in  elkaar  oversnijden.  We  zullen  de  geïnterviewden  dezelfde  vragen  proberen  te   stellen.  Ze  hebben  –  als  het  goed  is  –  allemaal  een  andere  visie  op  het  internet  of  ze  zullen   elkaar  juist  versterken.  Zo  kan  bijvoorbeeld  iemand  uit  een  jongere  generatie  internet   gebruiken  om  contact  te  houden  met  vrienden  –  ook  al  wonen  die  in  de  buurt  –  en  kan  een   oudere  ook  via  het  internet  in  contact  blijven  met  blijven  bijvoorbeeld  kinderen  en   kleinkinderen  die  verder  weg  wonen.  

68  

Bijlage I – interviews 1.  Vrouw,  22  jaar   Via het internet blijf ik in contact met vrienden en familie. Ook gebruik ik het internet veel voor  mijn  studie:  ik  zoek  online  informatie  op  en  lever  opdrachten  in.  Bovendien  bestel  ik   steeds  vaker  kleding  en  boeken  online.  Dat  is  fijn,  want  zo  kan  ik  24  uur  per  dag  mijn   koopverslaving  voeden.  Ik  ben  opgegroeid  met  het  internet,  dus  ik  weet  niet  of  ik  kan   zeggen  of  mijn  leven  veranderd  is  –  ik  weet  simpelweg  niet  beter  -­‐  maar  ik  ben  wel  enorm   afhankelijk  van  internet. 2.  Man,  28  jaar Met  een  trage  internetverbinding  maakte  ik  na  de  eeuwwisseling  kennis  met  het  internet.  In   die  tijd  ging  je  alleen  het  internet  op  als  het  echt  nodig  was  –  je  betaalde  immers  per   minuut.  Van  te  voren  bedacht  je  dan  goed  wat  je  wilde  opzoeken  om  zo  geen  onnodige   kosten te maken. Nu ben ik de hele dag online: via mijn pc, mijn tablet of op mijn mobiel. Ik gebruik  het  voor  mijn  werk,  voor  privézaken  en  ik  houd  contact  met  vrienden  en  familie.  Ik   zou  niet  zonder  internet  kunnen.   3.  Vrouw,  54  jaar   Ik  kwam  voor  het  eerst  in  aanraking  met  het  internet  toen  mijn  man  het  nodig  begon  te   hebben  voor  zijn  werk  in  2000.  Was  het  eerst  een  ver-­‐van-­‐mijn-­‐bedshow,  ben  ik  het   sindsdien  steeds  vaker  gaan  gebruiken.  Drie  tot  vier  keer  in  de  week  regel  ik  mijn  bankzaken   online  en  houd  ik  contact  met  mijn  familie  in  het  buitenland.  Hoewel  ik  het  internet  zeer   handig  vind,  zou  ik  zeker  zonder  kunnen. 4.  Man,  50  jaar   Ik  ben  de  hele  dag  online.  Als  het  niet  op  mijn  computer  is,  dan  is  het  wel  op  mijn  telefoon  of   tablet.  Mijn  kinderen  zeggen  vaak  gekscherend  dat  ik  getrouwd  ben  met  mijn  mobiele   telefoon  en  Wordfeud.  Ik  kwam  met  het  internet  in  aanraking  in  2001,  maar  ben  het  sinds   2004  dagelijks  gaan  gebruiken.  Internet  is  langzaam  mijn  leven  ingeslopen  en  ik  weet  niet  of   ik  inmiddels  zonder  kan... 5.  Vrouw,  66  jaar     Ik  kan  mij  enorm  storen  aan  het  gebruik  van  mobiele  telefoons  in  de  bus  en  trein.  Mensen   zijn  compleet  in  hun  eigen  wereld  en  staan  niet  meer  stil  bij  de  mensen  om  hun  heen.  Ikzelf   heb  een  internetaansluiting,  maar  maak  er  niet  vaak  gebruik  van.  Af  en  toe  mail  ik  met  mijn   kleinkinderen  of  zoek  ik  recepten  op.  Ik  ben  zeker  niet  afhankelijk  van  internet,  maar  toch   heeft  het  voor  een  verandering  in  mijn  leven  gezorgd.  Het  internet  wordt  steeds   belangrijker;  diensten  verplaatsen  zich  naar  het  web.  Soms  moet  ik  verplicht  internet   gebruiken,  bijvoorbeeld  bij  bankzaken. 6.  Man,  71  jaar   Soms  sta  ik  weleens  stil  bij  de  ongelooflijke  mogelijkheden  die  het  internet  ons  gebracht   heeft. Als ik twintig jaar geleden iets wilde weten, zocht ik dat op in een encyclopedie of ging ik  research  doen  in  de  bibliotheek.  Nu  neem  ik  plaats  achter  mijn  bureau  en  start  simpelweg   mijn  computer  op;  ik  heb  de  wereld  binnen  handbereik.  Ik  gebruik  het  internet  dagelijks.  Ik  

69  

ben  nieuwsgierig,  dus  ik  zit  veel  op  Wikipedia.  Ook  houd  ik  contact  met  mijn  kinderen  en   kleinkinderen  via  het  web.   7.  Vrouw,  27  jaar   Robin gebruikt sinds 2000 internet. In eerste instantie was dit alleen om een e-mail te verzenden,  maar  steeds  meer  gebruikt  ze  het  internet  voor  informatievoorziening,   bankzaken  en  opzoeken  van  vacatures.  Ze  gebruikt  elke  dag  haar  laptop  een  aantal  uren  per   dag,  en  met  de  komst  van  de  smartphone  verplaatst  het  internet  gebruik  zich  steeds  meer   naar  de  telefoon.  Niet  alleen  wordt  de  telefoon  meer  voor  internet  gebruikt  (aantal  uren  per   dag),  ze  gebruikt  het  ook  anders.  Naast  informatievoorziening  en  e-­‐mails,  gebruikt  internet   op  haar  mobiel  vooral  voor  sociale  netwerken,  opzoeken  van  info  voor  openbaar  vervoer  en   bankzaken.    ‘Informatievoorziening    is    veel    toegankelijker    geworden,    als    je    iets    niet    weet    zoek     je  het  zo  binnen  een  minuut  op  op  je  telefoon.’    Ze    zou    niet    meer    zonder    internet    kunnen,     maar    vindt    wel    dat    mobiel    internet    gebruik    erg    doorslaat.    ‘Ik    vind    het    zeer    asociaal    dat     jongeren  constant  op  hun  telefoon  zitten  te  staren,  als  ze  in  gezelschap  aan  het  eten  of   reizen    zijn’,    aldus    Robin. 8.  Vrouw,  20  jaar   ‘Ik    zou    geen    dag    zonder    mijn    smartphone    (met    internet)    kunnen’,    constateert    Linsey     Blakenburg.  Al  haar  afspraken,  sociale  netwerken  en  e-­‐mails  gaan  via  haar  telefoon.  Ze  heeft   de  hele  opkomst  van  internet  meegemaakt  en  zou  daarom  niet  weten  hoe  het  zonder   internet    zou    zijn.    ‘Ik    ben    erg    afhankelijk    van    internet,    naast    Facebook,    WhatsApp,    is    het    ook     een  gebruik  geworden  om  telkens  op  mijn  telefoon  te  kijken.  Ook  als  er  eigenlijk  geen   meldingen  zijn.  Het  is  misschien  een  verslaving  net  zoals  roken dat kan zijn.’ Door internet op  haar  telefoon  is  ze  veel  minder  gebruik  gaan  maken  van  haar  laptop,  ook  gebruikt  ze  het   op    een    andere    manier.    ‘Het    is    nog    gemakkelijker    om    contact    te    zoeken    met    vrienden    via     Social  Media.  MSN  gebruik  ik  hierdoor  bijvoorbeeld    helemaal    nooit    meer.’    Naast    Social     Media  en  WhatsApp  is  ook  informatievoorziening  een  belangrijke  reden  voor  het  gebruik   van  internet,  dit  is  voornamelijk  voor  haar  studie.   9.  Vrouw,  50  jaar   Helga  Blakenburg  gebruikt  sinds  1997  internet.  Ze  gebruikte  het  toen  al  direct  voor   internetbankieren  en  om  te  e-­‐mailen.  Het  internetgebruik  is  in  de  loop  van  de  jaren   veranderd.  Van  slechts  1x  per  week    (1997)  tot  enkele  uren  per  dag  in  2012.  Het  leven  is   voor  haar  ingrijpend  veranderd  door  de  komst  van  internet.    ‘    Naast    bankzaken,    shoppen    via     internet,    is    ook    het    sociale    leven    zich    voor    mij    steeds    meer    op    het    internet    gaan    afspelen.’     De  komst  van  de  smartphone  betekende  ook  voor  haar  een  verschuiving  van  het  gebruik  van   internet  van  pc/laptop  naar  telefoon.  In  2012    kreeg    ze    haar    eerste    smartphone.    ‘Ik    ben    niet     afhankelijk    van    internet,    maar    het    leven    zonder    internet    zou    veel    minder    comfortabel    zijn’,     vindt    Helga.    Ze    irriteert    zich    wel    vaak    aan    jongeren    die    gebruik    maken    van    hun    telefoon.    ‘Zij     zijn  wel  afhankelijk  van  hun  mobiele  telefoon,  mijn  dochter  vindt  soms  drie  minuten  zonder   telefoon    al    lang    duren.    Je    zou    het    een    verslaving    kunnen    noemen.’     10.  Man,  52  jaar   Henri  is  in  1996  gebruik  gaan  maken  van  internet,  metname  voor  internetbankieren  en  e-­‐ mailen.  Hij  gebruikt  het  internet  elke  dag  ongeveer  een  uur,  vooral  voor  het  downloaden   voor  muziek  en  informatievoorziening.    In  zijn  beleving  is  hij  niet  verslaafd  aan  het  gebruik  

70  

van  internet.  De  komst  van  mobiel  internet  op  de  telefoon  heeft  voor  hem  geen  invloed   gehad. ‘Ik gebruik gewoon mijn traditionele telefoon. Voor mij hoeft dat niet zo, een nog directere  verbinding  met  anderen.  Daarmee  bedoel  ik  constante  berichten  ontvangen  via  e-­‐ mail    of    WhatsApp.’    Het    irriteert    hem    dan    ook    dat    er    steeds    meer    via    de    smartphone gebeurt. 11.  Vrouw,  70  jaar   Mia  Verbeek  maakt  sinds  2004  regelmatig  gebruik  van  internet.  Het  gebruik  blijft  vooral   beperkt  tot  het  bekijken  en  beantwoorden  van  e-­‐mails.  Ze  heeft  ook  een  account  op   Facebook,    maar    ze    begrijpt    dit    niet    zo    goed.    “Ik    kan    alle  ontwikkelingen  op  mijn  leeftijd  niet   meer    bijhouden,    al    wil    ik    dit    wel    heel    graag.”    Internet    heeft    voor    haar    dan    ook    niet    zo’n     grote  invloed,  ze  zou  makkelijk  zonder  kunnen.  De  opkomst  van  de  smartphone  heeft  voor   haar helemaal geen invloed gehad op het gebruik,    ze    houd    het    bij    een    ‘traditionele    telefoon.’     12.  Man,  71  jaar   “Ik    gebruik    internet    pas    sinds    vorig    jaar,    nadat    Rabobank    mij    een    internetbankierencursus     heeft    gegeven”,    zegt    Arie    Verbeek.    Hij    gebruikt    het    internet    verder    voor     informatievoorziening  over  zijn  lidmaatschap  bij  de  vogel-­‐  en  tuinbouwvereniging.  Hij  heeft   hier  directe  links  staan  in  zijn  favorieten  lijst,  anders  zou  het  hem  niet  lukken  om  het  via   bijvoorbeeld Google op te zoeken. Lange tijd heeft de komst van internet niks voor hem betekend:    “Wij    ouderen    hebben    internet    niet    nodig    voor    onze    contacten,    wij    spreken    onze     vrienden    eens    in    de    zoveel    tijd    per    telefoon.    Dat    is    vaak    zat.”    Hij    ergert    zich    niet    aan    het     gebruik  van  internet  door  anderen,  maar  het  valt  hem  wel  op  jongeren  er  niet  meer  zonder   kunnen. 13. Vrouw, 22 jaar “Ik    was    nog    jong    toen    wij    thuis    internet    kregen.    Ik    kan    het    me    eigenlijk    nauwelijks     herinneren  dat  we  geen  internet  hadden.  Ik  gebruik  het  dagelijks,  ongeveer  3  uur  per  dag,   voor  sociale  contacten,  voor  vermaak    en  voor  mijn  werk  en  studie.  Daarvoor  ben  ik  er  ook   van  afhankelijk,  ik  zou  niet  meer  zonder  kunnen.  Het  is  een  gemakkelijke  en  onuitputtelijke   bron  van  informatie.  De  komst  van  internet  op  telefoons  heeft  mijn  internetgebruik  in   zoverre  veranderd  dat  ik  nu  eigenlijk  constant  online  ben.  Je  kijkt  steeds  even  op  je  telefoon,   vooral    tijdens    ‘loze    momenten’    tussendoor.    Ik    vind    internet    op    mobieltjes    alleen    vervelend     als  het  overmatig  wordt  gebruikt;  als  het  het  directe  contact  verstoord.  Sinds  ik  internet  op   mijn  telefoon  heb  is  mijn  gebruik  van  internet  op  computers  afgenomen.  Dat  is  doelgerichter   geworden,    en    vooral    voor    gebruik    bij    studie    en    werk.” 14. Man, 22 jaar “Ik    gebruik    internet    dagelijks,    maar    ben    er    niet    van    afhankelijk.    Het    is    handig    en    soms     noodzakelijk  voor  het  onderhouden  van  contacten.  Een  social  network  als  Facebook  gebruik   ik  niet  (meer).  Ik  hecht  meer  waarde  aan  persoonlijk  contact  dan  aan  digitaal  contact.   Contacten  worden  door  Facebook  oppervlakkig,  vind  ik.  Kom  je  elkaar  tegen,  dan  heb  je   elkaar  nog  maar  weinig  te  vertellen,  want  iedereen  weet  alles  al.  Dat  hoeft  van  mij  niet.   Internet  op  de  telefoon  vind  ik  handig  maar  het  geeft  tegelijkertijd  ook  onrust.  Ik  ben   daarom niet continu online; lekker rustig. Internet op de telefoon heeft mijn internetgebruik wel  veranderd.  Al  is  het  vooral  ook  een  vervanging  van  iets  anders,  door  de  komst  van   whatsapp sms ik bijvoorbeeld bijna nooit meer.”

71  

15.  Vrouw,  52   “Internet is handig om dingen op te zoeken en om te bankieren. Sinds ik internet op mijn telefoon  heb,  gebruik  ik  het  dagelijks  voor  whatsapp  en  Wordfeud.  Gestaar  op  telefoontjes   stoort  me  wel.  Ik  vind  het  een  verarming,  want  het  gaat  ten  koste  van  de  sociale  interactie.   Ieder  zit  in  zijn  eigen  wereld.  Zelf  gebruik  ik  internet  op  mijn  telefoon  alleen  thuis.  Het   internet  heeft  voor  mij  geen  toegevoegde  waarde;  ik  zou  makkelijk  zonder  kunnen.  Zes  jaar   geleden  ben  ik  het  gaan  gebruiken  omdat  ik  min  of  meer  werd  verplicht  te  gaan   internetbankieren.  Toen  was  ik  daar  niet  blij  mee  maar  ik  moet  toegeven  dat  ik  dat  nu  wel   makkelijk  vind.  Een  andere  reden  voor  mij  om  internet  te  gaan  gebruiken  was  omdat  ik   biologische  producten  wilde  bestellen.  Veel  later  ben  ik  ook  gebruik  gaan  maken  van  e-­‐ mail.” 16. Vrouw, 58 jaar “Internet    vind    ik    handig.    Om    dingen    op    te    zoeken,  dingen  te  regelen  en  om  te  mailen,  maar   dagelijks  gebruik  ik  het  niet.  Ik  heb  al  sinds  eind  jaren  negentig  internet  maar  zou   probleemloos  zonder  kunnen.  Ik  heb  het  ook  op  mijn  telefoon,  maar  dat  gebruik  ik  weinig   meer.  Het  staat  geloof  ik  zelfs  uit,  want  ik  werd  er  onrustig  van  dat  je  steeds  meldingen  krijgt   van  nieuwe  berichten.  Ik  gebruik  internet  daarom  vooral  op  de  pc,  ik  lees  mijn  mail  alleen  op   een    door    mij    gekozen    moment.    Aan    internetgebruik    van    anderen    stoor    ik    mij    niet.” 17.  Man,  77  jaar   “Ik  heb  nu  een  aantal  jaar  internet.  Ik  was  eerder  bijna  nooit  thuis,  maar  nadat  ik  na  een   herseninfarct  halfzijdig  verlamd  ben  geraakt,  ben  ik  veel  minder  vaak  op  reis.  Nadat  ik  na   mijn  revalidatie  weer  thuis  ben  gaan  wonen,  heb  ik  internet.  Ik  gebruik  het  web   hoofdzakelijk  voor  mijn  verzamelingen.  Ik  verzamel  oude  ansichtkaarten  en  munten.  En  waar   ik  vroeger  de  beurzen  afstruinde,  zoek  ik  nu  op  internet  naar  kaarten  en  munten.  Mailen  doe   ik  nauwelijks.  Ik  lees  mailtjes  vooral,  want  typen  gaat  moeizaam.  Een  mobiele  telefoon  heb   ik    niet.    Van    internetgebruik    door    anderen    heb    ik    geen    last” 18.  Vrouw,  77  jaar   “Ik    heb    geen    internet,    ik    heb    ook    geen    computer.    Ik    had    het    best    graag    willen    leren,    maar    ik     ben  er  te  chaotisch  voor.  Ik  ben  ook  bang  dat  ik  het  allemaal  niet  snap.  Sinds  ik  een  TIA  heb   gehad  blijft  me  minder  bij  wat  me  wordt  geleerd.  Maar  het  had  me  wel  enig  geleken.  Als  ik   het  had  gehad  dan  had  ik  er  waarschijnlijk  driftig  achter  gezeten:  je  kunt  zoeken  naar  waar  je   interesses  naar  uitgaan;  het  is  toch  een  soort  grote  encyclopedie.  Aan  internetgebruik  op   mobieltjes  kan  ik  me  wel  ergeren.  Gesprekken  worden  er  door  onderbroken.  Buiten  dat  ik   het  idee  heb  dat  er  dan  minder  aandacht  is  voor  de  omgeving,  is  het  mijns  inziens  ook  een   bron    van    onrust.” 19.  Man  25  jaar   “Sinds    2003    internet    ik,    tegenwoordig    doe    ik    dat    iedere    dag.    Soms    meerdere    keren    per    dag,     maar  af  en  toe  sla  ik  ook  een  dag  over.  Dit  doe  ik,  omdat  je  daarmee  heel  snel  dingen  kan   regelen.  Verder  is  het  een  makkelijk  instrument  in  de  communicatie  met  mijn  familie  die  nog   in  het  Westland  woont.  Op  internet  bekijk  ik  de  agenda  van  de  boerenrockbandjes  waar  ik   bijna    elk    weekend    heenga.    Verder    ben    ik    de    ‘admin’    van    een    gastenboek    op    zo’n    muzieksite.     Ook  zit  ik  veel  op  Facebook.  Zonder  internet  kan  ik  niet  met  mijn  hobby  bezig  zijn:  de   boerenrock.    Door    de    komst    van    internet    op    mijn    telefoon    zit    ik    veel    vaker    op    internet.    ’s    

72  

Avonds    op    de    bank    is    het    makkelijk    en    in    de    pauze    pak    ik    ook    wel    eens    m’n    telefoon    uit    m’n     broekzak.  Internet  heeft  mogelijkheden  gegeven  die  eerder  niet  denkbaar  waren;   communicatie  met  vrienden  op  een  bijzondere  manier  (Facebook).  Ik  vind  het  een  machtig   mooie    uitvinding.” 20.  Vrouw,  21  jaar   “Ik    internet    sinds    2003.    Ik    zit    er    nu    elke    dag    op.    Meerdere    keren    per    dag.    Het  is  een  middel   waarmee  je  op  een  snelle,  makkelijke  manier  uiteenlopende  zaken  kan  regelen.  Ik  gebruik   internet  voor  het  onderhouden  van  mijn  contacten,  hiervoor  gebruik  ik  Facebook.  Verder   regel  ik  mijn  bankzaken  via  internet  en  bekijk  ik  filmpjes.  Ook  blijf  je  via  internet  makkelijk  op   de  hoogte  van  het  laatste  nieuws.  In  principe  kan  ik  een  aantal  dagen  zonder  internet.  Ik  heb   ook  een  telefoon  waarmee  ik  in  contact  blijf  met  bekenden.  Door  de  komst  van  internet  op   mijn  telefoon  zit  ik  veel  vaker  op  internet.    Dit    doe    ik    vooral    tijdens    ‘verveelmomenten’    zoals     in  de  auto  of  tijdens  een  pauze.Internet  heeft  op  heel  veel  vlakken  een  toegevoegde  waarde.   Voor  veel  zaken  was  je  afhankelijk  van  derden,  zoals  bankzaken.  Daarvoor  moest  je  speciaal   naar  een  filiaal.  Nu  is  dat  binnen  vijf  minuten  geregeld,  thuis  op  de  bank.  Je  kan  zeggen  dat   internet  mijn  leven  heeft  veranderd.  Het  lijkt  wel  alsof  er  een  bepaalde  vorm  van   verplichtingen    uit    voortvloeit.    Na    een    aantal    dagen    zonder    begin    je    het    zelfs    te    missen.” 21.  Man,  56  jaar   “Internet    heb    ik    sinds    2005.    Ik    doe    het    slechts    af    en    toe,    ongeveer    drie    keer    per    maand.     Internet  zorgt  ervoor  dat  ik  op  een  makkelijke  manier  geld  kan  overboeken  naar  Afrika  waar   ik    een    ‘pleegkind’    financieel    ondersteun.    verder    kan    ik    weinig    met  internet.  Een  van  mijn   kinderen  moet  mij  altijd  helpen.  Ik  kan  niet  alleen  met  een  computer  overweg.  Op  het  werk   is  er  één  persoon  die  mijn  mailbox  beheert  en  bepaalde  zaken  voor  mij  uitprint  of  weggooit.   Dat  scheelt  mij  ook  weer  een  zorg.  Toe  nu  toe  kan  ik  ook  zonder  internet  leven.  Alleen  het   versturen  van  geld  naar  Afrika  wordt  dan  wel  wat  lastig.  Mijn  mobiele  telefoon  gebruik  ik   alleen  om  te  bellen.  Internet  heeft  voor  mij  persoonlijk  geen  toegevoegde  waarde  maar  ik   kan  mij  voorstellen  dat  dat  voor  anderen  wel  zo  is.  Aan  het  gebruik  van  internet  door   anderen    stoor    ik    mij    niet.” 22.  Vrouw,  50  jaar.   “Ik    nam    internet    in    2003,    voor    de    kinderen.    Zelf  zit  ik  er  bijna  nooit  op,  hooguit  één  keer  per   maand.  Ik  kan  niet  met  een  computer  overweg.  Ik  kan  hem  alleen  maar  afstoffen.  Af  en  toe   kijk  ik  samen  met  mijn  zoon  naar  de  uitslagen  van  de  Staatsloterij  op  internet.  Ook  ben  ik   benieuwd of een gekregen code in de supermarkt een prijs heeft opgeleverd. Ik kan prima zonder  internet,  voor  mijzelf  heeft  het  geen  toegevoegde  waarde.  Op  mijn  werk  heb  ik  ook   geen    internet    nodig.    Dat    anderen    wel    veel    internetten    stoort    mij    niet.” 23.Vrouw,  79  jaar   “Ik    internet    nooit.    Ik    heb    geen    computer    en    dus    ook    geen    internet.    Ik    ben    er    op    geen    enkele     manier  van  afhankelijk  Een  mobiele  telefoon  heb  ik  evenmin.  Internet  heeft  voor  mij  geen   toegevoegde  waarde.  Sinds  de  komst  ervan  is  er  in  mijn  leven  niets  veranderd.  In  het   openbaar  vervoer  kan  ik  mij  behoorlijk  storen  aan  het  gebruik  van  internet  op  mobiele   telefoons,  maar  ik  ben  niet iemand die daar dan wat van zegt.”

73  

24.  Man,  65   “Internet    is    een    prachtig    middel    om    dingen    op-­‐  en  uit  te  zoeken.  Ik  gebruik  het  elke  dag.  Als   hoofdredacteur  gebruik  ik  internet  om  berichten  te  maken  en  online  te  zetten  op  onze   website.  Verder  beheer  je  met  internet  de  mailbox  waar  veel  persberichten  binnenkomen.   Ook  Twitter  gebruik  ik  veel  om  de  gevoelens  en  het  laatste  nieuws  te  ontdekken.  Door  de   jaren  heen  ben  ik  steeds  meer  afhankelijk  geworden  van  het  internet.  Ik  durf  te  zeggen  dat   het  onmisbaar  is  voor  de  dingen  waar  ik  mij  vandaag  de  dag  mee  bezig  houd.  Het  biedt   nieuwe  mogelijkheden  om  nog  sneller  nieuws  te  maken.  Op  mijn  telefoon  heb  ik  geen   internet.    Mij    storen    aan    het    gebruik    van    anderen    doe    ik    niet.”

74

Bijlage II – bronnenlijst 1.  Ouderen  maken  inhaalslag  op  internet.  CBS,  28-­‐12-­‐2011.     http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijdcultuur/publicaties/artikelen/archief/2011/2011-3537-wm.htm 2.  Verdere  groei  mobiel  internetgebruik.  CBS,  22-­‐10-­‐2012.  

http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/dossiers/jongeren/publicaties/artikelen/archief/2012/2012-060-pb.htm 3.    ICT  gebruik  van  personen  naar  persoonskenmerken.  CBS  Statline  25-­‐10-­‐2011.   http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=71098ned&D1=33-133&D2=03,5-6&D3=a&HDR=G1&STB=T,G2&VW=T 4.  Samenlevingen,  Nico  Wilterdink  en  Bart  van  Heerikhuizen,  6e  druk,  2007,  Wolters-­‐ Noordhoff,  Groningen,  ISBN90-­‐01-­‐37644-­‐4.   5.  Mobiele  Manieren  Barometer,    Wester  S,  Werkhoven  R.  TNS NIPO  (oktober  2010).   http://www.slideshare.net/Oosterveer/mobiele-manieren-onderzoek

76

77  

Lesopdracht  politiek  (Pepijn  en  Dennis)  

Interviewanalyse ‘Oog in oog’

September 2012 Pepijn van den Brink

1614976

Dennis van Schie

1582291

78  

De centrale vraag waarmee Sven Kockelmann het interview met GroenLinks-lijsttrekker Jolande Sap aangaat maakt onderdeel uit van de introtekst: “hoe realistisch zijn de plannen van GroenLinks?” Een antwoord op deze hoofdvraag tracht de interviewer te achterhalen door Sap op verschillende onderdelen uit het verkiezingsprogramma van GroenLinks kritisch te ondervragen, daarbij gesteund door grondige research. Waarom ging Jolande Sap naar ‘Oog in oog’? Veel politici durven dat, zeker zo kort op de verkiezingen, niet aan. Sap heeft, als we de peilingen mogen geloven, weinig te verliezen. Wel heeft ze veel te winnen. Ondanks de scherpe ondervraging kan zij in ‘Oog in oog’ haar verhaal kwijt. Haar belang om aan te schuiven bij Sven Kockelmann is dus het overtuigen van kiezers. De programmamakers probeerden met het gesprek ‘de plannen van GroenLinks te testen’, zo vertelt eindredacteur Mark Schleedoorn van ‘Oog in oog’. “Het is nu verkiezingstijd. We wilden haar partijplan kritisch tegen het licht houden. In aanloop naar het gesprek zijn gesprekken gevoerd met ondernemers en hoogleraren en zijn er rapporten bestudeerd.” Op een aantal onderwerpen wordt GroenLinks-lijsttrekker Sap het vuur aan de schenen gelegd. Een paar voorbeelden zijn het ambitieuze plan om voor 10.000 megawatt aan windmolenparken in zee aan te leggen. Dit komt volgens de interviewer neer op een tienvoud van het aantal windmolens dat op dit moment in de Noordzee staat. “Onhaalbaar duur”, stelt Kockelmann, die vervolgens vraagt: “waar haal je dat geld vandaan?” Een ander gesprekspunt is het plan van GroenLinks om het Europese energienet aan elkaar te verbinden. Sap kan tijdens het interview niet vertellen welk bedrag hiermee gemoeid is. Interviewer Kockelmann kan dat wel: “140 miljard euro, zo blijkt uit een rapport van de Europese Commissie.” Een derde interessant punt betreft een eventueel militair ingrijpen in Syrië. Sap stelt, uiteindelijk, dat GroenLinks, bij voldoende internationale steun, groen licht zal geven. Kockelmann reageert daarop meteen scherp dat, indien de bezuinigingsvoorstellen van GroenLinks op het defensieapparaat doorgaan, er geen kogels meer te betalen zijn om in de geweren van de coalitietroepen te doen. In deze drie voorbeelden toetst de interviewer de plannen van GroenLinks op haalbaarheid en wenselijkheid. Kockelmann komt goed daarbij beslagen ten ijs. Hij en zijn redactie hebben zich grondig voorbereid op het interview, en de interviewer laat Sap niet gemakkelijk wegkomen. ‘Politici zijn meesters in het ontwijken van de vraag’ (Van der Lugt;; Interviewen in de praktijk, p236), en zij zijn daarom moeilijk te interviewen (Van der Lugt, p237). Kockelmann voorkomt dat politica Sap vragen ontwijkt. Hij stelt per onderwerp een aantal inleidende vragen, en komt daarna razendsnel to-the-point. Bijvoorbeeld als Kockelmann Sap ondervraagt over de vleesproductie. “Eet u vlees?”, vraagt hij Sap, die daarop bevestigend antwoordt. Vervolgens vraagt de interviewer of Sap het fijn vindt dat ‘de Chinezen straks ook vlees kunnen eten.’ Drie vragen en twintig seconden later komt Kockelmann tot de kern;; dat megastallen volgens een rapport niet zo’n slecht idee zijn, gelet op de toekomstige vraag naar voedsel. Sap, die tegen megastallen is, is er voorstander van de veestapel in te krimpen. “Dan wordt vlees een schaars goed”, concludeert de

79  

interviewer. Daarop reageert Sap door te stellen dat ze er voorstander van is dat er minder vlees gegeten wordt. Kockelmann heeft Sap daarmee zoveel laten zeggen als dat mensen hun eetgewoonten moeten aanpassen, omdat GroenLinks tegen megastallen is. Een keer is Kockelmann te gretig. De interviewer heeft het met Sap over groen ondernemerschap. Kockelmann vraagt zich af of Sap niet denkt dat de ‘groene ondernemers’ zullen denken ‘ga weg, eng mens’. “Als zo’n ondernemer risico neemt, innoveert, investeert, en daar een leuke boterham mee verdient, dan komt u met een bijl langs om zijn inkomen weer aan gort te slaan”, zegt Kockelmann die daarbij doelt op de verhoging van het toptarief. Kockelmann vraagt vervolgens of Sap ondernemers ook vertelt dat zij ‘de helft van hun inkomen wil afpakken’. Daarop antwoordt Sap: “Dat is niet wat ik doe”, daarbij verwijzend naar de ‘koopkrachtplaatjes’. Hoewel het feitelijk klopt wat de interviewer beweert (dat GroenLinks het toptarief wil verhogen) is dit wel een onderdeel van een pakket waarin GroenLinks de belastingen wil ‘verschuiven’. De voorstelling van zake die Kockelmann geeft is weliswaar niet bezijden de waarheid, maar het geeft wel een verkeerde voorstelling van zaken. Dat is niet in het belang van zowel het publiek als in het belang van Sap. (717 woorden)

Bronnen: ‘Oog in oog’, KRO. Woensdag 5 september 2012 21:25 uur, Nederland 2. http://ooginoog.dossierjournalistiek.nl/seizoenen/2012/afleveringen/05-09-2012 Schleedoorn, Mark. Eindredacteur ‘Oog in oog’. Gesproken op: maandag 10 september 2012. Dick van der Lugt, ‘Interviewen in de praktijk’. Noordhoff Uitgevers B.V. (2de druk). ISBN9789001767723

80  

Lesopdracht  politiek  (Nick  en  Youssef) Nick Blakenburg en Youssef Abjij

Een krappe week voor de verkiezingen schoof GroenLinks fractievoorzitter Jolande Sap aan bij Vrijdagmiddag Live, een radiotalkshow van de AVRO. De toon van het interview wordt al in de eerste 25 seconden gezet als interviewer Jan Mom zegt dat het niet goed gaat met GroenLinks. Jolande Sap spreekt dit direct tegen: “Het gaat goed met de partij, alleen nog niet zo goed met de peilingen.” Vrijwel het gehele interview zal dit de toon van het gesprek zijn. Een interviewer die beweert dat er weldegelijk iets mis moet zijn met de partij als het slecht gaat in de peilingen en een fractievoorzitter die dat uit belang van de partij blijft tegenspreken. De centrale vraag van interviewer Jan Mom is helder en hij geeft het interview hiermee een duidelijke richting. Zo stelt hij dat het electoraat wegloopt bij GroenLinks en vraagt hij zich af of het de partij op tijd gaat lukken om die kiezers weer terug te krijgen. Voor geïnterviewde Jolande Sap is het vooral een strategische zet om bij Jan Mom aan te schuiven. Het is vijf dagen voor de verkiezingen, haar partij staat slecht in de peilingen en in het radioprogramma krijgt zij de kans om de plannen van GroenLinks te verkondigen. Jan Mom beaamt deze veronderstellingen: “Mijn doel was om Jolande Sap te laten zeggen dat het slecht ging met haar partij. Ook wilde ik weten wat de partij nog kon doen om alsnog kiezers te winnen. Haar doel was duidelijk: Een optimistische boodschap herhalen in de hoop dat deze bij de kiezer zou blijven kleven.”1 Op verschillende manieren probeert hij zijn centrale vraag beantwoord te krijgen. Aan het begin van het interview – na het lied dat gezongen wordt voor Sap – valt Mom met de deur in huis: “Het CPB was zeer lovend over uw programma: u investeert in onderwijs (…) het kan haast niet aan het programma liggen.” Mom geeft hiermee aan dat hij het wil hebben over de verhoudingen binnen de partij. Dit strookt echter met de belangen van Sap: “Iedereen kan zien dat wij een lastig jaar hebben gehad (…) maar wij waren klaar toen Wilders uit het Catshuis wegliep.” Sap geeft deels toe, maar wil het duidelijk niet hebben over de verhoudingen binnen haar partij. Zij wil de aandacht veel liever vestigen op positieve zaken zoals bijvoorbeeld het Lenteakkoord. Om zijn centrale vraag toch beantwoord te krijgen, kiest de interviewer een andere route: “Wordt het u dan kwalijk genomen dat u zo bezuinigd op de sociale zekerheid?” De vraag die Mom stelt, druist echter in tegen de belangen van Sap. Zij is het hier wederom niet met hem eens en ontkent. Mom krijgt hier geen antwoord op zijn centrale vraag en bereikt zijn doel niet. Zelfs een ervaren interviewer als Mom heeft moeite om Sap volledig in zijn greep te nemen. Politici zijn dan ook lastig te interviewen. Ze zijn zeer behendig in het ontwijken van de vraag en storten vaak een enorme woordenbrij over de interviewer heen.2 Dit overkomt de presentator een aantal keren.

Mom probeert ook via een citaat van een artikel uit de Volkskrant – waarin wordt gesteld dat Halsema terug moet keren als fractievoorzitter – antwoord te krijgen op zijn centrale vraag. Ook hier geeft Sap niet toe, het enige wat zij zegt is: “Smaken verschillen, ik kan dit nog Mom, Jan, AVRO Vrijdagmiddag Live, presentator. Tel: 035-6717774 Gesproken op 18 september 2012. 2 Lugt, D. van der, (2006). Interviewen in de praktijk. Pagina 232. 1

81  

nauwelijks pijn vinden, er wordt zoveel over je gevonden.” Sap gaat verder niet inhoudelijk op het citaat in, maar legt uit hoe gedreven zij is als fractievoorzitter. Daarmee is haar doel gerealiseerd: een positieve boodschap proberen achter te laten. Aan het interview met Jolande Sap is duidelijk een goede voorbereiding vooraf gegaan. Met verschillende invalshoeken probeerde Mom alsnog zijn centrale vraag beantwoord te krijgen, hierbij maakt hij onder andere gebruik van het CPB, TNS-NIPO, het partijprogramma en zelfs een krantenknipsel uit de Volkskrant. Toch laat de interviewer steken vallen tijdens het programma. Zo draait Sap meerdere malen om een vraag heen, bijvoorbeeld tijdens het eerste moment van het interview als Mom Sap vraagt: “Kent u de kiezer nog?” Sap antwoordt met: “Ik denk dat heel veel kiezers snakken tijdens de debatten (...) naar dat het gaat over waar jezelf mee bezig bent.” Dit is geen antwoord op de vraag van de interviewer, maar Mom grijpt niet in en gaat verder met zijn volgende vraag. Op dit moment had hij zich beter op één zaak kunnen richten – of GroenLinks de kiezer nog kent – en haar als het ware ‘dwingen’ om op de vraag te antwoorden. Zelf zegt hij hierover: “Misschien had ik haar – achteraf gezien – wellicht wat meer moeten pushen om te antwoorden op mijn vraag. Tegelijkertijd zat Jolande Sap in de ‘campagnemodus’ en was het waarschijnlijk een welles-nietes gesprek geworden, zoals in andere interviews ook gebeurde. Dat wilde ik voorkomen.”3

Bron fragment: AVRO  Vrijdagmiddag  Live (07-09-2012), Interview  Jolande  Sap. http://www.radio1.nl/items/60928-hoofdgast-jolande-sap

3 Mom,

Jan, AVRO Vrijdagmiddag Live, presentator. Tel: 035-6717774 Gesproken op 18 september 2012.

82