juni 2007
02 Nieuws 09 column 16 portret Paul van Leeuwen
Microkrediet
project
startblok
project
jort kelder
Interview
4 6 12
nr. 8
start foundation
MAGAZINE
Repareren
8
nieuws
Kosten en baten
nieuws
Havva Jongen
redactioneel
Op 30 mei jl. is de
Repareren
Sociale Ondernemers Kamer opgericht. De SOK gaat de belangen behartigen van sociale ondernemers die dub
Als je jong en enigszins opgeleid bent gloort er een mooie toe komst op de arbeidsmarkt. Voor mensen met een geknakte loop baan ligt dat wezenlijk anders. Het repareren van de carrière van een voormalig dakloze of van een slachtoffer van mee dogenloze mensenhandel is andere koek. Ook zij die om psychische redenen een time-out nodig hadden, keren niet zo makkelijk terug. Reden temeer om juist deze mensen te onder steunen en weer tot bloei te laten komen. Daarover gaat het in dit nummer. Over opbouwen. Drie ondernemers vertellen hoe ze dat doen. En ook Jort Kelder komt aan het woord. Gestopt als hoofdredacteur van Quote en nu op zoek naar nieuwe uitdagingen. Verhalen met een boodschap. Soms herkenbaar, soms onvoor stelbaar.
bele winst nastreven. A Beautiful Story, het plan voor een duurzame lifestyle store is beloond met de hoofdprijs van Zin in Zaken, een wedstrijd voor sociale bedrijfsplan nen. Meer informatie? www.zininzaken.nl
Al vanaf de start is Start Foundation bezig met het in kaart brengen van de maatschappelijke opbrengsten van het geld dat ze investeert in experi menten en ondernemingen. Maar zo gemakkelijk als het klinkt, is dat niet. Toch mag dat geen excuus zijn om het er dan maar bij te laten zitten. Dus gaan we door. Samen met deskundigen op dit terrein proberen we momenteel ordening aan te brengen in de uiteenlopende benaderingen, benamingen en methoden die allemaal onder de vlag maatschappelijk ren dement vallen. Daarbij wordt breder gekeken dan alleen naar re-integratie. Ook justitie, gezondheidszorg en woningbouw zijn onderwerp van studie. Heb je interessante bijdragen? Mail dan naar
[email protected]. Wordt vervolgd.
Lee’S’onderzoek Scooters pimpen in Rotterdam, een 24uurs crèche in Amsterdam Zuidoost of een reportage over soliciteren op de golfbaan. Twee keer per jaar leest u over ons werk in dit ‘S’ magazine. We horen graag wat u van dit blad vindt en wat u met onze informatie doet.
Surf naar www.startfoundation.nl en doe mee aan een kort digitaal onderzoekje! Daar wordt ons blad beter van én onze projecten ook. We geven name lijk tien bierpakketten weg van Brouwerij De Prael. Een brouwerij die werkt met expsychiatrische patiënten (www.deprael.nl)
en vijf eetbonnen van restaurant Fifteen (www.fifteen.nl). Daarnaast kun u een tafel van Edelhout winnen. Een ambachtelijke meubelmakerij die Marokkaanse jonge ren met weinig perspectief een kans geeft (www.edelhout.nl). Surf snel naar onze site.
‘De juiste temperatuur’ Haar geboortewieg stond in Maastricht. Ze woon de in Wenen, Ankara, Utrecht en werkt nu in Eind hoven. Bij Start Foundation. Havva Jongen, 26 jaar oud, is de nieuwste aanwinst. Als kind van twee culturen weet ze wat reizen is. En dat is maar goed ook. De onderwijskundige is blij als ze ’s avonds de sleutel in de voordeur van haar Maastrichtse appartement steekt. De junioradviseur reist de hele week kriskras door het land om kennis te maken met het werkveld en onderzoek te doen. De stap van het theoretische werk op de afdeling toetsing, assessment en onderwijsinnovatie van
Ridder Wim Brouwer uit Hengelo is tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau benoemd. Brouwer is initiatiefnemer van De Oprit, een stichting die jongeren die op de wachtlijst van de sociale werkvoorziening staan aan werk helpt door ze te laten klussen bij sportverenigin gen. Brouwer kreeg de orde voor al zijn verdiensten voor jonge verstandelijk gehandicapten.
een hogeschool naar maatschappelijk investeerder Start Foundation was voor haar een logische: “Mijn multiculturele bagage en mijn kennis en expertise wil ik graag inzetten voor mensen die wat extra hulp kunnen gebruiken. Bovendien heb ik in deze baan ook contact met de afnemers van onze diensten en dat spreekt me zeer aan. Ik loop hier nu zes maanden rond en ik voel me goed thuis. Start Foundation is een gedreven club die met visie en daadkracht te werk gaat. Er is hier altijd energie en opwinding en dat geeft een gevoels temperatuur die past bij mijn temperament.”
Colofon S magazine editie 8, juni 2007 Start Foundation is een onafhankelijk maatschappelijk investeerder. Start Foundation ondersteunt en initieert vernieuwende experimenten en ondernemingen in Nederland die ervoor zorgen dat mensen met minder kansen ook aan het werk komen. Redactie adres: Start Foundation Postbus 889 5600 AW Eindhoven Telefoon: (040) 246 18 50 Fax: (040) 237 05 15 S is ook online te lezen op: www.startfoundation.nl Gratis abonnement? Stuur een e-mail naar:
[email protected] Art direction: Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam Vormgeving: def, Amsterdam Drukkerij: Tesink, Zutphen Bladmanager: Geertje van der Beele Tekst: André Hendrikse, Jos Verhoeven, Ton van der Vliet, Wieger Favier Tekstcorrectie: Lucile Verest Fotografie: Jan Reinier van der Vliet, Hans Gerritsen, Bert Janssen, management Jort Kelder, Caro Bonink (Hollandse Hoogte), Hans van der Beele, Bert Bertelink, WerkHotel Leiden S is een uitgave van Start Foundation en verschijnt twee keer per jaar.
interview
interview
“Het grootkapitaal kan meer voor elkaar krijgen dan de politiek”
Jort
houdt het kort Hij stuift door de media en geniet daar merkbaar met volle teugen van. Sinds Jort Kelder (1964) in april dit jaar als hoofdredacteur bij Quote vertrok, heeft hij het er niet rustiger op gekregen. Hij presenteert op zijn eigen wijze voor de KRO het tv-programma Dragon’s Den, waarin mensen met ‘briljante’ ideeën bij vijf vermogende investeerders geld moeten zien los te peuteren. Hij treedt met plezier op in auto programma’s (Jort was de enige hoofdredacteur die in een Maserati van de zaak reed) en in elke talkshow is hij een graag geziene gast. Van Pauw & Witteman tot Knevel & Van den Brink, zowel links als rechts geeft ‘m graag de microfoon.
E
n hij pakt die dan graag aan en geeft zijn opinie. Razendsnel en met een wat kakkerig accent, maar ook altijd met een fraaie woordkeus, met flair en met een aangename en vermakelijke ironie. Hij is afgestudeerd in Nederlands Recht, maar draagt nog steeds het rebelse van een gesjeesde student. Een druk baasje, voor niemand bang en gepeperde teksten gaat hij niet uit de weg. In ruim 13 jaren bij Quote maakte hij de faam van het blad (‘het bijtertje onder de zakenbladen’) meer dan waar. Er zijn door gefortuneerde onder nemers, ‘stenenschuivers’ en andere snelle geldverdieners heel wat pogingen ondernomen om vooral niet op de ‘rijkenlijst’ (de Quote 500, met de 500 rijkste Nederlanders) te verschijnen, maar tever geefs. Jort laat zich op voorhand niet imponeren door reputaties, grote ego’s of dure advocaten. Maar gaat hij over de schreef, dan zal hij dat ook ruiterlijk toegeven. De fameuze ingezonden brievenru briek in Quote is daar het voorbeeld van. ‘Schopt u maar’ is de titel daarvan. Er prijkt een foto bij van de hoofdredacteur, diep voorover gebogen en klaar om een stevige schop onder zijn in maatpantalon gehulde kont in ontvangst te nemen. Voor de meest gepeperde klacht is er elke maand een fles champagne. Dat klagers af en toe een vilein trapje na krijgen, hoort bij het spel. Op zijn beurt is Jort zelf ook niet te schijterig om inzage in zijn publieke leven en boekhouding te geven. Het nummer van zijn pin pas staat gewoon op zijn website en in het mei-nummer van Quote liet hij zonder blikken of blozen weten wat de ‘inktkoelies’ op de redactie verdienen. Jort zelf passeerde de fiscale finishvlag 2006 bij een stand van € 503.663,22 maar dat was inclusief ‘mistige hoofd redactionele douceurtjes en extra-curriculaire bijklusserij’. Die ‘bijklusserij’ maakte het lastig om toegang te krijgen tot deze
prille werkloze. Maar gelukkig, na de nodige telefoontjes en mailtjes lukte het dan toch, zij het met moeite. Jort: “Met enige tegenzin, want ik verdien d’r niets mee en ik ben gewoon veel te druk. Dus kort, als het mag.” Hoe belangrijk is betaald werk voor jou? “Haha, een van de redenen om per 1 april per onmiddellijk mijn baantje als baasje van Quote op te zeggen is dat ik vrij wil zijn. Als calvinist word ik gekweld door permanent schuldgevoel, alleen een radicale breuk ontheft mij van de verplichting iedere ochtend braaf achter m’n bureau te schuiven. Overigens koketteer ik graag met mijn werkloosheid, maar da’s een pesterijtje. Natuurlijk heb ik geen uit kering aangevraagd (maar wel 17 jaar trouw betaald en maar 3 dagen ziek geweest – je mag betalen maar hebt nergens recht op. Zo gaat dat.) en eerlijk gezegd heb ik het erg druk met televisie, bijeen komsten en boekjes maken. Daarnaast coach ik de Quote-redactie, als vriendendienst waar ik zeer terecht grof voor word betaald.” Maatschappelijk verantwoord ondernemen is erg in. Juich jij dit fenomeen toe of horen bedrijven zich daar niet mee bezig te houden? “Grote bedrijven proberen hun imago natuurlijk op te poetsen, dat maakt mij vaak wantrouwend. Anderzijds: het grootkapitaal kan meer voor elkaar krijgen dan de politiek, de macht van het geld dwingt. En aangezien consumenten bewuster worden en eisen dat producten deugen, zullen bedrijven zich dus trachten aan te passen. Nu vissen ze de zeeën nog leeg en putten de bodem uit, maar ze schakelen zeker over naar duurzaamheid: er is geen alternatief, in het
tempo van nu slopen we de planeet in een generatie. Wat betreft het aannemen van zwakkeren: ik vind dat primair een overheidstaak, daar heb je het collectief nu eenmaal voor. Aardig als ING of Shell minder validen of andere kansarmen een baan geeft, heel goed zelfs, maar ik hou niet van die typische socialistische neiging om te dwingen.” Maxima en de Nobelprijswinnaar roemen het fenomeen microfinanciering. Hoe kijk jij daar – toch als man van het grote geld – tegenaan? “Ben ik zeer voor. Quote heeft dat project ook met tienduizenden euro’s ondersteund toen we de laatste Quote 500 publiceerden. We gaven een Porsche 911 weg, betaalden belachelijk veel kansspelbelas ting – echt diefstal, ik kan het niet anders noemen – en schonken wat er over bleef aan Maxima’s Microkredieten. Geweldig initiatief, het blijkt te werken. Helaas financieren onze banken alleen jonge onder
nemers die kunnen bewijzen dat ze het geld niet nodig hebben. Bizar en zeer schadelijk, maar zo is het.” Stel dat jij € 2 miljoen van Start Foundation mag stukgooien op een leuk projectje om mensen die nu langs de kant zitten aan de bak te helpen? Wat zou dat worden? “Ik zou iets doen voor de daklozen, dat is een vergeten groep die ik dagelijks bij Quote voor de deur zie bivakkeren. Erg triest, vaak alco holisten en/of psychiatrische gevallen. Maar ook vaak mensen die je met heel veel liefde en begeleiding op gang zou kunnen helpen. Wat mensen zich niet realiseren is dat zijzelf morgen die meneer of mevrouw in de goot kunnen zijn, gewoon omdat er even een samenloop van pechvolle omstandigheden is waardoor je afglijdt. Overigens vind ik Valid Express, een bezorgdienst door gehandicapten, een modern en vlot initiatief. Quote werkt met ze en ze doen het uitstekend.”
project
Start Foundation heeft € 150.000 beschikbaar gesteld voor Startblok. Startblok wordt mede gefinancierd door Equal, een Europese subsidie. Meer info: www.cvdhomesweethome.nl
Dak- en thuislozen in Rotterdam aan de slag
project
Iedere klus, een Startblok klus! Ronald Mingeliuit (46), deelnemer met opvang, onderwijs en het saneren van hun schulden. En we zetten ze aan het werk. Werk confronteert Coach Erik Broekhuizen is zelf ex-verslaafde en kent zijn pappenheimers. “Veel vertonen nog het ‘survivalgedrag’ dat ze op straat heb ben opgepikt”, vertelt hij. “Door hier aan de slag te gaan, komen ze in allerlei conflict situaties waar ze niet mee om kunnen gaan. Te veel drukte of misschien juist te weinig; je ziet precies waar de persoonlijke schoen wringt. In de eerste weken hoeven ze alleen maar op te komen dagen. Daarna gaan we aan de problemen werken.” Samen met een coach gaan de ‘Startblokkers’ op pad naar gerichte klusprojecten in de stad. Een oude deur die een nieuwe verflaag nodig heeft, een kapot hek dat weer gelast moet worden of een plantsoen waar onkruid uit moet. “Zo leren ze wat ze kunnen en wat ze ligt. Ze hoeven van ons niet af te kicken van hun verslaving, maar het werk confronteert ze er wel mee. Met dope in je lijf kun je maar beter van de zaagmachine afblijven bijvoorbeeld.”
De geur van vers gezette koffie overheerst die van pas gezaagd hout en natte verf in een onopvallende loods in Rotterdam Alexander polder. Van hieruit werkt een groep dak- en thuislozen aan terugkeer in de maatschappij. Simulatiebedrijf Startblok, gevestigd in deze loods, voert klussen uit. Hierdoor leren de deelnemers naast timmeren en schoonmaken ook samen te werken en problemen op te lossen.
S
tartblok is een onderdeel van Home Sweet Home dat op zijn beurt weer onderdeel is van het Rotterdamse Centrum voor Dienstverlening (CVD). De deelnemers zijn niet de gemakkelijkste. “Ze hebben vaak te veel problemen om via reguliere re-inte gratietrajecten aan de slag te kunnen”, vertelt projectleider Jeffrey de Putter. “Het gros is verslaafd, heeft psychische problemen, is met justitie in aanraking geweest en heeft het contact met hun familie verloren. De mensen die zich aanmelden hebben die problemen al redelijk onder controle en zijn gemotiveerd om weer aan de slag te gaan. Wij helpen ze
Time out Inmiddels hebben meer dan 40 mannen zich bij Startblok gemeld. Binnenkort komen daar ook zes vrouwen bij. Zij zitten nu nog in het voortraject. Het is de bedoeling dat de deel nemers aan het eind van het project door stromen naar een stage bij een echt bedrijf of bijvoorbeeld een opleiding gaan volgen. De eerste successen zijn een feit. Verschillende jongens volgen inmiddels een schilder- of timmeropleiding, een ander heeft een stage plek bij een luchtkussenbedrijf en één exStartblokker heeft een leerwerkplek gekregen bij stichting Landschapsbeheer. Afvallers zijn er echter ook. Dat woord gebruikt Broek huizen overigens niet. Hij heeft het liever over een ‘time out’. “We blijven ze benaderen en hopen dat ze terug komen.”
“Ik voel me een stuk beter sinds ik hier werk.” Ronald uit Curaçao heeft al een turbulent leven achter zich. Verslaving, depressiviteit en als dieptepunt een zware gevangenisstraf in Suriname wegens drugssmokkel. Daarna kwam hij naar Nederland en belandde na omzwer vingen in het Rotterdamse opvang centrum CVD-Havenzicht. “Daar kwam ik een folder van Home Sweet Home tegen. Dat leek me een manier om een nieuwe toekomst op te bouwen. Inmiddels zit ik hier al vijftien maanden en het gaat goed.
Ik kom twee dagen in de week en leer van alles. Schoonmaken, tuinieren, hout bewerking; als er wat te doen is, doe ik mee. Ik heb steeds de neiging om kei hard aan de slag te gaan. Ik moet nog beter leren mezelf te sparen en rustiger te zijn in contact met anderen.” Ronald weet nog niet goed welke kant hij op wil. “Ik heb reuma en een handicap aan mijn arm waardoor ik niet alles aan kan. Uit eindelijk wil ik graag terug naar Curaçao. Misschien kan ik wel als bewaker aan de slag in de gevangenis!”
Bob Sule, deelnemer (40) Kistjes aan z’n voeten, een rood petje achterstevoren en een uitdagende kop; Bob Sule wil graag imponeren. ‘Survival gedrag’, noemt zijn begeleider dat. Hij is bezig een gereedschapskistje te timmeren van sloophout. “Helemaal mijn smaak niet”, lacht hij. “Ik zit hier eigenlijk behoorlijk onder mijn niveau.” Amper tien jaar geleden had Bob een eigen bedrijf, een vrouw en kinderen in Canada. Tot zijn vrouw van hem scheidde, hij naar Nederland vertrok en hier ‘een beetje aan de drugs ging’ en uiteindelijk thuis
loos werd. “Via, via kwam ik bij Startblok terecht. Ik zit hier nog maar een paar maanden, maar het gaat goed. Ik ben alleen nog best wel koppig en heb soms kleine conflictjes. Mijn coach leert me dat ik meer geduld moet hebben en meer begrip voor de ander.” Bob weet inmid dels al precies wat hij wil. “Samen met een andere deelnemer heb ik net een kapot tuinhek hersteld. Zagen, slijpen, lassen; dat was leuk. Ik wil hierna graag mijn lasdiploma halen en een goede baan vinden. En vooral niet terugvallen!”
terugblik
column
WerkHotel Leiden
Some dance to remember, some dance to forget Hotel California, the Eagles ‘Een geslaagde onderneming’. Zo heet het eindrapport over het project WerkHotel Leiden dat Cardea Jeugd zorg schreef. Een opvallende titel want de eerste jaren van het eerste WerkHotel in Nederland verliepen uiterst moeizaam. En in haar oorspronkelijke doelstellingen is het project niet geslaagd. Een reconstructie.
E
en werkconferentie in 2000 vormde de aftrap voor de plannen om een combinatie van wonen, leren en werken voor jongeren van 17 - 27 jaar met een kwetsbare maatschappelijke positie in Leiden te realiseren. SLS, Stichting Studenten Huisvesting, was een van de initiatiefnemers. MKB Leiden en instellingen als ROC Leiden en Stichting Binnenvest voor maatschappelijke opvang haakten aan. Inspiratie voor het WerkHotel was opgedaan bij succesvolle woonwerkvoorzieningen voor dakloze jongeren in met name Engeland en Frankrijk. Het plan voor het eerste WerkHotel in Nederland was in 2001 rond. In 2003 werd het geopend. Het zou een voorbeeld moeten worden voor andere steden. Uitstroom Het businessplan was geschreven in een tijd dat er een flinke krapte op de arbeidsmarkt was. Voor MKB Leiden was het daarom geen pro bleem om voldoende werkplekken te garanderen, zo dacht men. De oplopende jeugdwerkloosheid zette druk op de eerder beloofde werk garanties. Tussen 2003 en 2006 stroomden 60 jongeren in. Ruim 40 daarvan zijn in die periode uitgestroomd. Doorgaans woonden er bijna 20 jongeren in WerkHotel Leiden. De oorspronkelijke doelstel ling ging uit van 20 in het eerste jaar, 40 in het tweede en vanaf het derde jaar 60 jongeren. De resultaten van de eerste groep van onge veer 15 jongeren zijn slecht. De eerste groep nam afscheid zonder een baan. Daarna is het beter gegaan. Van de jongeren die daarna Werk Hotel verlieten, woont driekwart zelfstandig en volgt meer dan helft een opleiding of werkt. Negatieve spiraal Niet alleen het gebrek aan uitstroommogelijkheden vormde een pro bleem. De verbouwing van het flatgebouw tot WerkHotel werd ver traagd en de wooneenheden voor de jongeren waren uiteindelijk te luxe en te duur. Dat leidde tot oplopende huurschulden. En er stroomden jongeren in, die gezien het doel en de begeleiding van WerkHotel Leiden te zware problemen hadden. Jongeren met onvol doende motivatie, verslavingsproblemen en oplopende schulden. Aanvankelijk leek het een goed idee om de jongeren in een pand bij elkaar te laten wonen zodat toezicht en begeleiding efficiënt georgani seerd konden worden. Naast hun opleiding via leer/werktrajecten zouden in het WerkHotel verschillende aanvullende trainingen worden aangeboden. Mede door frequente personeelswisselingen en zwakke aansturing kwam daar niet veel van terecht. Ook ontstonden ook negatieve groepsprocessen. Jongeren demotiveerden elkaar. Een jaar
na de opening stond het experiment er slecht voor. De negatieve spi raal werd nog versterkt door wisselingen in de leiding van WerkHotel en een verzwakt bestuur. Veel kennis en ervaring ging verloren en er ontstonden problemen met financiers en samenwerkingspartners. Toekomst Anno 2007 bestaat het WerkHotel nog en biedt de voorziening plaats aan 25 jongeren. De combi wonen, leren en werken wordt nog steeds voortgezet, maar niet meer vanuit een centrale locatie. De begeleiding is inmiddels strakker georganiseerd dan in de eerste jaren. Ria van der Plas (Cardea) : “Onze opdrachtgevers (o.a. justitie) beschouwen zelfstandig wonen en het volgen van een opleiding als succesvolle uit stroom. Wij dus ook.’’ Is WerkHotel Leiden nu wel of geen geslaagd experiment? Ria van der Plas: “ In 2004 namen wij het management van WerkHotel Leiden over. In de periode daarvoor was veel misge gaan. Afgemeten aan het oorspronkelijke concept is het geen succes geworden. Dat is jammer, maar er zat gewoon een weeffout in het concept. Jongeren zaten er eigenlijk helemaal niet op te wachten. Zij willen gewoon maatschappelijk meedoen en geen bijzondere positie innemen. Inmiddels bereiken we wel degelijk goede resultaten met de jongeren en zijn onze opdrachtgevers tevreden. Als we dat vergelijken met de situatie zoals wij die aantroffen, vind ik het terecht om het negatieve beeld achter ons te laten en ons op de toekomst te richten.”
Websites: www.werkhotelleiden.nl en www.kamersmetkansen.nl
Werkzame bestanddelen Zelden zijn de vooruitzichten voor langdurig werklozen, arbeidsge handicapten, drop-outs en andere ‘probleemgroepen’ zo gunstig geweest als momenteel. De eco nomie groeit als kool, honderd duizenden babyboomers staan op het punt met pensioen te gaan en nu al zitten veel bedrijven te sprin gen om personeel. Wat ligt dan meer voor de hand dan dat de werkgevers hun selectie-eisen versoepelen en ook genoegen nemen met mensen ‘waar een vlekje aan zit?’ Was het maar zo eenvoudig. Tien jaar geleden, toen de situatie op de arbeids markt vergelijkbaar was met die van nu, bleven toch meer dan een miljoen uitkeringsgerechtigden aan de kant staan. Hoe kunnen we voorkomen dat die situatie zich herhaalt? De afgelopen zeven jaar heeft Start Foundation tientallen projecten gesubsidieerd die men sen, die door de officiële instan ties vaak al zijn afgeschreven, toch nog een kans bieden. De ervarin gen die hiermee zijn opgedaan – zowel de successen als de misluk kingen – zijn een rijke bron van informatie om meer inzicht te krij gen in de werkzame bestanddelen van re-integratiebeleid. Het valt te hopen dat instanties als het CWI, het UWV, de sociale diensten en de particuliere re-integratiebu reaus de komende jaren uit deze rijke bron zullen putten om de kansen te grijpen, die in de jaren negentig onvoldoende zijn benut. Paul de Beer
bbp 2007
Baanbrekerprijs 2007
Werk zat in je buurt De Baanbrekerprijs 2007 zoekt men sen zonder werk die in zichzelf en in hun eigen buurt willen investeren. Mensen die van een goed idee zelf werk willen maken. Winnaars kunnen reke nen op intensieve en professionele bege leiding bij het uitwerken van het plan. Doorzetters kunnen daar uiteindelijk een (tijdelijke) baan aan overhouden. Geen behoefte aan een baas, maar liever als zelfstandig ondernemer aan de slag? Ook dat behoort tot de serieuze mogelijkheden. Kortom, een ondernemingsplannen wed strijd én een buurt en werk wedstrijd ineen. Ondernemend Plannen moeten dus de kans op werk vergro ten én de buurt moet er iets aan hebben. Het idee mag uit iemands eigen koker komen, maar het mag ook elders opgedaan zijn. Uit de inzendingen in de voorronde zullen de beste deelnemers worden uitgenodigd voor een grote finaledag op 15 november in Rotterdam. De winnaars ontvangen uit han den van Minister Vogelaar de Baanbreker prijs 2007. Hoeveel winnaars er zullen zijn, ligt vooraf niet vast. Het kunnen er vijf zijn maar ook 25. Baanbrekeracademie Voor de winnaars begint daarna het echte werk. Zij krijgen na de finale een speciale training en begeleiding om hun plan verder
uit te werken op de speciaal daartoe opge richte Baanbrekeracademie. Wanneer deze fase succesvol wordt doorlopen, gaan de win naars (betaald) aan de slag bij bijvoorbeeld een woningcorporatie of voor zichzelf. Informatie & data Inschrijven voor de wedstrijd kan vanaf nu tot 15 oktober. Rond 1 november krijgen de inzenders bericht of zij zijn doorgedrongen tot de finale. Alle benodigde informatie is te vinden op www.baanbrekerprijs.nl, folders of posters zijn hier op gratis te bestellen.
Paul de Beer was tot 1 januari 2007 lid van de Raad van Advies van Start Foundation. Hij is Henri Polak hoogleraar voor arbeids verhoudingen aan de Universiteit van Amsterdam en tevens verbonden aan het Amsterdams Instituut voor ArbeidsStudies (AIAS) en De Burcht (Centrum voor Arbeidsverhou dingen).
Partners Baanbrekerprijs 2007 • Aedes, branchevereniging van woningcorporaties • SEV, Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting • RVU // educatieve omroep • VOB, Vereniging voor Openbare Bibliotheken • BNVU, Bond van Nederlandse Volksuniversiteiten • MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling • Boaborea, brancheorganisatie van dienstverleners voor werk, loopbaan en vitaliteit • MVO Nederland, wegwijzer op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.
10 project
project 11 gaan is ook best lastig natuurlijk.” De kans op terugkeer is meestal niet zo groot. Het eerste wat vrouwen die met men senhandelaren in contact komen kwijtraken zijn hun officiële papieren. Paspoorten worden in beslag genomen en dienen als een soort van ‘haal het niet in je hoofd om te vluchten-polis’. Als zo’n vrouw dan toch de benen neemt en aangifte doet, dan heeft ze nieuwe documenten nodig. Maar lang niet alle landen werken daar soepel aan mee. Annemarie: “Deze groep vrouwen is soms erg ingewikkeld om mee te werken...” Eline: “…ook omdat je met zo ontzettend veel factoren en bijkomende zaken rekening moet houden…” Annemarie: “…tegelijk zijn het natuurlijk wél stuk voor stuk overlevers…” Eline: “…het zijn bovenal ook zeer moedige vrouwen!”
BLinN helpt slachtoffers mensenhandel naar werk Hoeveel vrouwen er jaarlijks uit het buitenland via mensenhandel in Nederland terechtkomen? Niemand die het exact weet, maar schat tingen gaan al snel in de richting van 3.500. Het zijn vrouwen die nog maar weinig kanten op kunnen.
N
agenoeg zonder uitzondering belanden ze in de prostitutie en hun bestaan hier is meestal slaafs en pover. Terug naar huis is ook geen serieuze optie. Schaamte en angst overheersen. De zekerheid dat je niet meer welkom bent bij familie en dorpsgenoten nodigt evenmin uit tot zo’n reis. BLinN probeert die vrouwen een nieuwe toekomst te geven, en scholing en werk zijn daarbij sleutelwoorden. De afkorting BLinN staat voor ‘Bonded Labour in Nederland’. Het programma werd in 1999 gezamenlijk opgezet door Humanitas en Oxfam Novib. In 2005 kreeg het een extra impuls, doordat er toen een belangrijke wets wijziging plaatsvond. Slachtoffers van mensen handel kregen vanaf toen met de zogenaamde B9-status een vrije toegang tot de Nederland
se arbeidsmarkt. Ofwel, er was ineens een serieuze mogelijkheid om op een legale manier een nieuw tijdelijk bestaan op te bouwen. Getatoeëerde naam Dat de doelgroep erg veel moed nodig heeft om die stap te zetten leidt geen twijfel. Recent werd een internationale bende vrou wenhandelaren opgerold, waarvan de kop stukken hun naam lieten tatoeëren op de lichamen van de vrouwen. Het herinnerde ze er aan wie de baas was, en het was ook een signaal aan andere pooiers dat ze deze vrou wen met rust moesten laten. Eline Willemsen en Annemarie van der Sluijs zijn beide projectmedewerkers bij ‘Samen-Werken’ en weten uit eigen ervaring hoe angstig en onzeker de slachtoffers vaak
zijn. Onder de noemer Samen-Werken is BLinN thans zo’n 75 vrouwen en één man aan het klaarstomen voor scholing en werk. Waarbij je, op basis van realistische verwach tingen, het aantal geslaagde trajecten niet te hoog moet inschatten. Dat heeft alles te maken met allerlei complicerende factoren om de mensen heen. Eline: “Dat begint al met de B9-regeling. Die geeft recht op tijde lijk verblijf in Nederland tijdens het proces tegen de mensenhandelaren. Je moet dus wel zelf aangifte doen. Voor velen is dat een enorme stap. Als je illegaal dit land bent binnengekomen, dan stap je niet zo makkelijk naar de politie. En die mensen handelaren zijn niets ontziend. Ze gaan geweld niet uit de weg. Ook bedreigen en mishandelen van familieleden in het land van herkomst zijn geen uitzondering.” Waken voor teleurstelling De meeste cliënten bij BLinN zijn tussen de 18 en 30 jaar oud. Meer dan 40% van de instroom komt uit Afrika. De Balkanlanden
zijn een goede tweede (20%) en daarna volgt Oost-Europa (10%). Maatschappelijk werkster Annemarie wordt in het dagelijks contact met de vrouwen waarvoor ze het hele land doorreist geconfronteerd met grote culturele verschillen: “Oost-Europese vrou wen zijn soms behoorlijk opgeleid, maar de Afrikaanse vrouwen hebben vaak nauwelijks scholing gehad. Dan moet je dus heel voor zichtig beginnen. Want als ze de opleiding niet kunnen bijbenen en afhaken lopen ze hun zoveelste teleurstelling op. En teleur stellingen kennen ze al genoeg.” De uiteenlopende culturele achtergronden en de vele psychosociale problemen maken het werk met deze groep interessant, maar zonder uitzondering ook lastig. Iets simpels als even bellen naar de cursusleider om te melden dat je ziek bent en niet kunt komen is niet iedere cursist gegeven. Annemarie: “Veel vrouwen worden geplaagd door traumatische ervaringen. Dat uit zich o.a. in nachtmerries. En om dan na een doorwaakte nacht toch weer bijtijds op te staan en naar cursus te
Stapje voor stapje Met het nodige geduld en door niet meteen op het hoogste niveau in te zetten zijn er intussen de nodige successen geboekt met een aantal van die moedige vrouwen. Het gaat stapje voor stapje, maar juist kleine succesjes hebben vaak grote gevolgen. Twee vrouwen werken binnen BLinN, en verder worden er enkele vrouwen opgeleid tot oppashulp. De sociale vaardigheden die daarbij verder ontwikkeld worden plaatsen de vrouwen letterlijk een stuk steviger in het leven. Verder is er aandacht voor het zelf standig ondernemerschap. Beroepen als visagiste, schoonheidsspecialiste en kapster staan hoog op de verlanglijstjes. De trainingen in ondernemerschap verhogen de kansen op de Nederlandse arbeidsmarkt en het helpt ook degenen die uiteindelijk toch terugkeren naar hun land van herkomst om daar een bestaan op te bouwen. Terugkeren met een diploma of certificaat uit Nederland heeft daar een dubbele waarde. Het zegt wat over je vaardigheden, maar bovenal vormt het een legitimatie waarom je een tijdje weg was. Eind 2006 had Samen-Werken in totaal 8 vrouwen naar betaald werk bemiddeld en 13 naar een scholingstraject. Het project loopt nog tot begin 2008. Annemarie en Eline dur ven zich niet te wagen aan een voorspelling hoeveel vrouwen ze dan aan werk hebben kunnen helpen. Nogmaals, de problematiek van de doelgroep is complex en er zijn zoveel knelpunten dat ze zich niet al te veel illusies maken. “Het feit dat we hen serieus nemen, is een eerste en belangrijke stap voor ze. Een van die vrouwen leerde in 10 maanden tijd Nederlands lezen om zo beter voor haar kin deren van 6 en 7 jaar te kunnen zorgen, een ander is bezig een kledingbedrijf in Roemenië op te zetten. Het zijn overlevers!”
‘Samen-Werken’ wordt gefinancierd door het Ministerie van Sociale Zaken, door Humanitas en door Start Foundation dat een experiment bijdrage van € 155.000 beschikbaar stelde. www.blinn.nl
Danjela: “Goede hulp” Ze is 29 jaar oud en daarvan woont ze er 10 in Nederland. Anderhalf jaar geleden kwam ze via de Stichting Tegen Vrouwenhandel met BLinN in contact. Sindsdien heeft ze veel geleerd. Solliciteren bij voorbeeld, want dat ging haar niet goed af. En ze wil méér dan de uitzendbaantjes en de paar uurtjes post sorteren die ze nu heeft. Ze leerde ook wat verbale en non-verbale communicatie inhoudt. En in juli hoopt ze haar pedicurediploma te halen. Ooit droom de ze in Bulgarije van een carrière als advocate. Dat gaat er niet meer van komen. Een terugkeer naar haar geboorte land zit er niet in, evenmin als die rechtenstudie. Voorlopig telt Danjela haar zegeningen en blijft ze optimistisch over haar kans op werk hier. Mede dankzij BLinN. De mensen daar zetten haar weer op de rails – zo ervaart zij het – én ze kan goed met ze praten: “Dingen die ik met instanties en mensen om me heen niet kan bespreken, kan ik daar zonder aarzelen kwijt.”
12 krediet
krediet 13
Microkrediet
oog viel vervolgens op een lunchroom in hartje Den Bosch tegenover het stadskantoor. Goodwill en inventaris waren een stuk duurder dan bij het eerste pand. Angelique zocht én vond een tweede financier, maar die trok zich op het laatst onver wacht terug. Bij het UWV moest ze ‘lullen als Brugman’ om het startkapitaal los te krijgen, want eigenlijk was het dossier na de eerste mislukte bedrijfsovername voorgoed gesloten. Het UWV ging toch overstag en toen Start Foundation in de buidel tastte om het tekort aan te vullen, kwam het plan van de grond. Stress komt ze ook nu als zelfstandig ondernemer tegen en dat werd niet minder toen een medewerker ziek werd, er werd ingebroken, de vaatwasser de zaak blank zette en Angelique een spierscheuring aan haar kuit opliep. “Maar het is goede stress, ik weet waar ik het voor doe en geniet van het oplossen van deze problemen!”
als banenmotor
Het microkrediet mag zich in maximale belangstelling verheugen. Zeker sinds de bedenker ervan, Muhammad Yunus die daarvoor de Grameen Bank in het leven riep, afgelopen jaar de Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend. De Wereldbank schat dat er inmiddels zo’n 16 miljoen arme mensen in ontwikkelingslanden via zo een kleine lening konden investe ren in de aanschaf van een koe, een naaimachine of een winkel om zo te overleven.
S
tart Foundation gebruikt het instrument ook, vooral om mensen in de gelegenheid te stellen zich als zelf standig ondernemer te vestigen. Wie vanuit een uitkering die weg wenst op te gaan stuit vaak op financiële beper kingen. Instanties en banken willen best een handje hel pen, maar veelal binnen krappe marges. Het aanvullende
krediet van Start Foundation kan dan net het verschil maken. Bij deze microkredieten kijkt deze investeerder naast de economische perspectieven vooral ook naar het sociale rendement. Met andere woorden; levert het werk op voor mensen die anders niet of nauwelijks aan de slag zouden komen? Drie voorbeelden uit de praktijk:
Angelique Hoezen-Stoop (35) Bedrijf:
Lunchroom ’t Lombardje
Krediet:
€ 16.000,-
Drukke en veeleisende banen in sales en marke ting nekten Angelique. Ze kwam zichzelf ‘keihard’ tegen en belandde in de WAO. Eenmaal weer op de been besloot ze een eigen bedrijf in de horeca te beginnen. Samen met een re-inte gratiebureau maakte ze een businessplan waarop het UWV een startkapitaal verstrekte. Maar toen dat eindelijk rond was, was de zaak die ze wilde overnemen al naar een ander gegaan. Het Achtergrond:
Angelique is uit haar uitkering en haar vader, een chef-kok met vut, leert de keukenbrigade de fijne kneepjes van het vak. Ze heeft een vaste medewerkster voor 30 uur in de bediening. Daarnaast ook nog iemand met een arbeidshandicap die 15 uur in de keuken werkt. Verder loopt een leerling van de Praktijkschool stage bij haar en een parttime medewerkster die door een jobcoach wordt begeleid. “Het kost wat extra inlevingsvermogen, maar mijn visie gaat uit van een persoon lijke aanpak. Naar de gasten toe en zeker ook naar het perso neel.”
Sociaal rendement:
www.partyservicebrabant.nl
Tammar van den Boom (31) Bedrijf:
Van den Boom Designmeubelen
Krediet:
€ 15.000,-
Tammar is van huis uit meubelmaker. Hij werkte eerst bij een kleine meubelfabriek en daarna als enige werknemer in een bedrijfje dat zich toelegde op allerlei facetten van het meubelvak. In 1998 belandde hij met psychische problemen in de ziektewet en daarna in de WAO. Inmiddels is hij die problemen te boven, maar lukte het niet in een reguliere baan aan het werk te komen. Tammar komt zijn afspraken stipt na, maar werkt niet graag onder tijdsdruk. Dus koos hij in 2005 voor de start van een eigen bedrijf. Hij ontwerpt en maakt meubels. Hij doet dat in kleine oplages en gebruikt zijn website als showroom. Zo kan hij productie en planning goed overzien en bewaken. Voor o.a. een bedrijfsruimte, gereedschap en een website had hij € 30.000, – nodig. Omdat hij al begonnen was kon hij van het UWV geen startkapitaal krijgen. Op basis van het bedrijfsplan, dat hij opstelde, wilde ABN AMRO een deel financieren. Start Foundation nam het ontbrekende stuk voor haar rekening. Maar niet zomaar. Omdat Tammar een verhoogd risico heeft op tijdelijke uitval, heeft Start Foundation bij toekenning geëist dat hij zorgt voor voortgang van de productie via een collega-ondernemer. Dat verkleint het bedrijfsrisico aan zienlijk. Tammar heeft inmiddels een goed gevulde orderportefeuille en verwacht binnenkort geheel op eigen benen te staan. Achtergrond:
Frans Mulders (43) Bedrijf:
Parketprofi
Krediet:
€ 25.000,-
Frans was als zelfstandig ondernemer actief met het leggen van parketvloeren tot hij in 1998 door een ongeluk werd getroffen. Frans raakte in de WAO en zijn bedrijf ging failliet. Het lichamelijke herstel ging redelijk vlot en al snel kwamen de muren op hem af. De weg naar werk was echter moeizaam. Alleen als zelfstandig ondernemer maakte hij een kans. Maar het stempel ‘faillissement’ gooide meteen veel deuren in het slot. Banken gaven niet thuis en ook officiële instellingen werden kop schuw, ondanks het feit dat Frans via zijn arbeidsongeschiktheidsverzeke ring zijn schuldeisers keurig had afbetaald. Gelukkig hadden familieleden meer vertrouwen in de nieuwe plannen en zij leenden Frans een beschei den beginkapitaal. In 2006, toen het bedrijfje door liquiditeitsproblemen ten onder dreigde te gaan, kwam hij in contact met Start Foundation. Met een extra krediet bleef Parketprofi op de rails en begon te groeien. Achtergrond:
Een arbeidsplaats voor Tammar. Uitbreidingsplannen zijn er voorlopig niet, maar Tammar sluit niks uit.
Parketprofi biedt inmiddels werk aan Frans en zijn part ner en een tweetal medewerkers. Eén van hen is iemand uit een Wajongregeling. Een voorheen ‘lastige’ jongen, zonder opleiding, die inmiddels zijn draai gevonden heeft.
www.vandenboomdesignmeubelen.nl
www.parketprofi.nl
Sociaal rendement:
Sociaal rendement:
14 TERUGBLIK
TERUGBLIK 15
Start Foundation investeerde € 30.432 in dit experiment. De projectkosten bedroegen totaal € 75.865. Co-financier was o.a. de Provincie Noord Brabant Het werkboek en de
Vrijwilligerscentrale ontwikkelt effectieve aanpak
eindrapportage zijn verkrijgbaar via www.vcuden.nl
Grote baat,
kleine kost IN het vroege voorjaar presenteerde de Udense Vrijwil ligerscentrale op uiterst bescheiden wijze de resultaten van het experiment: ‘Werk aan de toekomst’. Een blokje kaas en een glaasje jus waren de opvallendste frivoli teiten die men zich veroorloofde. Bescheidenheid die de mensen daar siert, maar die verhult dat er baan brekend werk verricht is. Ruim 48 mensen met serieuze psychische probleemachtergronden werden op zeer systematische wijze begeleid naar vrijwilligerswerk. Het doel was om mensen een opstap te bieden naar betaald werk. De deelnemersgroep werd in het experi ment vergeleken met een controlegroep. De resultaten zijn veelbelovend. Bijna 25% van de deelnemers is al betaald aan het werk of is er dichtbij. Ruim 50% van de deelnemers heeft een stabiele werkplek in het vrijwil ligerswerk gevonden. En, zeker zo belangrijk, er is een nauwgezette beschrijving van de aanpak beschikbaar. Hierdoor is de wijze van werken makkelijk overdraag baar geworden. Provinciebestuurder Wim Luijendijk vatte het resultaat kernachtig samen: “Hier is een grote baat voor een kleine kost gerealiseerd.”
Charlotte Rameckers, projectleidster
Hans (39), deelnemer
Marielouise (44), deelneemster
“De doelgroep was echt zeer kwets baar. We hadden mensen met een borderline of schizofrenieverleden en mensen die zwaar geleden hadden onder psychosen en neurosen. Ga maar na; ruim 60% van hen slikte nog medicijnen. De goede resultaten zijn vooral terug te voeren op onze inzet om het zelfvertrouwen van de men sen te versterken. Deze mensen zijn heel onzeker, bijna angstig om weer aan de slag te gaan. Ik geef toe dat het vreemd lijkt dat de resultaten zoveel beter zijn dan in de controle groep. De meeste mensen uit die groep waren immers doorverwezen door re-integratiebedrijven terwijl de deelnemers zich veelal zelf aange meld hebben. Ik vermoed dat dit komt omdat de re-integratiebedrij ven mensen pas naar ons stuurden als ze er zelf geen raad meer mee wisten. En dus niet om vrijwilligers werk onderdeel te maken van het pad terug naar werk. Ik hoop wel dat dit werk nu voortgezet kan worden. We hebben laten zien dat het werkt, dus gaan we er graag mee door.”
“Ik werkte vroeger bij een telecom bedrijf en in de ICT. Een paar jaar geleden kreeg ik een zware burnout. Ik kwam thuis te zitten en mijn wereldje werd steeds kleiner en klei ner. De muren kwamen zo gezegd op me af. Naarmate ik me beter ging voelen wilde ik aan de slag. Niet direct in betaald werk want ik was bang dat ik dat nog niet aan zou kunnen. Via internet kwam ik in contact met de Vrijwilligerscentrale hier in Uden. Ik kreeg een job bij een havo/vwo school. In de media theek, daar werk ik nu ongeveer anderhalf jaar. Ik voelde me steeds beter en ging ook op de admini stratie aan de slag van de vrijwil ligerscentrale. ’s Avonds begeleid ik nu ook jeugdigen op de atletiek vereniging waar ik lid van ben. Ik volg daarvoor een speciale trainers cursus. Ik ben voortreffelijk gehol pen en begeleid door het project. Ze hebben me geholpen stabieler te worden en als morgen een leuke betaalde baan beschikbaar komt, klim ik in de pen.”
“Ik ben voor 80-100% afgekeurd. Ik werkte op een atelier als modinette in de confectie. In totaal heb ik zo’n zeven jaar gewerkt tot het niet meer ging. Ik heb twee zonen thuis en ik wilde op een bepaald moment weer aan de bak. Ik heb een brief geschreven aan het UWV dat ik beschikbaar was. Ik kreeg keurig een brief terug dat ik me maar moest inschrijven bij de sociale werkvoorziening. Tsja, dat doe je dan en daar sta ik nu ruim drie jaar op de wachtlijst. Zo veel geduld heb ik niet, dus besloot ik me op een dag in te schrijven bij de vrijwilligers centrale. Aanvankelijk werd ik inge zet om mensen met problemen te helpen, maar dat trek ik me teveel aan. Toen kon ik aan de slag om Nederlandse les te geven aan alloch tone kinderen en dat werd echt mijn ding. Heerlijk vond ik dat. Helaas raakte ik die job kwijt bij een fusie. Daar heb ik vreselijk de balen van gehad. Nu ben ik weer op zoek naar iets anders. En als het niet lukt? Dan start ik zelf wel iets op!”
16 portret
Paul van Leeuwen (49) Locatie: Bv Luchtkussenbedrijf, Rotterdam. Paul is voormalig deelnemer van Startblok en heeft hier een stageplek gevonden. Hij pompt de kussens op, houdt toezicht én speelt piraat.
“Ik had een prima baan als hef truckchauffeur, maar raakte de laatste jaren erg depressief. Ik belandde op straat en ging uit ver veling gokken. Gelukkig vond ik hulp. De stage gaat prima. We maken en verhuren enorme lucht kussens waar kinderen op kunnen
“Piraat spelen, daar geniet ik van”
hossen. We rijden het hele land door. Als we het kussen in de vorm van een piratenschip oppompen, ga ik als piraat verkleed. Daar geniet ik echt van. Binnenkort leer ik hoe ik zelf een kussen moet maken. Het gokken en de depres siviteit zijn nu gelukkig voorbij en ik woon onder begeleiding. Lang zaam betaal ik mijn schulden af. Het zou geweldig zijn als ik hier een vaste baan kon krijgen.”
