RENOVATIE ELEVATOREN MAASSILO’S
“EUROPA investeert in de toekomst”
Stichting Renovatie, Cultureel Industrieel Erfgoed Elevatoren Maashaven Rotterdam, mei 2015
Inhoud 1
2
3
Introductie ...................................................................................................................................... 3 1.1
Initiatiefnemers ...................................................................................................................... 3
1.2
Projectdoelstelling .................................................................................................................. 3
1.3
Facts over het object .............................................................................................................. 3
1.4
Uitvoering ............................................................................................................................... 4
1.5
Uitvoeringsactiviteiten ............................................................................................................ 5
1.6
Financiën ................................................................................................................................. 5
Bouwkundig historische context ..................................................................................................... 6 2.1
Bouw van de maassilo’s en elevatoren ................................................................................... 6
2.2
Behoud kenmerkend bouwwerk Havengebied ....................................................................... 6
Elevatoren in breder perspectief .................................................................................................... 8 3.1
Ligging ten opzichte van de stad en haven ............................................................................. 8
3.2
Uitstraling ............................................................................................................................... 8
4
Meerwaarde van het project ........................................................................................................ 10
5
Projectorganisatie ......................................................................................................................... 12
2
1 1.1
Introductie Initiatiefnemers
Deze partijen hebben op 24 september 2014 gezamenlijk de Stichting Renovatie Cultureel Industrieel Erfgoed Elevatoren Maashaven (stichting RCIEEM) opgericht, met als doel…. 1.2 Projectdoelstelling …. het renoveren van de drie (graan) elevatoren met bijbehorende torens, loopbruggen en loopdek aan de Maashaven Zuidzijde. De elevatoren vormen, samen met de gerestaureerde Maassilo’s, het Maashavencomplex. Deze elevatoren vormen een van de weinige overleveringen van de havenactiviteiten van de Rotterdamse haven uit de vorige eeuw. Daarmee vormen zij een waardevolle bijdrage aan het cultureel en industrieel erfgoed (van de haven) van Rotterdam. De ondernemers zien het opknappen van de elevatoren als blikvanger op Zuid, een manier om de Maassilo’s en omgeving weer uitnodigend en inspirerend te maken. De aanpak is een mooie impuls voor Rotterdam-Zuid en Stadshavens Rotterdam. 1.3 Facts over het object Object: Elevatoren Maassilo’s Rotterdam Onderdeel van: Graansilo complex Maashaven Locatie: Maashaven Zuidzijde Deelgemeente: Feijenoord Huidige functie: Elevatoren: geen Maassilo: evenementen- en ontmoetingsruimten, met kantoorunits voor starters uit de creatieve sector (beheerder: Creative Factory Event) Status: Industrieel erfgoed Architect complex: J.P. Stok Wzn, 1910 1e uitbreiding: J.A. Brinkman & L.C. van der Vlugt, 1930 2e uitbreiding: A.G. Postma en J.D. Postma, 1950 Website: www.elevatorenmaashaven.nl
3
De locatie van de maassilo met de elevatoren aan de Zuidzijde van de Maas
1.4 Uitvoering De uitvoering wordt gefaseerd opgepakt. In 2015 zullen de torens twee en drie worden gerenoveerd en later, in 2016, zal de derde toren worden gerenoveerd. De aandacht gaat daarom vooralsnog uit naar de restauratie van de torens en elevatoren twee en drie. Restauratiewerkzaamheden vinden plaats met inzet van werkzoekenden uit de deelgemeenten Feijenoord en Charlois. Bij voldoende geschiktheid zal hen een werkbetrekking worden aangeboden. De stichting Renovatie Cultureel Industrieel Erfgoed Elevatoren Maashaven (stichting RCIEEM) heeft tijdelijk het eigendom van de elevatoren van de gemeente Rotterdam overgeheveld gekregen. Na renovatie zal de stichting RCIEEM) in nauwe samenwerking met de gemeente Rotterdam een nieuwe functionele bestemming aan de elevatoren toedelen.
De projectlocatie met torens, elevatoren en loopbruggen
4
1.5 Uitvoeringsactiviteiten Sloopwerk • Het verwijderen van twee kranen, vanaf de waterzijde. Opslag top het terrein van Leeuwen Recycling • Het verwijderen van de oude achterconstructie van de reeds verwijderde gevelbeplating. • Het verwijderen van de loopbanden en machinale t.b.v. de loopbruggen van uit de maassilo’s • Het verwijderen van inventaris op de loopdekken tussen de torens. • Het verwijderen van inventaris in de torens, inclusief het verwijderen van alle houten delen. • Het verwijderen van overbodige staalconstructie t.b.v. de loopbruggen naar de torens. Constructie- en herstelwerk • Het inspecteren van de huidige staalconstructie. • Het schoonspuiten en verwijderen van roest ten behoeve van de staalconstructie. • Het herstellen van de beschadigde staalconstructie. • Het schilderen van de staalconstructie. Renovatie • Het aanbrengen van de houten onderconstructie ten behoeve van de vloerdelen in de bruggen, dekken en de vloeren in de torens. • Het aanbrengen van de vliesgevels ten behoeve van de torens. • Het aanbrengen van de bitumen dakbedekking ten behoeve van de torens. • Het aanbrengen van de spijlen balustraden ten behoeve van de loopbruggen en de loopdekken. • Het aanbrengen van het benodigde E/W/L-installatiewerk. 1.6 Financiën/beleidsplan De uitvoering van het project is rechtlijnig en uitvoeringsgericht. De projectactiviteiten zijn overzichtelijk. Daarmee is het project goed beheersbaar en zal in korte tijd worden uitgevoerd. Er is nauwelijks sprake van overhead. We gaan er daarom ook zonder meer vanuit dat de verwachte einddatum voor fase 1 van het project, 31 december 2015, gehaald zal worden. Ook de begroting is overzichtelijk. Het globale financiële plan ziet er als volgt uit: Kosten projectactiviteiten Promotie en Publiciteit Administratieve Kosten
€
Financiering
19.844 Bijdrage Privaat 12.040 EFRO subsidie 39%
€ 307.449 324.435
Bouwkosten
800.000 Bijdrage Zakelijk
200.000
Totale kosten (incl. btw)
831.884 Financiering
831.884
Betrokken initiatiefnemers en andere bedrijven hebben een bijdrage in natura en/of een financiële donatie toegezegd. Hiermee wordt een bedrag van 300.000 euro verwacht. Vanuit het Europese EFRO-fonds is een toezegging voor een subsidie ontvangen van 39% van de projectkosten. Aan bedrijven vragen we een bijdrage van € 200.000
5
2
Bouwkundig historische context
2.1 Bouw van de maassilo’s en elevatoren De Maashaven in Rotterdam is van oudsher een haven voor graanoverslag. Voor de opslag van het graan werd de Maashavensilo in 1906 gebouwd op basis van een ontwerp van architect J.P. Stok. Het ontwerp behelst een twintig meter hoge onderkelderde silo met een capaciteit van 20.000 ton. Hiermee behoorde deze Graansilo tot de grootsten van Europa. Door de groeiende vraag naar opslagruimte wordt in 1919 besloten de capaciteit van de bestaande silo te vergroten. De architecten J.A. Brinkman en L.C. van der Vugt ontwerpen een silo die twee maal zo hoog is als de eerste: een 48 meter hoge silo met een capaciteit van 44.000 ton. In 1950 wordt naar het ontwerp van de architecten A.G. Postma en J.D. Postma een tweede en laatste uitbreiding gerealiseerd. Dit ontwerp bestaat uit een tweeledig, bijna 40 meter hoog complex met een capaciteit van 22.000 ton. Aan de Brielselaanzijde bevindt zich een decoratief betonraster dat het complex een transparante uitstraling geeft. Door dit transparante element wordt de derde uitbreiding al snel “De Tuin” genoemd. De totale capaciteit na uitbreiding bedraagt 90.000 ton. Aan de buitenkant vormen de Maassilo’s een kolossaal en indrukwekkend betonnen bouwwerk. Drie op de kade geplaatste enorme graanelevatoren zogen het graan uit de schepen en transporteerden het naar de graansilo’s.
2.2 Behoud kenmerkend bouwwerk Havengebied In de jaren ’80 verliest het Maashavencomplex zijn functie. De toenemende automatisering blijkt niet aan het complex besteed. De graansilo blijft nog tot 2003 in gebruik voor opslag. In juli 2003 wordt het complex aangekocht door de gemeente Rotterdam. Om industrieel-cultuurhistorische en praktische (hoge sloopkosten) redenen is vervolgens besloten de graansilo te verbouwen tot een hotspot voor de creatieve industrie. De Maassilo wordt verbouwd tot een Creative Factory met De frivole elevatortorens met op de achtergrond de massieve graansilo in 1913. Foto: Gemeentearchief Rotterdam
6
diverse evenementenlocaties. Echter, de (graan) elevatoren met torens, loopbruggen en loopdekken bleven tot recentelijk buiten schot en zijn inmiddels in ernstig verval. De kolossale, massieve betonmassa van de graansilo is onlosmakelijk verbonden met de meer ranke en frivole graanelevatoren op de kaderand. De contrasten tussen beide bouwwerken maken, samen met hun historische overlevering, dat zij beeldbepalend zijn voor het Maashavengebied.
7
3
Elevatoren in breder perspectief
3.1 Ligging ten opzichte van de stad en haven Tussen de Beneluxtunnel en de Erasmusbrug liggen de Stadshavens van Rotterdam. Als gevolg van de verschuiving van de havenactiviteiten richting zee (o.a. de Tweede Maasvlakte) ontstaat er in dit gebied ruimte voor nieuwe bestemmingen op en langs het water. De renovatie van de elevatoren vormt onderdeel van het grotere gebiedsplan van revitalisering van de Maashaven en de Rijnhaven. Enkele studies en verkenningen die hiervoor het fundament hebben gelegd zijn: - Stadsvisie 2030; - Creating on the Edge, koers voor Stadshavens; - Uitvoeringsprogramma Stadshavens 2007-2015; - Duurzaam Stadhavens; - Gebiedsconcept Kop van Zuid-de SpringZ. De Rijnhaven en Maashaven vormen een van de vier deelgebieden binnen de Stadshavens. Deze havens liggen het dichtst tegen het centrum van de stad aan en vormen daarmee de showcase voor de Rotterdamse Stadshavens. Innovaties zullen hier de komende periode zichtbaar worden gemaakt. Zo bestaan er plannen voor het realiseren van een Floating City, een ‘stad’ drijvend op het water. Ook de creatieve industrie zal zich hier verder ontwikkelen, Creative City, en voor evenementen en manifestaties, Show City. Aan de zuidkant van de Maashaven zijn grote bedrijven gevestigd die het water benutten voor de aan- en afvoer van goederen. Ze zijn gehuisvest in beeldbepalende gebouwen die deels cultuurhistorische waarde hebben. Deze bijzondere gebouwen vormen een sterke troef van de Maashaven. Dat geldt ook voor het Maassilo-complex dat na renovatie van de elevatoren een belangrijke functie kan vertolken als overgangsgebied tussen centrum en andere woonwijken, en ook tussen watergebonden activiteiten en activiteiten op Zuid. Er bestaan al enige ideeën om de gerestaureerde elevatoren straks onderdeel te maken van deze overgang. Dit stichting RCIEEM sluit met haar initiatief aan op de lokale beleidskaders van de gemeente Rotterdam en het Rotterdamse Havenbedrijf1. Er ontstaat een duurzaam en aantrekkelijk gebied waarbij economie, ecologie en de woon- en werkmilieus op zuid goed op elkaar aansluiten. 3.2 Uitstraling Rotterdam heeft een creatieve en open bevolking die vernieuwende architectuur, stedelijk ontwerp en nieuwe bedrijfsmodellen omarmt. De Markthal, De Rotterdam en het nieuwe Centraal Station zijn voorbeelden van deze initiatieven met een grote spin-off. Het graansilocomplex in de Maashaven is ook zo’n voorbeeld van een toonaangevende aanpak. Het complex vormt een van de weinige overleveringen van de oude haven van Rotterdam. Het imposante bouwwerk is beeldbepalend voor de Maashaven. Door niet te kiezen voor een kostbare sloop van het betonnen gebouw, maar door 1
Zie bijvoorbeeld: -
Nationaal Programma Rotterdam Zuid, Uitvoeringsplan 2015 – 2018, Programmabureau NPRZ Structuurvisie stadshavens Rotterdam, vastgesteld door de gemeenteraad van Rotterdam, 2011
8
het te restaureren en door juist gebruik te maken van het karakter van het gebouw voor haar nieuwe bestemming (creatieve industrie en evenementenlocatie), geeft het gebouw met gewijzigde functie een nieuwe invulling aan haar omgeving. Door nu ook de elevatoren hierin op te nemen, ontstaat er straks een enorme blikvanger op Zuid. De elevatoren vormen de verbinding tussen de silo’s en het water. De Maashaven en het Maassilocomplex hebben een uitnodigende en inspirerende uitstraling op de herstructureringswijken in de nabijheid. Het geeft een impuls aan Rotterdam-Zuid en de Stadshavens Rotterdam.
Impressie van de huidige conditie van de graanelevatoren
Na afronding van het project, wanneer het eigendom weer is overgedragen aan de gemeente Rotterdam, zullen de gerenoveerde elevatoren bijdragen aan de ontwikkeling van de stads- en wijkeconomie en de leefbaarheid.
9
4
Meerwaarde van het project
De stichting RCIEEM bestaat uit een aantal betrokken ondernemers die met dit project een meerwaarde willen geven aan de volgende aspecten: - De totstandkoming van een gezond leef- en vestigingsklimaat in dit gebied. Tot voor enkele jaren verpauperde dit gebied. Met de face-lift van de graansilo’s en de graanelevatoren, ontstaan nieuwe kansen voor de wijk en voor de lokale economie. - De inzet van werkzoekenden tijdens de restauratie, leidt ertoe dat deze groep wordt opgeleid en werkervaring op doet. De stichting RCIEEM bestaat uit een aantal actieve Rotterdamse ondernemers. Via hun netwerken kunnen werkzoekenden die geschikt zijn aan een nieuwe werkbetrekking worden geholpen.
-
-
Deze unieke cultuur-historische bouwwerken roepen een herinnering op aan vroegere tijden. Het Maashavencomplex vormt een overlevering van het industrieel erfgoed. Het gerestaureerde complex draagt bij aan het instandhouden van deze herinneringen. De Maashaven wordt samen met de Rijnhaven de showcase van de Stadshavens van Rotterdam. Er wordt hier een hoogwaardig stedelijk milieu langs de kades en op het water gecreëerd.
10
-
Duurzame bouw van wooncomplexen en bedrijfsgebouwen geven een uitstraling die Rotterdammers en toeristen zal trekken. In de Maashaven zal stapsgewijs een Floating City, een drijvende woonwijk, worden ontwikkeld. De ‘stoere’ havengebouwen op de kades, zoals de Maassilo’s, geven het gebied een bijzondere uitstraling. De gerenoveerde elevatoren zorgen straks voor een vlekkeloze overgang tussen robuuste havengebouwen en activiteiten op het aangrenzende water. Op en rond het water ontstaat een nieuw, grootstedelijk woon-werk-leisure-milieu. Deze nieuwe levendigheid in Maashaven straalt af op de herstructureringswijken in de nabijheid. Na de renovatie bij de ontwikkeling van de nieuwe functie van het Maashavencomplex, maken ondernemers graag gebruik van initiatieven die op het gebied van industrieel erfgoed, kennis en educatie al bestaan in het havengebied. Wij denken hierbij o.a. aan EIC Mainport Rotterdam die al jaren de haven met activiteiten in de spotlights zet door havenexcursies, havenexposities, klassenrondleidingen door de haven. Samenwerking met het EIC gebouw op de landtong in Rozenburg kan ook een optie zijn. Kortom, de stichting RCIEEM staat open voor toekomstige afstemming met EIC Mainport Rotterdam.
11
5
Projectorganisatie
Een aantal actieve Rotterdamse ondernemers heeft zich verenigd in de stichting Renovatie, Cultureel, Industrieel Erfgoed Elevatoren Maashaven. Vervolgens heeft de stichting de gemeente Rotterdam aangeboden om het voortouw te nemen bij de renovatie van de elevatoren. De gemeente Rotterdam juicht dit initiatief toe en heeft de elevatoren tijdelijk overgedragen aan de stichting. Deze rechtlijnige aanpak vraagt om een sobere en overzichtelijke projectorganisatie. Het is de stichting die alle activiteiten met betrekking tot de projectorganisatie uitvoert. De stichting is dan ook verantwoordelijk voor de planning en de voortgang van het project. De administratieve organisatie wordt uitgevoerd door een extern bureau. Simpelweg omdat de capaciteit om dit binnen de stichting RCIEEM te verrichten, ontbreekt. De stichting RCIEEM zal de communicatie ten behoeve van dit project organiseren.
12
