Reisverslag Gambia Periode : vrijdag 29 februari t/m vrijdag 7 maart 2008 Deelnemers : Jan en Wilfried Holtus, Joop Keurentjes en Rob, Paul, Gerard en Peter de Haan Vrijdag 29 februari Allen arriveerden ruim op tijd op Schiphol om precies op tijd om 14.30 uur op te stijgen met vlucht OR 445 (Arkefly) naar BANJUL. Na 5 uur en 50 minuten (4739 km) landen we op het vliegveld en werden enthousiast begroet door het team van Sunrise met aan het hoofd Elsalinde Schuppers. Doordat de President van Gambia een hoge Afrikaanse gast ontving duurde de trip naar het hotel wat langer dan verwacht, omdat alle wegen gedurende enige tijd waren afgezet. Senegambia is een perfect hotel en het inchecken ging dan ook heel vlot. Omdat het buffet intussen was gesloten werd door Elsalinde voortvarend gehandeld en gereserveerd bij Green Mamba, een restaurant direct om de hoek van ons hotel. Prima wokrestaurant in een ontspannen omgeving en het biertje smaakte ieder opperbest. Ondertussen werden door Elsalinde wat anekdotes over Gambia verteld. Proosten ging vanaf dat moment op de Gambiaanse manier onder de kreet Lamma Lamma! En lekker eten Kei Lekker! Afgesproken morgenvroeg om 09.00 uur samen te ontbijten en om 10.00 uur de reis te starten. Zaterdag 1 maart Een lange dag, die ons per (te) kleine landrover bracht naar de hoofdstad BANJUL, daarna met de ferry over de Gambiarivier naar BARRA, vandaar door de drooggevallen rivierbedding naar Coconut Island en weer terug. Een bijzonder ervaring om nu in het daglicht en met een temperatuur van ca. 35/40 graden de omgeving in ons op te nemen. Direct bij het verlaten van het hotel wordt je geconfronteerd met de aanhoudende vriendelijkheden van enkelen om maar bij jou in een goed blaadje te komen. In het begin komt dit zeer charmant over, totdat je niet precies doet wat zij graag willen. Geld, taxi huur, gidsen, zieke schoonmoeder, meerijden op de landrover of wat ze allemaal niet verzinnen. Slechts enkele verharde wegen zijn aanwezig en het grootste deel van de reis gaat dus over onverharde wegen. Met deze temperatuur en al 5 maanden in het droge seizoen is het een stuiven van jewelste in de open landrover. Door de conditie van de wegen is de gemiddelde snelheid niet boven de 30 km. Het eerste dat de chauffeur doet is naar een benzinestation rijden en aan ons ( Penningmeester Paul) een voorschot te vragen op de door Wilfried afgesproken dagprijs. Hij betaald daar de benzine/diesel van en houdt en passant zijn verdienste er al vast af. Zo krijg je binnen 15 minuten al een inzicht hoe het financiële circuit hier werkt. De trip voerde ons via de hoofdstad Banjul naar de ferry. Een 4-tal boten varen op en af van Banjul naar Barra en het grootste deel van de handelsgoederen worden via deze schepen op alle mogelijke manieren heen en weer gesleept. Het is de grootste handelsroute tussen Noord en Zuid Senegal en het bewoonde gedeelte van Gambia. Er blijft geen vierkante centimeter op de boot onbenut. Het is een passen en meten tot de laatste auto of kar erop is. De monding van de Gambiarivier is heel breed. Je kunt de overkant niet zien. Op de boot wordt gehandeld in horloges, radio's, snoepgoed, ijs in alle mogelijke smaken, noten en wat niet meer. Bij aankomst aan de andere kant is het ook weer een drukte van belang. Ook kleine kleurrijk beschilderde boten worden ingezet om handelsgoederen te vervoeren. We zien zakken rijst of cement van 150 kg vanuit de boten op de hoofden van dragers gebracht worden naar huifkarren. Ons wordt verteld dat zij daar per zak 1 dalasi voor krijgen. En 30 dalasi is 1 euro. Langs de wegen lopen voornamelijk vrouwen met boodschappen op hun hoofd van en naar hun compound of markt. Wat opvalt, is de handel in hout. Grote stapels op hoeken van straten. Vooral om hun houtsvuurtjes aan te steken. In grote delen van Gambia is geen elektriciteit. Op enig moment verlaten we de steeds slechter wordende weg en rijden in de drooggevallen rivierbedding richting Coconut eiland. Later bleek dat onze chauffeur hier nog nooit geweest was en helemaal de weg was
kwijtgeraakt. Via via er toch aangekomen. De dorpsbewoners wachten ons op om ons met kleine bootjes naar de overkant te brengen. Het handelen over de prijs nam redelijk wat tijd en je moet goed weten wat je afspreekt. Als je even onzorgvuldig bent dan leggen zij het uit dat je voor een enkeltje betaald. En dus moet je de terugtocht (en dan is er weinig keuze) nog een keer extra betalen. En dat kunnen ze met een grote glimlach allemaal aan je meedelen. Terugglimlachen en blijven onderhandelen is een charmant antwoord. De Canabis-wietplantage - wederom na "zware"onderhandelingen - mogen bekijken. In een rond gebouwtje werden we verleid om ook een saffie te roken. Gerard is daar nog het dichtste bij geweest (ruiken :). Inlandse vruchten van de cashewtree gegeten en wat gedronken. Rob was in het bijzonder geïnteresseerd of het roken van saffies wel/geen positief effect had op hun seksleven. De terugweg naar Barra ging beduidend vlotter, maar daar stond een veel grotere file te wachten op de boten. Maar dat gaf ons de gelegenheid om op de plaatselijke markt wat rond te lopen. Engels en Europees voetbal is enorm populair. In een hutje geeft een schotelantenne het signaal door naar een groot videoscherm, waar mensen tegen een geringe vergoeding dan de beelden kunnen zien. Buiten staat op borden wanneer de wedstrijden worden gespeeld/uitgezonden. Veel jeugd loopt rond in Tshirts van clubs en namen van spelers erop. Samen met een schare jonge kinderen in het Barra Hotel wat gedronken en schriften en pennen uitgedeeld. Foto's van hen maken en die dan laten zien is een grote trekpleister. Op de ferry waren wij een van de laatste auto's en deze stond helemaal volgepakt met mensen en dieren. Onderweg moesten we stoppen omdat de President met zijn gasten in 3 grote Hummers onder begeleiding van zwaar bewapende voertuigen in grote vaart voorbij kwam. Wat een poppenkast. Om 19.30 terug in het hotel. Een groot glas bier, een lange verkoelende douche, lekker borrelen, napraten, eten en genieten van het entertainment vervolmaakte deze eerst dag. Geweldige ervaring. Op naar meer! Zondag 2 maart Na een goede nacht een lekker ontbijtbuffet en vervolgens met z'n allen naar de kerk. Op een paar kilometer van het hotel lag de St. Kizito's Parish. We werden verrast doordat net de kerkdienst was afgelopen en een grote stoet prachtig geklede mensen de kerk verliet. De sfeer onder de mensen was uitstekend. Veel lachende mensen en ook veel kinderen. Het bleek de mis van 08.30 uur te zijn. Om 10.00 uur begon de tweede viering en de kerk zat weer boordevol. Het bleek een speciale viering te zijn, waarin een groep van ca. 10 personen een wijding ondergingen en door handoplegging gesteund werden door hun familie en vrienden en alle gelovigen in de kerk. Na de mis kregen de kinderen in de kerk op een speelse manier godsdienstles. Wij hebben met enkele kerkgangers gesproken en foto's van hen mogen maken. Onze moslim vrienden (chauffeur plus maten) bleven geduldig buiten wachten totdat we klaar waren. Terug in het hotel hebben we de dag heel relaxed doorgebracht; een groepje naar het strand en zwemmen en de rest kletsen onder genot van bier en pizza's. Daarna een bezoek aan een likeurstokerij. Gezellig borrelen, buffet en entertainment. Maandag 3 maart Lag zal hij leven. In de gloria. GERARD jarig. Deze dag weer een excursie door Wilfried op een uitstekende manier vorm gegeven. Op naar het volkerenmuseum in Bakau. Onze chauffeur/gids wist veel over de geschiedenis van de verschillende stammen te vertellen. De getoonde voorwerpen, in het bijzonder de muziekinstrumenten zagen er goed uit. Ook vertelde hij, dat de Engelsen tijdens de tweede wereldoorlog elke 4e zoon verplicht hebben opgeroepen om in het Engelse leger te dienen. Een inwijding zorgt er voor, dat Gambianen onsterfelijk zijn en dus werden alle zonen ingewijd. Hij is er tot vandaag van overtuigd (of vertelt het heel overtuigend) dat in de 2e WO geen Gambiaan is omgekomen. Ik heb in mijn aantekeningen staan. (Zien: DVD-The Kingdom), maar weet nu niet meer waar dit op slaat. Aansluitend naar het krokodillenreservaat. Onder begeleiding mocht je een krokodil aanraken en dat hebben een paar dan ook gedaan. Via onverharde, hobbelige en stoffige wegen naar de afgelegen Lamin Lodge aan de Gambia rivier. Hier leefden ze van het kweken van oesters. Met een bootje een tocht gemaakt over de rivier en aan de takken van de mangrovestruiken groeiden de oesters. De "oesters" worden eruit gehaald en in twee kwaliteiten gescheiden. Een voor directe menselijke consumptie en de ander voor verwerking in
voedingsmiddelen. De schelpen worden kompleet gebruikt. Deels fijngemalen vermengd met kippenvoer (calcium), deels voor het maken van een witte verfstof en deels verwerkt tot cement en in zakken gestopt. In de Lodge, die gebouwd is op hope palen wat gedronken. Op naar de kust, naar Paradise Beach. We kwamen precies op tijd aan. Een drukte van belang met alle binnenkomende veelkleurig beschilderde vissersboten. Een rijke vangst zo te zien. Naast een paar soorten vis die direct aan de restaurantjes worden verkocht, wordt het meeste na schoonmaak sterk gezouten en op lange houten stellages gedroogd tot stokvis. Als souvenir kreeg ik een schelp van een grote monkvis mee. Door de vele kleuren en de lichtval om 15.00 uur was het goed fotograferen. De volgende ontmoeting was in het vissersplaatsje Tanji met Peter Paul Zwart, die voor de organisatie "Go for Africa" onlangs met zijn eigen auto in colonne vanuit Nederland naar Gambia was gereden en deze daarna schonk aan een organisatie in Gambia. Boeiende verhalen, zeker ook omdat de ParijsDakar rally niet kon doorgaan, vanwege roofovervallen in Namibië. De Kairoh Garden (1 ha) is een aantal jaren geleden gekocht door een Nederlandse dame, die met een Gambiaan is getrouwd. Zij bieden logies en restaurant faciliteiten. Om 18.00 uur terug in het hotel. Een zeer interessante (vermoeiende) dag, zeker ook vanwege de hitte en de staat van de wegen. 's Avonds een optreden van een heel goede band met zanger en zangeres. Dinsdag 4 maart Vertrek naar het Ettense Project in Naneto Seyoni. Bij ons voegde zich de Gambiaanse coördinator van de Stichting Yusupha. Eerst een aantal zakken rijst inslaan, die ter verwelkoming kado zouden worden gegeven aan het dorpshoofd. De school was ondergebracht in een aantal gebouwen, waar steeds twee klassen in zaten. We werden zwaaiend opgewacht en terug in de klas werd er les gegeven. Wij pennen en ballonnen uitdelen en foto's maken. Aandoenlijk hoe die mooie pikzwarte smoeltjes je aankijken en lachend hun mooie witte tanden laten zien. Aan het hoofd van de school staat een vrouw, die na 4 meisjes net 3 weken geleden haar 1e jongetje had gebaard. En dat was maar "goed"ook, anders had haar man (die niets uitvoert!) gedreigd er een tweede vrouw bij te moeten nemen. En daar zou zij dan niets tegen in kunnen brengen, want de moslims mogen 4 vrouwen hebben. Toen naar de medische post, waar we werden opgewacht door de vrouwelijke hoofdverpleegkundige en haar twee assistenten. In de droge tijd komen er gemiddeld 80 mensen om een diagnose vragen. Het meeste blijkt malaria te zijn, daarna huidproblemen en luchtweg aandoeningen. Zij kunnen medicatie voorschrijven en deze voorzover voorradig zelf leveren of als het ernstig is doorverwijzen naar een verder weg gelegen ziekenhuis. In de regentijd juni t/m september loopt het aantal klachten sterk op den komen er vaak meer dan 300 personen vragen om hulp. Zelf heb ik de indruk gekregen, dat dit nog wel eens veel meer kunnen zijn. Wat opvalt is, dat zowel de school als nu ook de medische hulppost geeft hulpvragen stelt. In dit (korte) bezoek is mij niet duidelijk geworden waarom dat is. Wel werden de door ons meegenomen hoeveelheden zeep en medische handschoenen in dank ontvangen. Daarna mochten we een bijzonder happening bijwonen. Het overleg van Wilfried en Yusupha met de dorpsraad. In een vierkant gebouw zaten de dorpsraadsleden, het dorpshoofd, zijn engels sprekende zoon, die de vergadering leidde en wij op lage bankjes. Na een introductie bleek dat er eigenlijk maar een onderwerp was COMMUNICATIE problemen. De dorpsraad had enige tijd geleden zonder overleg met de Stichting besloten zijn coördinator te vervangen door een nieuwe; het oude schoolhoofd. Vanaf dat moment loopt het in de ogen van de Stichting niet meer soepel. Van Wilfried voor- en achteraf wel wat inside informatie gekregen, maar dat bleef tijdens de meeting onaangeroerd. Wat mij opviel was dat alle dorpraadsleden incl het vrouwelijke schoolhoofd uitgebreid de tijd namen en kregen om ons steeds weer opnieuw te verwelkomen. Dankbaar te zijn voor de steun van de Stichting. Maar allen hielden ook uitdrukkelijk vast aan hun keuze voor de nieuwe coördinator. Ze vroegen de Stichting hun keuze te accepteren en geen (onnodig) kontakt meer te hebben met de oude coördinator. Door Wilfried werd een vragen-/wenslijst overhandigd met het verzoek of ze daar in de komende weken een antwoord op zouden willen geven. Dit werd toegezegd. Een respectvol democratisch inspraakproces. De vrouw - temidden van deze mannenwereld- heeft mij geïntrigeerd en daarom heb ik daar een groter aantal foto's van gemaakt. Vlakbij het dorp is een opvangplaats voor geestelijke gestoorden. Mannen en vrouwen in varkensstallen aan de ketting vastgebonden. Degene die dit hebben gezien (ik bewaakte de landrover) waren danig onder de indruk van wat ze daar te zien kregen. Onmenselijke toestanden,
waarbij zelfs de vraag opkwam of deze mensen echt geestelijk gestoord waren of niet. Geen teken dat er enige vorm van observatie of behandeling plaatsvond. Dit vraagt om AANDACHT. Zelf heb ik mij uitstekend vermaakt met een grote groep jonge kinderen eea gadegeslagen door de ouderen uit die omgeving. Hoogtepunt met zijn allen zingend en swingend in de landrover. Op de terugweg werden we uitgenodigd door Yusupha om zijn compound te bezoeken. We hebben daar dankbaar gebruik van gemaakt en gezien hoe het familieleven in Gambia is georganiseerd. De familie koopt een stuk land en bouwt daar een muur omheen en zo is weer een nieuwe compound geboren. Voor alle gezinnen worden hutjes gebouwd en een gezamenlijk gedeelte voor bv een waterput, toilet, groentetuin, fruitbomen en waar wat vee rondscharrelt. Hier bestaat de familie uit 3 broers met hun gezin (weer veel kinderen). Alleen Yusupha heeft betaald werk en alle families leven hiervan. Buiten staat een grote pan met soep en dit wordt door een van de vrouwen aan voorbijgangers voor een paar centjes verkocht. Het wordt dan wel begrijpelijk dat het gemiddelde inkomen in Gambia € 1,00 (30 dalasi) bedraagt. Ons bezoek wordt erg op prijs gesteld. Er viel veel na te praten na deze enerverende dag. Woensdag 5 maart Een rustdag, gelegenheid om de buurt te verkennen, het zwembad op te zoeken, lekker aan het strand te bivakkeren of inkopen te doen op de marktjes. En daar heeft ieder ook dankbaar gebruik van gemaakt. Aan het eind van de dag met een groepje een bird watching tour gemaakt door het park van het hotel. Prachtige opnames kunnen maken. Hoe zal het er wel niet uitzien ca 4-5 weken na het regenseizoen vanaf eind oktober-medio november?? Een nieuwe reis plannen in 2009? Donderdag 6 maart Na het ontbijt op weg naar Serrekunda. Bezoek gebracht aan het doveninstituut. Hier worden ca 250 kinderen professioneel opgevangen en in hun handicap begeleid. Een aantal klassen bezocht en in een klas ook meegedaan met een algebraopgave. Goed om te zien, dat de leerlingen daar zeer aktief bij betrokken waren, omdat de leraar een fout maakte en zij (wij ook trouwens) daar melding van maakten. Joop voelde zich helemaal op zijn gemak en heeft collegiale gesprekken gevoerd met leraren en Jan heeft een schilderij gekocht, die door de handarbeidleraar was gemaakt. Elk kind krijgt een warme lunch en ze betalen daar een symbolisch bedrag van 1 dalasi voor. De stichting sponsort 1 kind en dat geld wordt mi goed besteed. We waren allen onder de indruk van de wijze waarop dit instituut wordt gerund. Daarna naar het blindeninstituut waar ca 60 kinderen worden opgevangen en begeleidt. Ook hier sponsort de Stichting 1 kind en ook dat geld is goed besteed. Hier bleek behoefte te bestaan aan braillemachines, speciale ordners, cassettebandjes (Joop meegenomen) en batterijen voor de recorders. Ook hier valt op hoe betrokken de begeleiders zijn en hoe liefdevol ze met de kinderen omgaan. In beide instituten kregen we te horen dat slechts heel weinig kinderen blind of doof worden geboren. Veruit de meesten krijgen de handicap later door ziekte, slechte hygiëne of te lang wachten om naar een medische hulppost, doktor of ziekenhuis te gaan. Vrijdag 7 maart Weer een familiefeestje. Paul & Lia 38 jaar getrouwd! Een bezoek gebracht aan een Moeder Theresa huis, een opvangplek voor kinderen. Hier werken 5 zusters, waarvan 3 uit India. Het is een oase van rust en schoonheid. Daarna een bezoek gebracht aan de school en medische post van een bevriende stichting uit Lobith in Latriya. Ook dit project mag er zijn. Een school voor ca. 250 kinderen en een medische hulppost met een arts aan het hoofd. Daardoor kunnen hier opnames plaatsvinden en bevallingen en operaties worden uitgevoerd. Eén baby van 1 uur en haar moeder al zittend op de rand van haar bed gefeliciteerd. Met een arts aan het hoofd krijg je veel meer ondersteuning in de vorm van geld en middelen vanuit de overheid en dat was ook duidelijk zichtbaar. Deze arts zag het ook als zijn roeping om in dit meer afgelegen gebied te blijven werken. In de middag de markt weer bezocht en de laatste inkopen gedaan. Nog een afsluitende duik in de oceaan. Onze spullen ingepakt en ruim op tijd met bussen naar de luchthaven, waar een collega van Elsalinde, Yvonne ons een voorrangsbehandeling gaf bij het inchecken en zorgde dat we van de VIP
room gebruik konden maken. En dat kwam ook nog extra goed uit, omdat het toestel ca. 1,5 uur vertraging vertrok. Na een perfecte vlucht rond 06.15 uur geland op Schiphol. Wel werden we direct al aan de gate door een hasjhond besnuffeld en extra gecontroleerd door de douane. Ook van de beide goed ingepakte 2 djembee's van Wilfried was aan de onderkant de verpakking opengesneden, kennelijk om te zien of er iets in verborgen zat. Tenslotte: We zijn allen met een welvoldaan gevoel teruggekomen. Hebben mede door de uitstekende leiding van Wilfried in betrekkelijk korte tijd veel kunnen zien van het land, de mensen, de verschillende initiatieven en in het bijzonder ook de projecten van de Stichting Etten Busara Gambia. Chapeau wat jullie daar hebben bereikt in vaak moeilijke omstandigheden en veel succes gewenst in de komende jaren! Peter de Haan
