Civis Mundi GEESTELIJKE EN ANDERE COMPLEMENTAIRE KANKERBESTRIJDING Wim Rietdijk *
Bespreking van: Hans Moolenburgh: U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Lemniscaat 2011, 333 pp. , 25 euro.
Reguliere ziektebestrijding vs. meer holistische alternatieven Het is goed dat de mainstream bestrijding van kanker concurrentie ondervindt van complementaire wijzen van aanpak. Daardoor alleen al is U kunt meer dan u denkt welkom. De auteur, de arts Hans Moolenburgh sr., is een prominent vertegenwoordiger van die concurrentie, waarvan een wezenlijk aspect is dat de ziekte niet zozeer een "technische storing" behelst als wel de uiting is van een meer holistisch gebeuren. Dat wil zeggen: er ging iets mis met het leven en samenleven van de patiënt. Dit impliceert al direct een belangrijke psychische component in de genese van kanker. Dat dit niet de gehele waarheid kan zijn, volgt al uit de omstandigheid dat genetische factoren ook een rol blijken te spelen, mede bij de kwaliteit van het in dit verband belangrijke immuunsysteem. In sommige families komt meer kanker voor dan in andere, en ook inzake de gevoeligheid voor de belangrijke factor stress spelen genen een belangrijke rol. Over de relevantie van die stress zijn mainstreamers en alternatieven het ook wel eens, evenals over die van ongezonde eetwijzen en voeding. Ik denk trouwens dat de meesten eveneens wel zullen beamen dat de psyche van Napoleon een rol zal hebben gespeeld bij zijn "onkwetsbaarheid" toen hij bij zijn Egyptische expeditie een "pesthuis" bezocht en zich liet aanraken door zieken. Moolenburgh onderscheidt "gepasteuriseerde" en "Hippocratische" geneeskunde, namen voor respectievelijk "technocratische" reguliere ziektebestrijding en meer holistische alternatieven. Hij is in ruime zin geen vriend van de technocratisch-
pagina 1 van 6 - www.civismundi.nl
reductionistische visie op de wereld, de mens en de geneeskunde. Hij draagt verder de homeopathie een warm hart toe, maar die komt niet uitvoerig aan de orde in dit boek. Voor mij was wel nieuw zijn verklaring voor de (eventuele) werking van homeopatische medicatie. Globaal gesteld: als je een druppel homeopathisch medicijn verdunt in een zwembad, en daarna een druppel uit dat laatste weer zich laat verspreiden in een tweede bad, waaruit je opnieuw een druppel oplost in een flesje, dan werkt de homeopathische kracht van de inhoud van dat flesje niet via de chemie van één of nul genezende moleculen daarin, maar via informatie die van de aanvankelijke druppel via de zwembaden naar de inhoud van het flesje wordt doorgegeven. Nadere voorstelbare fysische onderbouwing is in elk geval zeer gewenst. Voor mij is het steeds weer moeilijk te bevatten dat statistische vergelijking van resultaten nog steeds niet voor iedereen zonneklaar heeft kunnen duidelijk maken hoe effectief nu homeopathie en andere niet-reguliere geneeswijzen zijn in vergelijking met de mainstream aanpak. Ergens moet toch tenminste één van de betrokken "scholen" weigeren om op integere wijze vergelijkend onderzoek op te zetten en de resultaten te beoordelen. In Moolenburghs boek ligt de nadruk, zoals gezegd, niet op de homeopathie maar op zaken zoals gezond leven - lichamelijk en geestelijk - , en de heilzame werking van bepaalde (vele) mineralen en kruiden. Opvallend is dat de auteur twee glazen rode wijn per dag aanbeveelt. (Bij drie pleegt de grens van probleemdrinken te worden gelegd; in elk geval haalde de schrijver de 85.) Het aangeduide geestelijk gezonde leven komt op mij wat braaf-conventioneel over: veel liefhebben, weinig gevoelens van afschuw. Het herinnert mij iets te veel aan de meeste freudiaanse en andere psychotherapieën waarvan het uitgangspunt steeds pleegt te zijn: "de oorzaak van uw moeilijkheden ligt bij uzelf". Ik kan mij daarentegen goed voorstellen dat in Freuds tijd en nog lang daarna psychische en met name seksuele storingen hun wezenlijke oorsprong vonden en vinden in "ongezondheden" van de heersende moraal, of voordat internet-dating verscheen, in de uiterst primitieve seksmarkt en de nog steeds voortdurende enorme schaarste aan seksueel aantrekkelijke individuen, manlijke en vrouwelijke, en zowel lichamelijk als geestelijk. Ik wil maar zeggen: fikse doses kritiek op "de boven ons gestelden" en hun waardenstelsel kan geestelijk wel eens meer bevrijdend en gezonder zijn dan de nogal vaak al te nadrukkelijk aangeprezen Universele Liefde en vaag-christelijke waarden. Dat neemt niet weg dat machteloze of geen oplossing in het verschiet ziende boosheid stellig niet goed is voor ons gestel. Maar in het verlengde van 'schrijvers terechte uitvoerige nadruk op ons immuunsysteem als beveiliger van
pagina 2 van 6 - www.civismundi.nl
onze gezondheid tegen vijanden van buitenaf, zou ik ook veel nadruk willen leggen op ons psychische immuunsysteem. De werking daarvan werd zeer to the point eens geformuleerd door de Poolse aforismenschrijver Jerzy Lec: "Met mij gaat het uitstekend: mijn vijanden bleken precies de schurken te zijn waarvoor ik hen altijd al had gehouden". Moolenburgh staat sterk een individuele aanpak voor bij de preventie en vooral de therapie van kanker. Dit maakt een vergelijking van zijn resultaten met die van de reguliere geneeskunde natuurlijk niet gemakkelijker. Ook maakt het de patiënt afhankelijker van zijn/haar "toevallige" arts in vergelijking met een grote inventaris van reguliere medicijnen en andere therapieën. Zolang er geen degelijker statistische vergelijkingsmateriaal beschikbaar is over de werking van de vele mineralen en kruiden die van alternatieve ("Hippocratische") zijde tegen kanker en andere ziekten worden aanbevolen, is het moeilijk om een gefundeerd oordeel te geven over het relevante vrij grote deel van het boek. Het belangrijkste punt van verschil ten aanzien van kanker tussen enerzijds Molenburgh en de "Hippocraten" en anderzijds de regulieren is wel dat de eersten de vorming van de gezwellen vooraf zien gaan door een algemene vergiftiging, verzwakking of beschadiging door stress van het organisme, en met name van het immuunsysteem. Dit kan zowel geestelijke als lichamelijke gronden hebben. In de visie van de regulieren echter begint de ziekte (de gezwelvorming) bij één ontspoorde cel. De auteur is soms behoorlijk radicaal. Op p. 164 raadt hij de lezer aan, "de atheïstische materialistische instelling van de heersende wetenschappelijke elite met geen tang aan te raken..."
Detail-opmerkingen Illustratief voor zijn positie is verder dat de auteur meent dat ons subtiele immuunsysteem door de "gepasteuriseerde" geneeskunde via massavaccinatie, koortsremmers, antibiotica en anderszins wordt geschaad. In zijn therapie wisselde hij chemokuren en niet-toxische therapieën vaak af, zodat het immuunsysteem zich kon herstellen. Waar de auteur diverse lichaamszuiveringen bespreekt - zoals het koffieklisma -
pagina 3 van 6 - www.civismundi.nl
dringt zich bij mij toch weer de vraag op naar statistische aanwijzingen voor de doelmatigheid van zulke zuiveringen. Hieraan voeg ik toe dat voor vele van 'schrijvers onconventionele preventie- en therapeutische ingrepen mijn intuïtie hem neigt bij te vallen. Toch houd ik ook wel mijn hart vast bij zijn vooropstellen van "de unieke verrichting door het team van arts en patiënt" die volgens hem elke behandeling ook van kanker is. In aansluiting op wat ik hierboven al schreef zou ik bij het verbeteren van de relatie van de patiënt met de wereld - waarop Moolenburgh veel nadruk legt - toch meer nadruk willen leggen op innerlijke weerbaarheid van de eerste tegenover die slechte wereld dan op "Universele Liefde". Maakte Jahweh tegenover de door plagen geteisterde Job zich ook niet wat erg gemakkelijk af van enigerlei verantwoording toen hij Zijn overigens indrukwekkende antwoord gaf aan Zijn klagende schepsel: "Waar waart gij toen ik de aarde grondvestte?" Ik bedoel: er wordt ons wel erg vaak aangeraden om ons ook innerlijk te schikken naar overmachtige omgevingen of goden, als weg naar gezondheid of morele correctheid. Op de pp. 276 e.v. houdt de auteur zich bezig met "de spirituele functie van organen". Zo zou de maag niet alleen voedsel selecteren, maar bovendien kaf van koren scheiden bij vele andere van buitenaf naar ons toekomende invloeden, van meer geestelijke aard. Analoog ten aanzien van andere organen. Dit lijkt mij wel zeer speculatief. Op p. 284 las ik de passage: "Ik ben ervan overtuigd, dat de evolutieleer is voortgekomen uit dezelfde duistere regionen waar de echte kankerpandemie vandaan komt." Deze extreme uitspaak moet wel worden gezien in het kader waarin de auteur de evolutieleer kennelijk ziet: als betrekking hebbend op een proces zonder diepere richting of zin. Een proces dat alleen bij toeval tot hogere levensvormen leidt: doordat de sterksten de zwaksten opeten. Overigens anderzijds: als enige Hogere Macht de evolutie als "opgang" heeft georganiseerd (door Intelligent Design bijvoorbeeld), dan staan we wel voor het pijnlijke feit dat die Macht dan toch maar dat "systeem" van "de hogeren moorden de lageren uit" heeft geïnstitutionaliseerd, en daarmee onnoemelijk veel wreedheid: het recht van de sterkste... Op p. 306 vat de auteur veel samen door zijn ("Hippocratische") kankertherapie te kenmerken als actief op drie niveaus, namelijk die van het lichaam, van de geest en van de ziel. Hij gaat er ook van uit dat ons leven wordt geleid. Op p. 313 beschrijft hij hoe hij in
pagina 4 van 6 - www.civismundi.nl
de oorlog bij een razzia ontkwam. Ik ben het met hem eens dat er veel meer coherentie ("leiding") bestaat in het gebeuren dan de standaardwetenschap momenteel aanvaardt, maar moet bij het ontsnappingsverhaal toch wel denken aan de niet-ontsnapten, en aan zes miljoen Joden... Op p. 317 lezen we dat een tumor ook de neiging heeft iets duidelijk te maken aan de patiënt, op iets de aandacht te vestigen wat niet goed is.
Controverse tussen twee medische visies verzoenbaar In dit boek staan niet alleen twee medische visies tegenover elkaar, maar ook twee wereldbeschouwingen of paradigma's. Ik behoor tot de weinigen die menen dat deze zijn te verzoenen. Als ik een lijfspreuk zou moeten kiezen, dan koos ik "God is coherentie". Daarbij past uiteraard die variant van het holisme die - in tegenstelling tot het zogenoemde reductionisme - stelt dat de veelvuldige samenhangen tussen verschijnselen een normaal onderwerp vormen van de rationeel-experimentele wetenschap, ook wanneer die samenhang meer dan lokaal is. Zo'n standpunt is in het geheel niet vergezocht, alleen al daardoor niet dat zowel experimenteel als theoretisch nu is aangetoond dat er in de fysica inderdaad bovenlokale "orkestraties" optreden waarbij ver van elkaar plaatsvindende processen in een soort feedback met elkaar verlopen, wat grote bovenlokale coherentie impliceert. Een spectaculaire manifestatie van dit verschijnsel staat bekend als de paradox van Einstein, Podolsky en Rosen (bekend als EPR). Het enige probleem is nog dat antiholisten kunnen volhouden: "bovenlokale samenhang bestaat in beginsel inderdaad incidenteel, maar globaal schept die geen zodanige orde in het universum dat je van holistische verschijnselen kunt spreken." In elk geval kan een zekere mate van holisme na EPR niet meer als onwetenschappelijk worden gekenmerkt. Wat mij blijkbaar tot uitzondering maakt is dat ik, onder gelijktijdige aanvaarding van - meer of minder ingrijpende - bovenlokale verschijnselen tegelijk vasthoud aan rationele, deterministische natuurwetten. Sterker nog, ik constateer dat de bovenlokale, "holistische" coherenties juist demonstreren dat de wereld nóg meer samenhangend en rationeel-ordelijk in elkaar zit dan zelfs de negentiende-eeuwse, pre-quantummechanische fysici meenden. Voor mij vormen enerzijds bovenlokale, "holistische" samenhang en anderzijds
pagina
5
van
6
-
www.civismundi.nl
rationalistisch determinisme geen tegenstelling. Voor wie meer wil weten waarop deze positie wetenschappelijk steunt, verwijs ik naar vooral de eerste vier secties van paragraaf 6.1 van mijn website, welke laatste is te vinden door de aantoetsing van het woord scientifization. (De site heet The Scientifization of Culure.) Daar vindt men ook verdere literatuurverwijzingen.
Al met al schreef Molenburgh een stimulerend boek, al is het volgens deze recensent schade berokkend door een ongerechtvaardigd negatieve houding tegenover de benadering door de "Pasteurs", die aansluit bij die van Galileï, Newton en Einstein.
* Dr. C.W. Rietdijk is wis- en natuurkundige en tevens cultuurfilosoof. Zie wat dit laatste betreft zijn magnum opus The Scientifization of Culture (1994) en zijn Wetenschap als bevrijding (1997) ---------------------------------
pagina 6 van 6 - www.civismundi.nl
