ONTBIJTGRANEN
Onterecht verheerlijkt K. Depoorter en S. Bonnewyn
Kijk een dag lang naar kinderprogramma's en u hebt zeker een tiental reclamespotjes voor ontbijtgranen gezien. Deze producten kennen een enorm succes bij kinderen, maar zijn ze wel zo gezond als sommige fabrikanten beweren?
R
egelmatig schrijven we dat het aantal kinderen met obesitas schrikwekkend stijgt. Wie tijdens zijn jeugd te kampen heeft met overgewicht, maakt een zeer grote kans om ook als volwassene obees te zijn en daardoor misschien te lijden aan hartproblemen, diabetes of zelfs kanker. Een ernstig probleem dus, maar daar liggen de fabrikanten en marketeers van heel wat energierijke voedingsproducten niet van wakker.
oktober 2008 . nr. 524 . test-aankoop
19
De gewichtstoename bij kinderen en volwassenen is te wijten aan weinig lichaamsbeweging en de consumptie van voeding rijk aan vet en suiker. Veel voeding die ons dagelijks wordt aangeprezen in reclamespotjes valt daaronder. Als volwassene staat u daar sceptisch tegenover, maar op kinderen hebben deze boodschappen een onmiskenbaar effect. Zij willen de producten en de merken die ze kennen van op tv en stellen zich uiteraard niet de vraag of die wel of niet gezond zijn. Ontbijtgranen behoren tot de meest geadverteerde producten op tv tijdens primetime voor kinderen. Die agressieve marketing heeft als gevolg dat
Junk Food Generation Er is een verband tussen slechte eetgewoontes en overgewicht bij kinderen enerzijds en reclame voor ongezonde voedingsproducten anderzijds. De 220 leden van Consumers International, waaronder Test-Aankoop, en de International Obesity Taskforce willen een einde stellen aan de marketing voor ongezonde voeding bedoeld voor kinderen, en zetten daarom de campagne "Junk Food Generation" op poten. De organisaties vragen de Wereldgezondheidsorganisatie om een internationale code voor te dragen die de marketing voor ongezonde voeding bij kinderen aan banden moet leggen. Van de regeringen verwachten we dat ze de code opnemen in hun wetgeving. Concreet eist de code een verbod op publiciteit voor ongezonde voeding: > via radio- en televisiespotjes tussen 6 u. en 21 u.; > via nieuwe media: websites, sociale netwerksites en sms-berichten; > in scholen; > d.m.v. geschenken, speelgoed of verzamelobjecten om ongezonde voeding voor kinderen te promoten; > d.m.v. bekende personen en wedstrijden. Wie dit initiatief wil steunen, kan de modelcode ondertekenen op www.junkfoodgeneration.org.
20
ze in vele gezinnen dagelijks op de ontbijttafel komen. Tijd voor een grondige analyse dus.
Grote en kleine spelers Wie aan ontbijtgranen denkt, denkt aan Kellogg's, de absolute marktleider. In België heeft het merk meer dan 40 verschillende soorten ontbijtgranen. Op de tweede plaats staat Nestlé die, net als Kellogg's, zowel op volwassenen als kinderen mikt. Daarnaast zijn er ook diverse merken van distributeurs en een aantal kleine spelers zoals Weetabix, Cribbits, Crownfield ... Voor onze test selecteeren we hoofdzakelijk ontbijtgranen met chocolade omdat die het meest geliefd zijn bij kinderen. Onze steekproef telt 17 verschillende soorten van 15 merken. We gingen na of de ontbijtgranen gezond zijn, welke trucs worden toegepast om ze aan de (kleine) man te brengen en of de informatie op het etiket correct en volledig is.
Overdosis suiker Als we mogen geloven wat op een aantal verpakkingen staat, dan zijn ontbijtgranen zeer gezond en daardoor geschikt voor iedere dag of meer nog: voor elke morgen, middag en avond! Dat zou dus betekenen dat ze evenwichtig zijn samengesteld, veel vezels en weinig vet, suiker en zout bevatten. De resultaten van onze labanalyses zijn wat meer genuanceerd. We beoordeelden de producten op basis van de Europese wetgeving omtrent gezondheids- en voedingsclaims en de richtlijnen van het Britse Food Standards Agency. > Vetten: we spreken van een laag vetgehalte wanneer het 3 % of minder bedraagt van het geheel. Het vetgehalte van de producten uit onze test varieert van 1,2 % (Honey Pops van Kellogg's) tot 13,6 % (Champion). De producten van Kellogg's behoren tot de minst vette. Het zijn ook de enige waar geen (palmof kopra-)olie aan wordt toegevoegd. > Verzadigde en transvetzuren: deze vetzuren hebben een negatieve invloed op het cholesterolgehalte in het bloed en kunnen op termijn hart- en vaatziekten veroorzaken. Samen mogen ze niet meer dan 1 ,5 % van het geheel uitmaken om
test-aankoop . nr. 524 . oktober 2008
een A te kunnen krijgen. Verzadigde vetzuren vonden we bij iets meer dan de helft van de producten in een te grote hoeveelheid terug. Transvetzuren waren nergens te bespeuren, wat ons zeer tevreden stemt. > Suiker: het zwakke punt van de ontbijtgranen is het suikergehalte. Een laag suikergehalte is 5 g per 100 g of minder. Vanaf 12,5 g is er (voor ons) sprake van veel te veel suiker. Alle ontbijtgranen uit de test overschrijden ruimschoots deze grens. Cora spant de kroon met 37,6 g per 100 g. Dat betekent dat een derde van een portie Cora suiker is, wat hetzelfde is als twee klontjes. > Zout: tegen onze verwachtingen in wordt de grenswaarde geen enkele keer overschreden. Lidl en Match krijgen zelfs een A, wat betekent dat er in een portie van 100 g minder dan 0,3 g zout zit. N°1 heeft met 0,4 g het hoogste zoutgehalte. > Vezels: hoe meer vezels, hoe beter. Vandaar dat fabrikanten er graag mee pochen. De resultaten variëren van zeer slecht tot zeer goed. Honey Pops en Crocc Choc bevatten minder dan 3 % vezels, Chococlams bestaat voor 9 % uit vezels en is daarmee het beste product voor dit onderdeel.
Geen ideaal etiket gevonden Informatie over voedingswaarde ontbreekt op geen enkele doos, maar is bij het ene merk al wat uitgebreider dan bij het andere. Colruyt, Match, Cora, N°1 en Spar hebben het enkel over de totale energie en de hoeveelheid eiwitten, vetten en koolhydraten die hun product aanvoert. Bij de andere worden de verzadigde vetzuren, suiker, vezels en zout eveneens vermeld. Naast al deze gegevens, staat op de ideale verpakking ook nog de GDA, de Guidelines Daily Amount (geeft aan hoeveel een portie bijdraagt aan energie en noodzakelijke voedingsstoffen in verhouding tot de dagelijkse richtlijn) op de voorkant, de voedingswaarden per 100 g, per portie en per portie met melk. Bij 13 producten staat een portie (tussen 30 en 40 g) op het etiket en iets meer dan de helft raadt aan om de ontbijtgranen met melk (telkens 125 ml) te eten.
Aantal spots per zender
Aantal spots per dag
Zondag
Zaterdag
Vrijdag
Woensdag
Dinsdag
Maandag
Donderdag
Aantal spots per uur op weekdagen
12 -13u. 13 -14u. 14 -15u. 15 -16u. 16 -17u. 17 -18u. 18 -19u. 19 -20u. 20 -21u.
6 -7u. 7 -8u. 8 -9u. 9 -10u. 10 -11u. 11 -12u.
Inhoud (g)
Vetten (g/100g)
Verzadigde vetzuren (g/100g)
Transvetzuren (g/100 g)
Suiker (g/100 g)
Zout (g/100 g)
Vezels (g/100 g)
Etikettering
ONTBIJTGRANEN: TESTRESULTATEN A B C D E
375 750 375 375 500 375 375 750 375 750 500 500 500 375 500 375 375
A C A A A C C A C A A A C C C C C
C A A C A A C A C C C A C C A C C
A A A A A A A A A A A A A A A A A
E E E E E E E E E E E E E E E E E
A A C C C C C C C C C C C C C C C
A C C A C A A C A C C E A C E C C
B B A B A C A B A B C B E B E E E
zeer goed voor dit criterium goed redelijk zwak slecht
MERK en benaming MATCH Knapperige tarwevlokken met chocolade CROWNFIELD (LIDL) Choco Moons RÉVA (INTERMARCHÉ) chocobilles CORA Maïsbolletjes omhuld met chocolade KELLOGG’S Chocos WEETABIX Weetos choco NESTLÉ Chocapic GOLDEN BRIDGE (ALDI) Choco Chips NESTLÉ Nesquik ARO (MAKRO) Choca chips SPAR Choco flakes KELLOGG’S Honey Pops CRIBBITS (COLRUYT) Choco Clams DELHAIZE choco fillies CARREFOUR KIDS crocc choc N°1 (CARREFOUR) Chocoboom CHAMPION CHOKIS Céréales fourrées au chocolat
PRIJS per kg (in mei 2008)
EINDBEOORDELING 0
C C C C C C C C C C C C C D D D D
100
min.
max.
4,13 2,65 3,71 4,21 6,38 7,36 7,17 2,65 6,83 2,64 3,84 6,46 2,1 6 2,42 3,81 6,53
4,24 2,92 3,76 4,53 7,5 9,57 8,61 2,65 8,11 2,64 3,98 7,98 2,4 6,64 3,84 4,08 6,53
oktober 2008 . nr. 524 . test-aankoop
21
Enorme prijsverschillen Weetabix en marktleiders Kellogg's en Nestlé zijn veel duurder dan de warenhuismerken. De prijs van Weetabix Weetos Choco is vier keer zo hoog als die van Cribbits Choco Clams van Colruyt.
•
Een typisch voorbeeld van misleiding. Wie deze boodschappen leest, denkt dat de ontbijtgranen een bron van calcium zijn, terwijl enkel de eventueel toegevoegde melk calcium bevat. Verder op de verpakking wordt de consument aangeraden om meerdere keren per dag deze ontbijtgranen te eten.
De beste etikettering vonden we terug op de verpakking van Réva Intermarché: duidelijk, volledig en zeer praktisch. Een voorbeeld voor de andere ... althans wat de vorm betreft. De hoeveelheid suiker die wordt vermeld is helaas veel lager dan wat wij gemeten hebben (22,7 g i.p.v. 36,1 g). Carrefour Kids betrapten we eveneens op een leugen. Op de doos staat dat de ontbijtgranen voor 6 % uit vezels bestaan, maar dat is sterk overdreven. In werkelijkheid gaat het om 2,7 %.
Hoe moeder en kind overtuigd worden via de verpakking ... Aan cartoons, gezondheidsclaims en andere verkooptrucs op de verpakkingen geen tekort. Alle geteste producten hebben hun eigen typetje of figuurtje dat tot de verbeelding van de allerjongsten moet spreken. Kellogg's en Nestlé gaan nog een stapje verder door geschenkjes in de verpakkingen te verstoppen of een weblink naar onlinespelletjes te vermelden. Ook
Inspiratieloos? Welke voeding is goed voor uw kind en welke niet? Tips voor een gezond en evenwichtig ontbijt leest u in ons magazine Test Gezondheid 87 van oktober/november.
22
de moeders worden aangesproken, zij het niet met een geschenk of cartoon. Claims als "verrijkt met vitaminen en mineralen" moeten hen over de streep trekken. We vonden ze terug op 12 van de geteste producten. Nestlé en Weetabix beweren (terecht) dat hun granen volkoren zijn.
... en via reclamespots op tv De reclametijd voor, tijdens en na kinderprogramma's is gegeerd. Kinderen zijn immers erg beïnvloedbaar door tv-spotjes en hebben op hun beurt een grote invloed op de aankoop van voedingsmiddelen voor zichzelf, maar ook op de aankopen voor het hele gezin. Ouders kunnen moeilijk weigeren wanneer zoon- of dochterlief begint te zeuren in de supermarkt en dat is ook fabrikanten en marketingboys niet ontgaan. Gedurende één week in april hebben we alle televisiespotjes voor ontbijtgranen opgenomen die werden uitgezonden op 14 zenders die in België kunnen worden bekeken. De enige producten bestemd voor kinderen waarvoor toen geadverteerd werd, zijn Loops en Chocos, beide van Kellogg's. Gemiddeld waren maar liefst 34 Kellogg's-spotjes te zien per dag. Op VT4, VTM, Nickelodeon en Club RTL kwamen ze het meest voor. Het aantal spots per dag is het grootst op woensdag en tijdens het weekend, en op weekdagen net voor (tijdens het ontbijt!) en na schooltijd.
test-aankoop . nr. 524 . oktober 2008
NIET GESCHIKT VOOR IEDERE DAG Geen "Beste Koop" of "beste uit de test" deze keer. Onze analyses bevestigen wat we reeds vermoedden: ontbijtgranen bevatten over het algemeen te veel suiker en ook op vlak van vet en zout kunnen de producten nog worden verbeterd. Dat is de verantwoordelijkheid van de fabrikanten. Wij willen dat ze de samenstelling van hun producten aanpassen. Een positieve noot is dat we bij geen enkel merk transvetzuren hebben gevonden. Wij houden zeker geen pleidooi om ontbijtgranen van de tafel te verbannen. Er bestaan inderdaad een hele resem aan andere ontbijtproducten en tussendoortjes voor kinderen die nog veel meer suiker, zout en/of vetten bevatten. Wel hebben we problemen met het té positieve beeld dat de marketeers willen ophangen. Zowel moeder als kind worden d.m.v. goed uitgekiende marketing aangespoord om dagelijks en als het kan zelfs meerdere keren per dag ontbijtgranen te eten met het oog op een evenwichtige en gezonde maaltijd. Die hypocrisie moet ophouden! Ontbijtgranen zijn vanwege hun samenstelling niet geschikt voor dagelijkse consumptie en variatie en meer evenwicht in de eerste maaltijd van de dag zijn ten zeerste aangeraden.
KANT-EN-KLARE GERECHTEN
Openen, verwarmen en aanvallen! S. Bonnewyn en G. Starquit
D
e kant-en-klaarmaaltijden veroverden 10 jaar geleden de vers- en diepvriesafdelingen van supermarkten. Vele daarvan dragen zelfs de handtekening van vermaarde koks! Rekening houdend met de markttrends testten we 25 verschillende bereide gerechten op basis van vlees, gevogelte of vis, verkocht in verschillende supermarkten. Het betrof ultraverse, gekoelde producten, vacuümverpakte of onder een beschermende atmosfeer verpakte maaltijden, en diepgevroren producten.
Bijna volledige etiketten
We hebben het mes gezet in de snelle en handige "kant-en-klare" maaltijden. Hoewel hun microbiologische kwaliteit doorgaans goed is, geldt dat helaas niet altijd voor hun voedingsevenwicht. Onze smaakpapillen konden het met sommige gerechten wel vinden.
22
test-aankoop . nr. 499 . juni 2006
De meeste onderzochte kant-en-klaargerechten beschikken over een etikettering die in orde is met de wet. Op de meeste producten prijken immers de verkoopbenaming, de ingrediëntenlijst, de hoeveelheid ingrediënten uit de verkoopbenaming, de uiterste gebruiksdatum (TGT) of datum van minimale houdbaarheid (THT) in het geval van een langere bewaartijd, de bewaar- en gebruiksvoorwaarden, de naam en het adres van de fabrikant of verdeler, en het nettogewicht. De vermelding van een specifieke behandeling (vacuümverpakking of verpakking onder beschermende atmosfeer) ontbreekt in 10 gevallen en verschillende reppen met geen woord over de bereidingswijze. We ontdekten twee foutieve verkoopbenamingen (ondanks een correcte ingrediëntenlijst): de "steak pepersaus" van McCain is niet meer dan een plak rundvlees, en bij de "tongrolletjes met garnalen" van Maiski blijkt het eigenlijk om schar te gaan. Volgens ons onderzoek van 2004 droeg 70 % van de producten een voedingswaarde-etikettering (eiwitten, koolhydraten, vetten en energie). In deze nieuwe test viel enkel het gerecht
Bewaring: van 7 dagen tot 18 maanden Elke verpakkingswijze heeft haar voor- en nadelen. Het voornaamste verschil betreft de bewaarperiode van het product. Diepgevroren
Diepgevroren
Verpakt onder beschermende atmosfeer De lucht in de verpakking wordt vervangen door een gasmengsel (vooral stikstof en koolzuurgas). Zonder zuurstof kunnen op deze manier verpakte producten niet meer oxideren. De eventueel aanwezige micro-organismen (bacteriën, schimmels enz.) vinden dan geen gunstige voorwaarden meer voor hun ontwikkeling. Resultaat: een veel langere houdbaarheid in de koelkast (tussen 7 en 15 dagen). > Voordeel: net zoals vacuümverpakte producten behouden deze gerechten al hun smaak, vitaminen en mineralen. Aantrekkelijke aanblik omdat men het gerecht kan zien in de verpakking. > Nadeel: de minste beschadiging van de verpakking, zelfs onzichtbaar, destabiliseert de beschermende atmosfeer, vermindert de houdbaarheidsduur of maakt het product oneetbaar (woekering van schimmels of bacteriën).
> Voordeel: zeer lange bewaartijd (12 tot
18 maanden, naargelang van het aantal sterren van uw diepvriezer). > Nadeel: onmogelijk het product te zien vóór de aankoop. Men moet het stellen met de aanlokkelijke foto op de verpakking. Maar die blijkt soms bedrieglijk. Vacuümverpakt Verse producten worden vacuümverpakt (in een speciale plastic folie) voor ze met stoom worden klaargemaakt. Een op deze manier verpakt product kan 21 dagen bewaard worden, op een temperatuur van maximaal 4°C. > Voordeel: de gerechten behouden hun smaak, vitaminen en mineralen. Kunnen ingevroren worden. > Nadeel: weinig aantrekkelijke verpakking (het plastic kleeft aan het voedsel). Vaak duurder dan diepgevroren producten.
van Maiski uit de boot. Sommige producten vermelden ook het zetmeelgehalte, de hoeveelheid enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren, en het cholesterolgehalte. Wat betreft de voedingswaarde bedraagt het doorgaans aanvaarde foutenpercentage 10 %. Dit werd vastgelegd in een richtlijn uit 1976. We hebben die drempel verlegd naar 15 %, gezien de ruime waaier aan gebruikte ingrediënten, de complexiteit van de verschillende bereidingen en de moeilijkheid voor de fabrikant om voor elk ingrediënt porties met een constant gewicht samen te stellen. Maar de resultaten zijn teleurstellend: slechts in 6 gevallen komt de etikettering van de voedingswaarde relatief goed overeen met de werkelijkheid (overschrijdt de foutenmarge van 15 % niet). We kunnen ons dus afvragen of het wel zin heeft een onjuiste etikettering van de voedingswaarde op de verpakking te drukken. Bovendien stellen we vast dat de meeste etiketten de voedingswaarde enkel per 100 g en niet per portie vermelden. Dit
Vacuümverpakt
Verpakt onder beschermende atmosfeer
is handig wanneer men twee producten wil vergelijken, maar de consument heeft er bitter weinig aan. Speciale claims of beweringen zijn zeldzaam op de verpakking van bereide gerechten. Logisch ook, want voor dit type van product is de consument niet geïnteresseerd in bijzondere eigenschappen. Hij wil vooral een lekker en gemakkelijk te bereiden product.
Microbiologische kwaliteit bijna altijd bevredigend We onderzochten en kwantificeerden bacteriën, gisten en schimmels. De aanwezigheid van te veel kiemen duidt immers op een niet-naleving van de hygiëneregels, op ontoereikende bewaaromstandigheden, een gebrekkig productieproces of grondstoffen van slechte kwaliteit. In onze test bleek de bacteriologische kwaliteit bijna altijd onberispelijk, met uitzondering van 4 producten (omdat ze te veel kiemen bevatten - onschadelijk voor de gezondheid), waarvan 1 vacuümverpakt
en 3 verpakt onder een beschermende atmosfeer. Het gaat om de "kalfsmignonnette met pasta, tomatencoulis met paprika’s" van Delhaize (Comme Chez Soi), de "Atlantische zalmfilet en puree van broccoli" van Fleury Michon, de "varkensblokjes zoetzuur met rijst" van Weight Watchers en de "tongrolletjes met garnalen" van Maiski. Twee stalen krijgen een C. Voor de diepgevroren producten zijn alle testresultaten goed. Door het voedsel in te vriezen, worden de kiemen niet gedood, maar ze kunnen zich alleszins niet meer ontwikkelen.
Voedingsonevenwicht Minder dan de helft van de bereide gerechten kan op het vlak van de voedingswaarde bevredigende resultaten voorleggen. Iemand die enkel dit soort maaltijd eet, zal dus met een voedingsonevenwicht te kampen krijgen. In onze analyse bevat een derde van de producten te weinig eiwitten, meer dan 40 % voert niet genoeg koolhydraten aan en
juni 2006 . nr. 499 . test-aankooop
23
minder dan 50 % bevat een aanvaardbaar vetgehalte. Een derde van de geteste producten is te vet omdat ze te veel saus bevatten. Een te hoog zoutgehalte is dan weer schadelijk voor het lichaam. De aanvaardbare hoeveelheid is 3 g per maaltijd. Maar heel wat bereide gerechten (38 %) overschrijden die drempel.
een "traditioneel" voedingspatroon. En als men zich gaat verdiepen in de zetmeelhoudende ingrediënten (aardappelen, rijst of deegwaren), ontdekt men dat meer dan de helft van de zetmeelhoudende stalen er onvoldoende van aanbieden. Kortom, veel van deze gerechten zijn onevenwichtig.
Ervan uitgaand dat een maaltijd een bepaalde hoeveelheid groenten moet bevatten, moeten we vaststellen dat slechts 4 gerechten er genoeg aanbieden. Achttien geteste producten bevatten dan weer te weinig vlees, gevogelte of vis per portie, en vormen dus een ontoereikende bron van eiwitten in vergelijking met
BEREIDE GERECHTEN: TESTRESULTATEN (gerangschikt volgens kwaliteit)
Gemeten gewicht (g)
Etikettering
Voedingswaarde
Zoutgehalte
A B C D E n.
beste uit de test Beste Koop voordelige keus zeer goed voor dit criterium goed redelijk zwak slecht niet van toepassing
Opmerkingen bij de voedingswaarde
Delhaize
Varkenslapje met spinazie en aardappelen
Ultravers 580
A
B
B
Evenwichtig
Cora
Kippenvleugeltjes met mosterdsaus, farfalle en kleine groenten
Vacuüm
296
B
C
A
Weinig groenten en zetmeelhouders
Delhaize
Warm gerookte Atlantische zalm in mosterdsaus, prei en natuuraardappelen (absoluut Zweeds)
Vacuüm
527
A
D
E
Weinig groenten, te veel saus
Delhaize
Lamsstammetje in eigen jus met erwtjes en wortelen en aardappelpuree
Vacuüm
589
A
D
E
Evenwichtig maar erg zout
So Fresh (Carrefour)
Schartong met garnalensausje met rijst en groentjes
MAP
434
A
D
C
Weinig vis en groenten en te veel saus
Paul Bocuse
Kalfsragout, morieltjes en borstplaat van aardappels
MAP
287
A
D
B
Weinig vlees, groenten en zetmeelhouders en te veel saus
365 (Delhaize)
Kalkoenragout met mosterdsaus en aardappelpuree
Vacuüm
419
B
D
C
Weinig groenten, te veel saus
Nr 1 (Carrefour)
Kippenreepjes met champignonroomsaus & aardappelpuree
Vacuüm
461
B
D
D
Weinig groenten en te veel saus
So Fresh (Carrefour)
Kalfsfricassee in jagerssaus met aardappelpuree met olijven
MAP
447
A
D
D
Weinig groenten en zetmeelhouders en te veel saus
Lidl
Gemarineerde stukjes kip en krokante groentjes geserveerd met basmatirijst
Vacuüm
385
B
C
A
Weinig kip, zetmeelhouders en groenten, en te veel saus
Vacuüm 443 Ultravers 515 Vacuüm 342
A A B
C D D
B E B
Weinig groenten, te veel saus Weinig groenten, te veel saus Geen groenten en weinig zetmeelhouders
239
A
C
A
Weinig groenten en geen zetmeelhouders, maar beveelt aan er te eten
Moffen van kip en aardappel- en wortelpuree Varkensgebraad met een mosterdsaus Patron Bernard (Colruyt) Kabeljauw in dijonsaus met wortelpuree
Vacuüm 330 Ultravers 451 Vacuüm 463
A B A
C D D
B D D
Weinig kip, zetmeelhouders en groenten Niet genoeg groenten Weinig groenten en zetmeelhouders en te veel saus
Delhaize (Comme Chez Kalfsmignonnette met pasta, tomatencoulis met paprika's Soi)
Vacuüm
433
A
D
D
Weinig groenten en zetmeelhouders en te veel saus
MAP MAP MAP
298 390 522
A A C
C C D
A A E
Weinig vis, groenten en zetmeelhouders Weinig vlees en groenten Weinig groenten en te veel saus
Diepgevroren
348
A
C
A
Weinig vlees, zetmeelhouders en groenten, en te veel saus
Diepgevroren 406
A A A
B D C
A B A
Weinig kip Weinig vis en groenten en te veel saus Weinig vis en groenten en te veel saus
Merk
Benaming
Verpakking (1)
M N L
VERS
MP
Patron Bernard (Colruyt) Kipfilet in Provençaalse saus met rijst en paprika
Delhaize Cora
Kipfilet met supremesaus en aardappelpuree Zalm met zuring en aardappelen
Jean Stalaven
Zalm in folie met fijngesneden groenten en dragon
Fleury Michon Armand Borremans
Fleury Michon Weight Watchers Maiski
Atlantische zalmfilet en puree van broccoli Varkensblokjes zoetzuur met rijst Tongrolletjes met garnalen
MAP
DIEPGEVROREN Mc Cain
Steak pepersaus
Iglo Iglo Weight Watchers
Kip en linguine met basilicum Tropische tongfilets met fijne groenten Kabeljauw in tomatensaus, pasta en groenten
(1) MAP = verpakt onder beschermende atmosfeer
24
test-aankoop . nr. 499 . juni 2006
Diepgevroren 445 Diepgevroren 386
Om die hiaten op te vullen, moeten ze worden aangevuld met soep, een bord rauwkost, een snee volkorenbrood of een kom rijst. De saus baart ons nog de meeste zorgen. Alle gerechten bevatten saus (behalve de "Atlantische zalmfilet en puree van broccoli" van Fleury Michon) en vaak
B
B
4,99 8,61
A
B
B
3,39 11,46
A
B
C
6,15 11,67
C
B
C
4,49 7,62
A
B
C
4,99 11,51
A
C
C
5,90 20,58
A
C
C
3,69 8,81
C
B
C
2,99 6,49
A
C
C
4,50 10,07
A
C
C
1,99
A A A
C C C
C C C
3,94 8,89 4,45 8,64 3,89 11,39
A
D
D
4,99 20,87
A A A
D D D
D D D
4,65 14,08 5,99 13,27 5,68 12,28
E
B
D
8,99 20,79
E E E
B C C
D D E
4,39 14,74 5,40 13,86 5,87 11,25
A
D
D
3,64 10,45
A A A
D D D
D D D
4,00 9,85 3,67 8,25 4,09 10,58
0
100
prijs/kg
Smaakproef
A
EINDBEOORDELING
per verpakking
Microbiologische analyse
PRIJS (in €)
in grote hoeveelheden. We hebben wel goed nieuws wat betreft de glutamaten (smaakversterkers). De gemeten hoeveelheden zijn perfect aanvaardbaar.
De "proef" op de som We riepen de hulp in van twee proefpanels. Het ene panel bestond uit professionals (docenten in het hotelwezen), het andere uit liefhebbers. Hoewel de ene al wat kritischer was dan de andere, waren ze het over het algemeen met elkaar eens. Eenderde van de gerechten werd goedgekeurd wat aanblik, geur en smaak betreft. De diepgevroren producten zakken echter voor de smaaktest. En dan hun verleidingskracht in de rekken. In sommige verpakkingen (ultravers en verpakt onder beschermende atmosfeer) is de inhoud zichtbaar. Deze gerechten ogen dan ook vaak beter. Voor andere kan de consument zich enkel op de foto beroepen, waarop het gerecht er vaak smakelijker uitziet dan in werkelijkheid. Sommige zien er zelfs veel minder uitnodigend uit dan op de foto: na een ritje in de magnetronoven zijn de groenten slap en is de saus bruin geworden, met klonters op de plastic verpakking. De pommes duchesse die men op de verpakking van de tongfilets van Iglo ziet, blijken gewoon een puree te zijn.
WWW.TEST-AANKOOP.BE > Als u meer wilt weten over de diëtetiek
van de bereide gerechten, kunt u er de brochure "Een klare kijk op etiketten van kant-en-klaargerechten" op naslaan op www.test-aankoop.be. Ook te bestellen door te bellen naar 02 542 32 32. > Vragen over dit artikel kunt u rich-
ten aan
[email protected].
De prijs van de bereidingen Uit een marktstudie is gebleken dat de consument bereid is € 5 te betalen voor een kant-en-klaargerecht. En 73 % van de prijzen van onze stalen overschrijdt dat bedrag niet. Maar het resultaat ziet er helemaal anders uit wanneer men de prijzen per kilo gaat vergelijken. Pas dan komen er grote verschillen aan het licht tussen de goedkoopste, "Gemarineerde stukjes kip en krokante groentjes geserveerd met basmatirijst" van Lidl (€ 5,17), en de duurste, "Zalm in folie met fijngesneden groenten en dragon" van Jean Stalaven (€ 20,87). Over het algemeen zijn ze dus duurder dan de ingrediënten van een traditionele, evenwichtige maaltijd.
•
5,17
BESTE KOOP Goed nieuws voor de consument: erg weinig glutamaten, een goede bacteriologische kwaliteit en een aanvaardbare eindbeoordeling, die zelfs gunstig blijkt bij de proeftest. Toch enkele bedenkingen bij het gebrek aan voedingsevenwicht van deze bereidingen, die het best aangevuld worden met een klein voorgerecht (soep of slaatje), een portie rijst of een snee brood. Dit soort praktische voeding is dus zeker niet geschikt voor alledaags gebruik. De beste uit de test en Beste Koop is een ultravers product, het Varkenslapje met spinazie en aardappelen van Delhaize (€ 4,99). De diepgevroren producten kregen stuk voor stuk een negatieve beoordeling door hun smaak en presentatie op het bord.
MN Varkenslapje (DELHAIZE)
juni 2006 . nr. 499 . test-aankooop
25
Test
Katrien Depoorter en Gwendolyn Maertens
Sinaasappelsap Grote verschillen in smaak, dito in prijzen. Veel distributie- en eerste prijsmerken moeten qua kwaliteit niet onderdoen voor de nationale merken.
HOE WIJ TESTEN We hebben 26 sinaasappelsappen geselecteerd. Na een bestudering van het etiket onderzochten we in het labo of er suiker of water aan het sap werd toegevoegd en of de authentieke aroma’s aanwezig zijn. Vervolgens beoordeelde een panel van 60 proevers de smaak.
Een Belg drinkt vier keer meer frisdrank dan vruchtensap
DEGUSTATIE De proevers kregen telkens een beker met sinaasappelsap zonder te weten om welk merk het ging. Na het proeven drukten ze hun appreciatie uit op een 9-puntenschaal. Vervolgens berekenden we de gemiddelde appreciaties van ieder sinaasappelsap.
anneer het op sinaasappelsap aankomt, gaat er niets boven vers geperst. Vindt u het uitpersen een tijdrovend karwei, dan is industrieel sinaasappelsap een goed alternatief. In de supermarkt zijn diverse soorten te koop. Wij testten sappen op basis van sinaasappelconcentraat en zogenaamde "direct sappen". Die laatste zijn het duurst én het lekkerst.
W
frisdrank consumeert. Jammer, want deze dorstlessers bevatten veel vitaminen. De helft van de verkochte vruchtensappen zijn sinaasappelsappen. Op de tweede plaats stonden vroeger de appelsappen, nu de multivruchtensappen. De distributie- en eersteprijsmerken doen het heel goed, maar met 29 % marktaandeel is Minute Maid de absolute leider. Appelsientje, Sunland en Granini volgen op ruime afstand.
Vruchtensap onbemind In vergelijking met andere dranken, doen vruchtensappen het in ons land niet zo goed. Een Belg drinkt er jaarlijks gemiddeld 30 liter van, terwijl hij 120 liter www.test-aankoop.be
Minder water drukt kostprijs De consument houdt het meest van vers geperst sinaasappelsap. Direct sap is niet hetzelfde, maar komt » april 2010 • 541 Test-Aankoop 29
Test FRUITSAP IS GEZOND, VERS FRUIT NOG GEZONDER Fruitsap kan bijdragen tot een gezond eetpatroon, maar vers fruit is nog beter. Vanwege het hoge suikergehalte houdt u het beter op één glas sinaasappel- of ander vruchtensap per dag. • Een stuk vers fruit - of het nu om een appel, sinaasappel, pompelmoes off ana anass ga gaat g aatt - is is een een belangrijke belang b l grijk jjke e ananas b on van bron bro nk ko koolhydraten oolhyd lhydra atten, koolhydraten, voedingsvezels, v oed ding gsve ezels l m mineralen ineralen l n en n vitaminen vitaminen. tam mine en
Tijdens het productie- en bewaringsproces van het sap van deze vruchten gaat een groot deel van die voedingsstoffen verloren. • Fruitsap kan de honger niet stillen zoals een stuk fruit. • Ook als fruitsap ongezoet is, is er suiker in aanwezig. Die is afkomstig van de vruchten zelf. Een glas ongezoet sinaasappelsap bevat evenveel suiker als een glas frisdrank, namelijk 14 gram. Toch is fruitsap beter dan frisdrank door de aanwezige voedingsstoffen. • Opgelet: vers sinaasappelsap bevat veel vitamine C. Plaatst u het sap in de koelkast voor een tijdje, dan gaat veel van die vitamine C verloren.
» qua smaak toch aardig in de buurt. Het woord zegt het zelf: direct sappen zijn sappen die zo goed als onmiddellijk na het uitpersen van de sinaasappels worden gebotteld. Ze krijgen een korte warmtebehandeling om de houdbaarheid te verhogen, maar meer houdt hun productieproces niet in. Anders is het met de sappen op basis van concentraat. De fabrikant verwijdert een groot deel van het aanwezige water om te besparen op de transportkosten. Hij laat de sappen indampen tot een achtste van hun oorspronkelijke volume. Wat overblijft, is een kleverige massa die ook in diepgevroren toestand vloeibaar blijft en dus optimaal bewaard en gemanipuleerd kan worden. Eens aangekomen in het land van bestemming lengt men de massa weer aan met water. Vervolgens krijgen de sappen een warmtebehandeling om microbiologische aantasting tegen te gaan en een langere houdbaarheid te verkrijgen. Niets dan voordelen dus met deze procedure? Toch niet. Tijdens het verwijderen van het water verdwijnen ook aroma's uit het sap. Die kunnen worden opgevangen en later opnieuw worden toegevoegd, maar de oorspronkelijke smaak is definitief verloren. Ook de warmtebehandeling is nefast voor de smaak.
Vrijgesproken van fraude Het transport van de direct sinaasappelsappen is duur doordat de sappen een groter volume hebben en ze constant gekoeld moeten worden. Om de kostprijs te drukken, kunnen fabrikanten een aantal frauduleuze ingrepen doen. Zo kunnen ze goedkopere sappen van clementines, mandarijnen of pom-
HET PRODUCTIEPROCES VAN SINAASAPPELSAPPEN OP BASIS VAN CONCENTRAAT Het merendeel (92,5 %) van de industriële sinaasappelsappen is gemaakt op basis van concentraat. Het grootste voordeel van dit productieproces is de besparing op de transportkosten.
De sinaasappels worden geperst in het land waar ze zijn geteeld.
Het sap wordt verwarmd tot al het water verdampt. Het citrusconcentraat dat overblijft heeft een volume dat acht keer kleiner is dan het oorspronkelijke volume. Dat giet men in vaten van 250 kilogram en vriest men in tot -18° C.
De vaten worden geëxporteerd in diepvriescontainers of koelschepen. Eens bij ons aangekomen wordt het concentraat ontdooid, aangelengd met water en gebotteld.
30 Test-Aankoop 541 • april 2010
www.test-aankoop.be
brik
A
A
A
A
1,08
75
0,79
1
pet
A
A
A
B
0,79
68
365 Sinaasappelsap uit geconcentreerd sinaasappelsap
0,55
1
brik
A
A
A
B
0,55
63 61
Gemiddelde prijs per liter
Smaakproef
1
ELDORADO Sinaasappelsap met pulp
min. max.
Etiket
Aroma's
EINDSCORE OP 100
TESTRESULTATEN Authenticiteit
BESCHRIJVING
Verpakking
PRIJS
Inhoud in liter
SINAASAPPELSAPPEN
Fruitsap op basis van concentraat CARREFOUR Sinaasappel met pulp
0,99
1,35
GOLDHORN Sinaasappelsap uit concentraat
0,55
0,61
1
brik
A
A
A
B
0,56
MINUTE MAID Original 100 % puur sinaasappelsap
1,30
1,76
1
brik
A
A
A
B
1,39
61
EVERYDAY Sinaasappelsap uit concentraat
0,55
0,57
1
brik
A
A
A
C
0,55
60
MATCH Sinaasappelsap
1,10
1,59
1
brik
A
A
C
B
1,37
60
CARREFOUR DISCOUNT Sinaasappelsap uit concentraat
0,83
0,90
1,5
brik
A
A
C
B
0,56
60 60
CORA Sinaasappelsap
0,99
VITAFIT Sinaasappelsap uit geconcentreerd sinaasappelsap DR. SIEMER Sinaasappelsap uit geconcentreerd sinaasappelsap
0,83
0,92
0,61
1
brik
A
A
C
B
0,99
1,5
brik
A
A
A
C
0,56
59
1
brik
E
A
C
C
0,61
54
GRANINI Sinaasappel rijk aan pulp
1,59
2,11
1
pet
C
A
A
C
1,78
56
APPELSIENTJE Premium Sinaasappel
1,10
1,80
1
brik
A
A
E
B
1,38
20
DELHAIZE Sap geconcentreerd sinaasappel
1,21
1,35
1
pet
A
A
E
B
1,25
20
N°1 Sinaasappelsap op basis van sinaasappelsapconcentraat
0,61
0,79
1
brik
C
A
E
B
0,64
20
WINNY Sinaasappelsap uit concentraat
0,61
0,89
1
brik
A
A
E
B
0,74
20
OXFAM Sinaas
1,45
1,59
1
brik
A
A
E
C
1,50
20
BIO-TIME Sinaasappelsap uit geconcentreerd vruchtensap
1,69
1,99
1
fles
E
A
E
C
1,82
20
TROPICANA Pure Premium Original orange, sinaasappelsap
2,49
3,45
1
brik
A
A
n.
A
3,04
76
BIO DELHAIZE Sinaasappelsap 100 % puur sap
1,85
2,02
0,75
fles
A
A
n.
A
2,60
74
2,19
1
brik
A
A
n.
B
2,19
72
2,69
1
brik
A
A
n.
B
2,69
67
1
pet
A
A
n.
B
2,98
66
Direct sap
CORA Puur sinaasappelsap DELHAIZE Geperst sinaasappelsap MATERNE Geperste sinaasappelen, 100 % fruit
2,85
3,23
WINNY 100 % Sinaasappelsap
1,18
1,28
1
brik
A
A
n.
B
1,21
64
CARREFOUR DISCOUNT Sinaasappelsap met pulp
1,39
1
brik
A
A
n.
B
1,39
64
ELDORADO 100% puur geperst sinaasappelsap
2,29
1
fles
A
A
n.
B
2,29
61
pelmoezen toevoegen of het sap aanlengen met water en suiker. Een gespecialiseerde fraudeur zit er niet om verlegen voedingszuren, mineralen of aminozuren toe te dienen om die fraude te verbergen. Ons labo kan dit gelukkig allemaal opsporen. Conclusie: alle 26 geteste sinaasappelsappen zijn authentiek.
Hoezo zonder toegevoegde suikers? Ziet u "zonder toegevoegde suikers" prijken op de verpakking, dan raden we aan de ingrediëntenlijst te controleren. Om de zure smaak te corrigeren, mogen fabrikanten namelijk een kleine hoeveelheid suiker (15 gram per liter sap, uitgedrukt in droge stof) toevoegen en toch de claim "zonder toegevoegde suikers" gebruiken. Wanneer er nog meer suiker aan te pas komt (maximaal 150 gram per liter sap, uitgedrukt in droge stof), dan moet dat op de verpakking in de vorm van "gezoet" of "met toegevoegde suiker". Uit analyses in het labo bleken onze sinaas» www.test-aankoop.be
HOE LEEST U DE TABEL
"Zonder toegevoegde suikers" neemt u beter niet al te letterlijk
Verpakking pet = petfles, brik = kartonnen verpakking, fles = glazen fles Etiket Een aantal vermeldingen zijn verplicht voor alle sinaasappelsappen. Wanneer er een gezondBeste van de test Beste Koop Voordelige keuze
Zeer goed Goed Redelijk Zwak Slecht
n. niet van toepassing Goede kwaliteit
Niet kopen
heidsclaim op de verpakking staat, moet de fabrikant informatie over de voedingswaarde meedelen. Authenticiteit Sap op basis van concentraat is authentiek als er geen suiker werd toegevoegd, een direct sap is dat wanneer er geen water werd toegevoegd. Aroma's Zijn de authentieke aroma's nog aanwezig na de reconstructie van het sinaasappelsap? C betekent in een te lage concentratie, E betekent dat er veel te weinig zijn.
» april 2010 • 541 Test-Aankoop 31
Test Sinaasappelsappen pp p p p pp p Onze keuze
75
63
76
64
CARREFOUR AR ARREFOUR RREFOUR Sinaasappel met pulp
365 Sinaasappelsap
TROPICANA Pure Premium
WINNY 100 % sinaasappelsap
Correcte geur, aangename smaak met goede zoetzuurbalans, goede hoeveelheid pulp aanwezig. € 0,99-1,35
De geur is goed, correcte smaak met aanvaardbare zoetzuurbalans. Geen pulp aanwezig. € 0,55
Frisse sinaasappelgeur, aangename smaak, goede hoeveelheid pulp. Lijkt op vers geperst sap. € 2,49-3,45
Frisse sinaasappelgeur, correcte smaak met goede zoetzuurbalans, goede hoeveelheid pulp aanwezig. € 1,18-1,28
WEGWIJS IN FRUITIGE DRANKJES In de wet staat dat fruitsap voor 100 % uit sap van vruchten moet bestaan. Drankjes met minder fruit moeten een andere naam krijgen.
» appelsappen op basis van concentraat telkens vrij van toegevoegd suiker.
Te lakse wetgeving inzake aroma's Zoals reeds gezegd voegt de fabrikant in het land van bestemming aroma's en water toe aan het concentraat. Volgens de wet moeten dit de authentieke aroma's zijn die verloren zijn gegaan tijdens het productieproces. Ze moeten in die mate hersteld zijn dat het sap dezelfde karakteristieken vertoont als een gemiddeld sap verkregen van fuit van dezelfde soort. Bij tien sappen op basis van concentraat blijkt dat niet het geval. De karakteristieke aroma's komen niet of in een te lage concentratie voor. Wij zijn van mening dat dit euvel verholpen kan worden mits een aanpassing van de wetgeving. Momenteel ontbreken er duidelijke normen en officiële analysemethodes om fraude te kunnen opsporen. Enkel gespecialiseerde labo's zijn er toe in staat. Dit maakt het de fabrikanten wel heel gemakkelijk om de wet aan hun laars te lappen. Bovendien willen we ook systematische controles zodat misbruik kan worden uitgeroeid.
Petfles maakt product duurder Van links naar rechts: direct sap (100 % sap van vruchten), vruchtensap op basis van concentraat (idem), vruchtendrink (50 % sap van vruchten), vruchtenlimonade (minstens 10 % sap van vruchten), limonade met vruchtenextracten (enkel extracten, soms ook sap en andere delen van vruchten), limonade (geen sap van vruchten, wel suiker water en aroma’s).
32 Test-Aankoop 541 • april 2010
De nationale merken zijn duurder, maar niet noodzakelijk lekkerder. Hoe groter de verpakking, hoe minder u betaalt per liter. Uit onze marktstudie blijkt dat de consument petflessen verkiest boven brik. Hou er rekening mee dat dit de prijs van het product fors de hoogte in jaagt. Sinaasappelsap in petflessen is gemiddeld 34 cent per liter duurder dan sinaasappelsap in brik. ¬
www.test-aankoop.be
Katrien Depoorter en Christian Rousseau
ETHISCH ONDERZOEK
Een wrange nasmaak In Europa is 95 % van het sinaasappelsap afkomstig uit Brazilië. Lage lonen en een gebrek aan respect voor milieu zijn er meer regel dan uitzondering. Aan de producenten én aan u om het tij te doen keren. ergens ter wereld is werken in de fruitteeltsector een pretje. Seizoenarbeid, weinig zekerheid en lage lonen horen er standaard bij. In Brazilië is er dikwijls geen sprake van een contract, laat staan van sociale zekerheid. Ook al is de minimumleeftijd om te werken vijftien jaar, toch werken er tienjarigen op de plantages.
N
Exotisch, maar niet ecologisch Wanneer sinaasappelsap of -concentraat ons land bereikt, heeft het al ettelijke vervuilende kilometers afgelegd. De ecologische voetafdruk van de direct sappen is nog groter dan die van de sappen op basis van concentraat doordat ze niet met de boot, maar via het vliegtuig worden getransporteerd en constante koeling vereisen. Andere milieu-aspecten die we niet mogen vergeten zijn het kappen van regenwoud voor meer landbouwgrond en het gebruik van pesticiden, grote hoeveelheden irrigatiewater en brandstof.
Welk sap te kiezen? PRIJSOPBOUW VAN EEN FLES OXFAM SINAASAPPELSAP VAN 1 LITER
₣ 1,55 Consumentenprijs
₣ 0,09 btw
₣ 0,12 transport, inklaring, opslag, verzekering, mengen grondstoffen
₣ 0,24 fairtradeprijs + premies voor Cuba en Brazilië
www.test-aankoop.be
₣ 0,80 marge Oxfam, werkingskosten, transport naar wereldwinkels, winstmarge voor de winkels ...
₣ 0,30 bottelen, verpakken, Max Havelaar-label, transport afgewerkt product
Biosinaasappelsappen hebben een minder grote impact op het milieu. De vruchten zijn geteeld zonder chemische pesticiden. Staar u toch niet blind op bio, want over de sociale omstandigheden waarin de productie is gebeurd, zeggen dergelijke labels niets. Bovendien is de verwerking en het transport even milieubelastend als die van alle andere vruchtensappen. Wij voerden een kleinschalig onderzoek naar het ethisch en ecologisch bewustzijn van sinaasappelsapmerken. Van alle geteste sappen blijkt Oxfam ethisch gezien de beste keuze. Andere merken die net als Oxfam het keurmerk Max Havelaar dragen, maar niet in de test zijn opgenomen, zijn Delhaize Max Havelaar, Lidl FairGlobe en Ethiquable. Appelsientje komt als tweede beste uit ons onderzoek, vooral dankzij zijn inspanningen op sociaal vlak. Colruyt en Delhaize zijn aanvaardbare keuzes. Meer informatie over het ethisch beleid van deze en andere supermarkten, leest u in het artikel hierna. Het meest ecologisch en sociaal verantwoorde sap perst u uiteraard zelf. Met sinaasappels die dichter bij ons (in Spanje of Marokko) zijn geteeld. ¬
april 2010 • 541 Test-Aankoop 33
Onderzoek
Voeding
laat u niet inpa De maar wat verleidelijke boodschappen op voeding zijn vaak een bedrieglijke vorm van reclame. Fabrikanten spelen in op uw goedgelovigheid. Laat u niet door hun verhaaltjes misleiden!
ANALYSE VAN VERPAKKINGEN We kochten willekeurig een aantal voedingsmiddelen in supermarkten om hun verpakking te analyseren. SLOGANS VERSUS INGREDIËNTENLIJST We vergeleken de aanblik van de verpakking en de boodschappen die erop stonden met de verplichte ingrediëntenlijst om de samenhang tussen beide te controleren. Natuurlijk is onze selectie van producten allesbehalve exhaustief. Er zijn nog veel andere voedingsmiddelen met een verpakking die de consument om de tuin leidt. Dit is slechts een steekproef waarmee we laakbare praktijken willen illustreren.
26 Test-Aankoop 542 • mei 2010
www.test-aankoop.be
Sandrine Bouhy en Katrien Renders
SAMENSTELLING ALS ZOETHOUDERTJE Smaken doen verkopen. Fabrikanten deinzen er niet voor terug gegeerde ingrediënten in de verf te zetten, ook al bevat het product er slechts 0,1 % van.
akken erk, slogan, beeld, verpakking … Het hele register wordt opengetrokken om de voordelen van een product in de verf te zetten, om consumenten te lokken en om te verkopen. Fabrikanten van voeding gebruiken een hele trukendoos om uw interesse te wekken en uw keuzes te beïnvloeden. Ze beroepen zich daarbij op de herkomst van het product, de verpakking en de benamingen, of de samenstelling. Kortom, u ziet in een oogopslag wat de fabrikant u wil tonen.
M
Danone goochelt met woorden. De "vanillesmaak" in de verf zetten, is niet gelogen. Maar de consument zou kunnen denken dat de yoghurt met echte vanille werd gemaakt. Terwijl het product enkel aroma's bevat …
De naam spreekt boekdelen. Hij verwijst duidelijk naar de beroemde Italiaanse Parmezaanse kaas. Nochtans bestaat deze zogenaamde kaas niet alleen uit melkvet, maar ook uit plantaardige vetstoffen.
Gezonde en evenwichtige verpakking? Er is op zich niets mis mee om een voordeel van een product te beklemtonen. Zolang het maar geen trucje is om andere, minder fraaie kenmerken te verdoezelen of om verwarring te zaaien in het hoofd van de consument! Helaas is de info die veelal meteen alle aandacht opeist, niet vaak geloofwaardig. Het draait puur rond de commerciële slagkracht ervan. De verpakking of slogan moet een indruk van kwaliteit creëren en dus het imago van het product opblinken om de verkoop te boosten. »
Vertrouw liever de ingrediëntenlijst dan een blitse slogan, die u op het verkeerde been zet www.test-aankoop.be
Deze frambozenyoghurt bevat in werkelijkheid slechts 1 % frambozensap. Aroma's en kleurstoffen verbergen dat gebrek.
Pesto is een traditioneel Italiaans product op basis van olijfolie en pijnboompitten. Geen olijfolie in dit product, maar wel zonnebloemolie. Ook heel weinig pijnboompitten (0,1 %), maar vooral cashewnoten.
Volgens Knorr is dit bouillon met olijfolie. Toch bevat dit recept veel meer plantaardige vetstoffen dan olijfolie (2 %).
De 55 % doet geloven dat het om de hoeveelheid frambozen gaat. Vooral omdat de omschrijving ernaast, die meldt dat het de vulling betreft, in het Engels en Duits is. De ingrediëntenlijst meldt slechts 1,2 % frambozensap.
mei 2010 • 542 Test-Aankoop 27
Onderzoek » Toch zou u alle écht nuttige informatie ergens op de verpakking moeten terugvinden. De wet bepaalt immers dat het etiket een hele rist gegevens moet bevatten, zoals de ingrediëntenlijst, de vervaldatum en het gewicht.
Natuurlijk worden de duurste ingrediënten als eerste uit de samenstelling geschrapt. Bovendien is het niet verplicht om op het etiket te verduidelijken welk type van aroma's wordt gebruikt. Dat leidt vaak tot
Bedrieglijke praktijken Om de regels te omzeilen, bedienen fabrikanten zich wat graag van woordspelletjes. En die komen zeker van pas wanneer aroma's in producten worden verwerkt … ter vervanging van de natuurlijke ingrediënten.
De confituur Nostalgie van Materne ziet er authentiek uit. En voor een keer is dat terecht, want hij bevat geen fructose-glucosestroop, maar enkel suiker.
Industrieel-ambachtelijke productie Op ambachtelijke wijze, grootmoeders geheim, origineel recept … Al die omschrijvingen suggereren het gebruik van traditionele en natuurlijke ingrediënten. Al te veel zogenaamd ambachtelijke producten zijn het resultaat van industriële processen en bevatten veel additieven (bewaarmiddelen, kleurstoffen, geleermiddelen ...).
Additieven te over, waaronder kleurstoffen. De omschrijving "artisanale" heeft een connotatie van natuurlijk en gezond. Onterecht, want het betreft een puur industrieel product.
De vermelding "tante Eliane" doet kwaliteit en traditionele bereidingen vermoeden. Maar dit soort producten bevat vaak nietconventionele of allesbehalve traditionele ingrediënten.
28 Test-Aankoop 542 • mei 2010
Het ambachtelijke is net als de krab ver te zoeken in deze "Ambachtelijke King Krab Salade". Ze bevat meer surimi en krabaroma dan krab! En dat kunt u niet weten zonder de ingrediëntenlijst te lezen.
Deze soep volgens grootmoeders geheim zit vol industriële ingrediënten, zoals aroma's, smaakversterkers, stabilisatoren en kleurstof.
Deze "préparé" lijkt sterk op filet americain (met rundvlees). Maar er zit 55 % varkensvlees in. Het gebruik van kleurstoffen zoals E124 is onaanvaardbaar in vleesbereidingen.
Alweer een kloof tussen de slogan die het heeft over een product op basis van echte boter en room, en de echte samenstelling, met onder meer weipoeder, plantaardig vet, emulgeermiddelen en een aroma.
www.test-aankoop.be
EUROPESE LABELS Sommige labels staan garant voor de kwaliteit of de herkomst van een product. De EU voerde er drie in. Ze wijzen op de naleving van de officiële normen met betrekking tot herkomst, samenstelling en traditionele productiewijze.
BE
voedingsmiddelen die nauw zijn gelinkt aan een geografische zone, waar ze minstens worden geproduceerd, getransformeerd of verwerkt. Bij ons: 'paté gaumais' (uit de Gaume), Ardense ham, Brussels grondwitloof en de mattentaart uit Geraardsbergen.
R SP R O N
•
OO
G
ER SCH MD
De beschermde oorsprongsbenaming (BOB) is de strengste norm. De productie, transformatie en verwerking van het product moeten gebeuren in een welbepaalde geografische zone met een erkende en vastgestelde vakkennis. Bij ons: Hervekaas, Ardense boter en de eetdruif uit Vlaams-Brabant. E
BENAMIN GS
•
vage en soms ronduit bedrieglijke bewoordingen. "Zonder kunstmatige kleurstoffen/aroma's" op een product betekent bijvoorbeeld niet noodzakelijk dat er geen natuurlijke aroma's inzitten. Voor de fabrikant zijn dit allemaal hulpmiddelen om een grotere winstmarge te genereren of zijn product tegen een betere prijs te verkopen. Een gouden raad: check enerzijds de hoeveelheid natuurlijke ingrediënten en anderzijds of er aroma's in het product aanwezig zijn, en u begrijpt meteen beter de kloof tussen de opvallende slogans vooraan en de piepkleine lettertjes achteraan op de verpakking. Hetzelfde gebeurt met de herkomst van streekproducten. De Italiaanse kleuren op de verpakking van een elders gemaakte pizza kunnen de consument misleiden. Nog een probleem is dat, behalve dan voor gekookte ham, omschrijvingen van het type "ambachtelijk" niet door de Belgische wet worden gereglementeerd. Waarom doen we niet zoals onze Britse en Franse buren, die bepaalde marketingtermen definieerden zoals "op oude wijze", "huisbereid", "natuurlijk". De juridische leemte zet bij ons de deur open voor allerlei interpretaties en toepassingen. »
De beschermde geografische aanduiding (BGA) verwijst naar landbouwproducten en
De gegarandeerde traditionele specialiteit (GTS) is een label dat de traditionele samenstelling van een product of zijn traditionele productiewijze onderstreept. Bij ons: lambiek en het assortiment bieren op basis van lambiek zoals Geuze, Kriek, Framboise ... Een product dat geen van deze labels draagt, is nog niet slecht. We zouden trouwens graag willen dat ze op meer producten die er aanspraak op kunnen maken, gebruikt zouden worden.
INTERVIEW
Robert Remy onze voedingsdeskundige
"Het etiket is de identiteitskaart: het moet volledig en correct zijn"
www.test-aankoop.be
Dat de consument gevoelig is voor de aanblik van een product, valt niet te ontkennen. Geven de fabrikanten hem dan ook wat hij wil? Bedrijven spelen zeker in op de wensen van de consument. Die gaat meer en meer op zoek naar "exotische" producten die hem doen denken aan een reis of typische voeding uit een bepaalde streek. Er is ook een grotere vraag naar het natuurlijke, zoals bio, en naar ambachtelijke producten. Etiketten plaatsen dan ook precies die kwaliteiten in het licht die perfect overeenstemmen met het idee dat de consument zich heeft gevormd over wat hij wil eten. De verpakking is dan in de eerste plaats een lokaas? Voor de fabrikanten, ja. Maar voor ons moet het etiket van een voedingsproduct bovenal diens identiteitskaart zijn. Het moet de consument eerlijk en volledig informeren over het product zelf zoals het is, zonder vervalsing of verwarring. In bepaalde gevallen misleidt de verpakking de klant echter opzettelijk.
Mogen we dit soort praktijken als illegaal beschouwen? Absoluut. De wet op de handelspraktijken beschouwt een handelspraktijk als bedrieglijk wanneer deze valse informatie bevat of wanneer deze, op welke manier dan ook, de consument met zijn algemene presentatie misleidt en hem aanzet tot een aankoop die hij anders nooit zou hebben gedaan. Bijna alle geanalyseerde producten lappen deze verplichting aan hun laars. De toepassing van de wet moet strenger gebeuren. Kunnen we verbetering verwachten in de wetgeving? In het Europese Parlement ligt al een tijdje een nieuw wetsontwerp op tafel dat de informatie over voedingswaren wil verbeteren voor de consument. Dit ontwerp betreft onder meer de grootte van de letters, de informatie over voedingsstoffen en de vermelding van de plaats van herkomst. Wij hopen dus dat de situatie hierdoor zal verbeteren, zeker wat de oorsprong van het product betreft.
mei 2010 • 542 Test-Aankoop 29
Onderzoek VERBORGEN NATIONALITEIT Pizza, tiramisu, paella, pesto, porto en feta zijn maar enkele voedingsmiddelen die met hun naam alleen al naar een land of streek verwijzen. De herkomst van het product dient ook als verkoopargument. De kleuren van de Italiaanse vlag en de vermelding "Italia" slijten deze antipasti voor een Italiaanse specialiteit. Toch is het etiket vaag. Het vermeldt een Zwitsers en een Italiaans adres. Hoe moeten we nu weten waar het vandaan komt?
De verpakking en benaming doen bewust aan feta denken. Maar deze kazen werden gemaakt in Duitsland, een herkomst die niet duidelijk staat vermeld op alle producten. Wie het etiket aandachtig leest, stelt bovendien vast dat het product werd gemaakt van koemelk in plaats van schapenmelk.
Deze "Italiaanse ham" komt misschien niet uit Italië. Op de achterkant van de verpakking prijkt de afkorting van Frankrijk. We kunnen ons dus vragen stellen bij de herkomst.
Wie afgaat op de voorkant van de verpakking zou kunnen geloven dat deze forel uit de Belgische Ardennen komt. De achterkant verraadt evenwel dat deze vis in Frankrijk werd gekweekt.
»
Het etiket ontcijferen U zult het etiket dus al goed moeten ontleden om betrouwbare informatie terug te vinden. Toch getroost slechts een minderheid van de consumenten zich de moeite om ingewikkelde, moeilijk te ontcijferen of haast onvindbare ingrediëntenlijsten uitvoerig te onderzoeken. Waar moet u kijken en hoe leest u het etiket? Vertrouw enkel op de ingrediëntenlijst, die overigens bij wet verplicht is. De ingrediënten worden er altijd opgesomd volgens de gebruikte hoeveelheid, tenzij ze minder dan 2 % bedragen. Als bv. plantaardige vetstoffen vóór olijfolie staan vermeld, betekent dit dat het product meer van die eerste bevat. De aanwezigheid van additieven en aroma's wijst vaak op een gebrek aan dure en hoogwaardige ingrediënten. Om de herkomst van zogenaamde streekproducten te achterhalen, gaat u op zoek naar referenties zoals het adres van de fabrikant of de vermelding "geproduceerd in …". De naam van het product wordt vaak ten onrechte als referentie gebruikt. Zo bevat truffelmayonaise niet per definitie een grote hoeveelheid truffels. Check het 30 Test-Aankoop 542 • mei 2010
percentage in de ingrediëntenlijst. Ingrediënten die op een of andere manier in de benaming gesuggereerd worden of op de verpakking in de kijker staan, moeten in die lijst met hun exacte percentage vermeld staan. Vertrouw evenmin de ambachtelijke aanblik van een voedingsmiddel (zoals een handgeschreven naam of een rood en wit geruit etiket). Dit biedt geen enkele garantie wat de productiewijze betreft. Let ook hier op de ingrediëntenlijst. Additieven en niet-traditionele bestanddelen verraden een industriële productie. ¬
MEER INFORMATIE Twee webadressen om meer te weten over additieven, etikettering, wetgeving of voedingsclaims. Ons dossier over voedingsclaims: www.test-aankoop.be/slogan Ons dossier over voedingsadditieven: www.test-aankoop.be/dossier
Wij eisen Ondanks de wet op de handelspraktijken en op etikettering zijn veel verpakkingen misleidend. Wij eisen nieuwe maatregelen. • Er moet een wet voor het gebruik van de termen "ambachtelijk", "grootmoeders recept" enz. worden uitgewerkt. Deze producten zouden onder meer geen additieven mogen bevatten. • De term "ambachtelijk" mag niet op een industriële productie slaan, maar moet worden beperkt tot een kleinschalige productie. • De herkomst van het product moet altijd duidelijk vermeld zijn op de verpakking. • De vermeldingen moeten in de landstalen zijn geschreven, zelfs op de voorzijde van de verpakking. • We pleiten voor strengere controles en een strikte toepassing van de huidige wet.
www.test-aankoop.be
Analyse
Wokgroe gezond en gemakkelijk Voorverpakte wokgroenten zijn dan wel prijzig, ze zijn ook gemakkelijk. Kies verse boven diepgevroren, met een houdbaarheidsdatum die ver genoeg ligt.
HOE WIJ TESTEN We haalden tien verse, voorverpakte wokmengelingen en negen diepgevroren mengelingen in huis. We gingen na of ze al dan niet vermelden wat de wet oplegt en maakten ze klaar in de wok om de smaak te beoordelen. BACTERIOLOGISCHE KWALITEIT De verse, voorverpakte groentemixen controleerden we ook nog op allerlei kiemen. We zochten naar kiemen die wijzen op bederf en een slechte hygiëne, maar ook naar mogelijk ziekteverwekkende kiemen zoals Listeria monocytogenes, Campylobacter, Salmonella, E. coli, B. cereus. We voerden onze analyses uit op de laatste dag waarop volgens het etiket het product nog te gebruiken was. We beoordeelden ook de geur en de aanblik van de groentemixen. een tijd, geen zin om uitgebreid te koken of gewoon "goesting" in de Aziatische keuken: haal de wok boven! Met deze halve bolvormige pan zet u in geen tijd een verse, veelzijdige en vooral smakelijke schotel op tafel. De meeste gerechten die u hierin klaarmaakt, bevatten immers veel groenten die door de korte baktijd beetgaar zijn en hun smaak en voedingsstoffen behouden. Belangrijke voedingsstoffen die anders, in de kookpotten waarin u en ik gewoonlijk koken, dikwijls met het kookvocht in de afvoer verdwijnen.
G
24 Test-Aankoop 540 • maart 2010
Tegenwoordig moet u zelfs niet meer als een wokmeester met een mes aan de slag om uw groenten panklaar te snijden. Zowel in de koeltoonbank als in de diepvriezer van de supermarkt vindt u een uitgebreid aanbod van groentemixen voor de wok.
Hoeveel groenten per dag? Groenten zijn essentieel in een gezond en evenwichtig voedingspatroon en nemen dan ook een belangrijke basisplaats in in de voedingsdriehoek. Volgens de aanbevelingen zouden we dagelijks vijf tot zeven "delen" groenten moeten eten. Een » www.test-aankoop.be
Stéphanie Bonnewyn en Ruth Sas
nten DE TEST: VERSE VERSUS DIEPGEVROREN Ze zijn beide gemakkelijk in gebruik, maar waarom zou u voor de ene kiezen en niet voor de andere? Wij lazen de etiketten, controleerden de groenten en proefden een groot aantal wokmengelingen voor u. VERSE GROENTEN
R
Q
• De bewaartemperatuur bleef in de door ons bezochte verkooppunten overal binnen de wettelijke normen. Een juiste bewaartemperatuur is belangrijk om wildgroei van gisten en bacteriën tegen te gaan. U moet deze groenten nog wel bereiden, maar de baktijd is niet zo lang.
• Op de door ons gekochte stalen was zelden informatie te vinden over de voedingswaarde, behalve bij de mengelingen van Delhaize. Vaak ontbrak ook enig bereidingsadvies.
• Wij vonden geen mogelijk ziekteverwekkende kiemen in de geteste wokgroenten. • Onze verse wokgroenten zijn in het algemeen smaakvol, geurig, kleurig en "krokant", tenminste als u een product kiest waarvan de houdbaarheidsdatum ver genoeg in de toekomst ligt.
De mix van Delhaize: de enige verse met info over de voedingswaarde
• Ongeveer de helft van de stalen heeft problemen met kiemen die wijzen op bederf en een slechte hygiëne. Verschillende stalen waren uitgedroogd (bv. bij Carrefour, Horeca Select, Spar Fresh Selection, Delhaize), andere bevatten vocht en roken lichtzuur (bv. Horeca Select, Moni). Uiteindelijk waren 16 van de 21 stalen ontoereikend omdat ze niet voldeden inzake bacteriologie. Deli-Coupe Thaise mix en de Japanse mix van Carrefour zijn de enige die met glans door de test raakten. • Met gemiddeld € 5 per kilo zijn deze groenten redelijk prijzig.
De mix van Deli-Coupe: geen problemen met bacteriologie
DIEPGEVROREN GROENTEN
R
Q
• De geteste diepgevroren wokgroenten bieden meestal een tamelijk complete etikettering met advies over de bereiding, het aantal groenten en informatie over de voedingswaarde.
• Diepgevroren groenten hebben dikwijls een vage, te neutrale smaak, zijn papperig en hebben weinig kleur. Te mijden is de Chinamix van Spar. De meeste andere stalen konden echter ook maar amper onze smaakpapillen bekoren. Uitzonderingen daarop zijn Soy Wok van Delhaize en de Thaise wokmix van Pinguin.
• Te bewaren in de diepvriezer, waar ze klaar liggen voor gebruik.
www.test-aankoop.be
• Met gemiddeld € 3 per kilo zijn deze groenten duurder dan wanneer u zelf een mengeling van groenten zou versnijden voor in de wok.
De diepgevroren groenten van Spar: een afknapper qua smaak
maart 2010 • 540 Test-Aankoop 25
Analyse Typische groenten uit de Aziatische keuken In de wokmengelingen komen we al eens minder bekende groenten tegen. We illustreren er hier enkele. Wilt u zelf een beetje Azië in uw gerechten, dan vindt u deze groenten wel eens in goed uitgeruste supermarkten of in Aziatische toko's.
Waterkastanje Het is de wortel van een waterplant. De smaak lijkt een beetje op die van palmharten. Wit, krokant, sappig vruchtvlees met een zoete, geparfumeerde smaak. Pellen voor of na het koken.
Shiitake Eetbare Japanse paddenstoel met een erg uitgesproken "rokerige bossmaak". Vóór gebruik te weken in warm water. De steeltjes hebben weinig smaak.
Bamboescheuten Jong, eetbaar gedeelte van de bamboeplant. Hier vooral in blik te vinden: moet dan enkel afgespoeld worden alvorens de scheuten 5 tot 10 minuten te koken. Bij verse scheuten is er iets meer werk.
Okra Langwerpige, geribde vrucht waarvan de slijmachtige binnenste substantie ideaal is om soepen en wokgerechten te kruiden. Kan zowel rauw als gekookt gegeten worden. Perfect bij tomaat, ui, paprika, curry's, koriander, origano, citroen, azijn.
26 Test-Aankoop 540 • maart 2010
Chinese kool Grote, lichtgroene koolvorm. Rauw, licht gebakken of zachtjes gekookt te eten. Krokant en zacht van smaak.
Pak Choi Een koolsoort met een witte stam die sappig, krokant en zacht van smaak is. Groene generfde bladeren. In de keuken eerst de fijngesneden stam koken, pas op het einde de bladeren toevoegen. Bij rijst, in soepen of als bijgerecht.
Lotuswortel Deel van de lotusplant. Aziaten gebruiken elk deel van die plant in hun gerechten. Lijkt op een aaneenschakeling van aardappelen. De jonge gedeelten worden geschild en rauw gegeten, de oudere stukken gefrituurd , gekookt ... Subtiele smaak en krokante textuur.
www.test-aankoop.be
ÉÉN WOK, VERSCHILLENDE GERECHTEN De wok mag dan in Azië wijdverspreid zijn, de gerechten die erin bereid worden, kunnen sterk verschillen.
U hebt niet veel nodig om thuis Aziatische wokgerechten te b be bereiden bereiden. ereide e den. en
Er is immers niet zoiets als één Aziatische keuken. Variatie is troef. In ZuidoostAzië (landen zoals Thailand, Vietnam) is bakken, stomen en kruiden dé traditionele manier van koken. Op het bord verschijnen lichte en aromatische gerechten en smaakmakers zoals citroensap, basilicum en koriander zijn vaak gebruikt. In het zuidwesten - India, Pakistan, Sri Lanka – houden ze van sterke kruiden, veel groenten en granen en eten ze graag schaap. In China, Korea en Japan is sojasaus populair en leggen ze in hun gerechten ook eigen accenten.
Wok De typische grote halve bolvormige pan.
Stokjes Doe zoals ls in Azië en eet uw gerecht met stokjes, vast te houden tussen drie vingers.
» deel is niet hetzelfde als een portie. Een portie kan immers opgebouwd zijn uit verschillende delen. Concreet: één deel groenten kan bestaan uit tien kleine champignons, twee tot drie eetlepels gehakte spinazie, één stronk witloof, één à twee roosjes bloemkool of broccoli, een half kommetje soep enz. Zowel verse als diepgevroren groenten komen in aanmerking, en ook aromatische kruiden. Varieer veel: elke groente heeft immers een eigen gezonde samenstelling.
Meer groenten dankzij de wok Door gebrek aan tijd, inspiratie of andere (drog)redenen lukt het niet altijd voldoende groenten en fruit per dag te eten. Wokken kan een manier zijn om meer groenten in uw menu op te nemen: het is snel, gemakkelijk en gezond. Snel omdat u bij de klassieke wokmethode de ingrediënten op hoog vuur slechts kort aanbakt. De pure smaak van de groenten blijft daardoor behouden en de groenten blijven krokant. Verder houden de groenten door die bakmethode alle waardevolle voedingsstoffen vast, wat erg gezond is. Wokken is eveneens gezond omdat een beetje olie volstaat om alles aan te bakken. Het is gemakkelijk omdat u alles in één pan roert. Leuk aan wokken, is dat u niet alleen de www.test-aankoop.be
Houten lepel De Nederlandse term is niet voor niets "roerbakken". Dat roeren doet u het best met een houten lepel.
Wokolie U kunt speciale wokolie kopen, maar ook olijf- en arachideolie zijn geschikt om te koken op hoog vuur.
Door kort aan te bakken blijven smaak en gezonde stoffen behouden
ingrediënten kort kunt aanbakken, maar ook kunt stomen, frituren (wel minder gezond door het gebruik van veel vetstof) enz.
Aziatische gewoonten op ons bord Naast de manier van koken met de wok, verschilt ook het Aziatische idee over eten. Het is echter niet omdat de tradities verschillen, dat wij niet kunnen leren van de goede en gezonde gewoonten. Ga dus voor een ruime hoeveelheid plantaardige producten zoals granen, groenten, scheuten. Vlees, vis en gevogelte horen bij de maaltijd, maar zeker niet in overvloed. Gebruik een minimum aan olie bij de bereiding en neem kleinere porties. Kies als dessert tot slot eens een stuk fruit. ¬
MEER INFO Dossier voedingsdriehoek www.test-aankoop.be/piramide Artikel Bereidingswijzen (TG 87) www.test-aankoop.be/gezondkoken Artikel Funcooking (TA 504) www.test-aankoop.be/funcooking
Snel, gemakkelijk en gezond Voorverpakte of diepgevroren wokgroenten kunnen nu en dan een gemakkelijke oplossing zijn om ervoor te zorgen dat u genoeg groenten eet. U betaalt weliswaar iets meer, maar u krijgt er tijd en gemak voor in de plaats. Geef de voorkeur aan de verse, voorverpakte wokgroenten. Let er bij uw aankoop
wel op dat u een pakje kiest waarvan de houdbaarheidsdatum zo ver mogelijk in de toekomst ligt om problemen met kiemen te vermijden. Laat de groenten vervolgens ook niet te lang in uw koelkast liggen, maar bereid ze zo snel mogelijk, zodat ze knapperig, smakelijk en geurig blijven.
maart 2010 • 540 Test-Aankoop 27
