Regeerakkoord “bruggen slaan” en de transitie AWBZ De 12 gemeenten in Brabant Noordoost-oost (BNO-o) hebben samen met een groot aantal instellingen hard gewerkt aan de voorbereidingen voor de transitie AWBZ. De voorbereidingen zijn ook na de val van het kabinet Rutte I in mei 2012 voortgezet. De afgelopen tijd is een conceptvisie ontwikkeld. Alle betrokken gemeenteraden, gemeenten, uitvoerende organisaties en Wmo-raden (BPR) hebben op deze visie een reactie gegeven. Op basis van deze informatie kan verdere beleidsontwikkeling plaatsvinden. De verkiezingen zijn achter de rug. Er is een regeerakkoord opgesteld en een nieuw kabinet is gevormd. In het regeerakkoord “bruggen slaan” wordt aan de gemeenten vooral in het sociale domein een grote rol toebedeeld in de aanpak van maatschappelijke problemen. Tegelijkertijd wordt de financiële armslag van gemeenten sterk beperkt door (nieuwe) bezuinigingsmaatregelen. In dit verslag wordt weergegeven welke maatregelen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de transitie AWBZ raken en welke consequenties dit met zich meebrengt voor gemeenten en de regionale voorbereiding van de transitie AWBZ.
De AWBZ/ Wmo maatregelen in een korte tijdslijn 2014
- Aanspraak op dagbesteding vervalt. - Voor de functie persoonlijke verzorging vervalt het recht op zorg bij een indicatie korter dan 6 maanden. - Beroep op de bestaande hulp bij het huishouden in de Wmo wordt voor nieuwe cliënten inkomensafhankelijk beperkt.
2015
- Overheveling AWBZ functies begeleiding en persoonlijke verzorging naar gemeentelijk domein (Wmo).
1
1.
Samenhang sociaal domein
Wat wil het kabinet Eén gezin, één plan, één regisseur is het uitgangspunt bij de decentralisaties van het sociale domein. Dit wordt dus ook het uitgangspunt voor de drie transities: de wet werken naar vermogen, de algemene wet bijzondere ziektekosten, de wet maatschappelijke ondersteuning en de jeugdhulpverlening. Dit vergt ook een budget en een verantwoordelijke van overheidszijde. Wat betekent dat voor gemeenten Het uitgangspunt van één gezin, één plan, één regisseur is helder, maar de consequenties van deze benaderingswijze op meerdere beleidsterreinen in het regeerakkoord worden nog niet getrokken. Voor gemeenten is het cruciaal dat de drie grote decentralisaties op het terrein van werk, jeugdzorg en AWBZ-begeleiding en persoonlijke verzorging op elkaar worden afgestemd. En, belangrijker nog. Dat de inwoner centraal komt te staan. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o De samenhang van de drie transities wordt nog belangrijker. 2.
Transitie Jeugd en AWBZ gaan gelijktijdig in
Wat wil het kabinet De decentralisatie van de begeleiding en persoonlijke verzorging vallen per 2015 onder het gemeentelijk domein. Gemeenten worden per 2015 ook verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Het gaat hier om provinciale jeugdzorg, de jeugdbescherming en – reclassering, de AWBZ-gefinancierde jeugd-GGZ en de zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jeugd. Wat betekent dit voor gemeenten Deze maatregel vraagt om extra afstemming tussen de genoemde transities. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o De AWBZ begeleiding voor jeugd gaat niet via de Wmo naar de jeugdzorg maar rechtstreeks. In 2013 moeten de informatie over jeugd met begeleiding en de contacten met jeugdinstellingen vanuit de Transitie AWBZ overgedragen worden aan de Transitie jeugdzorg. Het is daarbij belangrijk dat het ontwikkelen van een nieuwe aanpak voor de AWBZ begeleiding voor jeugdigen een integraal onderdeel wordt van het voorbereidingstraject van de transitie Jeugdzorg. 3.
Decentralisatie AWBZ/ Wmo
Wat wil het kabinet De AWBZ-functies begeleiding en persoonlijke verzorging worden met ingang van 2015 gedecentraliseerd met een bezuiniging van € 1,6 miljard, dat is 25 procent van het huidige budget. Begeleiding1 • 1-1-2014 nieuwe cliënten krijgen geen indicatie meer voor dagbesteding in de AWBZ. • 1-1-2015 gemeenten worden verantwoordelijk voor begeleiding waar dagbesteding een onderdeel van is.
1
activiteiten die de zelfredzaamheid van cliënten bevorderen, behouden of compenseren
2
Persoonlijke verzorging2 • 1-1-2014 vervalt het recht op zorg bij een indicatie korter dan 6 maanden in de AWBZ en de norm voor gebruikelijke zorg wordt verhoogd. • 1-1-2015 gemeenten worden verantwoordelijk voor persoonlijke verzorging. Wat betekent dit voor gemeenten In het regeerakkoord wordt een bezuiniging van 25% ingeboekt voor de maatregelen voor begeleiding en persoonlijke verzorging gezamenlijk. Een dergelijke besparing kan niet alleen gerealiseerd worden door het toepassen van de kantelgedachte waarmee een groter beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers wordt gedaan. De extra maatregel die het kabinet in 2014 neemt om de AWBZ-begeleiding te beperken is van invloed op de voorbereidingen van de transitie AWBZ. Onbekend is of de functie dagbesteding (gedeeltelijk) verdwijnt en in hoeverre gemeenten bij de beleidsvorming rekening moeten houden met deze ontwikkeling. De groep die gebruik maakt van de Wmo zal door de maatregelen in het regeerakkoord, zoals scheiding wonen en zorg, toenemen. Onduidelijk is of en hoe gemeenten gecompenseerd gaan worden. De bezuiniging zal dus groter zijn dan de hiervoor genoemde 25%. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o De transitie AWBZ heeft zich tot nu toe gericht op de decentralisatie van de begeleiding. De decentralisatie van de persoonlijke verzorging komt daar nu bij. Voor de persoonlijke verzorging zullen dezelfde stappen moeten worden gezet als voor de begeleiding. Doel is om de voorbereidingen op elkaar af te stemmen en van daaruit verder te werken aan een beleidsplan. Daarnaast is de bezuiniging groter dan bij de plannen van Rutte I. Er zal gekeken moeten worden op welke manier deze bezuiniging gehaald kan worden naast de omschreven kanteling in de visie. 4.
Huishoudelijke hulp inkomensafhankelijk beperken
Wat wil het kabinet De hulp bij het huishouden uit de Wmo (hierna HBH) wordt met ingang van 2014 inkomensafhankelijk gemaakt voor nieuwe cliënten en vanaf 2015 voor bestaande cliënten. Het budget voor de HBH wordt gekort met € 1,2 miljard, dat is 75 procent van het huidige budget. Wat betekent dit voor gemeenten • Gemeenten zullen een maatwerkvoorziening ontwikkelen. Wat deze maatwerkvoorziening precies gaat inhouden is nog onduidelijk. • Een grote groep mensen die niet meer in aanmerking komt voor HBH zal dit straks zelf regelen via hun netwerk of commerciële partijen. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o HBH zal overgaan naar een maatwerkvoorziening. Dit vraagt om nieuw beleid. De samenhang tussen HBH, begeleiding en persoonlijke verzorging is groot, daarom is het van belang om HBH in te bedden in de transitie AWBZ. 5.
Intensivering arbeidsmarkt zorg
Wat wil het kabinet Het kabinet stelt vanaf 2017 € 100 miljoen beschikbaar voor het verbeteren van de arbeidsmarktpositie van alfahulpen3. 2 3
Bijvoorbeeld hulp bij het wassen, aankleden, scheren, ogen druppelen en naar de wc gaan beperkte vorm van huishoudelijke verzorging (maximaal twaalf uur per week verdeeld over twee dagen) waarbij de
cliënt de werkgever is van de alfahulp en een thuiszorginstelling de bemiddeling verzorgt.
3
Wat betekent dit voor gemeenten Er wordt € 100 miljoen ingezet om het voor gemeenten financieel mogelijk te maken huishoudelijke dienstverlening aan te bieden waarbij voor de dienstverlener in beginsel dezelfde sociale rechten gaan gelden als voor een gewone werknemer. Dit in tegenstelling tot de sociale rechten onder de regeling dienstverlening aan huis4 die op dit moment van kracht is. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o Dit punt vraagt nu geen actie. 6.
Intensivering wijkverpleegkundige
Wat wil het kabinet Vanaf 2015 gaat het kabinet investeren in opleidingen, infrastructuur (daar waar nodig) en ondersteuning om meer wijkverpleegkundige in te kunnen zetten met een bedrag dat oploopt tot € 250 miljoen in 2017. Het kabinet wil zo op grotere schaal wijkverpleegkundigen inzetten en bevorderen dat zorg dicht bij de mensen thuis wordt geleverd. Het is nog niet duidelijk wie hiervoor verantwoordelijk wordt. Wat betekent dit voor gemeenten Het is nog niet duidelijk wie voor de intensivering van de wijkverpleegkundige verantwoordelijk wordt. Om die reden is het nog niet aan te geven wat dit voor gemeenten betekent. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o De wijkverpleegkundige wordt een belangrijke schakel in de wijk. Bij de uitwerking van de visie krijgen we met deze ‘nieuwe’ functie te maken, ongeacht waar de verantwoordelijkheid wordt neergelegd. 7.
Overheveling taken Zorgverzekeringswet (Zvw)
Wat wil het kabinet De volgende AWBZ-functies worden overgeheveld naar de Zvw; • Extramurale verpleging • Langdurige zorg GGZ (m.u.v. maatschappelijke opvang. Dit zal nog nader worden bepaald). Voor de jaren 2015 en 2016 wordt een hoofdlijnenakkoord gesloten met verzekeraars waar het budgetplafond voor de uitvoering en het tempo van opbouw risicodragendheid zorgverzekeraars wordt vastgelegd. In 2017 worden zorgverzekeraars volledig risicodragend voor de genoemde AWBZ-functies. Wat betekent dit voor gemeenten Nu het kabinet heeft besloten de extramurale verpleging en verzorging via twee financieringsstelsels (Wmo en Zvw) plaats te laten vinden, zullen gemeenten en zorgverzekeraars moeten investeren in een nauwe samenwerking om de verpleging en verzorging van cliënten thuis op een integrale en efficiënte wijze vorm te geven. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o De genoemde maatregelen sluiten aan op de visie transitie AWBZ. Aangezien er een gedeelde verantwoordelijkheid komt te liggen bij zorgverzekeraar en gemeenten is het van belang om te blijven investeren in deze samenwerking.
4
Particulieren kunnen door deze regeling gemakkelijk iemand inhuren voor klussen in en om het huis. Zij hoeven voor deze huishoudelijke hulp geen loonbelasting en premies werknemersverzekeringen af te dragen.
4
8.
Scheiden van wonen en zorg
Wat wil het kabinet Het kabinet wil in de AWBZ “scheiden van wonen en zorg” invoeren. Dit houdt in dat cliënten zelf de betaling van hun woonlasten (huur) regelen. De overgang naar wonen en zorg wordt gefaseerd ingevoerd. De AWBZ zorgzwaartepakketten (hierna ZZP’s) 1 tot en met 4 worden afgeschaft. Fasering • 2013 ZZP’s 1 en 2 • 2014 ZZP’s 3 • 2016 ZZP’s 4 Met deze maatregel wordt beoogd dat cliënten met een lichtere zorgvraag die voorheen in een intramurale setting zorg ontvingen, voortaan de zorg in de eigen omgeving krijgen (scheiden wonen en zorg). Deze regeling gaat gelden voor alle nieuwe gevallen en vanaf ZZP 4 ook voor herindicaties. Het kabinet is van mening dat bewoners meer keuzevrijheid krijgen. Ze kunnen kiezen tussen kleiner wonen (minder woonlasten) of groter wonen (met hogere lasten). Zorginstellingen kunnen op hun beurt meer rekening houden met de woonwensen van de cliënt. Wat betekent dit voor gemeenten Scheiden van wonen en zorg betekent dat een grote groep mensen, ook die met een zorgvraag, thuis blijft wonen en daar extramurale zorg ontvangen. Het gevolg kan zijn dat deze groep mensen een groter beroep doen op gemeentelijke voorzieningen. Voor 2013 heeft het Rijk bepaald dat gemeenten voor een bedrag van € 15 miljoen worden gecompenseerd voor ouderen die een ZZP 1 en 2 ontvangen en dus langer thuis blijven wonen. Onduidelijk is of gemeenten voor de overige stappen in het scheiden van wonen en zorg proces gecompenseerd gaan worden. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o De ontwikkeling dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en in de toekomst meer mensen gebruik zullen maken vanuit de thuissituatie sluit aan bij de visie. Met de invulling van het beleidsplan en de schaalgrootte van de uitvoering zal rekening moeten worden gehouden met de fases van scheiden van wonen en zorg. 9.
Verplicht hergebruik scootmobiel, rolstoel etc. in de Wmo
Wat wil het kabinet Vanaf 2016 zal er oplopend tot structureel € 50 miljoen worden bespaard op de Wmo hulpmiddelen door verplicht hergebruik van scootmobielen en rolstoelen. Wat betekent dit voor gemeenten Gemeenten zetten zich al jarenlang in op de herverstrekking van gebruikte hulpmiddelen en met name op herverstrekking van scootmobielen en rolstoelen. Het doorvoeren van deze maatregel betekent voor de gemeenten een extra bezuiniging op het gemeentefonds, omdat feitelijke invulling van de maatregel al lang heeft plaatsgevonden bij het overgrote deel van de gemeenten. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o Deze maatregel heeft geen directe consequenties voor de transitie AWBZ. 10.
Afschaffen wetten chronisch zieken en gehandicapten
Wat wil het kabinet Het kabinet wil de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (hierna wtcg), de Compensatie eigen risico (hierna CER) en de Regeling specifieke zorgkosten
5
(belastingaftrek van zorgkosten) afschaffen. Dit om een opbrengst van € 850 miljoen te realiseren. Belastingaftrek levert € 500 miljoen op. Ook verdwijnt de Wtcg-korting op de eigen bijdrage, die levert € 50 miljoen op. Daarvoor in de plaats komt een gemeentelijke compensatieregeling. Deze is bedoeld dat gemeenten maatwerk kunnen leveren aan chronisch zieken en gehandicapten die in de knel komen door de drie hiervoor genoemde bezuinigingsmaatregelen. Het wettelijk kader kan de Wmo, de Wet bijzondere bijstand of een nieuw op te stellen regeling zijn. Voor deze compensatieregeling komt structureel ruim € 760 miljoen beschikbaar. Dit is ongeveer de helft van wat er nu in omgaat. Wat betekent dit voor gemeenten Onduidelijk is onder welke voorwaarden de € 760 miljoen overkomt naar het gemeentefonds en met welke beleidsvrijheid. Wat betekent dit voor de transitie AWBZ BNO-o Op dit moment is nog te veel onduidelijk om hierover een uitspraak te doen.
6
Schematisch overzicht van maatregelen in regeerakkoord “bruggen slaan”. Nr. 1.
Maatregel Samenhang sociaal domein Uitvoering drie grote transities Werk, jeugdzorg en AWBZ Transitie jeugd en AWBZ gaan gelijk in
Invoering 2017
•
2015
• •
Vervallen aanspraak op dagbesteding in de AWBZ Persoonlijke verzorging korter dan 6 maanden niet meer mogelijk in de AWBZ Decentralisatie begeleiding en persoonlijke verzorging
1-1-2014
•
1-1-2014
•
1-1-2015
•
4.
HBH inkomensafhankelijk. HBH beperken als gevolg van een budgetverlaging van 75%
• •
5.
Verbeteren arbeidsmarktpositie alfahulpen Intensivering wijkverpleegkundige
1-1-2014 nieuwe cliënten 1-1-2015 bestaande cliënten 1-1-2017
•
Nog niet duidelijk
Start 1-1-2015
•
Start gefaseerde overheveling 1-1-2015 Start gefaseerde overheveling 1-1-2015 2013 nieuwe cliënten
•
Bevorderen dat meer zorg dicht bij de mensen thuis wordt geleverd Zorgverzekeraars worden risicodragend (2017)
2014 nieuwe cliënten 2016 nieuwe cliënten en herindicaties
•
2.
3.
6.
7.
Overheveling extramurale verpleging naar Zvw
Overheveling langdurige zorg GGZ naar Zvw
8.
Scheiden wonen en zorg (extramuralisering ZZP’s) Scheiden wonen en zorg (extramuralisering ZZP’s) Scheiden wonen en zorg (extramuralisering ZZP’s)
Gevolgen Eén gezin, één plan, één regisseur. Inwoner staat centraal. De AWBZ begeleiding voor jeugd gaat niet via de Wmo naar de jeugdzorg maar rechtstreeks. Nieuwe cliënten krijgen geen indicatie meer Cliënten krijgen geen indicatie meer voor kortdurende zorg Gemeenten verantwoordelijk 25% budgetverlaging Nieuw beleid Gemeenten behouden 25% van het budget voor een maatwerkvoorziening
•
Zorgverzekeraars worden risicodragend (2017)
•
ZZP 1 en 2 vervalt voor de grondslagen V&V*, GGZ* en VG*. ZZP 3 vervalt (V&V, GGZ, VG). ZZP 4 vervalt (V&V, VG en ZZP’s met een vergelijkbare zorgzwaarte in de gehandicaptenzorg). € 50 miljoen minder beschikbaar in gemeentefonds. Gemeenten gaan € 760 miljoen ontvangen om een compensatieregeling te bieden voor chronisch zieken en gehandicapten. Voorwaarden voor de uitvoering zijn onduidelijk.
•
9.
Verplicht hergebruik scootmobielen en rolstoelen
2016
•
10.
Afschaffen wetten chronisch zieken
2014 en 2015
•
•
* V&V verpleging en verzorging, GGZ geestelijke gezondheidszorg, VG verstandelijk gehandicapten
7
