Page 1
1 of 4 DOCUMENTS
NRC Handelsblad 21 oktober 2014 dinsdag
Rechters bij Raad van State kiezen 'zelden de kant van de vluchteling' BYLINE: Door onze redacteur Annemarie Kas SECTION: Voorpagina; Blz. 1 LENGTH: 522 woorden Vreemdelingenrecht Volgens onderzoeker oordeelt hoogste bestuursrechter vaak in voordeel van staat. Den Haag. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State kiest in het vreemdelingenrecht in hoofdlijnen partij voor de staat. En dus tegen de vreemdeling. Dat blijkt uit onderzoek van hoogleraar migratierecht Thomas Spijkerboer dat vandaag uitkomt. Spijkerboer onderzocht ruim 600 rechtszaken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State uit 2010 en 2011. Hij komt tot de conclusie dat de Raad van State, hoogste bestuursrechter van Nederland, zich ,,beteugeld activistisch" in het voordeel van de staat opstelt in het vreemdelingenrecht. ,,Dat is een controversiële en ongebruikelijke attitude in het Nederlands recht. Politiek stelling nemen past veel meer in het Amerikaanse recht." Als belangrijk voorbeeld van zulk activisme beschrijft Spijkerboer in zijn onderzoek hoe de Raad van State vooral de staatssecretaris laat bepalen of het vluchtverhaal van de vreemdeling geloofwaardig is. Volgens hem toetst de rechter cruciale informatie voor dat vluchtverhaal, bijvoorbeeld ambtsberichten, medische rapportages of taalanalyses, maar marginaal. ,,De bewijsmiddelen die de staatssecretaris gebruikt, worden voor waar gehouden zolang de vreemdeling die niet vérgaand heeft ondergraven", schrijft Spijkerboer in zijn onderzoek. De hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam staat bekend als kritisch over het Nederlandse asielbeleid. Hij noemde dat eerder eens ,,schraperig". Spijkerboer zegt voor de Raad van State strengere normen te hanteren dan voor de politiek: ,,De staatssecretaris heeft een politieke meerderheid voor zijn beleid, dus neem ik hem minder kwalijk. Bij de Raad van State zitten juristen." Spijkerboer heeft in zijn onderzoek niet exact bijgehouden hoe vaak het oordeel van de Raad in het voordeel van de staatssecretaris uitpakte. ,,De grote keuzes zijn altijd in het voordeel van de staatssecretaris. In individuele gevallen krijgen vreemdelingen wel eens gelijk." De staatssecretaris wint vaker rechtszaken dan vreemdelingen, maar dat komt ook omdat die alleen in beroep gaan bij een afwijzing. Kritiek op de rechterlijke toets van de Raad van State in het vreemdelingenrecht is niet nieuw. In 2007 schreef de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) dat de toetsing van een afwijzende beslissing ,,in brede kring als te terughoudend wordt ervaren". ,,De beoordeling van de vraag of de asielzoeker vluchteling is, wordt vrijwel volledig aan de minister en zijn Immigratie- en Naturalisatiedienst overgelaten", schreef de ACVZ toen. Reden tot ,,grote ongerustheid". Reactie Raad van State 'Beeld klopt niet' Henk Lubberdink, voorzitter van de Vreemdelingenkamer van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, weerspreekt Spijkerboers bevindingen. ,,Grondrechten spelen een prominente rol bij toetsing van de uitvoering van het vreemdelingenbeleid", zegt Lubberdink. ,,Dat blijkt bijvoorbeeld uit recente rechtspraak
Page 2 Rechters bij Raad van State kiezen 'zelden de kant van de vluchteling' NRC Handelsblad 21 oktober 2014 dinsdag over Eritreeërs, Oeigoeren, homoseksuelen en christenen en yezidi's uit Irak, op basis waarvan de staatssecretaris zijn beleid heeft moeten aanpassen." LOAD-DATE: 21 October 2014 LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS PUBLICATION-TYPE: Krant JOURNAL-CODE: NRC Handelsblad Copyright 2014 NRC Media B.V. All Rights Reserved
NRC Handelsblad 21 oktober 2014 dinsdag
'Raad van State is niet grondig' BYLINE: Door onze redacteur Annemarie Kas SECTION: Binnenland; Blz. 4 LENGTH: 1162 woorden Interview Thomas Spijkerboer De Raad van State maakt zijn eigen rol ten opzichte van de overheid steeds kleiner, vindt de hoogleraar migratierecht. Den Haag. Dát de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State aan politiek doet, staat voor hoogleraar migratierecht Thomas Spijkerboer vast. Twaalf jaar geleden was dat nog het grote nieuws uit zijn onderzoek van toen. Spijkerboer deed opnieuw onderzoek. Nu zegt hij: het is logisch dat rechters politieke keuzes maken. Sterker, ze doen niet anders. ,,In Nederland bestaat de idealistische gedachte dat rechters objectief de wetgeving toetsen en maar héél soms een politieke keuze maken. Dat klopt niet. De rechter moet altijd kiezen." Zijn verwijt van toen was een denkfout, zegt Spijkerboer nu. Maar naar aanleiding van zijn nieuwe onderzoek maakt hij zich wel grote zorgen over de rechtspraak van de hoogste bestuursrechter van het land. ,,De Raad van State stelt zich in het vreemdelingenrecht niet op als bewaker van de grondrechten", zegt hij. Spijkerboer onderzocht 638 uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, uit 2010 en 2011. Vandaag komt het nieuwe boek uit dat hij erover schreef: De Nederlandse rechter in het vreemdelingenrecht. Welk probleem heeft u gevonden? ,,De hoogste bestuursrechter maakt zijn eigen rol ten opzichte van de overheid de afgelopen jaren steeds kleiner. Er ís nog wel controle op rechtsstatelijkheid, maar die zie je teruglopen zoals water in de zee als het eb wordt. De vraag is of wij als burgers de overheid zoveel vertrouwen dat we denken dat dat kan. Dan zegt de ouderwetse liberaal in mij: om de dooie dood niet."
Page 3
U onderzocht uitspraken over het vreemdelingenrecht. Waar ziet u deze tendens het meest? ,,Bij zaken over asiel, gezinshereniging en de detentie van vreemdelingen zie je dat de Afdeling de grondrechten van vreemdelingen maar marginaal toetst. ,,Neem de inbewaringstelling van vreemdelingen. De Raad van State interpreteert de wet zo, dat als iemand geen verblijfsvergunning heeft, hij altijd in vreemdelingenbewaring gesteld kan worden. Er staat een noodzakelijkheidseis in de wet, maar die heeft de Raad van State feitelijk laten vervallen. Dat is niet in één individuele zaak terug te vinden, maar is heel geleidelijk en onzichtbaar gebeurd." Dus de Raad van State geeft staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie, VVD) meer de vrije hand en de vreemdeling heeft pech? ,,Het gevolg van de rechtspraak is dat de staatssecretaris vreemdelingen zonder verblijfsvergunning in detentie kan zetten, als hij dat handig vindt. De staatssecretaris heeft de eeuwige neiging meer ruimte te zoeken, en die is door de rechter gegeven. ,,Iets vergelijkbaars is bij het verlenen van asiel gebeurd. Asiel is in de kern het verlenen van bescherming tegen onmenselijke behandeling. Iemand terugsturen naar een land als dat het risico op onmenselijke behandeling oplevert, mag dus niet. Maar gelóóf je of iemand dat risico loopt? Dat beslist de staatssecretaris. ,,De Raad van State kiest er vervolgens voor om de geloofwaardigheid van het vluchtverhaal maar marginaal te toetsen. De rechter heeft een stapje terug gedaan en kijkt niet naar de grondrechten, maar controleert alleen of de staat niet op evident onredelijke wijze tot zijn besluit is gekomen. Daarmee is het verlenen van asiel ook de discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris geworden." Zijn hierdoor vreemdelingen onterecht het land uit gezet? ,,Dat kan ik niet zeggen. De rechter heeft eenvoudigweg niet grondig genoeg naar de zaken gekeken. Punt dat ik wil maken, is vooral: als zoiets bij de grondrechten van de één niet gebeurt, zou dat ook bij een ander kunnen gebeuren." Er ligt een wetsvoorstel van D66 in de Tweede Kamer dat die marginale toets vervangt door een inhoudelijke. Zou dat helpen? ,,Het is een lovenswaardig plan, maar er is één probleem. De Raad van State heeft zich al eerder niet aan wetgeving gehouden. In 2001 en in 2010 liet de wetgever expliciet vastleggen dat de bestuursrechter ex nunc moet toetsen. Dat wil zeggen dat hij de actuele situatie van de vreemdeling moet meenemen in zijn vonnis. Daar heeft de afdeling zich beide keren hoofdzakelijk níét aan gehouden. Hoogst opmerkelijk. Dus ik kan niet uitsluiten dat de raad ook zo'n wetswijziging niet zou volgen." Wat moet er volgens u gebeuren? ,,Het is een paardenmiddel, maar de lagere rechters kunnen prejudiciële vragen stellen aan het Hof van Justitie in Luxemburg. Normaal gesproken doen alleen hogere rechters dat, omdat het anders een rommeltje wordt. Maar in deze context zou het niet raar zijn om te vragen of de Raad van State nou de grondrechten voldoende beschermt. ,,De kritiek van lagere rechters en wetenschappers op de Raad van State is opmerkelijk fel van toon. Dat komt doordat de raad een zeer uitzonderlijke attitude kiest in het vreemdelingenrecht. Hij zegt in grote lijnen: ik zie twee posities en ik kies er één. Die van de staatssecretaris. Zulk excentrisch gedrag kan, maar is voor een Nederlandse rechter ongebruikelijk en iets om ongerust over te zijn." Zou staatssecretaris Teeven niet iets moeten doen? ,,Die zit stil en dat is wel begrijpelijk. Als ik hem was zou ik ook niets ondernemen, daar houdt hij mooi beleidsvrijheid aan over." casus 1 De baby die geen nieuw feit is Een eerste asielaanvraag van een baby is volgens de Raad van State soms geen novum. Een vrouw uit Liberia deed na de geboorte van haar tweede dochter een nieuwe asielaanvraag. Reden: angst dat haar
Page 4
kinderen genitaal verminkt zouden worden bij terugkeer naar haar land van herkomst. Ze legde nu ook pas voor het eerst haar eigen geboorteakte over, waardoor kwam vast te staan dat ze uit Liberia komt. Toch oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak in december 2010 dat de nationaliteit van het nieuwste kind niet vast kon komen te staan. Die akte had de moeder al eerder over kunnen leggen, vond de rechter, en werd dus niet meegenomen in de overwegingen. Daardoor kon geen onderzoek plaatsvinden naar of de angst voor verminking voor de baby gegrond zou zijn, want haar nationaliteit was immers niet zeker. De drie hebben volgens de rechter geen recht op asiel. casus 2 De zussen die als enige bleven leven Twee Somalische zussen doen een aanvraag om de jongste minderjarige zus voor gezinshereniging naar Nederland te laten komen. De Afdeling bestuursrechtspraak staat voor de vraag of sprake is van recht op eerbiediging van het familieleven, zoals in artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens staat. De rechter oordeelt in januari 2011 dat pas sprake is van familieleven als de zussen ook werkelijk samen hebben gewoond in Somalië. Alleen dan hebben ze een ,,meer dan tussen zussen gebruikelijke banden". Dat is niet zo. Onvermeld laat de Raad van State dat de zussen de enige overlevenden zijn van een gezin van elf. De rest is vermoord. Terwijl dat gegeven volgens Thomas Spijkerboer relevant is voor de vraag of zij meer dan gebruikelijke banden hebben. xx xx LOAD-DATE: 21 October 2014 LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS PUBLICATION-TYPE: Krant JOURNAL-CODE: NRC Handelsblad Copyright 2014 NRC Media B.V. All Rights Reserved
NRC Handelsblad 22 oktober 2014 woensdag
Zware kritiek op Raad van State verdient een helder antwoord SECTION: In het nieuws; Blz. 2 LENGTH: 452 woorden Goed beargumenteerde analyses met dwingende kritiek op de onpartijdigheid van de rechter zijn zeldzaam. Maar gisteren concludeerde migratierecht hoogleraar Thomas Spijkerboer in een nieuw boek dat het bij de
Page 5 Zware kritiek op Raad van State verdient een helder antwoord NRC Handelsblad 22 oktober 2014 woensdag
Raad van State niet goed zit. Hij deed dat al eerder, bij zijn oratie in 2002. Wat tot de reflexreactie 'daar heb je hem weer' kan leiden. Samengevat zegt de auteur dat de hoogste bestuursrechter zijn grote rechtspolitieke keuzes consequent ten nadele van de vluchteling maakt. Dat is een ernstig verwijt. Maar komt dat wellicht omdat de wetgever, door het gewijzigde, vijandiger, maatschappelijke klimaat de bordjes heeft verhangen? Of mogelijk omdat de bestuursrechter wettelijk beperkt is tot marginale toetsing? Dus niet zozeer op inhoud, maar op zorgvuldige totstandkoming. De hoogste rechter krijgt ook altijd automatisch een negatieve selectie van zaken - de moeilijkste, want de geweigerden. Het gros van de beslissingen ten gunste van vluchtelingen wordt in de praktijk door de overheid genomen. Spijkerboer zegt echter dat deze rechter eigen restrictieve en dus politieke opvattingen heeft en die ook wil doorzetten, tenzij hogere Europese rechters dat onmogelijk maken. Hij noemt de Raad van State eufemistisch een 'idealist', zij het één die is 'beteugeld'. De Raad maakt van grondrechten voor migranten een gunst en geeft de overheid ruim baan. Het procesrecht wordt scheef getrokken ten nadele van de verzoekers. Zaken worden consequent in zoveel stukjes geknipt dat het zicht op het geheel verdwijnt. Met als absurd voorbeeld een asielverzoek namens een pasgeboren baby dat juridisch als 'herhaald' kan gelden, omdat de moeder er al eerder om vroeg. Spijkerboer onderzocht 638 uitspraken uit 2010 en 2011 grondig op inhoud en strekking. De kritiek is dus onderbouwd. Hij schetst een meer dan gemiddeld eigenwijze rechter die (nieuwe) regels, waarin hij zich niet kan vinden, zo beperkt mogelijk uitlegt en veel uitzonderingen en tegengestelde regels 'ontdekt'. De Raad van State heeft alleen nog summier (ontkennend) kunnen reageren. Maar het is een spannende kwestie. Dit treft de kern van de rechtsstaat. Is dit proces wel eerlijk, zijn deze rechters fair en is hun wetsinterpretatie ongebonden? Ook in 2008 was er ophef over de als star en eenzijdig gekwalificeerde houding van de Raad van State. Die kritiek kwam voort uit de lagere rechtspraak. Nu is de kritiek gefundeerd op de uitspraken zelf. De auteur zegt benieuwd te zijn te horen ,,wat er niet klopt". Hij roept de Raad van State op zijn veelal impliciete politieke keuzes te verantwoorden. Nu eens niet verstopt in juridisch-technische termen. Dat kan onderschreven worden. Dit debat moet ook voor de burger toegankelijk zijn. LOAD-DATE: 22 October 2014 LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS PUBLICATION-TYPE: Krant JOURNAL-CODE: NRC Handelsblad Copyright 2014 NRC Media B.V. All Rights Reserved
Page 6 Vreemdelingen vaak terecht in het ongelijk NRC Handelsblad 30 oktober 2014 donderdag
4 of 4 DOCUMENTS
NRC Handelsblad 30 oktober 2014 donderdag
Vreemdelingen vaak terecht in het ongelijk BYLINE: H.G. Lubberdink. SECTION: Opinie; Blz. 9 LENGTH: 850 woorden De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State krijgt een negatieve selectie van vreemdelingenzaken te behandelen. Aanvragers zijn door de staatssecretaris en de rechtbank afgewezen. Gerede kans dat dit terecht was, aldus H.G. Lubberdink. In het redactionele commentaar in deze krant van 22 oktober jl., dat volgde op een interview met hoogleraar migratierecht T.P. Spijkerboer, wordt kritiek geuit op de vreemdelingenrechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Die kritiek komt erop neer dat zij keuzes maakt, die consequent in het nadeel van vreemdelingen uitwerken. Dit is een ernstig en aantoonbaar onjuist verwijt, dat niet onweersproken mag blijven. Uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak vallen vanzelfsprekend ook in het voordeel van vreemdelingen uit. Recente voorbeelden hiervan zijn uitspraken over vreemdelingen uit Eritrea, Noord-Korea, Yezidi's en christenen uit Irak, christenen uit Iran en Afghanistan, Tibetanen uit China en homoseksuelen. Het gaat hierbij om de belangrijkste grondrechten, zoals het fundamentele recht om niet te worden vervolgd of te worden gemarteld. De staatssecretaris van Veiligheid & Justitie heeft als gevolg van deze uitspraken in al deze gevallen zijn beleid moeten aanpassen. Vreemdelingen hebben ook in tal van belangrijke dossiers gelijk gekregen nadat de Afdeling bestuursrechtspraak prejudiciële vragen heeft gesteld aan het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. Bijvoorbeeld op het punt dat de staatssecretaris niet kan verlangen dat vreemdelingen hun christelijk geloof of homoseksuele geaardheid verbergen in hun land van herkomst. De Afdeling bestuursrechtspraak toont zich ook daarmee een rechter die de grondrechtenbescherming die het Europese recht biedt, buitengewoon serieus neemt. De Afdeling bestuursrechtspraak zou alleen in het voordeel van vreemdelingen beslissen als het 'moet', bijvoorbeeld van het Europese Hof van Justitie. Spijkerboer gaat er in zijn onderzoek vanuit dat iedere rechter, dus ook de Afdeling bestuursrechtspraak, altijd een keuze maakt bij de uitleg van rechtsregels. Het stellen van vragen aan dat Hof, en dus niet de staatssecretaris alvast gelijk geven, is ook een keuze. Van een keuze van de Afdeling bestuursrechtspraak is volgens Spijkerboer echter slechts sprake als vreemdelingen als gevolg van het antwoord uit Luxemburg van de Afdeling bestuursrechtspraak ongelijk krijgen. Als de staatssecretaris na het antwoord van het Hof in Luxemburg ongelijk krijgt, is dat opeens geen keuze meer. Dan noemt Spijkerboer het externe dwang. Die benadering is niet zuiver. Een ander aspect verdient nog de aandacht. Vreemdelingenrechtspraak is in Nederland zoals in de meeste landen, bestuursrechtspraak. Dit betekent dat de staatssecretaris die daarvoor politiek verantwoordelijk is, besluiten neemt over verblijfsaanvragen. De staatssecretaris verleent een groot aantal verblijfsvergunningen. Het inwilligingspercentage lag in 2010 en 2011 - de jaren waar het onderzoek van Spijkerboer op ziet - volgens IND-jaarverslagen op ongeveer 45 procent. Inmiddels is dat percentage aanzienlijk hoger. De rechtbanken en de Afdeling bestuursrechtspraak beoordelen vrijwel uitsluitend afgewezen aanvragen. Dit zijn vaak tweede of derde verblijfsaanvragen, nadat eerdere aanvragen al onherroepelijk zijn afgewezen. Dit betekent dat rechtbanken en de Afdeling bestuursrechtspraak een negatieve selectie van zaken voorgelegd
Page 7 Vreemdelingen vaak terecht in het ongelijk NRC Handelsblad 30 oktober 2014 donderdag
krijgen. In 2010 en 2011 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak over in totaal ruim 12.500 vreemdelingenzaken beslist. Meestal krijgen vreemdelingen van rechtbanken ongelijk. In het overgrote deel van de gevallen bevestigt de Afdeling bestuursrechtspraak het oordeel van de rechtbank. Dat betekent dat de rechtbank in de ogen van de Afdeling bestuursrechtspraak een juiste uitspraak heeft gedaan en dat de afwijzing van de verblijfsaanvraag door de staatssecretaris in stand blijft, omdat de wet en grondrechten door de staatssecretaris of de rechtbank niet zijn geschonden. Het zou uit een oogpunt van rechtsstatelijkheid pas écht verontrustend zijn als de Afdeling bestuursrechtspraak stelselmatig besluiten van de staatssecretaris en uitspraken van rechtbanken zou moeten corrigeren. Een debat over rechterlijke uitspraken hoort bij een democratische rechtsstaat. In de dissertatie van mr. A.E.M. Röttgering uit 2013 wordt soortgelijke kritiek als die van Spijkerboer geuit op de rechtspraak van de Hoge Raad in strafzaken. Deze zou getuigen van een minimalistische benadering van fundamentele rechten en het rechtsbeschermingsperspectief veronachtzamen. Ook over de uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak moet uiteraard een open debat mogelijk zijn. De Afdeling bestuursrechtspraak organiseert regelmatig bijeenkomsten om het inhoudelijke debat te zoeken met bestuursrechters, advocaten en rechtsbijstandverleners, wetenschappers en organisaties. Dit alles om te komen tot zo evenwichtig mogelijke rechtspraak in vreemdelingenzaken. Mr. H.G. Lubberdink is voorzitter van de Vreemdelingenkamer van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. LOAD-DATE: 30 October 2014 LANGUAGE: DUTCH; NEDERLANDS PUBLICATION-TYPE: Krant JOURNAL-CODE: NRC Handelsblad Copyright 2014 NRC Media B.V. All Rights Reserved
