Supplement bij: Offereins, M. en J.R. Bette (2008). Een uitje met een DOEL. NVOX, 33(10), 442-443.
Reacties met een kleurtje DATUM UITVOERING: Algemene informatie Doel: Duur: Aantal leerlingen: Nivo
Afdeling Laboratoriumtechniek
het visueel maken van chemische reacties 30 minuten max. 40 e e voor klassen 4e leuk in eerste helft van het jaar 1e 2 2 3e alleen VMBO HAVO VWO
Inleiding In de televisieserie CSI zie je hoe forensisch onderzoekers diverse zaken oplossen. Van moord tot verkrachting of brandstichting alles kunnen ze oplossen In de televisieserie zie je hoe de onderzoekers een vloeistof op vlekken spuiten en daarna met een lamp op de vlek schijnen. Als de vlek oplicht weten ze dat het bloed is. De vloeistof die ze op de vlekken spuiten heet luminol. Deze vloeistof maakt zelfs onzichtbare resten bloed weer zichtbaar. Luminol licht, als het met bloed in aanraking komt, ongeveer dertig seconden blauw op. Zelfs als het bloed is verwijderd met een schoonmaakmiddel kan luminol nog steeds bloed aantonen. Het oplichten van stoffen, na een reactie met een andere stof, noemen we chemoluminicentie.
Materiaal OPDRACHT A Reageerbuis Reageerbuizen Luminol Natrium hydroxide (gootsteenonstopper) Glorix (chloorbleekloog) Demi water
OPDRACHT D tonic water jar NaCl black light lamp and power supply
OPDRACHT B Kopersulfaat Natriumcarbonaat Natriumwaterstofcarbonaat Ammoniumcarbonaat Waterstofperoxide Gedestilleerd water Erlenmeijers Reageerbuizen
OPDRACHT B 2 Erlenmeijers Demiwater Glucose Natriumhydroxide Methyleenblauw OF Vitamine C (ascorbinezuur) Kopersulfaatoplossing (1.6% Cu) Methyleenblauwoplossing (5%) Zout (natriumchloride)
Uitvoering OPDRACHT A. 1. Neem de reageerbuis met natronloog. 2. Voeg een spatelpunt luminol toe 3. Verdonker de kamer 4. Voeg een druppel Glorix toe 5. Meng goed (vortex) 6. Noteer je waarneming in tabel 1 OPDRACHT B 7. Neem een reageerbuis oplossing A 8. Neem een reageerbuis oplossing B 9. Voeg de twee reageerbuizen bij elkaar 10. Meng goed (vortex) 11. Noteer je waarneming in tabel 1 OPDRACHT C 12. Neem een reageerbuis oplossing C 13. Neem een reageerbuis oplossing D 14. Voeg aan beide buisjes een spatelpunt methyleenblauw toe 15. Meng goed (vortex) 16. Noteer je waarneming in tabel 1 OPDRACHT D 17. Neem de regaeerbuis met tonic 18. schijn op de reageerbuis met een black-light lamp 19. Noteer je waarneming in tabel 1 op het opdrachtenformulier 20. Schijn op de reageerbuis met een black-light lamp 21. Voeg nu aan de reageerbuis drie druppels natriumchloride oplossing toe 22. Noteer je waarneming in tabel 1 TABEL 1 Wat zie ik gebeuren?
Opdracht Zonder black-light A
B
C
D
Met black-light
Docentenhandleiding OPDRACHT A Maak een gewenste hoeveelheid van een 0.4% natronloog oplossing. > vul het gewenste aantal reageerbuizen voor de helft met natronloogoplossing OPDRACHT B Oplossing A : Breng in een beker van 1 liter 500 ml gedestilleerd water en los hierin op 4 g Na2CO3 op en 0,2 g luminol. Roer tot alles homogeen is. Voeg 24 g NaHCO3, 0,5 g (NH4)CO3.H2O en 0,4 g CuSO4.5 H2O of CuCl2.2H2O toe en roer opnieuw tot alles goed opgelost is. Leng, met gedestilleerd water, aan tot een volume van 1 liter. Oplossing B : Leng, met gedestilleerd water, in een beker van 1 liter, 50 ml 3% H2O2 aan tot 1 liter. > vul het gewenste aantal reageerbuizen met oplossing A en evenveel rageerbuizen met oplossing B OPDRACHT C Oplossing C. Voeg 2,5 g glucose op in 500 mL kraanwater. Voeg daar 2,5 g NaOH aan toe Oplossing D. Voeg 5 g glucose op in 500 mL kraanwater. Voeg daar 5 g NaOH aan toe >> KAN OOK MET VIT C dan: In dit klassiek demonstratie experiment wordt methyleenblauw (MBox) door Ascorbinezuur (AZ) gereduceerd (naar MB) en vervolgens door luchtzuurstof weer geoxideerd (MBox). Dit is een oxidatie reductie reactie (redox). Het zuurstof wordt door het schudden in de oplossing gebracht. Bij staan reduceert het ascorbinezuur het MBox terug naar zijn kleurloze vorm. Cu2+ ionen fungeren als katalysator voor deze laatste reactie. De reactievergelijkingen worden dan: bij schudden: bij staan:
O2 + MB (kleurloos) -> MBox (blauw) MBox + AZ -> MB + oxidatie producten van AZ
Meer specifiek:
Geoxideerd methyleenblauw (blauw)
Gereduceerd methyleenblauw (kleurloos)
Ascorbinezuur
Dehydroascorbinezuur
Docentenhandleiding
