Rapportage marktconsultatie Doorbraak Onderwijs en ict

Rapportage  marktconsultatie   Doorbraak  Onderwijs  en  ict     Versie  1.0   d.d.  22  november  2013    

 

1    

Inhoudsopgave   Leeswijzer  ................................................................................................................................................  3   1.   Achtergrond  marktconsultatie  ........................................................................................................  4   1.1   Waarom  doen  we  dit?  ...............................................................................................................  4   1.2   De  rol  van  ict  ..............................................................................................................................  4   1.3   Wat  willen  we  bereiken?  ...........................................................................................................  5   1.4   Publieke-­‐private  samenwerking  ................................................................................................  5   2.   Proces  en  overzicht  deelnemers  marktconsultatie  .........................................................................  6   2.1.   Doel  marktconsultatie  ..............................................................................................................  6   2.2.   Proces  marktconsultatie  ...........................................................................................................  6   2.3.   Deelnemers  marktconsultatie  ..................................................................................................  7   3.   Resultaten  marktconsultatie  ...........................................................................................................  9   4.   Antwoorden  cluster:  Beeld  en  visie  op  gepersonaliseerd  leren  ....................................................  11   5.   Antwoorden  cluster:  Blokkades  .....................................................................................................  18   6.   Antwoorden  cluster:  Kennis  ..........................................................................................................  22   7.   Antwoorden  cluster:  Commitment  ................................................................................................  24   Bijlage  A  –  gestelde  vragen  en  antwoorden  marktconsultatie  .............................................................  29   Bijlage  B  –  Verslag  informatiebijeenkomst  8  november  2013  ..............................................................  40      

 

2    

Leeswijzer   Met  dit  document  wordt  verslag  gelegd  over  de  inhoud,  het  verloop  en  de  resultaten  van  de   marktconsultatie  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict.  Het  document  kent  de  volgende  opbouw:   Hoofdstuk  2   Dit  hoofdstuk  geeft  inzicht  in  de  achtergrond  van  de  marktconsultatie.     Hoofdstuk  3   In  dit  hoofdstuk  is  een  overzicht  gegeven  van  het  doorlopen  proces  en  van  de  deelnemers  aan  de   marktconsultatie  op  organisatieniveau.     Hoofdstuk  4   Dit  hoofdstuk  beschrijft  de  resultaten  van  de  marktconsultatie.     Bijlage  A   In  deze  bijlage  is  aandacht  voor  de  door  partijen  gestelde  vragen  en  antwoorden.     Bijlage  B   Deze  bijlage  bevat  het  verslag  van  de  informatiebijeenkomst  op  8  november  2013.    

3    

1. Achtergrond  marktconsultatie   Hoe  kun  je  ict  inzetten  als  middel  om  meer  maatwerk  en  gepersonaliseerd  leren  voor  leerlingen   mogelijk  te  maken?   Met  dit  doel  werken  de  PO-­‐raad,  VO-­‐raad  en  de  ministeries  van  Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap   en  Economische  Zaken  samen  aan  het  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict.   Dit  doorbraakproject  is  onderdeel  van  de  in  totaal  10  publiek-­‐private  doorbraakprojecten  die  het   kabinet  in  het  regeerakkoord  heeft  gepresenteerd.  Deze  doorbraakprojecten  zijn  gericht  op  het   vergroten  van  het  gebruik  en  de  kennis  van  ICT  door  het  midden-­‐  en  kleinbedrijf  (MKB),  topsectoren,   onderwijs  en  de  zorgsector.  

1.1 Waarom  doen  we  dit?   Voor  de  Nederlandse  positie  in  de  globaliserende  economie  is  excellent  onderwijs,  dat  het  maximale   uit  alle  kinderen  haalt,  een  absolute  noodzaak.  Om  dit  te  bereiken  kan,  wil  en  moet  het  onderwijs  de   komende  jaren  kwalitatief  toponderwijs  realiseren  dat  adaptief  en  activerend  is,  de  leerling  centraal   stelt,  transparantie  biedt  over  haar  presteren  en  doelmatig  is  georganiseerd.  Onderwijs  dat  aansluit   bij  de  leerbehoeften  van  leerlingen.   Ontwikkelingen  als  Passend  onderwijs,  Talentontwikkeling,  Opbrengstgericht  werken,  de  invoering   van  de  Referentieniveaus  Nederlandse  taal  en  rekenen  vragen  allemaal  om  het  bieden  van  meer   maatwerk  en  gepersonaliseerd  onderwijs.  Ict  is  een  doorslaggevend  middel  om  dit  alles  mogelijk  te   maken.   Veel  scholen  erkennen  dit  en  gebruiken  actief  ict  in  het  onderwijs.  De  stap  naar  meer   gepersonaliseerd  onderwijs,  ondersteund  door  ict,  blijkt  echter  niet  makkelijk  te  zijn.   Samen  met  het  onderwijs  en  publieke  en  private  partijen  gaat  het  doorbraakproject  de   randvoorwaarden  en  condities  creëren  waardoor  scholen  die  dat  willen,  hun  eigen  invulling  kunnen   geven  aan  gepersonaliseerd  leren  met  ict.  

1.2 De  rol  van  ict   Ict  helpt  om  leerlingen  maatwerk  te  bieden.  Ict  geeft  ook  de  doorslag  bij  meer  adaptief  en   gepersonaliseerd  werken  en  leren  in  het  onderwijs.  In  andere  sectoren  bewijst  ict  belangrijk  te  zijn   voor  meer  persoonlijke  dienstverlening  en  producten.   In  het  onderwijs  wordt  ict  voor  personalisering  niet  veel  ingezet,  ondanks  de  overtuiging  van   onderwijsbestuurders,  schoolleiders  en  leraren  dat  ict  hierbij  een  belangrijke  rol  kan  spelen:   80%  van  de  leraren  en  90%  van  de  schoolleiders  in  het  PO  en  VO  vinden  dat  de  inzet  van  ict  leidt  tot   beter  inzicht  in  de  prestaties  van  leerlingen.   Ruim  de  helft  van  de  leraren  vindt  dat  leerlingen  betere  resultaten  behalen  door  gebruik  van  ict.  

4    

1.3 Wat  willen  we  bereiken?   De  ambitie  van  het  doorbraakproject  is:   In  2017  zijn  scholen  in  primair  en  voortgezet  onderwijs  beter  in  staat  met  ict  en  digitaal  lesmateriaal   een  leerling  maximaal  zijn  of  haar  talenten  te  laten  ontplooien.  Leraren  zijn  in  staat  een  hoger   rendement  te  halen  uit  een  lesuur  en  weten  hoe  zij  ict  daarbij  kunnen  benutten.  Ontwikkelaars  van   lesmateriaal  hebben  vertrouwen  in  hun  verdienmodel  voor  digitaal,  personaliseerbaar  lesmateriaal   en  kunnen  aansluiten  op  de  vraag  van  het  onderwijs.  Leerlingen  en  hun  ouders  hebben  meer  zicht  op   behaalde  resultaten.   In  de  huidige  situatie  is  dit  niet  het  geval.  De  vraag  is  waarom  de  potentie  van  ict  in  het  onderwijs   nog  niet  tot  een  bloeiende  markt  heeft  geleid  waarin  een  diversiteit  in  vraag  en  aanbod  aanwezig  is.   Vraag  en  aanbod  weten  elkaar  nog  onvoldoende  te  vinden,  tegelijkertijd  is  er  veel  dynamiek  in  de   keten.  Verder  zijn  in  het  systeem  elementen  aanwezig,  die  scholen  belemmeren  bij  het  zetten  van   stappen  om  meer  gepersonaliseerd  onderwijs  met  ict  vorm  te  geven.  Kortom:  er  is  sprake  van  markt-­‐   en  systeemfalen.   Meer  regie  aan  de  kant  van  de  vraag  (het  onderwijs)  enerzijds  en  het  scheppen  van   randvoorwaarden  in  markt  en  systeem  door  de  overheid  anderzijds,  moeten  bijdragen  aan  het   behalen  van  de  gewenste  ambitie.       Het  Doorbraakproject  heeft  dan  ook  tot  doelstelling  om  met  de  verbeterde  vraagarticulatie  van  het   scholenveld  als  uitgangspunt  de  juiste  randvoorwaarden  te  realiseren  om  de  drempels  voor  effectief   inzet  van  ict  en  digitale  leermiddelen  voor  scholen  in  PO  en  VO  te  verlagen.  Onderdeel  van  het   doorbraakproject  is  om  in  de  praktijk  te  laten  zien  dat  de  huidige  knelpunten  opgelost  kunnen   worden  en  de  resultaten  te  onderzoeken.     Daarom  zetten  de  sectorraden  voor  primair  en  voortgezet  onderwijs  en  de  ministeries  van   Economische  Zaken  (EZ)  en  Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap  (OCW)  gezamenlijk  in  op  het   realiseren  van  de  gestelde  ambitie.  

1.4 Publieke-­‐private  samenwerking   Wij  geloven  dat  alleen  door  inspanning  en  samenwerking  van  publieke  én  private  partijen  de  ambitie   van  maatwerk  voor  leerlingen  werkelijkheid  wordt.  Onze  ontdekkingstocht  naar  oplossingen  start   met  gesprekken  tussen  rijk,  onderwijs  en  marktpartijen.   Via  deze  marktconsultatie  is  marktpartijen  gevraagd  om  input  rond  gepersonaliseerd  leren  met  ict.   Deze  input  vormt  de  basis  voor  de  agenda  die  gehanteerd  worden  bij  de  gesprekken  tussen  publieke   en  private  partijen.    

5    

2.  

Proces  en  overzicht  deelnemers  marktconsultatie  

Om  een  doorbraak  te  bewerkstelligen  in  gepersonaliseerd  leren  met  ict  in  het  primair  en  voortgezet   onderwijs  is  commitment  en  samenwerking  met  partijen  die  op  deze  markt  actief  zijn  of  willen   worden  van  groot  belang.  Daarom  is  één  van  de  eerste  stappen  binnen  het  Doorbraakproject  een   marktconsultatie  geweest.   Uitgangspunt  voor  het  project  is  dat  mede  door  publiek-­‐private  inspanning  en  samenwerking  de   gewenste  beweging  op  gang  gebracht  kan  worden.     Deze  marktconsultatie  is  gezamenlijk  uitgeschreven  door  de  ministeries  van  Economische  zaken  en   Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap    en  de  PO-­‐raad  en  VO-­‐raad  als  vertegenwoordigers  van  het   primair  en  voortgezet  onderwijs.    

2.1.

Doel  marktconsultatie  

Het  doel  van  deze  marktconsultatie  was:   •

•

• • •

Aan  een  zo  groot  mogelijk  (internationale)  aantal  private  partijen  op  eenduidige  wijze  informatie   te  verstrekken  over  het  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict  en  de  bijbehorende  aanpak  van   publiek-­‐private  afstemming  en  samenwerking.     Bij  een  zo  groot  mogelijk  (internationale)  aantal  private  partijen  op  een  eenduidige  wijze   informatie  te  verzamelen  over:   o Hun  beeld  en  visie  op  gepersonaliseerd  leren  en  goede  voorbeelden.   o Door  hen  ervaren  of  voorziene  blokkades  in  het  grootschalig  mogelijk  maken  van   gepersonaliseerd  leren  en  door  hen  gepercipieerde  oplossingen  daarvoor.   o De  belangstelling  om  daadwerkelijk  te  participeren  in  de  totstandkoming  van   gepersonaliseerd  leren.   o De  kennis  die  private  partijen  kunnen  en  willen  inbrengen  als  het  gaat  om  realisatie  en   effect  van  gepersonaliseerd  leren  en  de  kennis  die  zij  zouden  willen  opdoen.   Commitment  te  krijgen  voor  deelname  aan  de  publiek-­‐private  tafels  rond  gepersonaliseerd  leren   en  de  voorziene  Doorbraakinitiatieven.   Te  inventariseren  wat  private  partijen  verwachten  van  publieke  partijen  als  het  gaat  om  inzet,   kennis  en  commitment.   De  basis  te  leggen  voor  de  agenda  voor  de  publiek-­‐private  tafels.  

  Op  basis  van  de  marktconsultatie  zal  een  groep  bedrijven  en  organisaties  worden  samengesteld  die,   gezamenlijk  met  de  overheid  en  de  sectorraden,  wil  komen  tot  een  doorbraak  in  gepersonaliseerd   leren.  

2.2.

Proces  marktconsultatie  

Voorafgaand  aan  de  marktconsultatie  is  een  document  opgesteld:   -

Het  marktconsultatiedocument.  In  dit  document  zijn  de  achtergrond,  het  doel  en  proces,  inhoud   en  vragen  voor  de  marktconsultatie  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict  opgenomen.  

6    

Op  dinsdag  15  oktober  2013  is  een  brede  groep  private  partijen  uitgenodigd  om  deel  te  nemen  aan   de  marktconsultatie.  Daarbij  is  het  marktconsultatiedocument  meegestuurd  en  is  aangegeven  dat  dit   document  en  andere  informatie  inzake  het  project  op  de  site  www.doorbraakprojectondewijsenict.nl   werden  gepubliceerd.     Partijen  zijn  in  de  gelegenheid  gesteld  om  vragen  in  te  dienen.  Dit  kon  tot  29  oktober  2013.  De   vragen  en  antwoorden  zijn  op  5  november  2013    gepubliceerd.  Deze  vragen  en  antwoorden  zijn  in  de   bijlage  bij  deze  rapportage  opgenomen.   Op  8  november  2013  is  in  het  kader  van  deze  marktconsultatie  een  informatiebijeenkomst   georganiseerd.  De  initiatiefnemers  hebben  hier  hun  eigen  perspectief  op  het  project  gepresenteerd   en  het  proces  rond  de  publiek-­‐private  dialoog  is  toegelicht.  Tevens  konden  tijdens  de  bijeenkomst   vragen  worden  gesteld.  De  procesbeschrijving  van  de  publiek-­‐private  dialoog  en  een  concept   intentieverklaring  zijn  na  de  informatiebijeenkomst  in  papieren  vorm  aan  de  deelnemers  uitgereikt.   Deze  zijn  tevens  in  digitale  vorm  aan  de  deelnemende  partijen  gestuurd  en  gepubliceerd  op  de  site.   Daarnaast  is  op  12  november  2013  een  verslag  gestuurd  aan  de  deelnemende  partijen  en   gepubliceerd  op  de  site  www.doorbraakprojectonderwijsenict.nl.  Dit  verslag  is  in  de  bijlage  bij  deze   rapportage  opgenomen.   Op  15  november  2013  hebben  de  deelnemers  aan  de  marktconsultatie  de  vragen  uit  het   marktconsultatiedocument  in  digitale  vorm  beantwoord.     Als  afsluiting  van  de  marktconsultatie  is  deze  Rapportage  marktconsultatie  Doorbraakproject   Onderwijs  en  ict  opgesteld.    

2.3.

Deelnemers  marktconsultatie  

De  doelgroep  voor  de  marktconsultatie  bestond  uit  alle  organisaties  die  actief  zijn  of  willen  worden   op  de  (inter)nationale  markt  voor  gepersonaliseerd  leren.  Zoals:   • Leveranciers  van  (digitaal)  lesmateriaal,  leerlingvolgsystemen,  leersystemen  en  rooster-­‐  en   planningsystemen   • Leveranciers  van  devices  en  connectiviteit   • Leveranciers  van  software  en  systemintegrators   • Partijen  uit  de  gamingindustrie  en  creatieve  sector   Deze  opsomming  is  niet  uitputtend  noch  bedoeld  om  partijen  uit  te  sluiten,  maar  geeft  voorbeelden   ter  verduidelijking.   De  volgende  organisaties  hebben  deelgenomen  aan  de  marktconsultatie  door  de  vragen  uit  het   marktconsultatiedocument  te  beantwoorden:   1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

10voorBiologie   ADkwADraat   Brainnovation  B.V.   Brinkman  Uitgeverij   Campiade   Canon  Nederland  N.V.   Cloudwise     7  

 

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.

Conclusion  Consultants  in  Learning   Dedact   De  Rode  Planeet  B.V.   Dotcomschool  B.V.   Econocom  Nederland  B.V.   eSociety  Platform     Exinn  Consulting   Groep  Educatieve  Uitgeverijen   Groepsplanversneller     HERA   IBM   Innofun   It’s  Learning   KEii     Kleppen  Dicht   KPC  Groep     KPN   Lezen  Leren  Delen     LVO-­‐Parkstad     Microsoft   Nederlands  Instituut  voor  Beeld  en  Geluid     Next   Noordhoff  Uitgevers  B.V.   Ontwikkelcentrum   Ordina     PAT  Learning  Solutions  B.V     Samsung  Electronics  Benelux  B.V.     Scientia  LTD.   Scolly   Simac  Quadcore     Skool  Automatisering  /simonscholen     SLB  diensten   Stichting  Khan  Academy  NL   Switch  ICT  Professionals   TNO   Topicus  B.V.     Topshare  International  B.V.     Twynstra  Gudde     Van  Dijk  Educatie     Visible  Goal     VO-­‐content   Vodafone  Libertel  B.V.   Zermelo  Roostermakers  B.V.   8  

 

 

3.  

Resultaten  marktconsultatie  

In  het  kader  van  de  marktconsultatie  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict  zijn  aan  de  deelnemers  de   volgende  vragen  gesteld:   1. Beeld  en  visie  op  gepersonaliseerd  leren     a. Wat  verstaat  u  onder  gepersonaliseerd  leren?   b. Gebruikt  u  andere  termen  c.q.  woorden  om  gepersonaliseerd  leren  aan  te  duiden  en  zo   ja,  welke  zijn  dit?   c. Welke  elementen  kent  gepersonaliseerd  leren  volgens  u  en  wat  is  de  samenhang  tussen   deze  elementen?   d. Herkent  u  het  beeld  zoals  geschetst  in  deze  marktconsultatie?  Kunt  u  toelichten  waar  u   afwijkingen  of  aanvullingen  ziet?   e. Wat  zijn  volgens  u  goede  voorbeelden  van  gepersonaliseerd  leren  in  de  praktijk  van:   i. Het  onderwijs/  (groepen  van)  scholen   ii. Andere  sectoren   iii. Het  buitenland   f. Welk  type  diensten  en  toepassingen  zijn  volgens  u  nodig  bij  gepersonaliseerd  leren?   g. Welke  mogelijkheden  heeft  u  reeds  in  uw  producten/diensten?     2. Blokkades   a. Welke  blokkades  ziet  u  als  het  gaat  om  daadwerkelijk  realiseren  van  gepersonaliseerd   leren?   b. Wat  ziet  u  als  oplossingen  voor  deze  blokkades?   c. Wat  verwacht  u  van  de  volgende  actoren  bij  het  oplossen  van  deze  blokkades:   i. Een  leerling/ouder   ii. Een  school  en  schoolleiding   iii. Een  leraar   iv. De  markt   v. De  Rijksoverheid   vi. Semi-­‐publieke  ondersteunende  organisaties   vii. Onderwijs  sectororganisaties     3. Kennis   a. Welke  ervaring  heeft  u  en  wilt  u  inbrengen  als  het  gaat  om  de  realisatie  en  het  effect  van   gepersonaliseerd  leren?   b. Welke  kennis  zou  u  op  willen  doen  omtrent  gepersonaliseerd  leren?     4. Commitment   a. Bent  u  bereid  deel  te  nemen  aan  publiek-­‐private  tafels?   b. Welke  onderwerpen  zou  u  willen  agenderen  om  de  realisatie  van  gepersonaliseerd  leren   te  versnellen?   9    

c. Wilt  u  deelnemen  aan  de  uitwerking  van  de  Doorbraakinitiatieven?   d. Wat  ziet  u  als  slaag-­‐  en  faalfactoren  voor  deze  Doorbraakinitiatieven?   e. Heeft  u  zicht  op  projecten  of  initiatieven  die  geschikt  zouden  zijn  om  te  fungeren  als   Doorbraakinitiatief?   f. Bent  u  bereid  te  investeren  in  de  Doorbraakinitiatieven?   g. Bent  u  bereid  een  intentieverklaring  te  tekenen  voor  deelname  aan  het  proces  van  de   publiek-­‐private  tafels  en  uitwerking  van  de  Doorbraakinitiatieven?     In  de  volgende  hoofdstukken  wordt  per  cluster  van  vragen  een  geanonimiseerd  overzicht  gegeven   van  de  antwoorden  die  op  deze  vragen  zijn  gegeven.   Bij  de  beschrijving  van  de  resultaten  is  gekozen  voor  een  kwalitatieve  beschrijving  in  verband  met  de   specifieke  inhoud  van  de  antwoorden.  Op  deze  manier  wordt  zo  veel  mogelijk  van  de  verstrekte   informatie  gepresenteerd  op  een  geanonimiseerde  wijze.  Over  het  algemeen  wordt  dus  niet  met   exacte  cijfers  aangegeven  hoeveel  partijen  een  bepaalde  opmerking  hebben  gemaakt,  tenzij  dit  voor   de  beantwoording  van  de  vraag  van  belang  is  (bijvoorbeeld  als  het  gaat  om  een  afwijkend  inzicht  ten   opzichte  van  andere  deelnemers).    

 

10    

4.  

Antwoorden  cluster:  Beeld  en  visie  op  gepersonaliseerd  leren    

A.  Wat  verstaat  u  onder  gepersonaliseerd  leren?   Nagenoeg  alle  partijen  stellen  de  leerling/het  kind  en  maatwerk  centraal  in  hun  definitie.  De   elementen  die  daarnaast  genoemd  worden  in  de  definitie  verschillen  per  partij.  Vaak  wordt   gerefereerd  aan:   • Differentiatie  in  persoonlijkheid,  leefwereld,  cultuur,  leerstijl,  leertraject,  leerbehoefte  en   ontwikkeling,  talenten,  leerproces.   Ook  wordt  in  de  definities  ingegaan  op  wat  gezien  wordt  als  sturende  actor  in  het  leerproces.   Hierbij  staat  in  de  antwoorden  soms  de  leerling  voorop.  Zaken  die  dan  o.a.  genoemd  worden  zijn:   • Lerende  in  alles  het  ‘structurerende  element’   • Leerling  in  toenemende  mate  invloed  op  inhoud  en  wijze  waarop  het  leren  plaatsvind   • Eigenaarschap  van  leren  bij  de  leerling   • Regie  bij  leerling   In  andere  gevallen  staat  de  leraar  of  de  omgeving  van  de  leerling  meer  nadrukkelijk  beschreven  als   sturende  actor.  Zaken  die  dan  o.a.  genoemd  worden  zijn:   • Adviesroute  door  leraar  bepaald   • Zienswijze  op  onderwijs  en  opvoeding  leidend   • Driehoek  leerling-­‐ouders-­‐school   • Rekening  houden  met  mogelijkheden  en  beperkingen  van  de  onderwijsinstelling  en   onderwijzend  personeel   • Leervoorkeuren  van  zowel  leerling,  docent,  coach,  begeleiders  (ouders)  en/of   opleidingsmanagement  –  de  “faciliterenden”   • Ook  perspectief  docent:  dat  alle  docenten  in  staat  zijn  de  leerinhoud  op  maat  (adaptief)  aan   te  kunnen  bieden   • In  een  gecontroleerde  omgeving  (niet  per  definitie  fysiek)   In  sommige  definities  wordt  expliciet  verwezen  naar  de  benodigde  hulpmiddelen  bij  het   gepersonaliseerd  leren  zoals:     • Devices  (1  device  per  leerling,  soms  wordt  ook  specifiek  verwezen  naar  Bring  Your  Own   Device)   • Leer-­‐  of  lesmaterialen  (om  het  leren  te  ondersteunen  en  niet  te  bepalen,  lesmateriaal  en   oefeningen  in  digitale  vorm)   • Modulaire  en  adaptieve  leertrajecten  en  onderwijsarrangementen   • Meer  geïndividualiseerde  programma’s/  roostering   Andere  opvallende  zaken  in  de  antwoorden  zijn  definities  waarin:   • Onderscheid  wordt  gemaakt  tussen  doel  (‘opbrengstgericht  leren’)  en  middel   (‘gepersonaliseerd  leren’).  Ook  wordt  dan  bijvoorbeeld  opgenomen  dat  met  dit  leren  het   maximale  bereikt  moet  worden  op  zowel  pedagogisch  als  didactisch  gebied.   • Een  leven  lang  leren  onderdeel  is  van  de  definitie  of  de  persoonlijke  ontwikkeling  in   samenhang  met  het  collectief  en  de  wereld  centraal  staat.   11    

Er  aandacht  is  voor  het  plaats  en  tijd  onafhankelijk/  altijd  en  overal  leren  of  het  buiten  school   ook  leren  meer  benadrukt  worden.     • De  tegenstelling  met  frontaal  klassikaal  leren  benadrukt  wordt.   • Het  sociale  proces  van  leren  benadrukt  wordt.   • Het  massa-­‐individuele  karakter  van  flexibel  onderwijs  wordt  benadrukt.     B. Gebruikt  u  andere  termen  c.q.  woorden  om  gepersonaliseerd  leren  aan  te  duiden  en  zo  ja,   welke  zijn  dit?   Veel  partijen  kunnen  zich  vinden  in  de  gebruikte  term  ‘gepersonaliseerd  leren’  en  geven  aan  deze  te   gebruiken,  vooral  in  brede  zin  en  soms  met  het  woord  ‘onderwijs’  in  plaats  van  ‘leren’.  Andere   termen  die  veel  zijn  genoemd  zijn  om  dit  leren  aan  te  duiden  zijn:   • Maatwerk  leren,  leren  of  onderwijs  op  maat   • Adaptief  leren/  onderwijs   • Individueel  leren/  onderwijs   • Leerlinggericht  leren/  onderwijs   • Vraaggestuurd  leren     C. Welke  elementen  kent  gepersonaliseerd  leren  volgens  u  en  wat  is  de  samenhang  tussen  deze   elementen?   Veel  van  de  antwoorden  die  zijn  gegeven  door  de  deelnemers  bevatten  een  verbijzondering  of   verdieping  van  de  elementen  zoals  genoemd  in  het  marktconsultatiedocument.  Vaak  wordt  ook   gerefereerd  aan  de  synergie  en  samenhang  tussen  deze  elementen  die  met  name  bij   gepersonaliseerd  leren  van  belang  is.     Sommige  deelnemers  leggen  veel  onderwijsinhoudelijke  toevoegingen  of  een  specifieke   onderwijsvisie  in  hun  antwoorden.  Anderen  refereren  aan  ict  als  voorwaarde  of  winst  in  het  huidige   gepersonaliseerd  leren,  zeker  wanneer  de  mogelijkheden  van  dataanalyse  en  het  adaptief  vermogen   benut  worden.  Dit  tegenover  de  opmerking  dat  ‘ook  zonder  ict  gepersonaliseerd  leren  mogelijk  zou   moeten  zijn’.  Een  aantal  keren  is  verder  de  rol  van  ouders/  verzorgers  als  aanvullend  element   genoemd.       Ten  aanzien  van  de  elementen  wordt  soms  de  menselijke  maat  benadrukt.  Dit  in  de  vorm  van  de   sociale  context  die  belangrijk  blijft,  dat  voldoende  ‘live’  aandacht  voor  leerlingen  belangrijk  blijft   evenals  afstemmen  en  interactie  –  blijven  kijken  en  luisteren  naar  het  kind.  Ook  wordt  de  context   van  een  leven  lang  leren  enige  keren  aangehaald.     D. Herkent  u  het  beeld  zoals  geschetst  in  deze  marktconsultatie?  Kunt  u  toelichten  waar  u   afwijkingen  of  aanvullingen  ziet?   Bijna  alle  partijen  geven  aan  dat  het  geschetste  beeld  herkenbaar  is.  De  aangegeven  aanvullingen  zijn   (letterlijke  teksten  deelnemers):     • Het  belang  van  de  intelligentie  van  systemen  en  materialen  (en  de  standaarden  die  daarbij   horen)  als  voorwaarde  voor  nieuwe  (markt)producten  voor  het  onderwijs   •

12    

• •

•

•

•

• • •

•

•

Nuances  kunnen  gemaakt  worden  op  de  uitwerking  van  de  elementen  en  wij  zien   aanvullingen  in  concrete  doelstellingen   Ik  mis  de  organisatorische  aspecten.  Er  wordt  veel  gesproken  over  ict  in  de  vorm  van  een   laptop,  maar  het  gepersonaliseerd  leren  vraagt  om  een  eigen  programma.  Dat  zal  binnen  het   huidige  lesprogramma  moeten  gebeuren  en  vraag  een  individuele  leerroute  met  als  gevolg   aanpassingen  in  het  rooster  per  leerling.   De  vraag  is  of  de  gevestigde  orde  aan  de  private  kant  (uitgeverijen  en  distributeurs)  bereid   zullen  zijn  om  deze  slag  (van  folio  naar  digitaal)  te  willen  maken.  Een  regie  om  het  geschetste   markt-­‐  en  systeemfalen  te  doorbreken  is  essentieel.  Maar  ook;  duidelijke  doelen  stellen  en   deadlines  realiseren.  De  marktconsultatie  is  wellicht  te  vrijblijvend,  er  moet  ook  commitment   komen  rondom  het  halen  van  targets.   Het  onderwijswerkveld  dient  ondersteund  te  worden  in  het  herkennen,  analyseren,   arrangeren,  vooruit  plannen  en  stellen  van  realistische  leerdoelen.  ICT  ontwikkelingen  zijn   kostbaar  en  dan  dient  hier  ook  budget  voor  vrij  gemaakt  te  worden.  Hoor  te  vaak  alleen  duur   en  niet  prijs/kwaliteit  verhouding.   De  processen  en  de  onderwijsinstellingen  staan  op  de  achtergrond.  Gepersonaliseerd  leren  is   een  nobel  streven,  maar  het  is  vaak  nog  een  culturele  verschuiving  voor  de  meeste   instellingen.  Vanwege  de  grootte  van  de  instellingen  is  professionalisering  van  de  organisatie   een  punt.  Docenten  zijn  niet  a  priori  professionele  managers,  administratieve  medewerkers,   roosteraars,  etc.  Er  wordt  vaak  wel  een  dubbelrol  verwacht.  Er  moeten  worden  nagedacht   hoe  te  professionaliseren,  maar  toch  lokaal/klein  te  blijven  zodat  de  leerling/  ouder  de   binding  met  de  instelling  voelt.   Ik  denk  dat  het  wel  goed  is  om  gepersonaliseerd  leren  ook  te  bekijken  per  “gebruikersgroep”   (leerling,  leerkracht,  directie,  IB-­‐er,  etc)  inclusief  de  mogelijke  knelpunten  c.q.  kansen.   We  zien  zeker  dat  ICT  een  toegevoegde  waarde  kan  zijn,  maar  het  moet  geen  doel  op  zich   zijn.  Ook  zonder  ICT  zou  gepersonaliseerd  leren  mogelijk  moeten  zijn.   De  marktconsultatie  is  een  eerste  stap  naar  het  wegnemen  van  barrières  tussen   marktpartijen  en  onderwijs.  Vraaggestuurd  gezamenlijk  werken  aan  oplossingen  om   ‘excellent’  onderwijs  voor  ‘iedereen’  mogelijk  te  maken.  Onderwijs  en  markt  versterken   elkaar  in  plaats  van  te  concurreren.  De  kennis  in  het  onderwijs  wordt  verrijkt  met  de  kennis   van  de  marktpartijen.  Op  deze  manier  wordt  optimaal  gebruik  gemaakt  van  elkaar.   Onderwijs  kan  zich  focussen  op  het  primaire  proces,  in  plaats  van  zelf  energie,  geld  en  tijd  te   steken  in  ontwikkelingen  die  alleen  op  kleine  schaal  gebruikt  worden.  Leveranciers  van   content  worden  gestimuleerd  sneller  en  vraaggestuurd  te  ontwikkelen.  Leveranciers  van   overige  producten  en  diensten  worden  gestimuleerd  oplossings-­‐  en  vraaggericht  te  werken.   Cruciaal  voor  gepersonaliseerd  leren  is  flexibiliteit.  Het  geldt  zowel  voor  de  leerling,  de   leerkracht,  het  management,  de  roosters,  de  beoordeling  van  de  leerlingen  en  de  toekenning   van  ruimtes  etc.  Dit  wordt  impliciet  wel  beschreven,  dit  mag  explicieter  worden  gemaakt.   The  devil  is  in  the  detail  en  de  praktijk  is  weerbarstiger  dan  de  theorie!   Leerlingen  leren  nu  volgens  een  systeem  dat  al  sinds  de  19e  eeuw  bestaat.  Dit  systeem  is  niet   meer  toereikend.  De  manier  waarop  we  ons  onderwijs  in  Nederland  organiseren  is  te  weinig   toekomstgericht  en  op  korte  termijn  onbetaalbaar.  In  co-­‐creatie  met  het  scholenveld,   contentaanbieders  en  ketenpartijen  zullen  vraag,  in  de  praktijk  vraag  en  aanbod  en   13  

 

•

•

•

•

• •

•

•

 

oplossingen  gedeeld  moeten  worden.  Op  dit  moment  is  er  versnippering  in  initiatieven  die   allemaal  dezelfde  (deel)vragen  pogen  op  te  lossen.   Daar  waar  gesproken  wordt  over  ‘digitale  slanke  kernmethode’  lijkt  het  ons  passender  te   spreken  over  simpelweg  ‘methode’  of  ‘adaptief  lesmateriaal’.  Voor  ons  staat  niet  vast  dat   huidige  methodeconcepten  onderdeel  van  het  probleem  zijn,  laat  staan  dat  de  ‘slanke’   methode  bijdraagt  aan  de  oplossing.  Daarnaast  is  het  de  vraag  of  de  methode  van  de   toekomst  (uitsluitend)  digitaal  zal  zijn,  wij  gaan  vooralsnog  uit  van  blended-­‐learning   concepten.   Wat  ik  zou  willen  benadrukken  is  dat  de  toetredingsdrempels  voor  kleine  innovatieve  spelers   hoog  zijn  in  het  VO  en  PO.  Deze  toetredingsdrempels  zouden  kunnen  worden  verlaagd  door:   verdere  standaardisatie  van  de  leveranciersketen  en/of  ICT-­‐voorzieningen  die  de  toetreding   tot  de  markt  vereenvoudigen.   De  nadruk  op  de  internationale  inbreng  begrijp  ik  niet  helemaal.  Een  blik  over  de  grens  is   prima,  maar  mag  m.i.  niet  leidend  of  belemmerend  zijn.  Verder  mis  ik  een  financiële   paragraaf  zodat  deelnemers  voldoende  garantie  hebben  dat  de  10  projecten  ook   daadwerkelijk  tot  het  einde  toe  volbracht  kunnen  worden.   Oplossingen  worden  soms  gezocht  in  het  uitrollen  van  apparaten  en  systemen.  Een  heilloze   weg  en  duur  bovendien.  Zolang  er  geen  eenduidige  oplossing  is,  dien  je  het  klein  te  houden   en  veel  zaken  uit  te  proberen.   Ik  denk  dat  überhaupt  in  onderwijsland  wel  helder  is  hoe  men  gepersonaliseerd  leren  wil   vormgeven  en  dat  dit  beeld  wel  klopt,  maar  dat  het  ontbreekt  aan  de  volgende  stap.   Wij  zien  een  enorm  gat  tussen  de  mogelijkheden  die  er  momenteel  zijn  op  het  gebied  van  ict   en  de  kennis  daarvan  binnen  scholen/  besturen.  Verder  merken  we  dat  er  een  grote  kloof  ligt   tussen  de  ambities  die  binnen  besturen  en  directies  worden  gesteld  en  de  kennis  en  het   gebruik  van  ict  op  de  werkvloer.  Er  is  een  grote  groep  professionals  in  het  onderwijs  die  niet   op  een  21st  century  skills  manier  kan  omgaan  met  ict.  Hoe  kun  je  van  die  groep  vervolgens   verwachten  dat  ze  die  kennis  overdragen  aan  de  leerlingen  of  uitdagend  digitaal   leermateriaal  kunnen  maken/  verzamelen?  Professionalisering  van  de  professionals  moet   ook  onderdeel  zijn  van  de  initiatieven  die  dit  project  oplevert,  simpel  en  alleen  tools  en   apparaten  de  school  inbrengen  is  niet  genoeg.   De  ‘massiviteit’  van  methoden  maakt  dat  leraren  de  indruk  krijgen  dat  dit  materiaal  zo   compleet  is  dat  alles  wat  erin  staat  voor  iedereen  nodig  is.  Dit  leidt  ertoe  dat  de  methode  de   lessen  bepaalt  ipv  de  leraar.  Bovendien  is  zo  het  gevoel  bij  veel  leraren  gegroeid  dat  dit  zo   hoort,  dat  het  volgen  van  de  methode  ipv  de  ontwikkeling  en  de  onderwijsbehoefte  van  de   leerlingen  normaal  is.  Zodra  dit  onder  externe  invloeden  doorbroken  dreigt  te  worden,   ervaren  veel  leraren  dit  als  bedreigend,  als  werkdruk  en  niet  als  een  opluchting.  Waar  wij   minder  blij  mee  zijn  is  dat  de  nadruk  sterk  gelegd  lijkt  te  worden  op  het  volgen  van   toetsscores.  Volgens  ons  is  het  waardevoller  om  de  leerprocessen  die  dagelijks  in  de  klas   plaatsvinden  onder  de  neus  van  de  leraar,  te  volgen.  Daarbij  dienen  de  leerlingen  zelf  ook   een  actieve  rol  te  spelen.  Wij  zien  ook  dat  door  gebruik  van  ict  leerlingen  betere  resultaten   kunnen  behalen.  Echter,  een  gezond  en  veilig  pedagogisch  klimaat  is  hiertoe   randvoorwaardelijk.  Hier  mag  nog  meer  expliciet  aandacht  aan  worden  gegeven.       Tot  onze  vreugde  zien  we  de  school  en  de  leraar  centraal  in  het  schema.  Wij  zien  dat  de  ict   infrastructuur  op  orde  aan  het  komen  is  en  de  echte  doorbraak  binnen  scholen  op  gang  komt   14  

• • •

•

•

•

•

door  ontwikkeling  van  een  gedragen  visie  op  ict  en  leren  en  professionalisering  van  leraren   mbt  didactische  competenties  om  ict  op  de  juiste  manier  in  het  onderwijs  in  te  zetten.  Wij   onderstrepen  dat  ict  en  social  media  een  middel  zijn  en  niet  het  doel  om  de  kwaliteit  van  het   onderwijs  te  verbeteren.  Uit  onze  activiteiten  blijkt  dat  leraren  en  schoolbestuurders  positief   worden  over  de  inzet  van  ict  in  het  onderwijscurriculum  wanneer  zij  weten  op  welke  manier   dit  te  doen.  Hierbij  is  het  formuleren  van  de  kwaliteitsambitie  van  de  school  essentieel.   Er  zou  uitgebreider  aandacht  mogen  zijn  voor  wat  realiseren  van  gepersonaliseerd  leren   vraagt  van  de  leraar/  school  op  het  gebied  van  vaardigheden,  kennis  en  leiderschap.   Mijn  pijnpunten:  kwaliteit  van  onderwijsgevenden,  afstand  tussen  gevraagde/  gewenste   kwaliteiten  in  informatiesamenleving  en  het  huidige  onderwijsaanbod.   In  grote  commerciële  organisaties  wordt  ict  strategisch  ingezet  als  essentieel  hulpmiddel  om   zo  dicht  mogelijk  tegen  de  klant  te  kunnen  zitten.  De  ict  capaciteit  is  daarop  afgestemd.  De   meeste  scholen  beschikken  echter  niet  over  ict  capaciteit  van  hetzelfde  niveau  als  deze   commerciële  organisaties.  Zij  hebben  hun  ict  ingericht  op  beheer  en  niet  op  innovatie.  Dat   maakt  hen  een  onaantrekkelijke  werkgever  voor  de  (toch  al  schaarse)  IT  mensen  die  nodig   zijn  om  de  gewenste  doorbraak  te  faciliteren  en  te  realiseren.  In  het  beeld  dat  wij  hebben   zien  we  ook  dat  de  uiteindelijke  doelgroep,  de  leerlingen,  ouders  en  docenten  weinig  bij  de   gedachtewisseling  worden  betrokken,  zij  worden  niet  als  marktpartij  gezien.  Het   vergoedingenmodel  voor  lesmateriaal  en  methoden  past  niet  op  gepersonaliseerd  leren   waar  ook  gepersonaliseerde  keuzen  worden  gemaakt  voor  de  middelen.  Ontwikkeling  van   bijvoorbeeld  modellen  voor  ‘pay  per  usage’  dragen  bij  aan  de  doorbraak.   De  belangrijkste  aanvulling  die  wij  op  dit  moment  zouden  willen  aanreiken  is  dat  wij   vermoeden  dat  een  doorbraakscenario  in  belangrijke  mate  van  ‘buitenaf’  gevoed  zal  moeten   worden.  Een  verandering  van  alleen  ‘binnenuit’  heeft  in  onze  ogen  te  weinig  kans  van  slagen.   Juist  de  visies,  uitgangspunten,  instrumenten  en  ervaringen  van  buiten  het  onderwijs   bevatten  in  onze  ogen  de  sleutels  voor  een  doorbraak.  Dat  laat  onverlet  dat  een  goede   interventie  van  binnenuit  aanvullend  nodig  zal  blijven.   Ons  valt  op  dat  de  beschreven  elementen  voor  focussen  op  de  context  van  de  school.  Wij  zijn   van  mening  dat  gepersonaliseerd  leren  ook  relevant  is  in  de  context  buiten  de  school.  Na  het   verlaten  van  het  VO  wil  de  leerling  verder  gepersonaliseerd  kunnen  leren.  Daarnaast  wordt   buiten  de  school  ook  veel  (gepersonaliseerd)  geleerd.  Wat  leert  een  leerling  thuis  en  wat  is   de  impact  van  de  informele  omgeving  op  het  leervermogen  van  het  kind?  Als  deze  informatie   geeft  input  voor  het  profiel  van  de  leerling  in  de  school,  wat  vervolgens  als  input  kan  dienen   voor  de  lesmethode,  de  leraar,  de  voorzieningen  en  uiteindelijk  het  tempo  van  het  leren.   Het  onderdeel:  Geautomatiseerde  onderwijsplanning  en  roostering  in  hoofdstuk  3  lijkt  al  een   heel  praktische  invulling  te  zijn  in  een  implementatie  van  gepersonaliseerd  leren.  Zover  zijn   we  nog  niet  en  de  praktijk  zal  ongetwijfeld  anders  uitpakken.  Maar  de  overige  kenmerken   beschrijven  m.i.  goed  de  situatie  zoals  we  die  nu  kennen.   In  grote  lijnen:  veel  versnippering  in  de  markt  door  gedreven  onderwijsprofessionals  die  hun   passie  voor  onderwijs  in  de  21ste  eeuw  met  alle  mogelijke  middelen  in  proberen  te  regelen.   Doelmatigheid  en  structuur  ontbreken  veelal  in  combinatie  met  randvoorwaarden  zoals  ICT.   Belangrijkste  aspect  van  een  mogelijke  doorbraak  onderwijs  en  ICT  begint  met  financiën   welke  bij  bestuurders  in  het  onderwijs  na  het  schrijven  van  beleid  te  laat  op  de  agenda  komt   15  

 

waardoor  mooie  initiatieven  door  gebrek  aan  middelen  uiteindelijk  niet  voor  de  volle  100%   doorgang  kunnen  vinden.     E. Wat  zijn  volgens  u  goede  voorbeelden  van  gepersonaliseerd  leren  in  de  praktijk  van:   i. Het  onderwijs/  (groepen  van)  scholen:   Suggesties  van  deelnemers  zijn:   • LOOT-­‐scholen   • HO-­‐instellingen   • Montessori    en  Dalton  onderwijs   • Onderwijs  voor  de  Nieuwe  Tijd/  iPAD  scholen   • Speciaal  onderwijs   • Leonardoscholen  en  sommige  plusklassen   • Sterrenscholen     • Singapore  Next  initiatief   • Praktijkonderwijs,  Nimento  Utrecht   • Technasium   • UniC   • CVO  groep  Driebergen  Rijsenburg  (CLA,  CCZ,  Revius)     ii. Andere  sectoren   Veel  deelnemers  refereren  aan  bedrijfsopleidingen  en  in  company  trainingen:   • In  de  energiemarkt   • HEMA  academy,  OU  en  andere  (corparate)  MOOC’s   • LOI   • A+O  Metalektro/  Galaxy  project   • Gepersonaliseerde  calamiteitentraining  voor  TaTa  Steel   • Fysiotherapie  en  revalidatieprogramma  op  de  Hoogstraat  te  Utrecht   • Albert  Hein  productkennis  AGF   • Het  nieuwe  werken   • 70:20:10  concept   • PulseWeb  in  de  zorgsector   Ook  is  verwezen  naar  ‘zelflerende’  performance  support  systemen  met  persoonlijke   portfolio’s  in  bijvoorbeeld  de  advocatuur  en  medische  sector.  Daarnaast  zijn  vormen  van   zorg-­‐op-­‐maat  en  ‘blended  care’  gesuggereerd.  Verder  werden  voorbeelden  als  Quantified   Self,  webwinkels  die  personaliseren  en  CRM-­‐trends  als  1-­‐to-­‐1  marketing,  ‘mass   customization’  en  ‘customer  life  value’.     iii. Het  buitenland   De  volgende  suggesties  zijn  aangedragen  door  de  deelnemers:   • Finland   • Ierland   • VS:  ASTD,  Learning  Powered  bij  Technology,  High  Tech  High  in  San  Diego  en  Gmat   voorbereidingstesten  en  toetsen   16    

• • • • • • • •

Unicef,  Child  Friendly  School  Concept   M4Learning  in  sub-­‐Saharan  Afrika   Australië,  Finland  en  Denemarken  met  Word  Tour  program  van  Microsoft   UK:  learning  power  van  prof.  Guy  Claxton   Zuid  Korea:  smart  schools   Frankrijk:  l’  école  de  demain   De  blog  www.langwitches.org   Amplify/  Larry  Berger  

  F. Welk  type  diensten  en  toepassingen  zijn  volgens  u  nodig  bij  gepersonaliseerd  leren?   Bij  de  antwoorden  wordt  de  samenhang  en  balans  van  de  verschillende  type  diensten  en  tooling  vaak   benadrukt,  evenals  een  verwijzing  naar  de  elementen  van  4-­‐in-­‐balans1.       Vaak  wordt  een  ‘platform’  met  uiteenlopende  functies  genoemd  en  content  die  gemetadateerd  is.     Daarnaast  ligt  de  nadruk  ook  veel  op  ondersteuning  van  docenten.  Deze  ondersteuning  valt  uiteen  in:   • Opleiding  en  training   • Gebruikersvriendelijke  en  overzichtelijke  tools  die  ondersteunen  bij  het  volgen,  anticiperen,   sturen  en  valideren     Verschillende  partijen  refereren  aan  de  mogelijkheden  en  diensten  op  het  vlak  van  data-­‐analyse  en   learning  analytics.       Een  aantal  partijen  benadrukt  verder  diensten  en  interventies  rond  verandermanagement  en  het   beter  uitwisselen  van  ervaringen  van  scholen.  Ook  realistische  financieringsmodellen  worden   genoemd,  soms  wordt  ict  genoemd  als  voorwaarde  om  gepersonaliseerd  leren  überhaupt  te  kunnen   bekostigen.     G. Welke  mogelijkheden  heeft  u  reeds  in  uw  producten/diensten?   Partijen  hebben  bij  dit  onderdeel  ook  inzicht  gegeven  in  de  bij  hen  reeds  beschikbare  producten  en   diensten.  Het  voert  in  het  kader  van  deze  rapportage  te  ver  om  al  deze  producten  en  diensten  te   noemen.  Wel  wordt  duidelijk  dat  met  de  diversiteit  aan  partijen  die  hebben  ingeschreven  alle  bij   onderdeel  4F  genoemde  diensten  en  toepassingen  goed  worden  afgedekt.    

 

                                                                                                                        1

http://www.kennisnet.nl/onderzoek/vier-­‐in-­‐balans-­‐monitor/

17    

5.  

Antwoorden  cluster:  Blokkades    

A. Welke  blokkades  ziet  u  als  het  gaat  om  daadwerkelijk  realiseren  van  gepersonaliseerd  leren?   In  de  antwoorden  is  een  opdeling  te  herkennen  in  de  volgende  onderdelen.     Overheersende  traditionele  opvatting  over  onderwijs   Veel  partijen  verwijzen  naar  een  overheersende  ‘traditionele  opvatting  over  onderwijs’,  die  in  stand   wordt  gehouden  door  ‘cultuur’  op  scholen,  door  ‘systeemtraagheid’,  door  wetgeving  die  soms   ‘dogmatisch’  wordt  toegepast,  door  een  ‘te  sterke  controle  op  het  oude  leren’  en  een  ‘hoge   verantwoordingsdruk’  en  door  ‘veilige  formele  en  summatieve’  toetsen  als  Cito  en  CSE  die  leidend   zijn  en  een  ‘ongerechtvaardigde  nadruk  leggen  op  het  produceren  van  (goede)  antwoorden  tijdens   de  oefenfase’  in  plaats  van  een  goed  leerproces.     Gedrag  en  houding  docent  en  schoolorganisatie   Ook  wordt  in  veel  antwoorden  gerefereerd  aan  het  gedrag  en  de  houding  van  docenten  en   schoolorganisaties  die  niet  gericht  zijn  op  nieuwe  concepten.       Waar  het  docenten  betreft  is  een  onderscheid  te  herkennen  in  de  antwoorden:   • Een  deel  van  de  antwoorden  geeft  aan  dat  docenten  überhaupt  niet  willen  en  kunnen,  omdat  ze   de  benodigde  ‘vaardigheden’  en  ‘intrinsieke  motivatie’  missen.   • Een  ander  deel  geeft  aan  dat  docenten  wel  willen,  maar  ‘onmacht’  voelen  in  het  maken  van  de   stap  en  dat  ‘hun  terechte  hulpvraag’  niet  wordt  opgepakt.  Er  wordt  aangegeven  dat  er  meer   aandacht  moet  zijn  voor  ‘het  faciliteren  in  brede  zin’.     Waar  het  schoolorganisaties  betreft  wordt  veel  gerefereerd  aan  ‘een  gebrek  aan  visie’,  onvoldoende   ervaring  met  ‘het  organiseren’  en  ‘aansturen’  van  innovaties  en  veranderingen,  aan  ‘het   onvoldoende  betrekken  van  docenten  en  leerlingen/  ouders’  en  aan  geen  (‘blijven  polderen’)  of   onvoldoende  ‘professionele  besluitvorming’  bij  dit  soort  complexe  processen.       Kosten   Een  ander  vaak  genoemd  element  is  kosten.  Het  kost  scholen  veel  geld  en  energie  om  de   ‘ondersteuning  en  implementatie’  van  de  benodigde  elementen  voor  meer  gepersonaliseerd  leren   met  behulp  van  ict  zo  in  te  richten  dat  zij  vooral  een  oplossing  bieden  en  niet  als  blokkade  dienen.   Een  infrastructuur  die  niet  goed  kan  ondersteunen  ‘is  zeer  demotiverend  voor  het  verdere  gebruik   van  de  digitale  leeromgeving’.  Ook  voor  ouders  zijn  kosten  een  punt,  niet  iedereen  is  in  staat  de   middelen  op  te  brengen  om  devices  aan  te  schaffen.     Beschikbare  digitale  leermateriaal   Het  beschikbare  digitale  leermateriaal  wordt  veel  als  blokkade  genoemd,  in  de  zin  van  ‘onvoldoende   toegevoegde  waarde’  of  niet  ‘flexibel  genoeg’,  maar  ook  een  ‘lock-­‐in  met  techniek  en  platformen’   wordt  als  blokkade  gezien.  Verder  ontbreekt  volgens  sommige  partijen  een  ‘helder  curriculum  op   tussendoelen’  of  ‘ict  producten  die  pedagogische  processen  faciliteren’.       18    

Ook  wordt  aangegeven  dat  aan  de  bedrijvenkant  onvoldoende  oplossingen  worden  gegeven  met  de   opmerking:  ‘het  leveren  van  mooie  verhalen  door  bedrijven,  maar  weinig  oplossingen  kunnen   leveren’     B. Wat  ziet  u  als  oplossingen  voor  deze  blokkades?   Veel  en  zeer  uiteenlopende  oplossingen  voor  de  blokkades  zijn  geschetst,  zowel  in  proces  als   inhoudelijk.  De  grootste  gemene  delers  in  de  antwoorden  zijn:     Integrale  aanpak  en  samenwerking   Zeer  vaak  wordt  verwezen  naar  een  integrale  aanpak  en  samenwerking.  ‘Alle  stakeholders  hebben   een  rol’,  ‘shape  future  together’  en  ‘co-­‐creatie’  zijn  voorbeelden  van  deze  insteek.  De  integraliteit  in   de  aanpak  komt  regelmatig  naar  voren  in  verschillende  bewoordingen:   • Een  integrale  veranderaanpak:  ruimte,  middelen  en  ondersteuning  voor  scholen   • Een  generiek  transitie-­‐onderwijspakket  dat  per  school  wordt  geïmplementeerd   • Use-­‐cases,  concrete  scenario’s,  een  interventieprogramma  of  een  blauwdruk       Maar  ook  goede  raad  werd  gegeven:  ‘maak  grote  plannen,  maar  neem  kleine  stappen’.     Openheid  van  systemen  en  leermiddelen   Openheid  van  systemen  en  leermiddelen  in  veel  verschillende  vormen  wordt  ook  veel  genoemd:  in   platform-­‐onafhankelijkheid,  in  koppelingen,  in  flexibiliteit,  in  lagere  drempels  voor  nieuwe   toetreders,  in  ‘best-­‐of-­‐breed’  oplossingen  en  in  vertaling  van  onderwijsmodellen  naar  data   architecturen.  Zelfs  een  ‘gefaseerde  ICT  vloedgolf’  is  gesuggereerd.  Verder  zijn  termen  als   ‘accreditatie’  en  ‘certificering’  gebezigd  waar  het  ict  systemen  en  leermiddelen  betreft.       Aandacht  voor  docenten  en  scholen   Daarnaast  wordt  veel  aandacht  voor  de  docenten  en  de  scholen  gevraagd.  In  training  en  begeleiding,   in  ‘normen  voor  beroepskwaliteit’  en  ‘functiedifferentiatie’.  Daarnaast  in  ‘legitimering  geven  aan   leraren  voor  het  maken  van  andere  keuzes’  en  in  hen  goed  betrekken  bij  het  proces.  Hen  meekrijgen   betekent  inzicht  geven  in  ‘what’s  in  it  for  me’  en  het  ‘creëren  van  urgentie’  bij  betrokkenen.  Maar   ook  het  veranderen  van  keuzes  in  toezicht  en  het  stimuleren  van  een  dialoog  tussen  leerlingen,   ouders  en  school  is  nodig.  Dit  ‘vergroot  begrip  en  verbindt’.  Soms  wordt  meer  regie  en  sterk   leiderschap  genoemd  om  de  gewenste  veranderingen  vorm  te  geven.     Kosten   Wat  betreft  kosten  wordt  meerdere  keren  verwezen  naar  het  aanpassen  van  de  BTW,  maar  ook  een   bijdrage  van  ouders  is  gesuggereerd  waarbij  de  overheid  ondersteuning  biedt  voor  ‘minder-­‐ kapitaalkrachtige’  leerlingen.     C. Wat  verwacht  u  van  de  volgende  actoren  bij  het  oplossen  van  deze  blokkades:   i. Een  leerling/ouder   Hoewel  een  aantal  partijen  aangeeft  dat  ouders  en  leerlingen  er  al  klaar  voor  zijn  of  vanzelf   mee  gaan,  is  de  strekking  van  het  merendeel  van  de  antwoorden  toch  een  oproep  naar   ouders  tot  een  open  doch  kritische  blik  en  het  nemen  van  de  eigen  verantwoordelijkheid  als   19    

ii.

iii.

iv.

v.

vi.

vii.

het  gaat  om  het  vraagstuk  van  meer  maatwerk  met  ict.  Verder  wordt  opgeroepen  tot   vertrouwen  van  ouders  in  het  oordeel  van  de  leraar  en  de  school,  maar  ook  in  bewezen   effecten  die  laten  zien  dat  het  onderwijs  wellicht  anders  is  dan  de  ouder  zelf  heeft  genoten,   maar  niet  slechter.     Een  school  en  schoolleiding   De  grootste  gemene  deler  is  de  oproep  aan  scholen  om  te  komen  tot  een  visie,  tot  meer   voorspelbaar  gedrag  en  consistentie  in  het  handelen.  Tot  commitment,  lef  en  de  wil  om  te   veranderen  en  om  leiderschap  te  tonen.  Daarnaast  wordt  veel  gerefereerd  aan  de   faciliterende  rol  die  school  en  schoolleiding  richting  leraren  moeten  spelen.  Tot  slot  ook  de   oproep  tot  ‘het  herkennen  en  erkennen  van  de  expertise  van  marktpartijen’.       Een  leraar   Voorop  in  bijna  alle  reacties  staat  dat  men  van  de  leraar  de  wil  en  motivatie  verwacht  om  in   zichzelf  te  investeren  en  op  de  hoogte  te  blijven  van  de  ontwikkelingen  en  mogelijkheden.       De  markt   De  oproep  vanuit  de  deelnemers  tot  samenwerking,  ook  onderling,  is  groot:  ‘acceptatie  en   omarming  van  het  idee  dat  de  optelsom  meer  is  dan  de  delen  afzonderlijk’.  Verder  komt  de   noodzaak  tot  het  verkennen  van  nieuwe  verdienmodellen  veel  naar  voren,  om  niet   verkrampt  te  blijven  hangen  in  het  heden.  Daarnaast  wordt  soms  gewezen  op  het  belang  om   de  eigen  rol  in  deze  maatschappelijke  verantwoordelijkheid  te  nemen.       De  Rijksoverheid   Naast  de  oproep  tot  investeren,  zowel  in  financiële  zin  als  ook  in  duurzame  support  en  het   belonen  van  ‘doorbraakgedrag’,  wordt  meerdere  keren  ook  gerefereerd  aan  een  overheid   die  de  regie  neemt,  heldere  doelen  en  eisen  stelt  en  zorgt  voor  duidelijke  signalen.  Daarnaast   wordt  gevraagd  om  het  faciliteren  van  samenwerking  en  het  oplossen  van  wettelijke   blokkades  of  verruimen  van  wetgeving  op  het  vlak  van  o.a.  BTW,  aanbestedingen  en  toezicht.     Semi-­‐publieke  ondersteunende  organisaties   Het  uitvoeren  van  onderzoek,  verspreiden  van  kennis  en  ondersteunen  en  faciliteren  van   samenwerkingen  en  de  ontwikkeling  van  standaarden  wordt  veel  genoemd.  Ook  wordt   regelmatig  opgeroepen  tot  een  betere  samenwerking  tussen  ondersteunende  organisaties   onderling  (deze  zijn  niet  specifiek  aangeduid)  en  het  voorkomen  dat  deze  organisaties  ‘op  de   stoel  van  de  markt’  gaan  zitten.     Onderwijs  sectororganisaties   Vraagarticulatie  is  in  deze  categorie  een  veel  gegeven  antwoord.  Wel  met  een  brede  blik  en   met  inspanningen  om  feeling  te  blijven  houden  met  de  vragers  op  de  school  zelf  en  met  een   regelmatige  toetsing  van  de  vraag.  Daarnaast  is  er  de  oproep  om  een  rol  te  pakken  in  het   stimuleren  van  een  open  markt  en  het  regelmatig  overleggen  met  marktpartijen,  om  ook   daar  feeling  te  houden  en  niet  zelf  ‘het  wiel  uit  te  vinden’.       20  

 

  Ten  slotte  geven  veel  deelnemers  aan  dat  de  doorbraak  alleen  gerealiseerd  kan  worden  door  veel   verbanden  en  een  ketenbenadering  te  hanteren,  door  samenwerking  tussen  alle  partijen  in  de  keten   die  een  rol  hebben  in  deze  maatschappelijke  opgave.    

 

21    

6.  

Antwoorden  cluster:  Kennis    

A. Welke  ervaring  heeft  u  en  wilt  u  inbrengen  als  het  gaat  om  de  realisatie  en  het  effect  van   gepersonaliseerd  leren?   Alle  partijen  geven  aan  bereid  te  zijn  tot  het  inbrengen  van  praktijkervaringen  en  eigen  expertise.   Gezien  de  diversiteit  aan  partijen  die  heeft  ingeschreven  zal  dit  op  vele  vlakken  gebeuren,  zoals:     • Op  het  gebied  van  implementatie  van  ict  op  scholen   • Inzake  verander-­‐  en  innovatiemanagement   • Op  het  vlak  van  curriculumontwerp  en  digitale  didactiek   • Inzake  professionalisering  van  docenten   • Inzake  het  nieuwe  werken  en  21s  century  skills   • Ervaringen  met  grootschalige  ict  implementaties  in  andere  sectoren   • Inzake  ketensamenwerking  in  andere  sectoren   • Rond  sociale  innovaties  in  andere  sectoren   • Op  het  gebied  van  betrouwbare  ict  infrastructuren   • Ervaringen  en  netwerken  in  het  buitenland   • Inzake  het  gebruik  en  de  invoering  van  1  device  per  leerling   • Op  het  vlak  van  metadata  en  de  implementatie  van  standaarden   • Rond  training  en  coaching  van  leraren  en  directies  van  scholen   • Inzake  het  vormgeven  en  invoeren  van  leermiddelenbeleid   • Op  het  gebied  van  referentiemodellen  voor  het  gebruik  van  ict  in  het  onderwijs   • Inzake  publiek-­‐private  samenwerkingen  in  het  onderwijs  en  in  andere  sectoren     B. Welke  kennis  zou  u  op  willen  doen  omtrent  gepersonaliseerd  leren?   Vele  partijen  geven  aan  ook  graag  te  leren  van  de  participatie  in  dit  Doorbraakproject.       Naast  ontdekken  waar  andere  partijen  mee  bezig  zijn  en  zo  inzicht  te  verkrijgen  in  complementaire   marktontwikkelingen  en  mogelijkheden  om  elkaar  te  versterken,  bestaat  ook  een  inhoudelijke   behoefte  op  inhoudelijke  punten.     Onderwijsinhoud  en  het  onderwijsveld   Partijen  willen  kennis  opdoen  over:   • • • • • •

de  behoefte  en  de  vraag  die  leeft  in  het  onderwijs   de  mogelijkheden  die  ict  biedt  aan  leerlingen  en  leraren   onderwijslogistiek   het  begeleiden  en  volgen  van  leerlingen   processen  bij  andere  actoren  in  het  onderwijsveld     hoe  inhoud  en  techniek  goed  aan  elkaar  gekoppeld  kunnen  worden  

Randvoorwaarden   Hierbij  wordt  aangegeven  dat  men  kennis  wil  opdoen  inzake:   •

metadatering  en  implementatie  van  standaarden   22  

 

• • • •

de  veranderbereidheid  bij  scholen   de  invloed  van  regelgeving  en  toezichtkaders  op  deze  veranderbereidheid   experimenteerruimte     de  ‘echte’  knelpunten  

Praktijkervaringen  en  best  practices   Men  is  benieuwd  naar  ervaringen  en  best  practices  uit  Nederland,  maar  ook  uit  het  buitenland.   Hoe  als  private  partijen  zelf  te  verbeteren.     Hierbij  gaat  het  om:   • • • • •  

het  valideren  van  keuzes  en  strategieën   uitgangspunten  voor  innoveren   nieuwe  inzichten  opdoen     effectiviteit  aantonen     informatie  en  input  om  diensten  beter  aan  te  laten  sluiten  

 

23    

7.  

Antwoorden  cluster:  Commitment    

A. Bent  u  bereid  deel  te  nemen  aan  publiek-­‐private  tafels?   Eén  indiener  heeft  aangegeven  niet  te  kunnen  deelnemen  door  tijdsgebrek,  alle  andere  indieners   geven  aan  te  willen  deelnemen  aan  de  publiek-­‐private  tafels.     B. Welke  onderwerpen  zou  u  willen  agenderen  om  de  realisatie  van  gepersonaliseerd  leren  te   versnellen?   Hieronder  zijn  in  een  groslijst  de  letterlijke  teksten  van  de  antwoorden  opgenomen.  Een  grove   clustering  is  aangebracht  om  het  geheel  wat  overzichtelijker  te  maken,  maar  deze  is  voorlopig  en   dient  alleen  als  hulpmiddel  voor  de  leesbaarheid  van  deze  rapportage.   1.  Bewijs  en  onderzoek   • Formulering  concrete  uitkomsten  van  verschillende  elementen  van  gepersonaliseerd  leren   • Onvoldoende  inzicht  in  opbrengst  gepersonaliseerd  leren   • De  meting  van  de  resultaten   • Welke  interventies  zijn  succesvol?   2.  Proces  en  uitvoering   • Vastleggen  afspraken   • Communicatie  naar  doelgroep   • De  governance  van  het  doorbraakproject   3.  Digitaal  inzicht  in  individuele  voortgang   • Assessment   • Op  basis  van  welke  indicatoren  (verder  dan  kerndoelen)  kan  een  leraar  bepalen  welk   leeraanbod  geschikt  is  voor  een  leerling?   • Toetsing  bij  gepersonaliseerd  leren   • De  dominantie  van  het  eindexamen  in  het  VO   • Inzetten  van  datagegevens  (learning  analytics)  voor  het  begeleiden  van  het  leerproces   4.  Verdienmodellen,  financiering  en  samenwerkingsvormen   • Realistische  verdienmodellen  voor  gepersonaliseerd  leren   • Toepassingen  in  de  markt  zetten   • De  business  case  van  gepersonaliseerd  leren,  zowel  inhoudelijk  als  financieel   • Hoe  onze  workflows  en  kennis  optimaal  kunnen  aansluiten  bij  BYOD  ontwikkelingen  en  de   exacte  vragen  van  de  klant  (school  en  andere  toeleveranciers)   • Financiering  ‘overgangsfase’   • Financiering  van  de  middelen  door  overheid,  instellingen  en  eindgebruikers   • Kosten  device  per  leerling   • Kosten  digitale  leermiddelen  >  folio  (BTW:  +15%)   • Samenwerkingen  formuleren   • We  zouden  graag  een  consortium  met  meerdere  scholen  oprichten  om  ons  product  verder   uit  te  breiden.  Scholen  dragen  dan  allemaal  een  gedeelte  van  de  doorontwikkelkosten  en  dat   creëert  voor  ons  continuïteit  in  onze  inkomstenstroom,  waardoor  we  sneller  kunnen   ontwikkelen.   • Hoe  kunnen  uitgevers  instappen?   • Financieren  van  ICT  en  de  meerwaarde  van  lease  betreffende  flexibiliteit   24    

5.  Ketenvoorzieningen   • Welke  partijen  zouden  gezamenlijk  de  best  denkbare  coalitie  kunnen  vormen  om  tot  een   zoveel  mogelijk  gestandaardiseerde  totaaloplossing  te  komen  en  hoe  komt  die  coalitie  tot   een  win-­‐win  samenwerkingsvorm,  samen  met  scholen.     • Gemeenschappelijke  voorzieningen   • Verkenning  van  de  bereidheid  van  scholen  en  leveranciers  om  een  gezamenlijke  ICT-­‐ voorziening  te  ondersteunen   6.  Gegevensstromen  en  uitwisseling   • Gegevensuitwisseling   • Ict  ondersteuning  bij  gepersonaliseerd  leren  in  relatie  tot  Privacy  en  Security   7.  Privacy   • Privacy   8.  Infrastructuur  en  connectiviteit   • Voldoende  bandbreedte  op  locaties  waar  gepersonaliseerd  leren  plaatsvindt   • Cloud  computing/  omgeving   • ICT  infrastructuur  en  voorzieningen   • Randvoorwaarden  op  de  instelling  (technisch  en  infra)   • Infrastructurele  voorzieningen,  niet  plaatsgebonden   • Best-­‐of-­‐breed  data  infrastructuren   • Connectiviteit   • Infrastructuur  vaak  onvoldoende  om  device  per  leerling  te  ondersteunen   • Het  niveau  van  ict  facilitering  op  scholen   • Functionaliteitseisen  die  aan  de  ict  infrastructuur  (hard-­‐  en  software)  gesteld  moeten   worden  om  gepersonaliseerd  onderwijs  mogelijk  te  maken.   • Opportunity  voor  1:1  (tablet  with  pen  and  keyboard)   • In  voldoende  mate  beschikbaar  hebben  van  relevante  devices   9.  Definities  en  didactiek   • Definities  en  kaders:  veel  nieuwe  termen  leiden  snel  tot  spraakverwarring  en  in  het  ergste   geval  tot  schisma’s.  Komen  tot  een  duidelijke  visie  op  wat  gepersonaliseerd  leren  is  en  hoe   het  onderwijs  er  dan  uit  kan  zien.   • Digitale  didactiek   • Hoe  kunnen  we  gedrag  en  leren  effectief  combineren  in  relatie  tot  gepersonaliseerd  leren   • Hoe  borgen  we  goede  didactiek/  vakinhouden  in  ict-­‐toepassingen   10.  Digitaal  leermateriaal   • Beschikbaarheid  digitaal  lesmateriaal   • Organisatie  van  de  content  voor  elektronische  leeromgevingen   • Kerncurriculum   • Inregelen  digitale  leermiddelen  omslachtig  en  tijdrovend   • Aanbod  van  leermiddelen  met  voldoende  toegevoegde  waarde  nog  steeds  beperkt   • Aanbod  digitale  leermiddelen,  geen  transparantie  in  onderscheidende  kenmerken   • Beschikbare  content   • Overzicht  van  de  huidige  ict-­‐toepassingen  die  gepersonaliseerd  leren  beogen  te  faciliteren.  Is   er  een  keurmerk  voor  deze  toepassingen?     25    

11.  Standaarden   • Standaarden  (ECK2)   • Implementatie  van  standaarden   • Het  realiseren  van  een  heldere  structuur  van  standaarden  om  gepersonaliseerd  leren   mogelijk  te  maken   • Lock-­‐in  situaties   • Open  standaarden   12.  ‘Publieke’  blokkades   • Wettelijke  blokkades  bij  experimenteren   • De  facilitering  van  innovatieve  projecten   • BTW   • Oplossingen  voor  de  verantwoordingsdruk   • Toezichtkader  inspectie   • Wat  voor  functionele  middelen  (ICT,  technologie  en  platform)  en  wetten  nodig  zijn  en  wie   welke  rol  daarin  speelt,  welke  verantwoordelijkheid  op  zich  neemt.  Daarbij  bepalen  welke   regels,  wetten,  etc.  dan  weg  of  aangepast  moeten  worden   13.  Schoolorganisatie   • Professionalisering  van  de  instellingen   • Professionalisering  van  de  besluitvorming  over  nieuwe  ict  toepassingen  op  een  school   • Welke  kennis  ontbreekt  bij  instellingen   • Randvoorwaarden  op  de  instelling  (tooling  voor  versnelling)   • Aanpassingen  in  schoolorganisatie   • De  mogelijkheden  om  de  schoolorganisatie  vorm  te  geven  gericht  op  flexibiliteit   • Hoe  een  volledig  sluitend  systeem  binnen  1  school  te  realiseren   • Onderwijslogistieke  processen   • Hoe  elementen  4-­‐in  –balans  versterken  binnen  een  school   • Hoe  realiseren  we  ruimte  op  scholen  om  dit  te  realiseren   • Visieontwikkeling  op  scholen   • Hoe  kunnen  we  het  vorm-­‐volgt-­‐functie  principe  ook  hier  toepassen,  door  niet  uit  te  gaan  van   de  techniek  en  daar  toepassingen  voor  te  zoeken,  maar  te  starten  met  de  behoeften  en  dan   te  onderzoeken  hoe  dat  technisch  te  faciliteren  is.   14.  Verandermanagement   • Integrale  (verander)aanpak   • Cultuuromslag   • Veranderkundige  aanpak  voor  organisatie  en  leraren   • Het  veranderprogramma   • Cultuuromslag  en  professionalisering   • Integraal  aanpakken  van  het  vraagstuk:  het  bespreken  van  werkwijzen  om  te  komen  tot   oplossingen   • Wat  brengt  docenten  in  beweging?   • Realisatie  van  besef  noodzaak  tot  meebewegen  op  de  werkvloer   15.  Professionalisering  en  ondersteuning  docenten  en  schoolleiders   • Scholing  voor  schoolleiders  en  docenten  om  gepersonaliseerd  leren  in  de  eigen  school  te   realiseren   • Digitale  vaardigheden  management  en  leraren   26    

• • • • • • • • • •

Financiering  van  nascholing  van  docenten   Hoe  docenten  te  doordringen  van  de  mogelijkheden  van  ict   Positie  en  ondersteuning  van  de  leraar   Onmacht  docenten   Sluitend  maken  van  de  onderwijsregelkring  en  de  rol  van  de  docent  hierin   Onderwijsgevenden  inspireren  en  faciliteren   Hoe  gepercipieerde  nadelige  effecten  van  gepersonaliseerd  leren  op  de  pedagogische  taak   van  de  docent  ontzenuwen   Belang  21st  century  skills   Professionalisering  van  leraren   De  lerende  leerlingen  als  uitgangspunt  nemen  voor  alles  wat  we  voor  de  leraar  gaan   bedenken.  Dat  bevordert  de  juiste  focus.  

  C. Wilt  u  deelnemen  aan  de  uitwerking  van  de  Doorbraakinitiatieven?   Eén  indiener  heeft  aangegeven  niet  te  kunnen  deelnemen  door  tijdsgebrek,  alle  andere  indieners   geven  aan  te  willen  deelnemen  aan  de  uitwerking  van  de  Doorbraakinitiatieven.     D. Wat  ziet  u  als  slaag-­‐  en  faalfactoren  voor  deze  Doorbraakinitiatieven?   In  onderstaande  tabel  is  een  overzicht  gegeven  van  de  genoemde  slaag-­‐  en  faalfactoren.     Slaagfactoren   Faalfactoren   Duidelijke  succescriteria   Onvoldoende  gevarieerdheid  in  private  partijen   Openheid  en  transparantie  tussen   Te  weinig  operationalisering  van  de  algemene   samenwerkingspartners   doelen   De  daad  bij  het  woord  voegen   Focus  alleen  op  digitale  leermaterialen   Een  gedeeld  gevoel  van  urgentie   Alleen  praten  en  papierproductie   Goed  gedrag  belonen   Te  weinig  daadkracht,  besluiteloosheid   Veranderbereidheid  bij  instellingen   Ict  als  doel  zien,  niet  als  middel   Blijvende  steun  van  departementen  en  raden   Belangenverstrengeling   Bereidheid  eigen  belangen  niet  voorop  te  zetten   Onduidelijke  Return  On  Investment   Goede  coördinatie  en  slimme  procesaanpak   Te  veel  sfeer  van  revolutie,  alles  moet  anders   Respecteren  van  huidige  pogingen  om   Een  discussie  die  uitgaat  van  tegenstellingen,   gepersonaliseerd  leren  te  organiseren  in  de   niet  van  overeenkomsten  of  win-­‐win  situaties   school/klas   Voldoende  budget   Onvoldoende  experimenteerruimte     E. Heeft  u  zicht  op  projecten  of  initiatieven  die  geschikt  zouden  zijn  om  te  fungeren  als   Doorbraakinitiatief?   Veel  partijen  geven  aan  mogelijk  geschikte  initiatieven  of  projecten  te  kennen.     F. Bent  u  bereid  te  investeren  in  de  Doorbraakinitiatieven?   Eén  indiener  heeft  aangegeven  niet  te  kunnen  investeren  als  kleine  partij.  Alle  andere  indieners   geven  aan  te  willen  investeren  in  de  Doorbraakinitiatieven,  regelmatig  wordt  hierbij  het  voorbehoud   gemaakt  inzake  de  business  case  van  de  investering.   27    

  G. Bent  u  bereid  een  intentieverklaring  te  tekenen  voor  deelname  aan  het  proces  van  de  publiek-­‐ private  tafels  en  uitwerking  van  de  Doorbraakinitiatieven?   Eén  indiener  zal  niet  tekenen,  gezien  het  aangegeven  gebrek  aan  tijd  en  budget  om  te  participeren.   Alle  andere  partijen  zijn  bereid  de  intentieverklaring  te  tekenen,  sommigen  onder  voorbehoud  van   het  verwerken  van  de  feedback  die  men  heeft  gegeven.  

28    

Bijlage  A  –  gestelde  vragen  en  antwoorden  marktconsultatie   Onderstaand  zijn  de  vragen  opgenomen  vanuit  deelnemers  aan  de  marktconsultatie.  De  vragen  zijn   geanonimiseerd  weergegeven.  De  vragen  en  antwoorden  worden  tevens  gepubliceerd  op  de  website   www.doorbraakonderwijsenict.nl   Met  vriendelijke  groet,   De  initiatiefnemers;  PO-­‐  en  VO-­‐raad  en  de  ministerie  van  OCW  en  EZ    

1.  Elementen  gepersonaliseerd  leren   Nr.   1.1  

Vraag   We  hebben  nu,  dankzij  dit  doorbraakproject,   de  kans  in  Nederland  om  toekomstbestendige   en  exporteerbare  oplossingen  neer  te  zetten.   Aangezien  we  nog  niet  weten  welk  device/OS   op  lange  termijn  dominant  gaat  zijn  in  het   onderwijs,  waarom  wordt  er  niet  sterk  de   nadruk  gelegd  op  device-­‐onafhankelijke   oplossingen?  

Antwoord   Het  onbelemmerd  kunnen  gebruiken  van   digitale  onderwijstoepassingen  op  een   device  is  een  belangrijk  aandachtspunt  in   het  project,  de  invulling  van  de   oplossingsrichting  staat  nog  open.  Hierbij   staan  keuzevrijheid  voor  scholen,  betaalbare   oplossingen  en  voldoende  toegankelijkheid   voorop.      

1.2  

De  suggestie  wordt  gewekt  dat  voor  effectieve   inzet  van  ict  iedere  leerling  een  device  (laptop   of  tablet)  moet  hebben.  Betekent  dit  dat   vanuit  het  doorbraakproject  andere  situaties,   zoals  voldoende  apparaten  (PC,  laptop  of   tablet)  op  school  en  toegang  tot  een  apparaat   thuis  als  minder  effectief  en  minder  wenselijk   worden  gezien  voor  gepersonaliseerd  leren?   Gelden  hier  dezelfde  uitgangspunten  voor  het   primair  en  voortgezet  onderwijs?  Hoe  wordt   vanuit  het  doorbraakproject  gekeken  naar  de   financiering  van  een  device  per  leerling?  

Of  elke  leerling  over  een  device  moet   beschikken  is  afhankelijk  van  de  keuze  van   de  school  en  kan  per  school  en  per  sector   verschillen.  Hetzelfde  geldt  voor  (het  model   van)  financiering  en  de  keuze  van  devices.   Ook  deze  keuzes  liggen  bij  de  school  in   afstemming/samenspraak  met  de  ouders.   Het  streven  naar  betaalbare  oplossingen  en   voldoende  toegang  tot  devices,  passend  bij   de  wijze  waarop  een  school  maatwerk  wil   bieden  aan  leerlingen  is  één  van  de   uitgangspunten  van  het  Doorbraakproject.     In  het  Doorbraakproject  gaat  het  om  de   manieren  waarop  scholen  meer  maatwerk   kunnen  bieden  met  ict  en  zo  meer  op  de   persoon  afgestemd  onderwijs  kunnen   bieden.  Een  model  met  één  device  per   leerling  is  daar  één  invulling  van.     29  

 

1.3  

Waarom  ligt  de  focus  in  de  figuur  (p.  11)  op   ‘slank’  in  plaats  van  op  ‘rijk’?  Zou  het  niet   beter  zijn  de  term  ‘adaptief  lesmateriaal’  te   gebruiken,  eventueel  aangevuld  met   multimediaal?  

1.4  

Op  pagina  12  onderaan  staat  ‘voor  de  invulling   van  deze  samenhang  is  een   gemeenschappelijk  beeld  nodig’.  Tussen  wie   wil  het  doorbraakproject  dit   gemeenschappelijk  beeld  realiseren?  

  De  suggestie  wordt  meegenomen.  

Hierbij  gaat  het  om  een  gemeenschappelijk   beeld  aan  publieke  en  private  zijde  als   uitgangspunt  voor  de  verdere  invulling  van   het  Doorbraakproject  (zie  pagina  13  van  het   marktconsultatiedocument).    

 

2.  Deelnemende  partijen   Nr   2.1  

Vraag   Welke  rol/positie  ziet  men  vanuit  OC&W  voor   Kennisnet?  Mede  in  het  kader  van  de   doelstellingen  m.b.t.  de  gewijzigde   financiering  van  Kennisnet?  Heeft  Kennisnet   bijvoorbeeld  een  regierol  of  is  men  één  van  de   partijen?  

Antwoord   Kennisnet  levert  expertise  bij  dit  project   vanuit  haar  publieke  opdracht.  De  rol  van   Kennisnet  is  die  van  adviseur  en  expert  voor   de  initiatiefnemers.  

2.2  

Kunnen  ook  commerciële  partijen  meedoen,   die  geen  leverancier  zijn,  maar  een  bijdrage   kunnen  leveren  aan  kwaliteit  en  borging  van   gekozen  oplossingen?  

Het  project  staat  hiervoor  open.  Het  is  aan   de  betreffende  partij  om  te  bepalen  of  zij   zich  willen  inspannen  in  het   Doorbraakproject.  

2.3  

Is  de  marktconsultatie  vooral  gericht  op   partijen  die  een  directe  rol  

Er  is  eveneens  een  rol  voor  partijen  die  een   meer  adviserende  rol  vervullen.  Elke  partij   die  wil  bijdragen  aan  het  bereiken  van  een   doorbraak  op  het  terrein  van   gepersonaliseerd  leren  met  ict,  kan   deelnemen  aan  het  proces.    

vervullen  in  de  educatieve  contentketen   of  zijn  er  ook  voor  partijen  die   een  meer  indirecte/adviserende  rol   vervullen?   2.4  

In  hoeverre  bent  u  op  zoek  naar   marktpartijen  die  op  een  meer   holistische  manier  aankijken  tegen  de   geschetste  problematiek?  Dit   overstijgt  de  verschillen  tussen  de  vraag-­‐  

Zie  ook  het  antwoord  op  2.3.  We  achten  het   zeer  goed  mogelijk  dat  er  onderwerpen  zijn   waarbij  dit  van  belang  is.  Een  onderwerp   kan  bijvoorbeeld  zijn  het  komen  tot  een   gemeenschappelijk  beeld  van   gepersonaliseerd  leren  (zie  ook  vraag  1.4).   Eén  en  ander  is  mede  afhankelijk  van  de   30  

 

en  aanbod  kant  en  heeft  oog  

resultaten  van  de  marktconsultatie.  

voor  de  context  die  nodig  is  om  vraag  en   aanbod  te  verbinden.   2.5  

2.6  

Op  basis  waarvan  wordt  besloten  welke   partijen  gekozen  worden  om  de  

Er  is  geen  toetsende  partij  die  de   antwoorden  op  de  vragen  toetst.  Partijen   die  willen  deelnemen  aan  het  proces  zijn   doorbraak  ook  daadwerkelijk  te   daartoe  welkom.  Wel  moet  de  betreffende   realiseren?  Is  er  een  toetsende  partij   partij  bereid  zijn  om  daarvoor  het   commitment  te  geven  en  zich  in  te  spannen.     die  onze  antwoorden  op  de  vragen  toetst?     Waar  het  gaat  om  participatie  in  de   Doorbraakinitiatieven  geldt  dat  er  mogelijk   is  niet  voor  alle  deelnemers  een  rol  is   weggelegd.  Dit  is  nog  onderwerp  van   uitwerking.  Wellicht  is  hiervoor  op  een  later   moment  nog  een  toetsmoment  nodig.   Het  vormen  van  consortia  is  in  dit  stadium   Is  het  mogelijk  in  consortia  deel  te   van  het  Doorbraakproject  niet  relevant,  er  is   nemen?   geen  sprake  van  een  aanbesteding.  Bij   deelname  aan  de  publiek-­‐private  dialoog   staat  transparantie  voorop,  uitgangspunt  is   deelname  per  organisatie.  Mogelijk  dat  bij   de  uitwerking  van  de  Doorbraakinitiatieven   het  vormen  van  een  consortium  wel   relevant  wordt,  maar  dat  is  nu  nog  niet  te   voorzien.  

 

3.  Proces  van  de  marktconsultatie   Nr   3.1  

Vraag   Is  er  een  voorkeur  voor  een  bepaalde   (minimale/  maximale)  omvang  voor  de   beantwoording  van  de  vragen?  

Antwoord   Het  verzoek  is  om  de  vragen  zo  kort  en   bondig  mogelijk  te  beantwoorden.  

4.  Project   Nr   4.1  

Vraag   Gesproken  wordt  over  primair  en  voorgezet   onderwijs.  Wordt  het  mbo-­‐onderwijs  op  geen   enkele  wijze  meegenomen  in  het   doorbraakproject?  

Antwoord   De  scope  van  het  project  betreft  in  dit   opzicht  inderdaad  primair  en  voortgezet   onderwijs.  Uiteraard  wordt-­‐waar  relevant-­‐   gebruik  gemaakt  van  kennis  en  ervaring  uit   31  

 

het  mbo  waar  het  vergelijkbare   vraagstukken  betreft  en  vice  versa.   4.2  1. Het  is  onduidelijk  wat  met  deze  

doorbraakprojecten  uiteindelijk  bereikt   moet  worden.  Er  lijken  in  ieder  geval   primair  en  afgeleide  doelen  te  bestaan:   • Als  de  op  p.11/12  beschreven   domeinen  optimaal  gerealiseerd  zijn,   zal  er  dan  sprake  zijn  van   gepersonaliseerd  leren  in  optima   forma?   • Wat  wordt  verstaan  onder  ‘excellent   onderwijs’?    Is  dat:     o effectief  en  efficiënt  gebruik  van   onderwijstijd  en  zo  ja  wat  zijn  dan  de   criteria  op  basis  waarvan  effectiviteit   en  efficiency  gemeten  zullen   worden?   o talenten  uit  leerlingen  halen  en  zo  ja,   wanneer  zal  er  dan  sprake  zijn  van   optimale  talentontwikkeling?     o stijgen  op  de  PISA-­‐ranking  en  zo  ja,   welk  nut  zullen  leerlingen  en  scholen   daarvan  ervaren?  

De  ambitie  van  het  doorbraakproject  zoals   geformuleerd  in  paragraaf  1.2  van  het   Doorbraakproject  geeft  aan  wat  we  willen   bereiken.     Elke  school  in  het  primair  en  voortgezet   onderwijs  moet  daarvoor  weten  welke:   -­‐ mogelijkheden  er  zijn  om  meer   gepersonaliseerd  onderwijs  met  behulp   van  ict  in  te  vullen;   -­‐ afwegingen  zij  daarbij  moet  maken;   -­‐ stappen  zij  moet  zetten  om  dit  in  de   praktijk  te  brengen.   Op  basis  van  hun  eigen  strategie  en  situatie   realiseren  scholen  hun  eigen  invulling.  Zij   weten  daarbij  wat  werkt  en  niet  werkt  in   een  bepaalde  context,  hebben  zicht  op   beschikbaar  aanbod  en  kunnen  dit   gemakkelijk  in  de  context  van  hun  school   realiseren.  Zij  kennen  de  voordelen  in   inhoudelijk  en  economisch  opzicht.  De   blokkades  in  markt  en  systeem  zijn  zoveel   als  mogelijk  opgelost,  zodat  er  een  rijk  en   gevarieerd  aanbod  is  om  gepersonaliseerd   leren  met  behulp  van  ict  vorm  te  geven.   Uiteraard  is  de  school  niet  de  enige  actor.  In   het  Doorbraakproject  gaat  het  nadrukkelijk   om  het  samenspel  van  alle  actoren,  zowel   aan  de  vraag-­‐  en  aanbodkant.     Onder  Excellent  onderwijs  wordt  verstaan:   onderwijs  waarbij  iedere  leerling  het  beste   onderwijs  krijgen  dat  bij  zijn  of  haar  niveau   past.   Uiteraard  wordt  er  in  het  kader  van  het   Doorbraakproject  een  onderzoeksopzet   gemaakt  waarin  vraagstukken  rond   effectiviteit  en  efficiency  nader   gespecificeerd  worden.  Als  eerste  stap   wordt  hiervoor  reeds  beschikbaar   onderzoek  in  kaart  gebracht,  zodat   32  

 

duidelijke  onderzoeksvragen  voor  het   vervolg  geformuleerd  kunnen.   4.3  

Gepersonaliseerd  leren  wordt  in  het   marktconsultatiedocument  in  hoge  mate   gekoppeld  aan  het  beschikbaar  zijn  van   digitale  leermiddelen,  stuur-­‐  en   interventiemethodieken,   geautomatiseerde  onderwijsplanning,  etc.   Het  accent  op  een  ‘technology  driven’   traject  lijkt  daarmee  kennelijk   voorwaardelijk  te  zijn  voor  het  mogelijke   succes  van  gepersonaliseerd  leren.  Zal  in   het  doorbraakproject  ook  aandacht  zijn   voor  zaken  als:  bevorderen  van  motivatie   bij  leerlingen  en  docenten  /  pedagogisch   klimaat  waarbinnen  talentontwikkeling   gaat  floreren  /  etc?  

4.4  

Deze  komen  aan  de  orde  in  alle  onderdelen   Binnen  het  domein  school,  zal  ook  een   van  het  project.   relatie  moeten  worden  gelegd  met  de   -­‐ Publiek-­‐private  tafels:  wet-­‐  en   school-­‐  en  onderwijsorganisatie.  Waar  in   regelgeving   het  project  komen  vragen  aan  de  orde  als:  

Ict  is  een  middel  om  meer  maatwerk  voor   leerlingen  te  bieden,  maar  niet  het  enige   middel.  Het  project  poogt  de  mogelijkheden   van  ict  binnen  bereik  te  brengen  en  de   benodigde  technische  en  organisatorische   randvoorwaarden  inzichtelijk  te  maken.  De   onderwerpen  die  genoemd  worden,   herkennen  en  onderschrijven  we.  Zoals  in   paragraaf  3.5  van  het   marktconsultatiedocument  wordt   aangegeven,  is  duidelijk  dat  een   technologisch  gedreven  manier  van   veranderen  minder  kans  heeft  op  succes.  

-­‐

• • •

•

Hoe  wordt  het  veranderingsproces  van  de   schoolorganisatie  vorm  gegeven?   Welke  mogelijkheden  en  vrijheden  biedt   de  bestaande  wet-­‐  en  regelgeving?     Gepersonaliseerd  leren  zal  niet  het   exclusieve  domein  zijn  van  contact   gebonden  schooluren.  Gepersonaliseerd   leren  is  een  integraal  leervraagstuk   waarvoor  contactmomenten  noodzakelijk   zijn.  Hoe  gaat  het  project  om  met  wat   daarbuiten  gebeurt?   Hoe  gaat  de  overheid  stimuleren  dat  alle   betrokken  stakeholders  binnen  de   bestaande  wet-­‐  en  regelgeving  (bijv.  op   het  gebied  van  het  bewaken  van  de   privacy)  gepersonaliseerd  leren  mogelijk   kunnen  maken?  

4.5  2. Zal  in  het  doorbraakproject  ook  aandacht  

Doorbraakinitiatieven:   veranderingsproces  school,  binnen  en   buiten  context  schooluren.  Dit  wordt   daar  daadwerkelijk  gedaan,  de   elementen  komen  daar  aan  de  orde  en   leveren  kennis  en  ervaring  op  voor   anderen.   -­‐ Onderzoek:  wat  weten  we  al  van   succesvolle  veranderingsprocessen  in   scholen  en  hoe  kunnen  we  dat  benutten   in  de  Doorbraakinitiatieven.   Waar  het  gaat  om  het  werken  binnen   bestaande  wet-­‐  en  regelgeving  geldt  dat  dit   eveneens  onderwerp  van  gesprek  zal  zijn   aan  de  publiek-­‐private  tafels.  Waar  nadere   uitwerking  en  handvatten  benodigd  zijn,  kan   dit  eveneens  worden  opgepakt.   Ja.  

zijn  voor  Total  Cost  of  Ownership,  zodat   33    

niet  primair  de  vraag  zal  zijn  of  er  extra   geld  komt,  maar  meer  gekeken  zal  worden   naar  de  vraag  hoe  bestaande  middelen   anders  kunnen  worden  ingezet.  (vaste  ICT   werkplekken  +  de  daaraan  gekoppelde   beheerlast  tegenover  mobile  devices)     4.6  3. Het  project  lijkt  vooral  de  aandacht  te   vestigen  op  cognitieve  aspecten.  Als  het   daadwerkelijk  zo  zal  zijn  dat  die  aspecten   in  het  primaire  proces  van  een  school  in   hoge  mate  worden  ondersteund  door  ICT   en  als  blijkt  dat  de  effectiviteit  en   efficiency  van  het  leerrendement  daarmee   verbetert,  kan  tijd  vrijgespeeld  worden   voor  andere  aspecten  waarover  een  school   verantwoording  zal  moeten  afleggen.  Zal   het  project  aan  die  mogelijkheid  aandacht   besteden?   4.7   Bij  gepersonaliseerd  leren  hoort  een  zeer   hoog  opleidingsniveau  van  vakdocenten.   Docenten  krijgen  immers  te  maken  met   rijke  content  en  uiteenlopende   (vak)vraagstukken  die  ze  niet  vooraf  gezien   hebben  of  waar  ze  zich  niet  op  hebben   kunnen  voorbereiden.  Hoe  krijgen  we  de   vakinhoudelijke  experts/docenten  die   nodig  zijn?  De  huidige  projectbeschrijving   doet  vermoeden  dat  het  in  bezit  hebben   van  een  digitaal  rijbewijs  voldoende  zou   zijn  om  het  proces  van  gepersonaliseerd   leren  adequaat  te  kunnen  begeleiden.  Hoe   zal  hier  in  het  project  aandacht  voor  zijn?    

4.8  

Wat  wordt  bedoeld  met  de  roadmapfase  

Dit  kan  onderdeel  zijn  van  het  project.  

Dat  vermoeden  is  onjuist.  Uitgangspunt  is   dat  docenten  weten  welke  competenties   nodig  zijn  om  gepersonaliseerd  leren  met  ict   te  benutten  en  leerlingen  daarbij  te   begeleiden.  Het  is  aan  de  school  en  leraar   om  te  zorgen  dat  zij  over  de  benodigde   competenties  beschikken.     Waar  mogelijk  zal  het  Doorbraakproject   verbindingen  leggen  met  initiatieven  die   zich  richten  op  het  bevorderen  van  deze   competenties  bij  docenten,  bijvoorbeeld   rond  het  Kader  Ict-­‐bekwaamheid  dat   Kennisnet  samen  met  het  onderwijsveld   heeft  ontwikkeld.  In  dit  Kader  is  beschreven   welke  bekwaamheden  leraren  nodig     hebben  om  ict  op  zo’n  manier  te  integreren   dat  het  hun  onderwijs  aantrekkelijker,   efficiënter  en/of     effectiever  maakt.  Hierbij  wordt  gedacht   vanuit  het  beroep  van  de  leraar  en  is    per   kerntaak  beschreven  op  welke  manier  ict   kan  ondersteunen.   Hiermee  wordt  de  fase  bedoeld  waarin  we:   34  

 

op  pagina  7?  

4.9  

Er  wordt  gesteld  dat  gepersonaliseerd   leren  ‘zoveel  als  mogelijk  ondersteund   met  de  inzet  van  ict’  dient  te  worden.  Zo   geformuleerd  is  ict  hier  een  doel.  Zou  het   niet  beter  zijn  hier  te  schrijven  ‘zo  effectief   mogelijk’  of  ‘zo  optimaal  mogelijk’?  

4.10  

Het  is  de  bedoeling  om  de  dialoog  vorm  te   geven  in  publiek-­‐private  tafels  met  een   gezamenlijk  opgestelde  agenda.  Is  het   mogelijk  meer  toelichting  te  geven  op  de   wijze  waarop  die  tafels  vorm  krijgen  en   hoe  deze  zich  zullen  verhouden  tot  reeds   bestaande  overleggen,  bijv.  in   Edustandaard,  iECK  en  gesprekken  over   Programma’s  van  Eisen?  Wat  wordt  aan   die  tafels  verwacht  van  individuele   bedrijven  ten  opzichte  van  hun  sector-­‐en   brancheorganisaties?  

-­‐

Publiek  private  samenwerking   vormgeven   -­‐ De  Doorbraakinitiatieven  uitwerken   (doel,  aanpak,  keuze  initiatieven)   -­‐ Onderzoeksvragen  en  agenda  bepalen.   De  suggestie  wordt  meegenomen  in  het   vervolg.  Het  gaat  inderdaad  om  de  inzet  van   ict  op  een  effectieve  en  optimale  manier.  

Tijdens  de  informatiebijeenkomst  wordt  een   toelichting  gegeven  op  de  inrichting  van  het   proces  rond  de  publiek-­‐private  tafels.     Doel  is  om  te  komen  tot  een  uitwerking  van   de  thema’s  en  vraagstukken  in  een   gevarieerde  werkgroepen  van  publieke  en   private  spelers,  met  een  neutrale  voorzitter   en  inhoudelijke  ondersteuning  waar  nodig.   De  thema’s  worden  opgesteld  met  de  input   uit  de  marktconsultatie  en  met   vraagstukken  die  van  publieke  zijde  worden   ingebracht.   Zoals  aangegeven  streven  we  naar  het   leggen  van  verbindingen  met  andere   trajecten  en  een  zo  efficiënt  en  effectief   mogelijke  bevraging  van  private  partijen.    

4.11  

Is  het  mogelijk  een  indicatie  te  geven  van   de  financiële  middelen  die  beschikbaar   zijn  om  de  geschetste  middelen  te   realiseren?  

4.12  

Dit  is  een  omissie  in  het  document.  Dit  geldt   Naar  aanleiding  van  de  zinsnede  ‘met   eveneens  voor  het  PO.   beide  documenten  maakt  de  sector   kenbaar  welke  eisen  instellingen  in  het  VO   stellen  aan  leermaterialen,  …’:  geldt  dit  

Er  zijn  middelen  beschikbaar  voor  het   project.  Het  thema  leeft  en  is  bijvoorbeeld   onderdeel  van  de  gesprekken  in  het  kader   van  de  sectorakkoorden.  Ook  wordt   gekeken  waar  middelen  van  andere   bestuurslagen  benut  kunnen  worden  en   zullen  we  in  gesprek  gaan  over  de   mogelijkheden  van  publiek-­‐private   financiering.    

35    

ook  voor  het  PO?   4.13  

Net  als  aan  de  vraagkant  ontbreekt  aan  de   Kan  er  meer  toelichting  gegeven  worden   aanbodkant  in  brede  zin,  op  de   op  wat  bedoeld  wordt  met  ‘de   aanbodkant  is  afwachtend’  op  pagina  13?     verschillende  elementen  van  

gepersonaliseerd  leren  (zie  paragraaf  3.1)   een  gemeenschappelijk  beeld.  Een  gezond   businessmodel  en/  of  investeringskeuzes   zijn  dan  niet  altijd  goed  te  maken  en  worden   vooruitgeschoven  totdat  duidelijk  is  wat  een   rendabele  weg  is  om  te  bewandelen.  

4.14  

Het  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict   richt  zich  op  het  creëren  van  de  benodigde   condities,  kennis  en  randvoorwaarden  in   markt  en  systeem  waardoor  scholen  hun   eigen  keuzes  kunnen  maken  en  stappen   kunnen  zetten  in  het  bieden  van   maatwerk  met  ict.  

Standaardisatie  in  het  licht  van  meer   gepersonaliseerd  leren  met  ict  kan  uitkomst   van  de  publiek-­‐private  tafels  zijn  als  dit   gewenst  of  nodig  is  om  het  doel  te  bereiken.  

  Is  men  voornemens  te  komen  tot  een   standaardisatie  van  een  systeem  of   meerdere  systemen?   Meer  regie  aan  de  kant  van  de  vraag  (het   scholenveld)  enerzijds  en  het  scheppen   van  randvoorwaarden  in  markt  en  systeem   door  de  overheid  anderzijds,  moeten   bijdragen  aan  het  behalen  van  de   gewenste  ambitie.     In  hoeverre  wordt  hier  ook  bedoeld:   externe  begeleiding  bij  de  veranderingen   van  beleid  en  veranderingen  voor   docenten  zelf?   4.16   De  blokkades  in  markt  en  systeem  zijn   opgespoord  en  gedefinieerd  en  zo  veel  als   mogelijk  doorbroken.     Wie  gaat  de  blokkades  'waarderen'  op   inhoud?  Blokkades  vanuit  de  markt   4.15  

Dit  is  een  element  dat  bijdraagt  aan  het   realiseren  van  de  doorbraak  en  is  voor  ons   zeker  van  belang.  We  sluiten  aan  bij  en   zoeken  actieve  samenwerking  met  trajecten   die  zich  hierop  richten  en  scholen   ondersteunen.        

Het  bepalen  van  de  blokkades  en  wat  er  aan   zowel  publieke  als  private  zijde  nodig  is  om   deze  blokkades  op  te  lossen  is  onderdeel   van  het  proces  van  publieke  en  private   tafels.  

36    

kunnen  het  gevolg  zijn  van  beperkingen   aan  de  vraagkant,  die  niet  door   leveranciers  op  te  lossen  zijn.   4.17     OOG  VOOR  WAT  ER  AL  IS:  in  het   Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict  wordt   benut  wat  er  al  is  of  waar  elders  op  wordt   ingezet.   Wordt  ook  actief  gekeken  naar   oplossingen  die  in  andere  markten  dan  de   onderwijsmarkt  succesvol  zijn?  

Wij  zijn  zeer  benieuwd  naar  wat  we  van   andere  markten  kunnen  leren,  vandaar  ook   de  vraag  in  het  marktconsultatiedocument   of  u  als  marktpartij  goede  voorbeelden  kan   aangeven  in  andere  sectoren  (vraag  1.e.ii  op   p.  17).    

5.  Commitment   Nr   5.1  

Vraag  

Welk  commitment  verwacht  u  nodig  te   hebben  voor  het  doorbraakproject?  Kunt   u  dat  commitment  in  tijd,  inzet,  inbreng   iets  verder  expliciteren  (slechts   richtinggevend,  zonder  dat  u  zich  daarmee   vastlegt)?  

Antwoord   Publiek-­‐private  tafels   We  verwachten  in  elk  geval  in  2013  en  2014   in  werkgroepen  aan  de  slag  te  zijn  met   thema’s.  Insteek  zal  zijn  om  met  een  heldere   opdrachtbeschrijving  in  enkele   bijeenkomsten  een  uitwerking  van  het   betreffende  vraagstuk  op  te  leveren,   inclusief  de  te  ondernemen  acties.  We  gaan   uit  van  ca.  4  bijeenkomsten  per  thema   waarvoor  voorbereiding  en  inbreng  gewenst   is.  De  precieze  inhoud  en  doorlooptijd  is   afhankelijk  van  het  thema.   Doorbraakinitiatieven   Voor  wat  betreft  de  Doorbraakinitiatieven   zullen  we  op  basis  van  de  nadere  uitwerking   moeten  bezien  hoe  publiek-­‐private   samenwerking  kan  plaatsvinden.  Hier  wordt   gevraagd  om  een  principe  commitment.  

5.2  

Welk  commitment  mogen  de   deelnemende  partijen  van  de   initiatiefnemers  verwachten  in  de  

U  kunt  verwachten  dat  we:   •

aanpak?  

•

onze  verantwoordelijkheid  om   knelpunten  op  te  pakken  nemen  en   middelen  en  bestuurlijke  instrumenten   aanwenden  voor  het  slechten  van   geconstateerde  blokkades   middelen  en  expertise  beschikbaar   stellen  voor  het  faciliteren  van  de   publiek-­‐private  dialoog,  het  doen  van   37  

 

5.3  

Is  er  (of  komt  er)  een  set  van   uitgangspunten  of  spelregels  voor  de   samenwerking,  bijv.  als  het  gaat  om   inbreng  en  gebruik  van  kennis,   vergoeding  voor  inzet  en  bijdrage,   etcetera  (wat  verwacht  je  van  de   samenwerkende  partijen)?  

5.4  

onderzoek  en  de  voorbereiding  en   uitvoering  van  de  Doorbraakinitatieven   • de  landelijke  samenhang  borgen,  zodat   vergelijkbare  initiatieven  in  proces  en   afstemming  aansluiten  bij  het   Doorbraakproject  en  kennis  en  ervaring   wordt  uitgewisseld   • voorkomen  dat  onnodig  en  ineffectief   om  inzet  van  private  partijen  wordt   gevraagd   Ja,  op  de  informatiebijeenkomst  zal  een   procesbeschrijving  met  spelregels  worden   voorgelegd.  Transparantie  en  het   respecteren  van  het  vrije  samenkomen  van   vraag  en  aanbod  zijn  hierbij  uitgangspunten.   Reacties  op  de  tekst  van  de   procesbeschrijving  kunnen  worden   ingediend  samen  met  de  antwoorden  op  de   vragen  uit  het  marktconsultatiedocument,   uiterlijk  15  november  2013.  

De  partijen  die  zich  committeren,   committeren  die  zich  op  alle  drie  

Zie  5.1,  het  eerste  commitment  wordt   gevraagd  voor  de  publiek  private  tafels.    

de  middelen  die  in  paragraaf  1.4   beschreven  staan?  Tot  hoever  reikt  het  

Voor  de  Doorbraakinitiatieven  wordt   gevraagd  om  een  principe  commitment,  op   basis  van  de  nadere  uitwerking  moeten   bezien  worden  hoe  publiek-­‐private   samenwerking  kan  plaatsvinden.    

eerste  commitment?   5.5  

Is  er  één  commitmentmoment  of  kan   iedereen  altijd  in-­‐  en  uitstappen?  

Het  instapmoment  is  in  beginsel  de   marktconsultatie  en  de  te  tekenen   intentieverklaring.  Uiteraard  is  het  een   “gentleman’s  agreement”.  Indien  een  partij   gedurende  het  proces  wil  uitstappen,  kan   dit  in  overleg  met  de  initiatiefnemers  en  de   overige  deelnemers  plaats  vinden.  

5.6  

Wat  wordt  er  verwacht  van  partijen  die  de   intentieverklaring  ondertekenen?  Kan  er  al   inzicht  gegeven  worden  in  de  inhoud  van   de  intentieverklaring?  

De  intentieverklaring  zal  tijdens  de   informatiebijeenkomst  beschikbaar  worden   gesteld.  Reacties  op  de  tekst  van  de   intentieverklaring  kunnen  worden  ingediend   samen  met  de  antwoorden  op  de  vragen  uit   het  marktconsultatiedocument,  uiterlijk  15   38  

 

november  2013.    

6.  Onderzoek   Nr   6.1  

Vraag  

In  hoeverre  bekijkt  u  tijdens  of  na  het   project  of  daadwerkelijk  

Antwoord   Er  is  een  onderzoekslijn  opgenomen  in  het   project  waarvan  dit  onderdeel  is.  

verbeteringen  zijn  opgetreden?   6.2  

In  algemene  zin  roept  de  paragraaf   ‘Elementen  van  gepersonaliseerd  leren’  de   vraag  op  naar  de  relevante  beschikbare   studies  die  hebben  geleid  tot  deze  analyse.   Zijn  deze  beschikbaar?  Anders  bestaat  het   risico  dat  oplossingsrichtingen  en  oplossingen   gebaseerd  worden  op  veronderstellingen  en   beelden.  

De  analyse  is  in  algemene  zin  gebaseerd  op   onderzoeken  van  onder  andere  het  CPB,   Kennisnet.  Op  dit  moment  wordt   beschikbaar  onderzoek  verder  in  kaart   gebracht,  zodat  we  over  deze  gegevens   beschikken  en  een  start  hebben  voor  de   onderzoekslijn  en  weten  wat  openstaande   vragen  zijn.  

6.3  

Dit  is  onderdeel  van  de  uitwerking  van  de   De  ambitie  van  de  doorbraak  is  onder   onderzoekslijn.   andere  dat  ‘scholen  in  het  primair  en   voortgezet  onderwijs  beter  in  staat  zijn   met  ict  en  digitaal  lesmateriaal  een   leerling  maximaal  zijn  of  haar  talenten  te   laten  ontplooien’.  Is  het  mogelijk  een   nauwkeuriger  beeld  te  geven  van  de   huidige  en  gewenste  situatie?  Dat  geeft   richting  en  maakt  meten  van  de  resultaten   beter  mogelijk.  

 

 

39    

Bijlage  B  –  Verslag  informatiebijeenkomst  8  november  2013     Praktische  gegevens   Duur:      

van  10.00  uur  –  12.30  uur  

Locatie:    

Grand  Hotel  Karel  V,  Geertebolwerk  1  te  Utrecht  

Dagvoorzitter:    Remco  van  Lunteren,  bestuurlijk  aanjager  van  het  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict   en  tevens  gedeputeerde  van  de  Provincie  Utrecht.  

Programma   1. Welkom   Spreker:  Nicole  Kroon,  directeur  Regeldruk  en  ICT-­‐beleid  van  het  ministerie  van  Economische  Zaken.     Mw.  Kroon  heet  de  aanwezigen,  namens  de  sectorraden  voor  het  primair  en  voortgezet  onderwijs,   en  de  ministeries  van  OCW  en  EZ  welkom.  Ze  geeft  aan  dat  het  is  goed  om  te  zien  dat  de  private   sector  in  grote  getale  de  innovatie  van  het  onderwijs  met  ict  een  warm  hart  toe  draagt.  Vervolgens   komen  de  volgende  punten  aan  de  orde:     Doorbraakprojecten  Regeerakkoord   In  het  regeerakkoord  van  het  huidige  kabinet  is  vastgelegd  dat  er  10  publiek-­‐private   doorbraakprojecten  van  start  zullen  gaan.  Uitgangspunt  is  om  de  kansen  die  de  digitale  economie   biedt  niet  onbenut  te  laten.  In  deze  projecten  worden  belemmeringen  weggenomen  voor   grootschalige  toepassing  van  ict  in  die  sectoren  waar  grote  economische  en  maatschappelijke  baten   kunnen  worden  gerealiseerd.  Ondernemers  moeten  meebewegen  met  deze  ontwikkelingen  om  voor   verdienkracht  en  werkgelegenheid  in  Nederland  te  blijven  zorgen  en  welvaart  te  behouden.       Digitale  oplossingen  zoals  het  koppelen  en  verrijken  van  (keten)informatie,  slimme  productfuncties   en  snelle  data  analyse  kunnen  voor  economische  stuwkracht  zorgen  en  voor  antwoorden  op   maatschappelijke  uitdagingen.  Maatschappelijke  opgaven  zijn  immers  een  bron  voor  het  toekomstig   verdienvermogen,  bijvoorbeeld  op  het  gebied  van  betaalbare  zorg,  kwalitatief  excellent  onderwijs  en   duurzaam  energiegebruik.       De  tijd  van  ‘ieder  voor  zich’  is  voorbij;  snelle  vooruitgang  en  economische  slagkracht  kan  alleen   bereikt  worden  door  samen  te  werken.  De  echte  doorbraak  zit  in  het  op  een  slimme  manier   nadenken  over  nieuwe  businessmodellen  en  het  anders  inrichten  van  bestaande  ketens.  Daarmee   kunnen  nieuwe  markten  en  schaalvergroting  worden  gecreëerd.  Cruciaal  daarbij  is  dat  dit  een   gezamenlijke  opgave  is,  waarbij  intensieve  samenwerking  tussen  overheden,  bedrijven,   kennisinstellingen  en  maatschappelijke  organisaties  nodig  is.  Het  gaat  namelijk  over  veel  meer  dan   ict  alleen.       Om  ook  in  de  toekomst  te  kunnen  profiteren  van  voldoende  groei  is  het  van  belang  in  te  zetten  op   structurele  versterking  van  de  Nederlandse  economie,  met  beleid  dat  zorgt  voor  meer  banen,   innovatie  en  welvaart  en  bijdraagt  aan  een  sterke  internationale  concurrentiepositie  van  Nederland.   40    

Excellent  onderwijs,  ondersteund  door  de  mogelijkheden  van  digitaal,  adaptief  en  personaliseerbaar   leermateriaal  draagt  in  grote  mate  bij  aan  de  Nederlandse  economie.  Dat  kan  de  overheid  niet   alleen,  daar  is  de  samenwerking  voor  nodig  met  het  bedrijfsleven  en  de  kennisstellingen.       Achtergrond  Doorbraakproject  Onderwijs  en  ict   Afgelopen  voorjaar  is  een  klein  projectteam  gestart  met  een  inventarisatie  van  kansen  en   bedreigingen  van  het  doorbraakproject  Onderwijs  en  ict.  Dit  team  heeft  verkennende  gesprekken   gevoerd  met  vertegenwoordigers  uit  het  onderwijsveld,  het  ict  bedrijfsleven,  kennisinstellingen  en   de  leveranciers  van  leermateriaal.  Het  beeld  dat  uit  deze  gesprekken  naar  voren  is  gekomen  is  dat  de   behoefte  aan  het  doorbraakproject  Onderwijs  en  ict,  en  de  doelstelling  om  de  randvoorwaarden   voor  de  toepassing  en  beschikbaarheid  van  digitaal  en  adaptief  of  personaliseerbaar  leermateriaal  te   komen,  breed  wordt  gedragen.     Met  name  vanuit  de  private  sector  is  aangegeven  dat  een  gemeenschappelijke  inspanning  van  de   betrokken  publieke  partijen  van  belang  is  en  een  belangrijke  randvoorwaarde  voor  de  private   partijen  om  te  kunnen  toetreden  tot  het  proces  van  het  doorbraakproject.     Zoals  vandaag  zichtbaar  is,  heeft  de  publieke  infrastructuur  van  het  primaire  en  voortgezet  onderwijs   zich  achter  de  doelstellingen  van  het  doorbraakproject  geschaard  en  is  aanwezig,  vertegenwoordigd   door  hun  bestuurders  Sjoerd  Slagter  en  Simone  Walvisch,  evenals  Annemarie  Sipkes  van  de  directie   Kennis  van  het  ministerie  van  OCW.     Dit  betekent  ook  dat  daarmee  aan  publieke  zijde  de  lopende  projecten  met  elkaar  in  verbinding  zijn   gebracht.  Specifiek  kan  gedacht  worden  aan  initiatieven  als  Leerling  2020  en  het  Programma  van   Eisen  (red:  ook  bekend  als  Sectoraal  Leermiddelenbeleid)  vanuit  de  sectorraden  PO  en  VO.  Met  deze   samenwerking  is  aan  een  belangrijke  voorwaarde  voor  succes  voldaan,  namelijk  het  bundelen  van  de   initiatieven  en  de  vertegenwoordiging  van  de  samenhangende  vraag  vanuit  het  onderwijsveld  in  dit   project.     Uit  de  aanwezigheid  van  vele  partijen  vandaag  is  te  zien  dat  er  voldoende  animo  is  in  de  private   sector  om  de  uitdaging  en  het  commitment  aan  te  gaan  en  het  primair  en  voortgezet  onderwijs  in   Nederland  tot  het  meest  slimme  en  excellente  onderwijs  van  de  wereld  te  maken.       2. Doorbraakproject  vanuit  perspectief  OCW   Spreker:  Annemarie  Sipkes,  directeur  Kennis  van  het  Ministerie  van  Onderwijs,  Cultuur  en   Wetenschap   Mw.  Sipkes  geeft  aan  dat  het  ministerie  van  OCW  blij  is  dat  onderwijs  één  van  de  tien  thema’s  is  van   de  Doorbraakprojecten  in  regeerakkoord.  Twee  jaar  geleden  heeft  het  ministerie  een  verkenning   uitgevoerd  naar  de  stand  van  zaken  van  het  gebruik  van  ict  in  onderwijs.  Niet  om  te  bepalen  ‘hoe’   scholen  ict  in  het  onderwijs  moeten  gebruiken,  maar  om  te  weten  wat  er  aan  de  hand  is  op  dit   gebied.  Welke  beloftes  ict  in  zich  heeft  en  welke  ambities  waargemaakt  zouden  kunnen  worden  met   behulp  van  ict  en  hoe  het  kan  bijdragen  aan  de  voortdurende  verbetering  van  de  kwaliteit  van  het   onderwijs.   Ict  geen  is  doel  op  zich,  maar  een  middel.  Het  gaat  erom  dat  scholen  een  bewuste  keuze  kunnen   maken  of  en  waar  zij  ict  voor  willen  en  kunnen  inzetten.  De  praktijk  dat  ict  niet  wordt  gebruikt  omdat   men  niet  weet  wat  mogelijk  en  beschikbaar  is,  moet  veranderen.  Drempels  moeten  geslecht  worden,   opdat  de  kansen  die  digitalisering  en  technologie  bieden  ook  benut  kunnen  worden.  Om  sneller  en   beter  te  ontdekken  waar  een  kind  staat  in  zijn  leerproces  en  welke  leerstrategie  het  beste  aansluit  bij   41    

dat  kind.  Om  deze  informatie  beter  te  kunnen  delen  met  de  ouders  van  dit  kind.  Het  gaat  dan  over   het  ondersteunen  van  processen  in  het  onderwijs,  waarbij  aan  wordt  gesloten  bij  de  belevingswereld   van  het  onderwijzend  personeel  en  leerlingen.     De  afgelopen  jaren  is  onderzoek  gedaan  en  zijn  vele  pilots  uitgevoerd.  Hoewel  fragmentarisch,  wordt   wel  steeds  zichtbaarder  dat  de  inzet  van  ict  een  positief  effect  heeft.  Het  maakt  het  onderwijs   aantrekkelijker  voor  leerlingen  en  brengt  ze  verder.  Dit  is  belangrijk  voor  leraren,  dat  is  uiteindelijk   wat  hun  vak  waarde  geeft  en  waar  ze  het  voor  doen.     Het  gaat  niet  vanzelf.  Er  gebeurt  al  veel,  maar  de  vraag  is  hoe  opschaling  bereikt  kan  worden.  Het  is   cruciaal  om  de  juiste  stappen  in  de  juiste  richting  te  zetten.  Om  samen  te  kijken  hoe  de  doorbraak  tot   stand  kan  komen  met  voldoende  vrijheid  voor  scholen  voor  eigen  didactische  keuzes.  Om  drempels   te  verlagen,  dwingende  blokkades  die  scholen  in  de  verkeerde  richting  sturen  te  slechten  en  scholen   tools  in  handen  te  geven  om  bewuste  keuzes  te  kunnen  maken.   Hiertoe  hebben  we  de  kracht  van  publiek  -­‐  private  samenwerking  nodig  op  vele  vlakken.  De  brede   samenstelling  van  de  aanwezige  partijen  vandaag,  geeft  vertrouwen  in  een  goede  afloop.     3.  Doorbraakproject  vanuit  perspectief  scholen  VO   Spreker:  Sjoerd  Slagter,  voorzitter  VO-­‐raad     Dhr.  Slagter  geeft  aan  dat  de  relatie  tussen  de  VO-­‐raad/  scholen  en  marktpartijen  soms  ingewikkeld   is,  maar  het  besef  is  er  ook  dat  zij  elkaar  hard  nodig  hebben.  De  VO-­‐raad  ervaart  het   Doorbraakproject  als  een  mooie  aanvulling  op  wat  er  al  gebeurt,  een  aanvulling  die  ook  hard  nodig  is.     De  VO-­‐raad  zet  in  het  project  de  ambities  van  de  scholen  voorop.  Er  komt  veel  op  scholen  af.  Zij   moeten  hun  leerlingen  afleveren  als  goede  burgers,  die  vaardig  zijn  op  het  vlak  van  taal,  rekenen  en   science,  die  goed  om  kunnen  gaan  met  geld  en  met  verschillen  in  de  maatschappij.  Het  type  leerling   dat  het  onderwijs  nu  en  straks  aflevert,  bepaalt  in  grote  mate  de  samenleving  van  de  toekomst.   Daarnaast  is  duidelijk  dat  we  leraren  niet  verder  kunnen  uitrekken.  De  werkdruk  is  hoog  door  alle   ambities  die  zijn  gesteld.       Als  we  de  hoge  eisen  en  ambities  van  al  die  partijen  waar  maken  willen  maken,  dan  moeten  we  iets   anders  doen  dan  we  tot  nu  toe  deden.  De  klassieke  methode  werkt  niet  meer,  dat  gevoel  is  diep  in   de  sector  aanwezig.  Daarom  heeft  de  sector  zelf  de  regie  genomen  om  de  stap  naar  meer  maatwerk   te  zetten.  Dit  vraag  een  omslag,  leraren  moeten  zich  bewust  worden  van  de  verschillen  tussen   leerlingen  en  hiermee  omgaan.  Het  blijkt  moeilijk  te  zijn  om  recht  te  doen  aan  alle  verschillende   leerstijlen,  motivatiestijlen  en  intelligentieniveaus.  Scholen  nemen  veel  initiatieven,  maar  de  VO-­‐raad   merkt  dat  niet  alles  goed  samenkomt,  dat  het  lastig  is  een  aanpak  te  destilleren  die  werkt.     Hier  ligt  dan  ook  een  taak  voor  de  VO-­‐raad:  regievoering  op  dit  proces  en  de  keten.  De  uitdaging  ligt   daarbij  om  de  middelen  zo  te  investeren  dat  de  leraar  ontzorgd  wordt.  Nog  meer  vragen  aan  de   leraar  gaat  niet  werken.  De  kern  om  dit  te  doen  is  de  leraar  op  een  makkelijke  manier  te  leren   afstemmen  op  de  leerling  en  zijn  of  haar  leerbehoefte.  Door  een  platform/schil  te  bieden  aan  de   leraar,  opdat  deze  op  basis  van  gestandaardiseerde  toetsen  snel  kan  zien  waar  een  leerling  zit  en  wat   deze  nodig  heeft.  Daarmee  kan  deze  leraar  onderwijs  aanbieden  dat  aansluit  en  helpt.  Dit  moet   leiden  tot  een  maximale  keuzevrijheid  voor  scholen,  maar  ook  tot  een  grote  efficiencyslag.     42    

De  regie  vertaalt  zich  verder  in  minimum  eisen  die  de  sectorraden  in  de  vorm  van  een  Programma   van  Eisen  (PvE)  willen  stellen  aan  leveranciers.  Dit  PvE  wordt  in  het  VO  vastgesteld  door  de  Algemene   Ledenvergadering  van  de  VO-­‐raad,  die  daarmee  één  lijn  wil  trekken  naar  de  markt.  Daarbij  is  de  VO-­‐ raad  zich  ervan  bewust  dat  zij  dit  niet  alleen  kan  redden.  Eigen  initiatief  is  goed,  maar  de  innovatieve   kracht  en  kennis  van  de  markt  is  nodig  om  het  compleet  te  maken.   De  VO-­‐raad  heeft  veel  vertrouwen  dat  het  gaat  lukken.  In  Leerling2020  worden  5  groepen  koplopers,   in  totaal  circa  77  scholen,  gevolgd  die  ict  in  een  ver  stadium  gebruiken.  Door  hen  te  volgen  wordt   ontdekt  waar  ze  tegenaan  lopen  en  wat  ze  nodig  hebben.  Met  deze  kopgroep  wil  de  VO-­‐raad  o.a.   vaststellen  wat  de  succesfactoren  voor  docenten  zijn  en  streven  naar  een  model  dat  flexibiliteit  en   keuzevrijheid  biedt  voor  scholen  en  een  goed  verdienmodel  voor  de  markt.     4. Publiek-­‐private  samenwerking:  proces  en  commitment   Spreker:  Remco  van  Lunteren,  bestuurlijk  aanjager  Doorbraakproject     Dhr.  van  Lunteren  gaat  in  op  het  proces  dat  voorzien  is.  Hij  geeft  aan  dat  de  markt  met  elkaar   gemaakt  wordt,  met  vraag  én  aanbod.  Deze  doorbraak  moet  dan  ook  samen  bereikt  worden.   Voorkomen  moet  worden  dat  dit  project  eindigt  in  allerlei  kleine  pilots  en  projecten.  Gezocht  moet   worden  naar  waar  de  zaken  zitten  die  de  doorbraak  echt  in  de  weg  zitten  en:   • waar  incentives  zitten  om  op  te  bewegen   • welke  randvoorwaarden  vanuit  het  aanbod  nodig  zijn  om  te  slagen     In  dit  project  is  de  oproep  aan  de  markt  dan  ook  open:  bepaal  samen  met  de  publieke  zijde  de   agenda  voor  de  publiek-­‐private  tafels.  Ga  met  ons  in  gesprek  om  te  komen  tot  een  doorbraak.   Daarbij  is  het  doel  om  van  elkaar  te  leren  en  gezamenlijk  tot  oplossingen  te  komen  via  een   transparant  proces.  Uiteraard  kan  dat  lastig  zijn,  omdat  ook  concurrenten  aan  tafel  kunnen  zitten.   Maar  als  daadwerkelijk  gewerkt  wordt  aan  een  doorbraak,  dan  biedt  dit  juist  ook  nieuwe  kansen  en   perspectieven  voor  de  private  sector.     Vanuit  het  project  is  de  inzet  om  één  signaal  vanuit  de  initiatiefnemers  af  te  geven.  Daarvoor  zijn  de   initiatiefnemers  vertegenwoordigd  in  een  stuurgroep  en  een  projectgroep.     Wat  van  de  private  partijen  wordt  gevraagd  is  de  bereidheid  om  deel  te  nemen  aan  de  werkgroepen   vanuit  een  echt  commitment.  Gedacht  wordt  aan  ca.  4  bijeenkomsten  per  werkgroep  het  komende   half  jaar.     Het  proces  van  de  publieke-­‐private  samenwerking  staat  beschreven  in  een  apart  document,  dat  via   de  site  www.doorbraakonderwijsenict.nl  is  te  downloaden.  Tevens  is  hier  een  concept  van  de   intentieverklaring  te  vinden.  Deze  stukken  zijn  uitgedeeld  tijdens  de  bijeenkomst  en  worden  ook   toegezonden  aan  de  contactpersonen  van  de  organisaties  die  zich  hebben  aangemeld  voor  deelname   aan  de  marktconsulatie.     Feedback  op  beide  stukken  kan  gegeven  worden  samen  met  de  antwoorden  op  de  gestelde  vragen  in   het  marktconsultatiedocument,  dat  is  te  downloaden  via  de  site  www.doorbraakonderwijsenict.nl.       De  deadline  voor  het  indienen  van  de  antwoorden  op  de  vragen  en  de  feedback  op  de   intentieverklaring  en  de  procesbeschrijving  is  15  november  2013.  De  details  van  het   marktconsultatieproces  zijn  te  vinden  in  het  marktconsultatiedocument.     43    

5. Doorbraakproject  in  het  PO:  belang  en  thema’s   Spreker:  Simone  Walvisch,  vice-­‐voorzitter  PO-­‐raad     Mw.  Walvisch  geeft  aan  dat  zij  het  Doorbraakproject  heel  belangrijk  vindt  en  het  gevoel  heeft  dat  het   onderwijs  hier  al  langer  op  zat  te  wachten.  Er  zijn  veel  meer  initiatieven  gaande  dan  in  de  media   zichtbaar  is  en  dit  is  typisch  een  onderwerp  waar  ondersteuning  op  nodig  is.  Het  is  jammer  dat  elke   school  nu  zelf  het  wiel  moet  uitvinden.  Er  is  veel  enthousiasme,  maar  als  gekeken  wordt  naar  het   werk  dat  een  nieuw  initiatief  zelf  moet  doen  om  te  waarborgen  dat  leerlingen  aan  het  einde  wel   geleerd  hebben  wat  ze  moeten  leren,  dan  is  dat  schrikbarend.  Ondersteunende  middelen  op  dit  vlak   ontwikkelen  deze  initiatieven  nu  nog  vaak  zelf,  maar  het  zou  plezierig  zijn  als  dit  breder  beschikbaar   zou  zijn.   Vanuit  de  PO-­‐raad  is  dan  ook  interesse  in  een  strategie  waarmee  over  de  hele  breedte  van  het   onderwijs  verder  wordt  gekomen.  Niet  meer  1.00  bloemen  bloeien,  maar  een  nuchtere   onderwijsinnovatie,  waar  zakelijkheid  voorop  staat.  Maar  er  zijn  ook  hobbels.  Een  nieuwe  beweging   of  innovatie  roept  vaak  strijd  op.  Op  televisie  vliegen  voor-­‐  en  tegenstanders  elkaar  in  de  haren.  Alle   veranderingen  lijken  te  leiden  tot  een  ideologische  discussie  die  over  de  hoofden  van  leerlingen   worden  gevoerd.  Dit  moet  worden  voorkomen,  met  tegenstellingen  uitvergroten  komen  we  er  niet.   Een  leraar  blijft  leraar  en  blijft  belangrijk.   Bij  vernieuwingen  in  de  praktijk  is  zichtbaar  dat  het  materiaal  dat  de  scholen  tot  hun  beschikking   hebben  beperkt  is.  Met  alleen  nieuwe  aanbieders  gaan  zij  het  niet  redden.  Ze  missen  materiaal  van   reguliere  uitgevers,  dat  ze  op  een  flexibele  manier  kunnen  gebruiken.  Er  is  grote  behoefte  aan   flexibiliteit  in  aanbod  en  aan  overzicht.  Wanneer  kan  wat  ingezet  worden?  Hier  liggen  kansen  voor   aanbieders  om  niet  aanbodgeoriënteerd  vanuit  oude  concepten  te  werken,  maar  vanuit  en  samen   met  scholen.  Wat  zijn  vragen  vanuit  scholen?  Waar  is  behoefte  aan?  Onderwijs  van  de  toekomst   komt  er  anders  uit  te  zien,  hoe  kan  leermateriaal  daar  goed  bij  ondersteunen?   Mw.  Walvisch  geeft  aan  dat  haar  ervaring  overigens  altijd  is  geweest  dat  het  aanbod  altijd  al   gevarieerd  en  gedifferentieerd  is  geweest,  met  materiaal  voor  verrijking  en  verdieping.  Maar  dat  het   ook  lastig  toe  te  passen  en  te  organiseren  was  voor  leraren.  Hopelijk  kan  dit  verbeterd  worden  met   de  digitale  mogelijkheden.   Maar  niet  alleen  leermateriaal  is  een  hobbel.  Ook  de  infrastructuur,  het  verschil  tussen  scholen  in  de   stad  of  op  het  platteland  en  de  financiële  bestedingsruimte  van  scholen  zijn  zorgwekkend.  Met   methodes  waar  scholen  gemiddeld  zes  jaar  aan  vast  zitten  is  het  lastig  de  overstap  te  maken  van  de   oude  situatie  naar  een  nieuwe.  De  grote  uitdaging  is  dan  ook  hoe  zo’n  overstap  betaalbaar  én   behapbaar  gemaakt  kan  worden  voor  het  PO.   Thema’s  waarvan  de  PO-­‐raad  het  idee  heeft  dat  ze  zich  goed  lenen  voor  bespreking  op  publiek-­‐ private  tafels  zijn  bijvoorbeeld:   • • •

Ontwerpen  en  introduceren  van  variatie  en  flexibiliteit  in  leermateriaal   Hoe  om  te  gaan  met  privacy  van  leerlingen  en  docenten  (standaarden,  sectoroverstijgende   waarborgen)   Voorzieningen  rond  toegang  en  identiteitsbeheer.  Op  basis  van  ervaringen  bestaat  de  behoefte   dit  niet  alleen  aan  de  markt  over  te  laten.    

  44    

6. Nadere  vragen  uit  de  zaal   Er  is  ruimte  voor  vragen  uit  de  zaal.  Deze  worden  beantwoord  door  panel  bestaande  uit:     • Simone  Walvisch,  vice-­‐voorzitter  PO-­‐raad   • Annemarie  Sipkes,  directeur  Kennis  van  het  Ministerie  van  Onderwijs,  Cultuur  en  Wetenschap   • Lars  van  Willigen,  senior  beleidsmedewerker,  Directie  regeldruk  en  ict  beleid  van  het  ministerie   van  Economische  Zaken   • Sjoerd  Slagter,  voorzitter  VO-­‐raad     De  door  deelnemers  in  de  zaal  gestelde  vragen  en  een  samenvatting  van  de  gegeven  antwoorden   door  het  panel  zijn  hieronder  opgenomen.   Vraag  1   Gaat  het  Doorbraakproject  ook  een  oplossing  bieden  voor  de  BTW  problematiek,  waarbij  een  verschil   wordt  gemaakt  tussen  het  BTW  tarief  dat  wordt  geheven  over  folio  leermaterialen  en  digitale   leermaterialen?   Antwoord  panel:  dit  is  zeker  een  punt  dat  ons  bezighoudt  en  we  graag  willen  oplossen.  Echter,  voor   dit  ingewikkelde  probleem  hebben  wij  niet  vandaag  een  oplossing  of  een  quick  fix.  Op  Europees   niveau  is  men  bezig  met  harmonisatie  van  de  BTW  wetgeving,  vanuit  de  Nederlandse  overheid  wordt   een  flinke  lobby  gevoerd  om  het  streven  van  6%  BTW  voor  alle  leermiddelen  realiteit  te  maken.   Medio  december  2013  wordt  een  voorstel  van  de  Europese  commissie  verwacht.   Vraag  2   Ik  hoor  bij  de  verschillende  sprekers  veel  verschillende  accenten:  waar  het  ict  als  middel  of  doel   betreft,  waar  het  gaat  over  1  platform/  schil  of  niet  en  waar  het  gaat  om  de  reikwijdte  en  definitie   van  digitaal  leermateriaal.  Als  suggestie  zou  ik  mee  willen  geven  dat  het  zou  helpen  als  duidelijker   wordt  wat  het  project  zou  willen  bereiken  en  welke  definities  binnen  het  project  worden  gehanteerd.   Antwoord  panel:  dank  voor  uw  goede  suggestie.  De  publiek-­‐private  tafels  zijn  juist  bedoeld  om  deze   duidelijkheid  met  elkaar  te  krijgen,  om  een  gemeenschappelijk  beeld  van  het  streven  en  de  definities   te  ontwikkelen.  De  VO  raad  wijst  daarbij  nog  op  haar  visiedocument2,  waar  de  wensen  van  scholen   rond  het  gebruik  en  de  toepassing  van  digitale  leermiddelen  zijn  beschreven.   Vraag  3   Deze  vraag  is  specifiek  gericht  aan  de  PO  raad:  voor  de  PO  sector  zijn  in  samenwerking  met  Kennisnet   de  leerdoelen  voor  rekenen  zo  in  kaart  gebracht  dat  ze  als  hulpmiddel  kunnen  dienen  bij  het   makkelijk  variëren  met  en  inzetten  van  digitaal  leermateriaal  in  de  gebruikte  methode  binnen  een   school.  Deze  leerdoelen  zijn  ook  opgenomen  in  het  OnderwijsBegrippenKader3.  Wordt  dit  instrument   ingezet  in  het  Doorbraakproject?  

                                                                                                                        2

 Te  downloaden  via:  http://www.vo-­‐raad.nl/dossiers/leermiddelen.  De  PO-­‐raad  heeft  een  vergelijkbaar  visiedocument   gerealiseerd.  Zie  http://www.poraad.nl/content/wat-­‐verwachten-­‐we-­‐van-­‐de-­‐leermiddelen-­‐van-­‐vandaag-­‐en-­‐morgen     3  Meer  informatie  via  Edustandaard:  https://sites.google.com/site/onderwijsbk4/home

45    

Antwoord:  dat  is  inderdaad  een  mooie  ontwikkeling.  Het  Doorbraakproject  is  gericht  op  het  maken   van  verbindingen  met  andere  initiatieven,  dit  is  een  onderdeel  dat  in  dat  kader  verder  uitgezocht  zal   worden.   Vraag  4   In  het  marktconsultatiedocument  staat  de  leraar  centraal.  Een  ander  model  is  om  eigenaarschap   voor  het  leren  bij  de  leerling  te  leggen.  In  plaats  dat  de  leraar  afvinkt  of  een  bepaald  doel  is  bereikt,   doet  de  leerling  dat  zelf.  Is  er  ruimte  voor  dit  model  in  het  Doorbraakproject?   Antwoord:  Er  zijn  vele  systematieken  en  onderwijsopvattingen  in  het  onderwijs  en  die  zijn  in  beginsel   allemaal  goed.  In  het  Doorbraakproject  zal  geen  keuze  worden  gemaakt  voor  één  specifiek  systeem,   de  intentie  is  de  volle  breedte  te  pakken.  Input  over  hoe  we  leerlingen  beter  kunnen  betrekken   ontvangen  we  graag.  Een  aandachtspunt  is  wel  dat  het  niet  de  bedoeling  is  dat  we  de  winst  en  de   enorme  verbeteringen  die  opbrengstgericht  leren  heeft  gebracht,  kwijt  willen  raken.     Uit  de  verantwoordelijkheid  die  de  leraar  heeft  en  voelt,  zal  deze  willen  en  moeten  blijven  kijken   naar  wat  een  leerling  nodig  heeft.  Ook  moet  rekening  gehouden  worden  met  het  uitgangspunt  dat   scholen  zelf  de  keuze  maken  hoe  zij  omgaan  met  didaktiek  en  welke  veranderaanpak  zij  hanteren.   Vraag  5   Mijn  ervaring  is  dat  bij  veranderingen  niet  de  leerling,  maar  de  leraar  de  ‘dempende  kracht’  is.  De   leerlingen  kunnen  prima  uit  de  voeten  met  ict.  Ik  zou  dan  ook  niet  de  leerling  centraal  willen  zetten   in  het  project,  maar  juist  acties  ondernemen  om  de  leraar  verder  te  helpen  en  tot  verandering  te   bewegen.  Hier  moet  de  ‘onbekend  is  onbemind’  houding  die  ik  zie  in  het  onderwijs  veranderen.     Antwoord:  rekening  moet  gehouden  worden  met  het  uitgangspunt  dat  scholen  zelf  de  keuze  maken   hoe  zij  omgaan  met  didaktiek  en  welke  veranderaanpak  zij  hanteren.  In  het  project  staat  de  vraag   centraal  ‘Hoe  doorbreek  je  het  systeem?’.  Als  de  leraar  hier  een  belangrijke  sleutel  is,  dan  willen  we   dat  in  gesprekken  graag  verder  uitdiepen  en  ontdekken  waar  de  ‘trekkracht’  vandaan  komt  op  die   leraar  en  hoe  je  die  kan  inzetten  om  te  bereiken  wat  we  willen.  Het  is  hierbij  wel  van  belang  om  niet   steeds  de  tegenstellingen  in  de  discussie  centraal  te  zetten,  dit  werkt  averechts,  maar  om  met   respect  voor  ieders  rol  en  overtuiging  op  zoek  te  gaan  naar  oplossingen.   Vraag  6   In  de  discussie  wordt  verwezen  naar  documenten,  zoals  het  visiedocument.  Ook  hebben  andere   projecten,  zoals  de  Sterrenschool4  pilot,  goede  inzichten  opgeleverd.  Graag  zou  ik  deze  documenten   kunnen  raadplegen,  ik  denk  dat  dit  helpt  om  sneller  de  discussie  goed  te  voeren.   Antwoord:  Wij  zijn  te  allen  tijde  bereid  wat  er  is  beschikbaar  te  stellen.  Maar  wij  zouden  ook  graag  de   vraag  terug  willen  stellen:  Wat  heeft  u  wat  u  met  ons  kunt  delen  en  wil  u  dit  beschikbaar  stellen?   N.B.  de  vindplaatsen  van  de  genoemde  documenten  zijn  in  dit  verslag  in  voetnoten  opgenomen.                                                                                                                             4

 Meer  informatie  via  http://www.argumentenfabriek.nl/sterrenschool  

46    

Vraag  7   Hoe  een  leraar  met  de  materie  omgaat  is  belangrijk.  Ik  mis  hoe  van  onderop  aankomende  leraren  die   nog  in  opleiding  zijn  gestimuleerd  worden  in  het  toepassen  van  ict  in  het  onderwijs  en  mis  een  rol  in   het  project  voor  bv  de  HBO  raad.  Op  die  manier  weten  we  zeker  dat  nieuwe  docenten  goed   toegerust  het  onderwijs  instromen.   Ook  zou  het  goed  zijn  als  aangesloten  wordt  bij  projecten  die  er  al  zijn.     Antwoord:  de  leraar  is  één  van  de  elementen  in  het  project  en  vele  gesprekken  zijn  reeds  gevoerd   hoe  we  deze  beter  kunnen  toerusten.  Input  op  dit  vlak  is  welkom,  we  zouden  dit  onderwerp  graag   verder  met  u  als  marktpartijen  uitdiepen.  Echter,  het  aantal  studenten  op  de  PABO  bedraagt  5.000-­‐ 7.000.  In  het  onderwijs  werken  170.000  leraren.  Met  die  laatste  groep  kan  een  veel  groter  effect   worden  bereikt.  Maar  ook  hier  geldt  weer  het  primaat  van  de  school,  die  bepaalt  welke  stappen  zij   nemen  om  hun  leraren  toe  te  rusten  met  de  juiste  competenties.  Zoals  eerder  aangegeven  is   verbinding  maken  met  andere  initiatieven  een  belangrijk  uitgangspunt  in  het  Doorbraakproject,  dit   zullen  we  zeker  ook  op  dit  vlak  doen.   Vraag  8   Ik  omarm  het  initiatief  om  op  zoek  te  gaan  naar  blokkades  die  een  doorbraak  belemmeren.  Mijn   wens  is  dan  ook  dat  we  in  het  Doorbraakproject  komen  tot  het  definiëren  van  drempels,  maar  dat  we   deze  vooral  vertalen  naar  mogelijke  doelstellingen  en  oplossingen  én  dat  we  de  ruimte  nemen  om   deze  oplossingen  uit  te  proberen.   Mijn  vraag  betreft  uw  uitgangspunt  dat  verbindingen  met  anderen  belangrijk  zijn.  Bent  u  bereid   ervaringen  en  kennis  uit  programma’s  in  te  brengen  die  in  een  internationale  setting  plaatsvinden  of   ervaringen  uit  andere  landen?   Antwoord:  op  het  inbrengen  van  kennis  en  ervaring  staat  geen  beperking,  ook  internationale   ervaringen  nemen  wij  graag  mee  en  zijn  van  harte  welkom.  Waar  het  uw  wens  betreft,  we  weten  als   ministerie  van  OCW  dat  wetgeving  soms  knellend  is  en  willen  dat  oppakken.  Dit  is  niet  simpel,  maar   we  lopen  er  niet  voor  weg.  In  de  tussentijd  willen  we  scholen  graag  ruimte  bieden  om  te   experimenten,  maar  we  zullen  daar  wel  kwaliteitswaarborgen  aan  verbinden.  De  initiatiefnemers   willen  de  kwaliteit  van  het  onderwijs  voorop  laten  staan.   Vraag  9   Kunt  u  aangeven  wanneer  u  het  Doorbraakproject  geslaagd  vindt?   Antwoord:  als  in  2017  scholen  een  bewuste  en  afgewogen  keuze  maken  waar  het  de  inzet  van  ict   betreft,  zonder  dat  er  drempels  zijn  die  dit  belemmeren,  dan  is  het  project  geslaagd.  Dit  betekent   overigens  niet  dat  het  streven  is  dat  iedere  school  ict  gaat  gebruiken,  ook  de  bewuste  en  afgewogen   keuze  om  dit  niet  te  doen  is  oké.       47    

Vraag  10   Ik  meen  te  horen  dat  de  focus  ligt  op  ‘goed  leermateriaal’.  Ik  zie  andere  elementen  ook  als  cruciaal   om  een  doorbraak  te  realiseren  en  vind  de  focus  op  goed  leermateriaal  te  smal.   Antwoord:  er  is  zeker  ruimte  voor  andere  elementen,  wij  willen  ons  niet  beperken  tot  leermateriaal.   Graag  zouden  we  uw  visie  vernemen  over  die  andere  elementen,  in  te  brengen  via  uw  antwoorden   op  de  vragen  in  de  marktconsultatie  en  de  publiek-­‐private  tafels.   Vraag  11   Ik  vind  het  Doorbraakproject  een  goed  initiatief,  maar  het  risico  van  te  veel  versnippering  ligt  op  de   loer.  Ik  zou  iedereen  willen  oproepen  niet  vooraf  te  verzanden  in  verschillen,  maar  vooral  met  zijn   allen  aan  de  slag  te  gaan  om  deze  doorbraak  te  realiseren.  Een  positieve  insteek  is  daar  van  belang.   Antwoord:  dit  kunnen  wij  als  initiatiefnemers  alleen  maar  onderschrijven.   7. Afsluiting   De  aanwezigen  worden  bedankt  hun  aanwezigheid.  Ter  herinnering  worden  de  belangrijkste  data  van   het  marktconsultatieproces  nog  een  keer  op  een  rij  gezet:   • • •

12  november:  verslag  informatiebijeenkomst  beschikbaar    15  november:  indienen  van  uw  antwoorden  en  reactie  op  proces  en  intentieverklaring    20  november:  verslag  van  marktconsultatie  gepubliceerd  

48