Rapportage mantelzorgbeleidsscan Wierden

Rapportage mantelzorgbeleidsscan Wierden

Auteurs: Anne ten Vergert en Ria Schlepers Datum: 20 januari 2016

Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Wens analyse mantelzorgbeleid Wierden 1.2 Doel analyse mantelzorgbeleid 1.3 Opzet mantelzorgbeleidsscan 1.4 Leeswijzer 2 Uitkomsten Presentatie van uitkomsten Uitkomsten vinden Uitkomsten versterken Uitkomsten verlichten Uitkomsten verbinden 3 Conclusies 3.1 Conclusie vinden 3.2 Conclusie versterken 3.3 Conclusie verlichten 3.4 Conclusie verbinden 3.5 Hoofdconclusie

1 2 2 3 3 3 4 4 5 7 9 12 13 13 14 15 16 17

Bijlage 1 Mantelzorgbeleidsscan

18

Bijlage 2 Interviews zorgaanbieders 2.1. Interviewvragen 2.2. Gespreksverslag mantelzorger 2.3 Gespreksverslag Stichting Mantelzorg Wierden en mantelzorger 2.4. Gespreksverslag Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel 2.5. Gespreksverslag huisarts Wassink

20 20 22 24 27 30

Bijlage 3 Toelichting begrippen

Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

33

1

1 Inleiding Informele zorg speelt een steeds belangrijker rol binnen de zorg en ondersteuning. De hervormingen binnen de langdurige zorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zorgen ervoor dat mensen langer in hun eigen omgeving blijven wonen. Dit vraagt meer van de omgeving van zorgvragers. De rol van mantelzorgers en vrijwilligers bij de ondersteuning wordt groter. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen zijn door het ministerie van VWS, in samenwerking met de VNG en Mezzo, aandachtspunten voor lokaal beleid over mantelzorgondersteuning opgesteld. De aandachtspunten vinden, versterken, verbinden en verlichten kunnen vertaald worden in vier doelen van mantelzorgbeleid en zijn vertaald in een model; het Mezzo Model voor mantelzorgondersteuning. De vier aandachtspunten hangen als volgt met elkaar samen:1 ● ●

●

●

Het vinden van mensen die informele zorg verlenen is een voorwaarde om te kunnen versterken, verbinden en verlichten. Versterken betekent de positie verbeteren van de mantelzorger en de zorgvrijwilliger in lokaal beleid. Samen met de verbinding met de formele zorg is dit nodig om écht te kunnen verlichten: mantelzorgers en zorgvrijwilligers op maat toerusten en ondersteunen. Verbinden wil zeggen: het lokale samenspel tussen zorgvrager, formele en informele zorgverleners en (zorg)organisaties vormgeven. Een goede verbinding op organisatie- maar ook op individueel niveau is een voorwaarde voor het goed kunnen vinden en versterken van mensen. Verlichten betekent het op maat ondersteunen van mantelzorgers en zorgvrijwilligers. Zodat zij op eigen wijze kunnen zorgen, voldoening blijven halen uit wat zij doen en dit volhouden. Mantelzorgers en zorgvrijwilligers die balans ervaren in hun zorgtaken, kunnen bovendien hun rol in het versterken en verbinden goed spelen.

Wens analyse mantelzorgbeleid Wierden De gemeente Wierden wil op basis van de analyse toewerken naar een gemeente waarin mantelzorgondersteuning is geïntegreerd binnen de werkwijze van de gemeente en aanbieders van zorg en welzijn. Beroepsdeskundigen (h)erkennen de rol en positie van de mantelzorgers rondom de zorgvrager. De behoeften van mantelzorgers worden door hen gesignaleerd en waar nodig verwijzen zij naar andere aanbieders die passende ondersteuning bieden. De formele en informele zorg werken samen om de mantelzorg voor 1

http://www.mezzo.nl/mezzomodel/toelichting.php Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

2

de naast betrokkenen mogelijk te maken. Mantelzorgers voelen zich gewaardeerd door de wijze waarop de gemeente het mantelzorgcompliment inzet.

Doel analyse mantelzorgbeleid Het opsporen van ‘witte’ vlekken in mantelzorgondersteuning in Wierden en aspecten van het mantelzorgbeleid waarop meer kan worden ingezet. Daarbij staan de volgende vragen centraal: - wat doen we nu (goed)? - wat laten we liggen? - waar is behoefte aan?

Opzet mantelzorgbeleidsscan In februari 2015 heeft Arcon op basis van het Mezzo model en de VNG- en Mezzo-notitie over het model ‘Mantelzorgondersteuning de basis: aandachtspunten voor lokaal beleid’2 een eerste opzet voor de mantelzorgbeleidsscan ontwikkeld. Voor de aandachtspunten vinden, verlichten, versterken en verbinden, is daarvoor een set met onderdelen en indicatoren ontwikkeld. De mantelzorgbeleidsscan geeft zo een analyse van het mantelzorgbeleid in Wierden. De definitieve lijst met indicatoren per onderdeel van de mantelzorgscan is te vinden in bijlage 1.

Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de uitkomsten van de analyse met behulp van de mantelzorgbeleidsscan. Daarna worden de belangrijkste conclusies en aanbevelingen gegeven. In bijlage 1 vindt u de mantelzorgbeleidsscan en in bijlage 2.1. tot en met 2.5 de gespreksverslagen met mantelzorgers en diverse zorgaanbieders. De verklaringen van de gebruikte afkortingen vindt u in bijlage 3.

2

Notitie is te vinden op: http://www.vng.nl/onderwerpenindex/decentralisaties-sociaal-

domein/wmo-2015/nieuws/mantelzorgondersteuning-de-basis-aandachtspunten Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

3

2

Uitkomsten

Op basis van interviews en een analyse van beleidsdocumenten is de lijst met indicatoren ingevuld, waarvan in dit hoofdstuk de uitkomsten gepresenteerd worden. Voor het invullen van de indicatoren is gesproken met: ● een werkende mantelzorger via de Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel ● een oudere mantelzorger via Stichting Mantelzorg Wierden ● mw. Dinie Stelwagen en Henny Huiskes van Stichting Mantelzorg Wierden ● mw. Mw. Velding Velding, consulent van Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel (SVTO) ● mw. Wassink, huisarts te Enter ● Anneke Baan (Woonservice), Monique Mulder (beleid) en Jeannette Pas (Zorgloket) van de gemeente Wierden

Presentatie van uitkomsten Dit hoofdstuk is geschreven aan de hand van de analyse van de lijst met indicatoren in de mantelzorgscan en de interviews. Per aandachtspunt (vinden, versterken, verlichten en verbinden) wordt per indicator in dit hoofdstuk een analyse gepresenteerd van de uitkomsten. In de onderstaande uitkomsten wordt in drie mogelijke kleuren per indicator aangeven hoe het mantelzorgbeleid in Wierden ervoor staat. Hieronder de uitleg van de verschillende kleuren: Groen

Score op indicator is voldoende tot goed

Oranje

Score op indicator is matig tot voldoende

Rood

Score op indicator is onvoldoende

Achter de kleur staat een korte uitleg. In hoofdstuk 3 worden aan de hand van de scores op deze indicatoren conclusies getrokken.


4

Uitkomsten vinden Onderdeel

Indicator

Uitleg

Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen leefpad (jongeren: scholen, ouderen: verenigingen)

Lokale organisaties zijn zich bewust dat zij een rol hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers

Bij de subsidieverstrekking maakt de gemeente geen afspraken met de lokale (sport)verenigingen en organisaties over het signaleren (behouden) van MZ binnen de verenigingen en organisaties. Praktijk: Er zijn geen interviews geweest met de verenigingen/organisaties en daardoor geen zicht op de uitwerking in de praktijk. Er zijn geen concrete afspraken over het doorverwijzen van lokale partners. De vraag is of de zorgorganisaties zich dat zo bewust zijn. De consulent van de SVTO geeft nl. aan dat er weinig verwijzingen komen vanuit thuiszorgorganisaties voor het ondersteunen van mantelzorgers. De gemeente heeft geen concrete afspraken met zorgorganisaties m.b.t. het doorverwijzen van MZ naar de ondersteuningsmogelijkheden. Het is onbekend of en in hoeverre zorgorganisaties MZ als thema hebben opgenomen in beleidsplannen en in praktijk toepassen. Gemeentelijke regisseurs en de woonserviceteams zijn hier wel op gericht. In de interviews met de MZ en mantelzorgorganisaties komt beeld naar voren dat er niet vanzelfsprekend aandacht is voor de mantelzorger bij beroepsdeskundigen. Wierden werkt met woonserviceteams in aantal gebieden. Onbekend is of in de woonserviceteams aandacht is voor de toerusting van zorgprofessionals in het (h)erkennen van mantelzorgers.

Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen zorgpad

Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het leefpad Zorgorganisaties zijn zich bewust dat zij een rol hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers

Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het zorgpad

.

Professionals (zorg, welzijn, onderwijs, verenigingsleven, werkgevers) zijn getraind om mensen die voor iemand zorgen als mantelzorgers te herkennen

Toerusting sociale wijkteams en zorgprofessionals om mantelzorgers te (h)erkennen en te vinden


5

Sluit aan bij de beleving Taalgebruik sluit aan bij de van mantelzorgers belevingswereld van de mantelzorgers

Sociale kaart bevat ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers

Aandacht op lokaal niveau van mantelzorgverhalen

Betrek mantelzorgers bij het gesprek

Mantelzorgers zijn partner bij keukentafelgesprek

Inzet/gebruik van beschikbare instrumenten en methodieken


De informatie voor MZ is te vinden op de website, waar de gemeente verwijst naar zorgloket en lokale organisaties voor ondersteuning en advisering. Taalgebruik is helder, overzichtelijk en de MZ kan zich herkennen in de omschrijving. Op de gemeentelijke site is te vinden welke organisaties zich richten op mantelzorgondersteuning. Ervaring praktijk: De SVTO geeft aan dat er sinds vertrek MEE Twente geen goede sociale kaart meer is. De SVTO neemt initiatief tot het actualiseren van de mantelzorg-wijzer digitaal en op papier. Een van de MZ bevestigt het gemis aan een digitaal overzicht van alle ondersteunings- en respijtmogelijkheden. SVTO communiceert o.a. via nieuwsbrief en daarin staat nieuws vanuit het steunpunt. De persoonlijke verhalen van MZ komen onvoldoende terug in de lokale en social media binnen Wierden. In beleidsnota’s is opgenomen dat de MZ betrokken kan worden bij de keukentafelgesprekken. De consulent van de SVTO is nog niet zelf aanwezig geweest als ondersteuner bij deze gesprekken en hoort er weinig over van de MZ. De geïnterviewde MZ en de medewerkers van de SMW benoemen dat MZ niet betrokken worden in het keukentafelgesprek. Een van de geïnterviewde MZ geeft aan dat er geen gesprek heeft plaatsgevonden voor de herindicatie. De SVTO gebruikt specifieke methoden en instrumenten voor het in kaart brengen van het netwerk van de MZ Onbekend is of er in de woonserviceteams, de zorgorganisaties en door de regisseurs van het Zorgloket gebruik wordt gemaakt van de POM-methodiek, Eigen Kracht en netwerkkaart.

6

Uitkomsten versterken Onderdeel

Indicator

Onderzoeken van de Keuzemogelijkheid aanvullend apart 'vraag achter de vraag' gesprek met mantelzorgers

Grenzen en mogelijkheden mantelzorger zijn onderdeel van keukentafelgesprek

Flexibel aanbod aan ondersteuningsmogelijkheden mantelzorgers

Goede waardering van Betrokkenheid mantelzorgers bij (vorm mantelzorgers van) waardering

Specifieke waardering van mantelzorgers


Uitleg De regisseurs van het gemeentelijk zorgloket pakken de signalen op en onderzoeken in gesprek met cliënt de ‘vraag achter de vraag’. Zij verwijzen mantelzorgers door naar de SVTO of de woonserviceteams. Er wordt in het keukentafelgesprek gekeken naar grenzen en mogelijkheden. Ervaring van MZ is dat er meer gekeken wordt na wat ze kunnen bijdragen in de zorg. Ze missen de aandacht voor de mantelzorger zelf en hun grenzen. Er is een flexibel aanbod: respijtzorg, lotgenotencontact, informatie en cursussen via SVTO. In de opzet van woonservicegebieden is ook aandacht voor activiteiten die MZ ondersteunen (respijtvrijwilliger, netwerk). De geïnterviewde huisarts was niet bekend met ondersteuningsmogelijkheden van SVTO. Overleg met Wmo-Raad en SVTO. In de Wmo-Raad is echter slechts één van de betrokkenen mantelzorger. De consulent van de SVTO tipt de gemeente om meer MZ te betrekken. Ja, in de vorm van het aanbod van de SVTO, NPV en SMW, de Dag van de Mantelzorg, MZ-compliment (50 euro) en feestavond door SMW. De SMW noemde nog de rozenactie via de kerken die nu door gemeente wordt uitgevoerd. Ervaring MZ: het werkt belemmerend als mensen zichzelf moeten melden. Eén van de geïnterviewde MZ ziet wat er gedaan wordt door gemeente en waardeert dit. Ze pleit wel voor variatie en benadrukt

7

Bekendheid en publiciteit waardering mantelzorgers

Regie en keuzevrijheid Mantelzorgers hebben een formele rol van mantelzorgers in proces van aanvraag, onderzoek en indicering

dat erkenning en waardering zit in het gezien en gehoord worden. Het is breed verspreid via de media en website. De zorgvrager kon aanvragen. Via de post benaderde de gemeente mensen die mogelijk mantelzorger zijn, bijv. WWB. De aanvraag kon digitaal en via papier en het compliment werd makkelijk toegekend. De MZ worden betrokken bij het plan dat de regisseur opzet na de intake. Praktijk: Bij de geïnterviewde MZ was dit niet van toepassing.

Mantelzorgers zijn meer dan alleen 'zorgers' en hebben (recht op) eigen leven naast zorgtaken

In beleidsstukken wordt niet gesproken over het eigen leven van de mantelzorger.

Onafhankelijke cliëntondersteuning mantelzorgers

Vrijwilligers van woonserviceteams, de bestuursleden van de SMW en de consulent van SVTO bieden cliëntondersteuning. Daarnaast het zorgloket en CJG. Dit wordt afgebouwd. Gemeente kijkt naar individuele maatwerkoplossingen vanuit de Wmo. Daarnaast kijkt ze wat er vanuit de wijk of met vrijwilligers opgepakt kan worden. De gemeente geeft informatie via de website. SVTO via mantelzorgwijzer. In de Wmo- en bijstandraad hebben de bestuursleden van de SMW zitting. Een van de bestuursleden van de SMW is mantelzorger. Door middel van deelname in de Wmoen Bijstandraad. In het beleidsplan jeugdzorg is dit expliciet opgenomen als een van de kwaliteitseisen. In het beleidsplan Wmo staat dit niet beschreven. In meerjarenbeleidsplan 2014-2016 staat dat er een instrument ontwikkeld dient te worden om vrijwilligersbeleid en mantelzorgondersteuning kwalitatief

Mogelijkheid inzetten PGB voor informele zorg

Rechtspositie van mantelzorgers in Wmo wordt gecommuniceerd Actieve participatie van Deelname (ex-)mantelzorgers in mantelzorgers in beleid (Wmo)-raad

(Ex-)mantelzorgers nemen deel in werkgroepen beleid Cliënttevredenheidsonderzoek onder mantelzorgers

Toetsen van effecten nieuw mantelzorgbeleid


8

Versterken regie en positie mantelzorger

Zelfredzaamheid, zelfregie en zelfhulp van MZ hebben centrale rol in beleid onder mantelzorgers

en kwantitatief te meten en prestatie indicatoren voor het formuleren van doelstellingen. In 2015 is het vrijwilligersbeleid getoetst. In 2016 staat het mantelzorgbeleid gepland. Dit heeft een centrale rol in beleidsstukken. Praktijk: de geïnterviewde MZ herkennen niet dat het gaat om het versterken van hun positie.

Uitkomsten verlichten Aandachtspunten

Indicator

Aandacht voor preventie Netwerk van zorgvrager en en vroegtijdige mantelzorger wordt in beeld gebracht ondersteuning

Betrekken van buurtbewoners en vrijwilligers

Informatie en advies

Actuele sociale kaart met hulpaanbod


Uitleg In huisbezoeken 75+ wordt gevraagd of iemand MZ is of men wordt bewust gemaakt dat ze MZ zijn. Ze worden dan doorgestuurd. De consulente van SVTO brengt het netwerk in kaart. Onduidelijk is in hoeverre de Wmo consulent dit doet. De geïnterviewde MZ en consulenten benoemden dit niet. Dit gebeurd vanuit woonserviceteams en door de consulent van SVTO. Vanuit het vroegere Noaberschap wordt gezorgd dat men ook weet wie er in de wijk wonen. De website van de Woonservice (www.woonservice.wierden.nl) geeft info over de wijkgerichte activiteiten. Ze verwijst naar de website gemeente voor mantelzorgondersteuning. Hier vinden mantelzorgers de organisaties die hen verder kunnen helpen voor respijt en ondersteuning. Gemeente zet ook Buuv op als digitale aanbieder van informele zorg. De consulent SVTO mist een sociale kaart zoals voorheen van MEE Twente. SVTO actualiseert de mantelzorgwijzer. De mantelzorgers missen ook een digitaal overzicht van alle ondersteuningsmogelijkheden.

9

Herkenbaar en goed bereikbaar informatiepunt

Informatie over mantelzorg en werk

Informatie over preventieve ondersteuning Stimuleren mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid

Emotionele steun aan mantelzorgers

Aanbod collectieve emotionele ondersteuning

Aanbod individuele emotionele ondersteuning


Het zorgloket is iedere ochtend geopend in het gemeentehuis. Sinds maart ’15 is er iedere maand in Crumz een mantelzorgcafé ‘het Rustpunt’. Dit is een centraal punt. De SVTO heeft een eigen kantoor in Nijverdal en is wekelijks bereikbaar in Wierden. De SMW en de Vrijwillige Thuishulp van de Nederlandse Patiënten Vereniging zijn telefonisch bereikbaar. De SVTO heeft een consulent die zich hier mee bezig houdt voor het gehele werkgebied van de SVTO. Een van de mantelzorgers werkt. Zij geeft aan dat werkgevers verschillend omgaan met mantelzorg en oppert dat de gemeente een voorbeeldrol kan vervullen in het ontwikkelen van mantelzorgvriendelijk klimaat. Ja. Op de website. Gemeente heeft een mz-vriendelijk personeelsbeleid maar ze hebben afgezien van het traject dat leidt tot een certificaat. Gemeente neemt niet nadrukkelijk het voortouw in ontwikkelen van mantelzorgvriendelijk klimaat bij werkgevers. De informatiebijeenkomsten van SMW, lotgenotencontact, cursussen e.d van SVTO, mantelzorgcafé worden breed bekend gemaakt. Praktijk: de MZ weten het aanbod niet allemaal te vinden. De onbekendheid met SVTO speelt mogelijk een rol. De consulenten wonen en leven niet in Wierden en volgens consulent SVTO vragen de Wierdenaren niet snel. De bestuursleden van de SMW bieden zelf een luisterend oor. De consulent van de SVTO ook. De mantelzorgers vinden de SVTO minder makkelijk voor de emotionele

10

Respijtzorg

Respijtzorgaanbod wordt gecommuniceerd

Draaglast mantelzorgers wordt besproken in relatie tot respijtzorg

Materiële steun aan mantelzorgers

Materiële steunaanbod mantelzorgers wordt goed gecommuniceerd

Reis- en parkeerkostenvergoeding Woningaanpassingen

Administratieve ondersteuning

Kinderopvang (bijv. voor Mz met jonge kinderen) Maatwerkoplossingen


ondersteuning. De vraag om de inzet van een vrijwilliger komt sneller. Nog niet expliciet breed verspreid (wel via gemeentegids, MZ-brochure). In individuele gesprekken wordt er doorverwezen. Praktijk: de MZ mist een overzichtelijk aanbod. Regisseurs verwijzen door. Er zijn in de woonserviceteams korte lijntjes tussen 0de en 1ste lijn. Praktijk: MZ herkennen niet dat het over hun draaglast gaat. Ze ervaren incidenteel aandacht voor zichzelf. Ze kennen aanbod van vrijwillige inzet. De mogelijkheden staan in beleid beschreven. Financiële draagkracht wordt besproken tijdens huisbezoek. De MZ noemden in interviews niet de materiële ondersteuningsmogelijkheden. De SMW gaf aan dat MZ veel vragen hebben/problemen ervaren in vervoer, dagbesteding en financiën. Maatwerk. Zie boven en onder. De gemeente biedt in beleid ruimte voor individuele maatwerkoplossing. Er is beleid voor mantelzorgwoningen. Stichting Bowie biedt administratieve ondersteuning (o.a. schuldhulp). Ook veel vrijwilligers worden hiervoor ingezet (o.a. belastingaangifte). Maatwerk Ja

11

Uitkomsten verbinden Aandachtspunten

Indicator

Uitleg

Samenwerking tussen professionals en mantelzorgers (integraal hulpaanbod)

Professionals zijn geschoold om de mantelzorger als een gelijkwaardige partner te zien (bijv. SOFA-model3).

Op regionaal niveau worden afspraken gemaakt over scholing. De consulent van SVTO heeft de indruk dat er niet echt geschoold wordt in thema MZ. In presentaties komt zij nog regelmatig onwetendheid tegen. Vanuit de interviews met MZ en de SMW en de SVTO horen we dat MZ eerder gezien worden als extra handen dan als experts. Mantelzorgers geven aan dat ze in het algemeen wel betrokken worden bij het mede zorg verlenen. In woonservice-overleggen ontmoeten de informele en formele zorg elkaar. De SVTO en de SMW geven aan dat er sinds twee jaar geen groot overkoepelend overleg is geweest. Gemeente benoemt dat de afgelopen twee jaar meerdere bijeenkomsten zijn geweest in kader van sociaal domein waar de formele en informele zorg elkaar troffen. De SVTO is positief over betrokkenheid bij het woonservice-team in Enter. De huisarts is Enter vraagt zich juist af wat het nut is van een dergelijk overleg. Ze is positief over het directe overleg met wijkverpleegkundige. Het overkoepelend overleg pakt gemeente in 2016 weer op. Heeft geen rol bij de inkoop.

Mantelzorgers worden gezien als expert van de leefwereld cliënt

Samenwerking en afstemming tussen organisaties formele en informele zorg en ondersteuning

Samenwerking met mantelzorgers op breed terrein (bijv. ook HH en dagbesteding) Overleg tussen zorgorganisaties en (koepel)organisatie informele zorg

Gemeente heeft regisseursrol in contact tussen formele-informele zorg Rol van informele zorg in inkoop en aanbesteding van zorg en ondersteuning

3

SOFA-model staat voor: Samenwerken/ondersteunen/faciliteren/afstemmen. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

12

3

Conclusies

Conclusies In de conclusies staan de drie vragen uit de inleiding centraal. Aan de hand van de uitkomsten van de mantelzorgbeleidsscan zullen deze per aandachtspunt gepresenteerd worden. In het onderzoek is gesproken met drie mantelzorgers en vertegenwoordigers van de SVTO en SMW om de uitkomsten te illustreren. De vragen die in de inleiding zijn gesteld zijn: ● wat doen we nu (goed)? ● wat laten we liggen? ● waar is behoefte aan c.q. wat kan beter? Per aandachtspunt zal daarom ingegaan worden op wat er nu goed gaat en wat beter kan. In de hoofdconclusie zijn de deelconclusies samengevat.

3.1 Conclusies vinden Wat gaat goed: - De gemeente richt zich met de woonserviceteams en de regisseurs van het zorgloket op het welzijn en de zorg aan de mantelzorgers. - In de 75+ huisbezoeken wordt expliciet gevraagd naar eventuele mantelzorgers. - In het beleid spreekt de gemeente zich uit voor expliciete aandacht aan mantelzorgers. - De gemeente gebruikt heldere en toegankelijke taal om mantelzorgers te informeren. Wat blijft er liggen: - De verhalen van mantelzorgers komen onvoldoende terug in de lokale media en via de sociale media. Persoonlijke verhalen dragen bij aan de (h)erkenning van mantelzorgers, zowel voor henzelf als voor de omgeving. - De gemeente betrekt niet actief lokale verenigingen, scholen en zorgorganisaties bij het signaleren van jonge en oudere mantelzorgers. Oog hebben voor de mantelzorgers rondom de cliënt en daarmee alert zijn op vroegtijdige signalering van knelpunten kan overbelasting en crisis voorkomen. Met name scholen zijn belangrijk in het signaleren van jonge mantelzorgers. De gemeente is betrokken bij de zorgteams van de scholen. Het is niet duidelijk in hoeverre hier specifiek aandacht is voor de jonge mantelzorgers.


13

Wat kan beter: - De mantelzorgers hebben het idee dat de beroepsdeskundige met name gericht is op het inzetten van de familie bij de behandeling/zorg. Zij missen de aandacht voor hen zelf en de draagkracht: voor de wensen en de grenzen van hun mogelijkheden. Er zijn in het onderzoek geen interviews opgenomen met zorgaanbieders. Het is daarom onduidelijk in hoeverre deze organisaties zich bewust zijn van de mantelzorger van hun cliënt en daarmee samenhangende dynamiek van het zorgen voor de ander. - Uit de interviews blijkt dat er aandacht nodig is voor de toerusting van de leden van de woonserviceteams, de regisseurs van het zorgloket en de zorgprofessionals in het herkennen en signaleren van mantelzorgers. De consulent van de SVTO merkt in de praktijk dat veel medewerkers van zorgaanbieders, mantelzorg en vrijwilligerswerk met elkaar verwarren. - Uit de interviews met de mantelzorgers, de vrijwilligers van de SMW en de consulent van de SVTO komt een beeld naar voren waarin mantelzorgers onvoldoende als partner betrokken worden bij het keukentafelgesprek.

3.2 Conclusies versterken Wat gaat goed: - De gemeente geeft de mantelzorgers de keuze om aanvullend een apart gesprek te hebben met de regisseurs van het zorgloket of met consulent uit woonserviceteam. - De gemeente maakt onderscheid tussen het waarderen van mantelzorgers en vrijwilligers en geeft daar bekendheid aan. De Wmo-raad en de SVTO worden betrokken bij het beleid en de (vorm van) waardering. De mantelzorgers zijn geïnformeerd via de lokale krant, betrokken organisaties en website. Zowel digitaal als via het loket was de waardering aan te vragen. - Er is binnen de gemeente voldoende aanbod voor onafhankelijke ondersteuning aan mantelzorgers. - Als er sprake is van boven-gebruikelijke zorg, dan zoekt de gemeente naar individueel maatwerk voor het systeem, binnen de grenzen van redelijkheid en noodzaak. Zorg in natura heeft de voorkeur, PGB blijft mogelijk in 2016. Wat blijft er liggen: - De aandacht voor het (recht op) een eigen leven naast de zorgtaken komt onvoldoende terug in beleid en in de praktijk. De geïnterviewde mantelzorgers geven aan dat zij het idee hebben gezien te worden als extra handen in de verzorging/behandeling van de cliënt. Wat kan beter: - Mantelzorgers missen in het keukentafelgesprek en in contacten met beroepsdeskundigen de gelijkwaardigheid. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

14

- Het nadrukkelijker betrekken van meerdere mantelzorgers van diverse doelgroepen bij het kiezen van de vorm van waardering, het ontwikkelen van beleid en het bespreken van de knelpunten in de uitvoering kan beter. In de Wmo-raad is de SMW als belangenbehartiger vertegenwoordigd. Eén van hen is mantelzorger. De consulent van de SVTO vertegenwoordigt de mantelzorgers en is zelf geen mantelzorger. De geïnterviewde mantelzorgers benoemen dat een materiële waardering een mogelijke vorm is, net als de waardering in de vorm van ondersteuning, respijt en cursussen voor mantelzorgers. Een van de mantelzorgers tipt de gemeente om te variëren in de vorm. Persoonlijke waardering door de zorgontvanger, de directe omgeving of de gemeente is voor hen waardevol. - Aandacht voor maatwerk als het gaat om financiering en dagbesteding kan beter. De geïnterviewde bestuursleden van de SMW geven aan dat veel mantelzorgers juist problemen ervaren in de financiën, de dagbesteding en het vervoer. In de interviews spraken de mantelzorgers niet over de mogelijkheden voor materiële ondersteuning en lijken er daardoor niet bekend mee te zijn. - Voor het versterken van de zelfredzaamheid en zelfregie van de mantelzorgers zijn mogelijkheden beschikbaar o.a. voor lotgenotencontacten en cursussen. De informatie hierover is onvoldoende bekend bij de inwoners van Wierden. De SVTO krijgt weinig doorverwijzing vanuit de zorgaanbieders, de woonserviceteams, de gemeentelijke regisseurs en huisartsen/praktijkondersteuners. Volgens de geïnterviewde huisarts is er wel degelijk behoefte bij mantelzorgers aan emotionele steun en advisering. Zij zelf was echter niet op de hoogte van de mogelijkheden van de SVTO. Factoren van invloed op de onbekendheid van de SVTO zijn mogelijk de inbedding in de Wierdense samenleving en de houding van de Wierdenaren: zij vragen minder snel hulp.

3.1.3 Conclusies verlichten Wat gaat goed: - Het netwerk van zorgvrager en mantelzorger wordt zowel door de regisseurs van het zorgloket als door de consulent van de SVTO in kaart gebracht. - Het zorgloket van de gemeente is bereikbaar op de werkdagen in de ochtend en op afspraak ’s middags. - De woonserviceteams zijn toegankelijk op wijkniveau voor cliënten en mantelzorgers. - De gemeente biedt middels de SVTO individuele en collectieve ondersteuning. Via de SMW belangenbehartiging en ook lotgenotencontact. De NPV in Wierden biedt vrijwillige thuishulp als vorm van respijtzorg. - De gemeente biedt via de gemeentelijke website en de site van de woonserviceteams informatie aan haar inwoners over de mogelijkheden voor ondersteuning. Zij verwijst via de website door naar de lokale mantelzorgorganisaties.


15

Wat blijft liggen: - De bereikbaarheid van het zorgloket voor werkende mantelzorgers in de avonduren wordt gemist. - De gemeente vervult geen voortrekkersrol in de bewustwording bij werkgevers in het thema mantelzorg. De gemeente heeft geen specifiek mantelzorgbeleid, wel een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid. Wat kan beter: - Een sociale kaart met name ten aanzien van de informatieverstrekking over respijtmogelijkheden (zorgboerderijen, logeeropvang en dergelijke) lijkt wenselijk zodat de mantelzorger zelf zijn/haar respijtzorg kan regelen. Zowel vanuit de beroepsdeskundigen als mantelzorgers kwam deze vraag. De uitdaging is om de informatie up to date te houden. De SVTO heeft initiatief genomen om de mantelzorgwijzer te actualiseren. Deze wijzer bieden zij zowel digitaal als op papier aan.

3.4 Verbinden Wat gaat goed : - In de woonserviceteams ontmoeten informele en formele organisaties elkaar. Wat blijft liggen: - Mantelzorgers worden niet gezien als experts op de leefwereld van de cliënt, terwijl zij de zorgvrager vaak het best kennen en daardoor beter in kunnen spelen op diens wensen en behoeften. Wat kan beter: - De samenwerkingsrelatie tussen mantelzorger en beroepsdeskundige kan zich verder ontwikkelen naar gelijkwaardig partnerschap. - Het initiëren van de ontmoeting tussen informele en formele zorg. Een overkoepelend overleg is er de afgelopen twee jaar niet geweest. De gemeente hield wel bijeenkomsten in thema sociaal domein waarbij informeel en formeel elkaar ontmoetten. De SVTO is betrokken bij het woonserviceteam in Enter. Het ontbreekt aan tijd om bij alle woonserviceteams betrokken te zijn. Dat vermindert de kennisoverdracht van SVTO naar formele zorgaanbieders. - De gemeente maakt geen inkoopafspraken met lokale formele en informele zorgaanbieders over de signalering en ondersteuning van mantelzorgers.


16

3.5 Hoofdconclusie De gemeente geeft in beleidsstukken aan dat er aandacht is voor de positie en rol van de mantelzorger. Middels de regisseurs van het zorgloket en de Woonservice teams biedt zij tevens een structuur van algemene voorzieningen, waar mantelzorgers en zorgvragers terecht kunnen. De regisseurs indiceren, brengen de zorgvraag in beeld en zetten een ondersteuningsplan op. De regisseur houdt de regie op het proces van uitvoering. Uit de interviews komt een beeld naar voren dat er bij de beroepsmatig betrokkenen nog onvoldoende aandacht is voor de behoeften en wensen van de mantelzorgers. In de samenwerking ervaren mantelzorgers nog onvoldoende het gebruik maken van hun expertise in de leefwereld van de patiënt. De gemeente betrekt mantelzorgers bij de keuze voor de mantelzorgwaardering en de vorming van beleid middels de overleggen met de Wmo-raad en de SVTO en SMW. De mantelzorgers zelf zijn minimaal vertegenwoordigd in de Wmo-raad. Het beschikbaar maken, middels een sociale kaart, van de respijtmogelijkheden voor mantelzorgers heeft extra aandacht nodig. Het stimuleren van mantelzorgvriendelijk beleid bij (zorg)organisaties en lokale bedrijven blijft onbenut als kans om het voor werkende mantelzorgers makkelijker te maken werk en zorg te combineren. Er is een ondersteuningsaanbod in Wierden van de SVTO, de SMW en de NPV. In de praktijk blijkt echter dat met name het inzetten van vrijwilligers door de SVTO bekend is en de emotionele ondersteuning onbekend. De beroepskrachten en huisartsen lijken onvoldoende op de hoogte van deze vorm van ondersteuning. In Wierden zijn drie organisaties actief op het gebied van mantelzorgondersteuning. Zij hebben ieder een eigen kleur. De SMW is een lokale organisatie en ontstaan vanuit de belangenbehartiging en in het aanbieden van ontmoetingsbijeenkomsten en informatievoorziening richten zij zich met name op de oudere mantelzorgers (65+). De SVTO is een regionale organisatie, die zich richt op alle leeftijden, van jonge mantelzorgers tot de oudere. Zij bieden praktische en emotionele ondersteuning en advisering. Ook hebben zij een consulent die zich regionaal met name richt op de werkende mantelzorger. De NPV is vanuit de zorg voor patiënten zich gaan richten op het inzetten van respijtvrijwilligers, waarmee ook de mantelzorger ontlast wordt. De kracht van de SMW is de lokale verankering en daarmee de toegankelijkheid voor de inwoners van Wierden. De SVTO biedt een divers en gevarieerd aanbod aan ondersteuning en lotgenotencontact, zowel door professionals als vrijwilligers. Tevens biedt zij respijt door de inzet van vrijwilligers als maatje en voor de nacht. De kracht van de NPV is de benadering via de patiënt. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

17

Bijlage 1 Mantelzorgbeleidsscan Vinden: Aandachtspunt Indicator Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen leefpad (jongeren: scholen, Lokale organisaties zijn zich bewust dat zij een rol hebben in het ouderen: verenigingen) signaleren en vinden van mantelzorgers Zoek mantelzorgers dichtbij hun eigen zorgpad Deskundigheidsbevordering professionals

Sluit aan bij de beleving van MZ

Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het leefpad Zorgorganisaties zijn zich bewust dat zij een rol hebben in het signaleren en vinden van mantelzorgers Afspraken over doorverwijzen met lokale partners binnen het zorgpad Professionals (zorg, welzijn, onderwijs, verenigingsleven, werkgevers) zijn getraind om mensen die voor iemand zorgen als MZ te herkennen Toerusting sociale wijkteams om mantelzorgers te (h)erkennen en te vinden Taalgebruik sluit aan bij belevingswereld van de mantelzorgers Sociale kaart bevat ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers

Betrek MZ bij het gesprek

Versterken: Aandachtspunten Onderzoeken van de 'vraag achter de vraag'

Goede waardering van MZ

Aandacht in lokale media voor mantelzorgverhalen Mantelzorgers zijn partner bij keukentafelgesprek Inzet speciale instrumenten (bijv. Preventieve Ondersteuning Mantelzorg (POM) of Mantelscan) om mantelzorgers te betrekken

Indicator Keuzemogelijkheid aanvullend apart gesprek met mantelzorgers vastgelegd in beleid Grenzen en mogelijkheden mantelzorger zijn onderdeel van keukentafelgesprek Flexibel aanbod aan ondersteuningsmogelijkheden mantelzorgers Betrokkenheid mantelzorgers bij (vorm van) waardering Specifieke waardering van mantelzorgers

Regie en keuzevrijheid van mantelzorgers

Bekendheid en publiciteit waardering mantelzorgers Mantelzorgers hebben een formele rol in proces van aanvraag, onderzoek en indicering Mantelzorgers zijn meer dan alleen 'zorgers' en hebben (recht op) eigen leven naast zorgtaken Onafhankelijke cliëntondersteuning mantelzorgers Mogelijkheid inzetten PGB voor informele zorg Rechtspositie van mantelzorgers in Wmo wordt gecommuniceerd

Actieve participatie van mantelzorgers in beleid

Deelname (ex-)mantelzorgers in (Wmo)-raad (Ex-)mantelzorgers nemen deel in werkgroepen beleid


18

Cliënttevredenheidsonderzoek onder mantelzorgers Toetsen van effecten nieuw mantelzorgbeleid onder mantelzorgers Verlichten: Aandachtspunten Aandacht voor preventie en vroegtijdige ondersteuning Informatie en advies

Indicator Netwerk van zorgvrager en mantelzorger wordt in beeld gebracht Betrekken van buurtbewoners en vrijwilligers Actuele sociale kaart met hulp aanbod Herkenbaar en goed bereikbaar informatiepunt Informatie over mantelzorg en werk Informatie over preventieve ondersteuning Stimuleren mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid?

Emotionele steun aan mantelzorgers

Aanbod collectieve emotionele ondersteuning

Respijtzorg

Aanbod individuele emotionele ondersteuning Respijtzorgaanbod wordt gecommuniceerd

Materiële steun aan MZ

Draaglast mantelzorgers wordt besproken in relatie tot respijtzorg Materieel steunaanbod mantelzorgers wordt goed gecommuniceerd Reisvergoeding Woningaanpassingen Administratieve ondersteuning

Overall Verbinden: Aandachtspunten Samenwerking tussen MZ en professionals (integraal hulpaanbod)

Kinderopvang Maatwerkoplossingen

Indicator Professionals zijn geschoold om de mantelzorger als een gelijkwaardige partner te zien (bijv. SOFA-model4). Mantelzorgers wordt gezien als expert van de leefwereld cliënt Samenwerking met mantelzorgers op breed terrein (bijv. ook HH en dagbesteding)

Samenwerking en afstemming tussen organisaties formele en informele zorg en ondersteuning

Overleg tussen zorgorganisaties en (koepel)organisatie informele zorg Steunpunt of welzijnsorganisatie is in contact met mantelzorgers Rol van informele zorg in inkoop en aanbesteding van zorg en ondersteuning

4

SOFA-model staat voor: Samenwerken, Ondersteunen, Faciliteren en Afstemmen. Daarbij gaat om de verschillende rollen die mantelzorgers in de zorg kunnen hebben: partner, hulpvrager, familielid en expert.


19

Bijlage 2 interviews zorgaanbieders plus verslagen 2.1 Interviewvragen Thema vinden: 1. Heeft uw organisatie een beleid t.a.v. de rol van de mantelzorgers? Zo ja, hoe ziet die er uit? ( Zijn er afspraken over de positie van de mantelzorgers, wordt de MZ actief betrokken bij het behandel/zorgplan? Blijft de MZ de ondersteunende rol houden bij opname of overdracht van huis naar een organisatie? Welke afspraken zijn er vastgelegd?) Zijn er afspraken gemaakt over het doorverwijzen van mantelzorgers? 2. Is uw organisatie zich bewust van het feit dat mantelzorgers zich vaak niet als zodanig herkennen? Vindt u het een rol van uw organisatie om de mantelzorger daarop aan te spreken? Is dit opgenomen in het beleidsplan of wilt u dat opnemen? 3. Zijn de medewerkers van uw organisatie bekend met de rol en positie van de mantelzorger en de eventuele afspraken die er vanuit de organisatie zijn? Hebben zij daar een scholing voor gehad? Is er behoefte aan scholing? Zou u gezamenlijk met andere partijen formele en informele zorg een scholing wenselijk vinden (ook voor wat betreft doorverwijzing en afstemming)? 4. Is uw organisatie bekend met de sociale kaart voor informele zorg? Kent u de rol die het steunpuntmantelzorg hierin heeft? Heeft uw organisaties folders/informatie op een zichtbare plaats? Worden er specifieke instrumenten als POM of de mantelscan ingezet om mantelzorgers te bereiken? Thema Versterken: 1. Is in het behandel/zorgplan vastgelegd welke taken door de mantelzorger(s) worden uitgevoerd? Zijn daarbij ook afspraken gemaakt over waarneming van de taken van de mantelzorger bij afwezigheid? Is vastgelegd hoe mantelzorger(s) en professionals samen met de zorgvrager (indien en voor zover dat mogelijk is) de taken het best kunnen afstemmen? 2. Worden zorgvrager en mantelzorger(s) als een systeem benaderd? 3. Wordt met de familie/mantelzorg duidelijk gecommuniceerd over de familie/cliëntenraad? (waar kan met de info vinden, bij wie kan men meer informatie krijgen of zaken inbrengen?) 4. Mantelzorgers zijn belangrijk voor het welbevinden van zorgvragers. Het waarderen van mantelzorgers is essentieel. De gemeente speelt hierin een belangrijke rol. Hoe ziet u uw rol hierin? Wat zou u samen met gemeente en andere partners kunnen betekenen als het gaat om waardering van de mantelzorgers? 5. Een groot aantal mantelzorgers (1 op de 8 medewerkers) combineert deze taak met betaald werk. Hoe ziet het personeelsbeleid van uw organisatie er uit voor wat betreft


20

mantelzorg? Heeft uw organisatie een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid? Zo nee, hebt u daar behoefte aan? Bekendheid met de erkenning mantelzorg en werk. 6. Hebben mantelzorgers van cliënten ook een rol in het (zorg)beleid van de instelling? Thema Verlichten: 1. Vindt u de (bestaande) informatie/sociale kaart voldoende inhoud geven over de mogelijkheden van ondersteuning zowel wat betreft informele als formele zorg? 2. Zijn de professionals binnen uw organisatie bekend met de ondersteuningsmogelijkheden waaronder de lotgenotencontacten en respijtmogelijkheden? Is er een functionaris specifiek belast met dit thema (daarmee is er dan ook een aanspreekpunt)? 3. Heeft uw organisatie behoefte aan een dergelijke sociale kaart? Hoe ziet u uw rol daarin? 4. Biedt uw organisatie mogelijkheden voor respijtzorg? Thema verbinden: 1. Is er een overleg tussen de formele en informele zorg in Hengelo? Hebt u behoefte aan een overlegmogelijkheid tussen formele en informele zorg in Hengelo? Zo ja, welke rol/functie moet dit overleg wat u betreft hebben? 2. Hebt u een samenwerkingscontract tussen professionals en mantelzorgers om gelijkwaardig samen te werken? 3. Heeft u bij de afspraken met de gemeente over huishoudelijke ondersteuning en dagbesteding afspraken over de rol en afstemming met mantelzorgers?


21

Bijlage 2.2 Interview mantelzorger mw. S. 19 november 2015 Mw. S. Is moeder van een 17-jarige zoon met autisme (krijgt hulp van AB-Hulp en Mozaïek). Op dit moment is zij thuis met een burn-out omdat ze over haar grenzen ging. De zorg voor haar zoon kost haar zeer veel energie, ook omdat ze zeer vaak opnieuw haar verhaal moet doen naar professionals. Mw. S. sloot aan bij het interview met de SMW en dhr. K. tijdens het bespreken van het thema verbinden. Vervolgens bespraken we met haar individueel de overige drie thema’s. Thema vinden 1. De zorgverlener van de zoon heeft af en toe oog voor haar als mantelzorger. Haar zoon is opgenomen geweest bij Karakter en die bood wel de mogelijkheid voor ouderbegeleiding. Ook de school biedt ouderbegeleiding. 2. Het zou wel heel fijn zijn als er meer aandacht is voor de mantelzorger en een keer gevraagd wordt aan de mantelzorger hoe het gaat. 3. De zorg heeft in de zorgplannen wel meegenomen dat het ontlasten van mw. S. een doel is. Dit wordt ook besproken. Maar ze heeft het idee dat dit vooral gebruikt wordt om de doelen voor haar zoon te behalen. Hiervoor gebruiken ze ook wel een methode. 4. Mw. S. wordt tot nu toe nog niet echt gewezen op respijtmogelijkheden. Ze ziet ook dat er op internet geen adressenbestand is met ondersteunings- en respijtmogelijkheden. De consulent van MEE die ze voorheen had, was goed op de hoogte van de sociale kaart. Er is veel administratieve rompslomp rondom de zorg van haar zoon. Ze kent niet zo de wegen naar ondersteuning hiervan. 5. Mw. S. vindt het belangrijk dat de gemeente een goed keukentafel gesprek voert. De gemeente kan vrij makkelijk de mantelzorgende ouders vinden, omdat deze ouders bijna altijd wel een zorgvraag hebben. Bijvoorbeeld via het leerlingenvervoer bestand. De formele en informele zorgaanbieders hebben persoonlijke contact met cliënten en hun mantelzorgers, zij zouden gegevens kunnen uitwisselen met de gemeente. Ook zou de gemeente een enquête kunnen houden over de behoefte van mantelzorgers. Mw. S. vindt het belangrijk dat mantelzorgers gevonden worden, ook mensen die zich niet bewust zijn van het feit dat ze mantelzorgen. Deze mensen kunnen ook overbelast raken.


22

Thema Versterken 1. In het behandelplan van de zoon zijn ook doelen meegenomen voor de mantelzorgers en de afspraken over wie wat doet. 2. Mw. S. is bekend met de cliëntenraden. Dat wordt haar in de intakes verteld. 3. De mantelzorgconsulent van de SVTO belt af en toe om te vragen hoe het gaat, dit vindt ze erg fijn. In deze gesprekken gaat het over hoe het met haar gaat en wat ze nog nodig heeft. 4. Mw. S. ziet dat de SVTO wat doet in opdracht van de gemeente met betrekking tot de waardering van mantelzorgers. Bijvoorbeeld een informatieavond, een film, een verwenavond enz. Dit vindt ze fijn. De communicatie rond het mantelzorgcompliment was er, maar soms was het lastig om te zien of je er voor in aanmerking komt. Deze financiële bijdrage is wel fijn, zodat je zelf kan bedenken wat je er mee kan doen. Mw. S.zou meer erkenning willen in de vorm van aandacht voor de psychische/ mentale druk voor mantelzorgers. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door een artikel van de wethouder in krant. Hiermee laat de gemeente zien dat ze snappen waar het in de mantelzorg om gaat. Zorg als gemeente voor variatie in de vorm van compliment; niet altijd geld. Maar ook een leuke of informatieve avond en een artikel over mantelzorgers in de krant. Het gaat om de aandacht, erkenning en bewustwording in de gemeente Wierden. 5. Eerdere werkgevers van mw. S. hadden niet altijd aandacht voor het mantelzorg. Het zou goed zijn als hier meer aandacht voor komt en de werkgever wat flexibeler is. De gemeente kan een voorbeeld zijn in haar rol als werkgever. Thema Verlichten 1. Sociale kaart: Het zou fijn zijn als de informatie over mantelzorg en de ondersteunings- en respijtmogelijkheden beter in kaart worden gebracht opdat de mantelzorger de informatie makkelijk kan vinden. De gemeente kan haar burgers beter informeren over mantelzorg en de mogelijkheden voor mantelzorgers (SMW, SVTO, PMO). 2. Mw. S. staat ingeschreven bij de SVTO en krijgt daar de ondersteuning die ze nodig heeft. Ze is tot nu toe nog niet doorverwezen naar een andere organisatie voor specifieke ondersteuning of respijtmogelijkheden. De consulent is meer volgend in wat mw. S. zelf aangeeft en sluit aan bij de vraag die mevrouw stelt. 3. Ze heeft geen idee of de begeleidster van haar zoon op de hoogte is van respijt- en ondersteuningsmogelijkheden. 4. De organisatie die haar zoon begeleidt biedt geen respijt.


23

Bijlage 2.3 Interview mantelzorger en de Stichting Mantelzorg Wierden Gesproken met mantelzorger dhr. K. en de bestuursleden van Stichting Mantelzorg Wierden: mw. H. Huiskes en Mw. D. Stelwagen. Thema Vinden De stichting Mantelzorg Wierden (SMW) is 15 jaar geleden opgezet o.a. door mw. Stelwagen, omdat er in de gemeenschap veel (verborgen) leed was onder mantelzorgers. Mw. Stelwagen geeft aan dat zij en haar toenmalige collega’s in het bestuur hun tijd ver vooruit waren in de aandacht voor mantelzorgers. De SMW heeft tevens zitting in de Wmoraad. Een van haar taken is namelijk het behartigen van de belangen van de mantelzorger bij de gemeente. De stichting krijgt een kleine subsidie van de gemeente. Een doel van de stichting is de mantelzorger op te sporen. Er staan momenteel 160 mantelzorgers (inclusief exmantelzorgers) in het bestand. De stichting biedt aandacht aan ex-mantelzorgers, omdat deze zich na het overlijden van hun naaste soms erg eenzaam kunnen voelen. Mensen blijven ingeschreven tot ze zelf aangeven dit niet meer te willen. De bestuursleden staan midden in de Wierdense gemeenschap en kennen daardoor veel mensen die zorgen voor een naaste. Ook weten mensen hen makkelijk te vinden door mond tot mond reclame. De bestuursleden leggen flyers neer bij huisartsen, scholen, kerken en instanties. De SMW geeft voorlichting en biedt een luisterend oor, individueel en aan groepen. Er worden bijvoorbeeld koffieochtenden met een thema (3x per jaar) georganiseerd voor de mantelzorgers. De doelgroep van de SMW zijn in het algemeen de oudere mantelzorgers. De SVTO heeft ook een aanbod voor jonge mantelzorgers en mantelzorgers die zorgen voor een kind met beperking/ziekte. In haar eerste jaren van bestaan organiseerde de stichting op eigen initiatief de jaarlijkse Dag van de mantelzorg op 10 november. Zij zijn ook gestart met de rozenactie: de kerken, m.u.v. de Baptistenkerk, krijgen rozen die de leden van de geloofsgemeenschap aan een bekende kunnen geven die mantelzorger is. Sinds 2007 financiert de gemeente de rozen en vanaf dat moment deelt zij de rozen onder haar naam uit. In 2015 gaat het om 750 rozen. De gemeente heeft sinds die tijd ook de regie genomen in de organisatie van de Dag van de Mantelzorg. Er is een werkgroep waarin vijf organisaties, inclusief de SMW, zitting hebben. Zij bedenken het programma. Mantelzorgers kunnen zich aanmelden voor de dag van de mantelzorg bij de brede welzijnsorganisatie Stichting de Welle. De SMW besteedt nu in december met een feestavond aandacht aan mantelzorgers. Zij mogen niet meer als op zichzelf staande stichting aandacht besteden aan de nationale dag. Dat gebeurt nu vanuit de samenwerking met de andere vier organisaties. Voor de bestuursleden van de SMW is dit een pijnlijk proces geweest. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

24

De thuiszorg van dhr. K. heeft geen aandacht voor hem als mantelzorger. Hij maakt zich dan ook zorgen om zijn persoonlijke situatie als zijn vrouw (die hij verzorgt en die zorg krijgt via de Wmo) wegvalt. Hij is bang dat hij dan nog meer zorgen krijgt omdat hij niet kan wassen en koken. Meneer heeft nooit een keukentafelgesprek gehad, ook niet toen meneer zelf zorg nodig had i.v.m een operatie. De indicatie voor de zorg voor zijn vrouw is jaren geleden vastgesteld. Bij de recente herindicatie heeft geen keukentafelgesprek plaatsgevonden. De dames beamen dat er in de keukentafelgesprekken geen aandacht is voor de mantelzorger. Thema Verbinden De SMW heeft geen contact met de zorgorganisaties. Tot 2 jaar geleden was er wel een groot overleg tussen formeel en informele zorgorganisaties, maar dit kwam niet goed van de grond. Ze zijn momenteel niet betrokken in een overleg of samenwerkingsverband. Informeel sturen zij wel mantelzorgers naar andere organisaties zoals de SVTO en het Wmo-loket. De SMW hoort veel problemen bij mantelzorgers die het vervoer, de financiën en de mogelijkheden voor dagbesteding betreffen. Hier besteden ze aandacht aan in de koffie/informatie-ochtenden en nodigen deskundigen uit als inleiders op het thema. . Thema Versterken De mantelzorgers zijn niet tevreden over de vorm van de mantelzorgwaardering die de gemeente dit jaar geeft. Met name het feit dat mensen zichzelf moeten melden. Een mantelzorger laat zich niet zo graag voorstaan op het mantelzorger zijn, dit ligt ook aan de aard van de mensen in Wierden. Veel Wierdenaren zijn gelovig en daarbij past de bescheidenheid en het zorgen in stilte. Op de website van de gemeente is terug te lezen dat de zorgontvanger (en niet de mantelzorger) zich via de gemeentelijke website of bij de SVTO kan aanmelden voor de mantelzorgwaardering. Dit bedrag kan hij/zij vervolgens zelf aan de mantelzorger van zijn/haar keuze geven. De afhandeling van de aanvraag wordt uitgevoerd door SVTO. De SMW wilde dit ook graag doen. Dit kon volgens de gemeente niet door de stichting gedaan worden, omdat je vrijwilligers niet kan aanspreken op fouten. De rozenactie via de kerken wordt goed gewaardeerd. De mensen die mantelzorgers kennen geven de rozen dan door. De kleine persoonlijke dingen worden gewaardeerd; met een roos krijgt de mantelzorger erkenning uit de eigen omgeving. De mantelzorger heeft er vooral behoefte aan dat er naar het individuele geval gekeken wordt en dat daar op geanticipeerd wordt (dus niet star met regels omgaan en alleen naar de goedkoopste opties kijken). Dit kan ook een vorm van waardering van de gemeente zijn.


25

Thema Verlichten De gemeente is bezig geweest met de Sociale Kaart. De SMW is wel bekend met respijtzorg mogelijkheden in de regio. De SMW verwijst wel eens door naar bijvoorbeeld de Welle of naar SVTO. De SVTO verwijst ook door naar de SMW. Aanvullende informatie: Sinds maart 2015 is er iedere derde dinsdag van de maand een mantelzorgcafé in Wierden in Crumz onder de naam “Het Rustpunt”. Hier kunnen mantelzorgers met hun verzorgde even ontspannen en de zorg voor naaste aan zorgverleners en mensen van de SMW overlaten


26

Bijlage 2.4 Interview met Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel Gesproken met consulent Mw. Velding Velding op 10 december 2015.

Algemeen Naast de Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel (SVTO) is in Wierden de Stichting Mantelzorg Wierden (SMW) en de Nederlandse Patiëntenvereniging actief in het ondersteunen van mantelzorgers. De SVTO onderscheidt zich van de andere twee doordat ze als enige individuele mantelzorgondersteuning biedt. De Nederlandse Patiëntenvereniging zet vrijwilligers in om de (familie van) mensen met een chronische ziekte te steunen. De SMW organiseert vier ontmoetingsmomenten voor mantelzorgers. Thema Vinden 1. Er staan in totaal 662 mantelzorgers inclusief de jonge mantelzorgers uit de gemeente Wierden ingeschreven bij de SVTO. In de gemeente Wierden werkt de SVTO met een duo: een consulent en een coördinator. Mw. Velding werkt vier uur per week als consulent mantelzorg en haar collega werkt vier uur per week als vrijwilligerscoördinator. Zij regelt de inzet van vrijwilligers als vorm van respijtzorg. Mw. Velding geeft aan dat het vinden van mantelzorgers heel lastig is. Bijvoorbeeld thuiszorgorganisaties komen bij veel mensen thuis en kennen mantelzorgers. Zij krijgt van deze organisaties bijna geen namen door. Mw. Velding vindt het vooral belangrijk dat thuiszorgmedewerkers weten hoe mantelzorgers te signaleren en dat ze de mantelzorgers kunnen doorsturen naar de juiste plek. Vaak komen de beroepsdeskundigen en/of mantelzorgers met een vraag voor de inzet van een vrijwilliger naar de SVTO. Dit geldt evenzeer voor de regisseurs en loketmedewerkers van de gemeente, de praktijkondersteuners en de huisarts. De naamsbekendheid van SVTO is in Wierden niet zo groot. Mogelijk heeft dit er mee te maken dat de consulenten en coördinatoren van de SVTO niet in Wierden wonen. De andere organisaties zitten meer geworteld in de Wierdense gemeenschap. 2. Veel mensen weten niet dat ze mantelzorger zijn: ze zijn “gewoon” de vader of het kind van een zorgvrager. Sommige mensen willen ook bewust niet aangesproken worden als mantelzorger. Mw. Velding ervaart dat veel zorgprofessionals mantelzorgers als zodanig niet herkennen. Ze halen mantelzorgers en vrijwilligers nog door elkaar. Mw. Velding heeft ook opgemerkt dat de Wierdense bevolking heel terughoudend is in het vragen om hulp. Ook gebeurt het regelmatig dat ze in tweede instantie zich terugtrekken voor de inzet van een vrijwilliger. Het lijkt erop alsof de inwoners het liever zelf oplossen. Er zijn genoeg vrijwilligers beschikbaar bij de SVTO. 3. Mw. Velding gaat ieder jaar langs alle zorgorganisaties om voorlichting te geven over de vormen van mantelzorgondersteuning die zij bieden. Ze start altijd met de vraag of de medewerkers het verschil kennen tussen een mantelzorger en vrijwilliger. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

27

4. De nieuwsbrief en overige informatie sturen zij regelmatig naar de mantelzorgers die in hun bestand staan én die post willen. Ze worden niet bij huisartsen en zorgorganisaties neer gelegd wel krijgen de netwerkcontacten de informatie via de mail. Thema Versterken 1. Mw. Velding is nog niet gevraagd om bij een keukentafelgesprek te zitten. Ook heeft ze nog geen signalen over de keukentafelgesprekken gehad. 2. De consulenten van de SVTO kijken altijd naar het hele systeem 3. In Wierden is het mantelzorgcompliment € 50,- per zorgvrager, deze mag dit verdelen onder zijn mantelzorgers. De zorgvrager vraagt aan. Bij de toekenning krijgt de mantelzorger de vraag of hij/zij informatie wil over de NPV, de SMW of de SVTO. Het blijkt in de praktijk dat veel mensen dan niet om informatie vragen. Een mogelijkheid was geweest om alle mensen die zich aanmelden voor het compliment de informatie te sturen over de NPV, de SMW en de SVTO. Voor Mw. Velding is dit een gemiste kans om mantelzorgers te informeren over de ondersteuningsmogelijkheden. De gemeente kan proactiever omgaan met het vinden van mantelzorgers. Mw. Velding gaat er van uit dat elke zorgvrager een mantelzorger heeft. Wanneer er een zorgvraag komt kan de informatie over de ondersteuningsmogelijkheden al gegeven worden. Als het gaat om het betrekken van mantelzorgers bij de mantelzorgwaardering kan Wierden een voorbeeld nemen aan de gemeente Rijssen (Tubbergen/ Dinkelland/ Kampen). Deze gemeenten hebben aan de mantelzorgers gevraagd waar behoefte aan is. Voor een komend jaar is dit een idee. Ga het gesprek aan met de mantelzorger, vaak blijkt dat er helemaal geen behoefte is aan geld, maar aan andere vormen van ondersteuning. De gemeente zou ook over andere onderwerpen met de mantelzorgers in gesprek kunnen gaan. 4. Binnen de SVTO is er aandacht voor de eigen werknemers met mantelzorgtaken. Ze hebben de erkenning Mantelzorg Vriendelijk Bedrijf. In de jaarlijkse beoordelingsgesprekken is het een standaard onderdeel van het gesprek. Ieder jaar rond de Dag van de Mantelzorg is er een gemeenschappelijk lunch waarin medewerkers met mantelzorgtaken extra aandacht krijgen. Thema Verlichten 1. Er was altijd een goede sociale kaart van MEE Twente, nu is er in Wierden geen sociale kaart meer. De SVTO is bezig met een nieuwe Mantelzorgwijzer. Dit wordt een digitale en papieren versie. 2. Het sterke punt van de SVTO is dat de consulent tijd en ruimte heeft voor de mantelzorger en zijn/haar zorgvragen. De consulent biedt luisterend oor en geeft erkenning voor de situatie. De SVTO gebruikt voor de verschillende doelgroepen diverse methodieken ter ondersteuning van de mantelzorger, zoals de Kracht van herinneringen, Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016 28

Sociale netwerk, Slecht zienden en blinden café (hier worden de vrijwilligers speciaal voor getraind). 4. Naast de respijtzorg in de vorm van vrijwilligers die gezelschap bieden, kent SVTO de nachtvrijwilligers, de VTPZ- vrijwilliger (bij terminale zorg), de individuele maatjes voor jonge mantelzorgers, dementerende en slechtzienden en de zorgvrijwilligers. Thema Verbinden In Wierden was tot anderhalf jaar geleden een participanten overleg met veel informele zorg aanbieders, georganiseerd vanuit de gemeente door Trijnie Udema. Zij heeft nu een andere functie en het overleg is gestopt. Mw. Velding kreeg wel signaal dat het weer opgepakt gaat worden. Wierden werkt met sociale wijkteams. SVTO koos voor deelname In het sociale wijkteam Enter, omdat ze daar weinig mantelzorgers kennen. Met huisartsen in Enter hebben ze weinig contact, met de praktijkondersteuners hebben ze iets meer contact. Maar ook hier geldt dat het met name gaat om het inzetten van vrijwilligers.


29

Bijlage 2.5 Interview huisarts mw. Wassink-Meijer te Enter Gesproken op 24 november 2015. Is tevens gespecialiseerd in de ouderengeneeskunde. Thema Vinden Mw. Wassink kijkt naar mantelzorg als iets vanzelfsprekends en natuurlijks tussen mensen die een relatie met elkaar hebben. Kinderen zorgen op latere leeftijd voor hun ouders en partners zien naar elkaar om. Het is wederzijds geven en nemen. In deze tijd wonen veel ouderen en kinderen ver uit elkaar in andere delen van het land. Het is daardoor lastiger voor de kinderen om in te springen in de zorg voor ouders. Ook komt ze regelmatig mensen tegen zonder netwerk: geen kinderen, partner, familie of vrienden in de directe nabijheid. In Enter is nog veel zorg om elkaar; de mensen hebben het daar goed. De rol van de mantelzorger is groot in de zorgtaken. Met name vrouwen lopen risico dat ze klem komen te zitten. Zij hebben zorg om oudere wordende (schoon)ouders en hun kinderen verwachten dat ze gaan oppassen. Wanneer er een tegemoetkoming is in de kinderopvang hoeven zij niet op te passen en kunnen hun energie besteden aan de mantelzorgtaken. Mw. Wassink vindt niet dat je kinderen, buren enzovoort kunt dwingen om bepaalde taken op zich te nemen die te maken hebben met de Algemeen Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL). Wanneer mensen dit zelf willen en het past in hun onderlinge relatie is dit prima. Het mag niet zo zijn dat omwille van financiële belangen mantelzorgers verplicht worden om veel zorg te geven en daardoor zelf overbelast raken. Dan zijn we nog verder van huis, aldus mw. Wassink. Ze heeft de indruk dat de gemeente veel wil van mantelzorgers. Mantelzorgers herkennen zich vaak niet als zodanig. De huisarts vervult een grote rol in het voorkomen van overbelasting en ondersteunen van mantelzorgers in het begrenzen van zichzelf. Het zorgsysteem werkt in de hand dat er meer zorg nodig is, omdat het bijvoorbeeld niet ingesteld is op de fluctuaties in het ziekteproces. Het ene moment heeft iemand veel zorg nodig en op een ander moment juist minder. Een ander punt van kritiek is de mogelijkheid voor belangenverstrengeling in de zorg. Ze noemt een voorbeeld van een thuiszorgmedewerkster die een patiënt wilde laten opnemen in het verpleeghuis van haar organisatie. Als huisarts vond ze dat deze patiënt langer thuis kon wonen met uitbreiding van de thuiszorg. Ze pleit voor de vrije en onafhankelijke keuze tussen de verpleeghuizen losgekoppeld van de thuiszorgaanbieder. De effecten van de bezuinigingen in de zorg baren haar zorgen. Er is minder aandacht voor de patiënt. In verpleeghuizen zien de bewoners veel wisselende gezichten en dat is voor hen niet goed. De verzorg(st)ers halen op deze manier geen voldoening uit het werk. Het zou fijn zijn wanneer er wat soepeler met voorschriften en regels omgegaan kan worden. Bijvoorbeeld het geven van medicijnen door een thuishulp. Dat huishoudelijke hulp in sommige gevallen minder is geworden, dat is goed. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

30

Ze merkt op dat eenzaamheid een groot probleem is. Zowel bij mensen die zelfstandig wonen als in de verzorgingstehuizen. Thema Versterken Mw. Wassink heeft oog voor de patiënt en de mantelzorger(s). Haar taak is de zorg voor het welzijn van het hele gezinssysteem. Zij let op signalen van (over) belasting. Ze draagt bij aan het goed houden van de onderlinge relaties, door te voorkomen dat de een teveel voor de ander gaat zorgen. Een arts heeft autoriteit. Als de arts zegt dat een dochter of partner bepaalde zorgtaken echt niet op zich kan nemen, wil de patiënt dat vaak wel aannemen. Ze wijst de patiënt en mantelzorger op de eigen verantwoordelijkheid. Als de patiënt bijvoorbeeld niet wil, dan moet je niet als mantelzorger de hulpvraag gaan stellen. Er komt dan een hulpverleningsproces op gang met als doel om de mantelzorgers tevreden te stellen. De Dag van de mantelzorg staat haar tegen; dan gaan een beperkt aantal mantelzorgers uit eten of krijgen een financiële tegemoetkoming. Het is in haar beleving niet helemaal rechtvaardig; er zijn vaak meer mantelzorgers betrokken bij de zorg rondom één patiënt en die krijgen niets. En er zijn mantelzorgers die niet weten dat ze een waardering kunnen krijgen. Het gaat niet om de financiën. Er is meer persoonlijke waardering en ondersteuning nodig, uitgaande van het positieve, van wat nog mogelijk is. Het zou fijn zijn wanneer er een telefoonnummer is dat de mantelzorger altijd kan bellen. Iemand die de mantelzorger vraagt hoe het met hem/haar gaat, die meedenkt en adviseert. Ook is respijt, zoals een dagje uit, nuttig. Thema Verlichten Mw. Wassink in niet op de hoogte van de ondersteunings- en respijtmogelijkheden die er zijn voor mantelzorgers, zoals van de SVTO. Ze heeft onlangs kennis gemaakt met het Vlinderteam in Almelo. Dit is een mooie vorm van ondersteuning voor patiënten en mantelzorgers. In Enter kent ze de Leendert Vrielstichting die met behulp van vrijwilligers palliatieve zorg biedt. Ouders wijst ze op de mogelijkheden die het logeerhuis biedt. Ook verwijst ze mantelzorgers door naar de kerkelijke zorgverleners, de pastor of dominee. Haar POH-er GGZ komt bij patiënten thuis die het moeilijk hebben. De mantelzorger kan die hulp ook krijgen op het moment dat hij /zij als patiënt de vraag stelt. Thema Verbinden Zij heeft geen contact met informele zorg. Op initiatief van de gemeente is er regelmatig een overleg met allerlei formele en informele zorgaanbieders in het kader van het woonserviceteam. Dit was een overleg op initiatief van Anneke Baan. Ze vond het geen zinvol overleg en is niet meer gegaan. Een overleg is voor haar functioneel en effectief als er een concrete casus besproken wordt die opgelost moet worden en als er professionals zijn die de oplossing weten of kunnen uitvoeren. Ze heeft contact met de wijkagent en de wijkverpleegkundige. Deze laatste kan ze ook in de praktijk inzetten voor een paar uur per week. Conceptrapportage Mantelzorgbeleidsscan Wierden januari 2016

31


32

Bijlage 3 Toelichting begrippen EKC EMDR MZ PMO POH POM SVTO

Eigen Kracht Conferentie Eye Movement Desensitization and Reprocessing (behandelmethode) mantelzorger(s) Platform Mantelzorg Overijssel Praktijk Ondersteuner Huisarts een methode voor Preventieve Ondersteuning Mantelzorgers Stichting Vrijwillige Thuiszorg Overijssel


33

Rapportage mantelzorgbeleidsscan Wierden

Recommend Documents