Rapport van het inspectiebezoek aan Different op 19-01-2012
‘s Hertogenbosch Donderdag 19 januari 2012
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
Inleiding Op 19 januari 2012 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) een inspectiebezoek gebracht aan Different te Amsterdam. Uit de signalen in de media kwam het beeld naar voren van een organisatie die pretendeert homoseksualiteit te genezen. De IGZ stelt zich op het standpunt dat hiervan geen sprake kan zijn omdat homoseksualiteit geen ziekte is. Tijdens het bezoek aan Different is nagegaan of sprake is van het behandelen/genezen van homoseksualiteit. Dit inspectiebezoek maakt tevens onderdeel uit van het toezicht op voor de inspectie nieuwe toetreders in de zorg die vallen onder de Kwaliteitswet zorginstellingen. Uw organisatie is een zorginstelling zoals bedoeld in deze wet.
Korte beschrijving van de organisatie Different is een onderdeel van Stichting Tot Heil des Volks en heeft zich een jaar geleden ontwikkeld van een organisatie die pastorale zorg biedt naar een hulpverleningsorganisatie. Stichting tot Heil des Volks bestaat sinds 1855 en is een christelijke organisatie met een missie die kan worden samengevat in: evangelisatie, hulpverlening en een profetisch geluid. Naast Different zijn er nog 11 organisatieonderdelen. Vier daarvan, waaronder Different bieden zorg. Different biedt christelijke hulpverlening rond seksuele identiteit en relaties. Men begeleidt christenen die te maken hebben met (ongewenste) homoseksuele gevoelens. De hulpverlening bestaat uit ambulante individuele behandeling en relatietherapie. De Stichting Tot Heil des Volks heeft een raad van bestuur van twee personen en een raad van toezicht van zes personen. De organisatieonderdelen worden aangestuurd door een manager. Stichting tot Heil des Volks heeft een samenwerkingsovereenkomst met Europsyche. Europsyche vraagt voor de behandelingen DBC’s aan en de facturering van de behandelingen loopt via Europsyche. De inkomsten van Stichting tot Heil des Volks komen uit de zorgverzekering, fondsen en subsidies, particuliere betalingen/eigen bijdragen, donaties en collectes. Ten tijde van de inspectiebezoek waren 61 cliënten in ambulante behandeling bij Different. Patiënten melden zich aan bij Different en de psychiater van Different doet een deel van de intake en stelt een diagnose en behandelplan op. De begeleiding van Different wordt veelal ingezet op geleide van gesignaleerde ambivalente gevoelens als gevolg van homoseksualiteit/seksuele problematiek. In een aantal gevallen is sprake van (gediagnosticeerde) depressieve gevoelens als gevolg van genoemde ambivalentie. Een psychiater van Europsyche toetst alle zorgtrajecten van Different op inhoud en kwaliteit. De ambulante behandeling wordt uitgevoerd door een maatschappelijk werker en een verpleegkundige. Er loopt een traject om een GZ-psycholoog aan te trekken. De inspectie heeft gesproken met de voorzitter van de raad van bestuur van Stichting tot Heil des Volks, een afvaardiging van de raad van bestuur van Europsyche, de manager van Different en de hoofdbehandelaar van Different. De inspectie heeft vervolgens enkele cliënten gesproken en heeft a-select zes dossiers ingezien. Verder heeft de inspectie mails van cliënten betrokken bij het opstellen van haar oordeel.
Bevindingen Op basis van dit onderzoek is niet gebleken dat er bij Different sprake is van het aanbieden van begeleiding of behandeling die gericht is op het ‘genezen van homoseksualiteit’. De visie van Stichting Tot Heil des Volks op ‘homoseksualiteit en christen zijn’ heeft wel invloed op de inhoud en de aard van de behandeling. Men spreekt van homoseksuele gerichtheid en niet van homoseksuele geaardheid. De behandeling is gericht op ondersteuning en begeleiding van cliënten met homoseksuele gevoelens en het zoeken naar verandering en het volgen van Christus. Deze verandering is niet gericht op het onderdrukken of genezen van de homoseksualiteit maar op het aanvaarden van wie je bent en daarin een keuze te maken voor het wel of niet aangaan van een homoseksuele relatie.
Pagina 2 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
Deze ziens- en handelwijze is door de inspectie ook aangetroffen in de rapportage in de onderzochte dossiers, en wordt grotendeels bevestigd door een zevental cliënten. Deze geven aan dat de socialisatie van de seksualiteit aan de orde komt en dat ze begeleid worden in het vinden van hun eigen weg. Cliënten geven over het algemeen aan dat zij door de behandeling (beter) overweg kunnen met hun homoseksualiteit en het christen zijn. Eén van de geconsulteerde cliënten geeft aan dat de hulp van Different hem op termijn (zeker) geen verlossing of verbetering heeft gebracht. Deze cliënt benadrukt dat hij lange tijd erg heeft vastgehouden aan de ‘succesverhalen’ van degenen die er in slaagden hun homoseksualiteit niet langer te beleven. Hij heeft het als een last ervaren dat hij zichzelf als ‘verliezer’ ging zien omdat hem dit niet lukte. Deze cliënt vraagt zich af of het reëel is om (op de langere termijn) vermindering van psychisch lijden van homoseksuele christenen te verwachten in een klimaat waarbinnen homoseksualiteit wordt geproblematiseerd. Hij geeft aan dat het erg belangrijk is dat Different eerlijk is over haar zorgaanbod en de behaalde resultaten op langere termijn. In de door Different uitgegeven “Brieven aan christenen met homoseksuele gevoelens” van Reitze Siebesma (2010) wordt geschreven aan mensen die worstelen met hun seksuele identiteit en het volgen van christus. Daarin wordt aangegeven dat het belangrijk is om in contact te staan met je innerlijke wereld, met wat je voelt, ook met betrekking tot je seksuele verlangens. “Jezus volgen betekent niet dat je je gevoelens moet ontkennen, negeren of wegduwen. Het gaat erom dat je onder ogen ziet dat deze gevoelens er zijn, los van de vraag of je deze gevoelens wilt vormgeven in een relatie. Het aanvaarden dat ze er zijn, kan helpen bij het vinden van een weg hoe ermee om te gaan”. In de behandeling ligt volgens de gesprekspartners van Different de nadruk op het psychisch lijden en wordt de cliënt ondersteund en begeleid in het omgaan met zijn homoseksuele gevoelens en de relatie met God. De inspectie beoordeelt Different verder op 21 onderwerpen, gezien het feit dat zij niet eerder een inspectie bij deze zorgorganisatie uitvoerde. Per onderwerp staat aangegeven of documentatie is aangetroffen. Indien noodzakelijk wordt de score toegelicht. Onder overige opmerkingen staan de bevindingen van de inspectie met betrekking tot de wijze waarop Different vorm en inhoud geeft aan de hulpverlening rond seksuele identiteit en relaties.
Document1 1
Zorgplan
Aanwezig Ja/deels/nee/nvt Ja
2 3
Klachtenregeling/klachtencommissie Medezeggenschap
Ja Nee
Toelichting Te beperkte DSMdiagnostiek, doelstellingen niet SMART geformuleerd, psychiatrisch onderzoek ontbreekt in ongeveer de helft van de gevallen, geen acties in termen van gedrag die richting geven aan de behandeling In oprichting: vanwege ambulante karakter van organisatie moeilijk om cliëntenraad te formeren. Men zoekt naar een mogelijkheid om een pool te maken en/of via vragenlijsten cliënten invloed te geven op het
1 Zie bijlage 1
Pagina 3 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
beleid. 4
Afspraken tussen hoofdaannemer en onderaannemer
Ja
5
Kopie van relevante diploma’s van medewerkers en/of zelfstandigen
Ja
6
Nee
10 11
Kopie verklaring omtrent gedrag van medewerkers en/of zelfstandigen Kopie BIG-register van medewerkers en/of zelfstandigen die BIG-geregistreerd dienen te zijn Gedragscode Inschrijving bij het kwaliteitsregister of keurmerk van de medewerkers en/of zelfstandigen Opleidingsplan Kwaliteitscertificaat
12 13
Lidmaatschap brancheorganisatie Uitsluitingscriteria cliënten
Nee Deels
14 15
Meldingen incidenten patiënten (MIP) Uitvoeringsprotocollen van voorbehouden en risicovolle handelingen Toets bekwaamheid van medewerkers en/of zelfstandigen van voorbehouden en risicovolle handelingen Beleid vrijheidsbeperkende maatregelen Medicatiebeleid
Ja NVT
7
8 9
16
17 18
19 20 21
Gebruikersvergunning Notulen van de laatste drie werkoverleggen Kopie van een aantal functioneringsgesprekken
Nee
Deels Deels
Ja Nee
Het hele zorgtraject wordt vormgegeven door Different, Europsyche toetst alle zorgtrajecten op inhoud en kwaliteit Psychiater verliest in 2016 zijn registratie; hij heeft aangegeven zich dan niet opnieuw te laten registreren.
Wel registratie nummer gekregen van de verpleegkundige Beperkt Psychiater is lid NVvP en in 2011 geherregistreerd
Traject om te komen tot ISO certificering loopt; Europsyche is ISOgecertificeerd De beperkte uitsluitingscriteria zijn niet in balans met het functioneren van de psychiater
NVT
NVT Nee
De psychiater schrijft geen medicatie voor maar verwijst hiervoor naar de huisarts.
NVT Ja Ja
Toelichting op punt 1/13/18: Alvorens cliënten in behandeling te nemen, dient men bij Different uiteraard allereerst een gedegen diagnose te stellen voor alle cliënten. De IGZ constateert op basis dossieronderzoek dat dit niet het geval is bij Different. In diverse dossiers werd een zeer beperkt omschreven DSM-diagnose aangetroffen. Meestal wordt enkel aangegeven dat er sprake is van ‘seksuele problematiek’.
Pagina 4 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
De psychiater schiet in professioneel opzicht in een deel van de behandelingen tekort. Hij verricht onvoldoende psychiatrisch onderzoek en laat het voorschrijven van medicijnen volledig aan de huisarts over. Voor het bewaken van medicijngebruik is geen sluitende systematiek aanwezig (waarbij Different overigens aangeeft dat er vrijwel geen gebruik gemaakt wordt van medicatie). Daar waar de inzet van een psychiater geïndiceerd is, zou deze daadwerkelijk bij alle patiënten een psychiatrisch onderzoek moeten doen en zou hij uitgebreider de onderliggende problematiek moeten exploreren (op welke DSM IV-diagnostiek wordt begeleiding/behandeling nu feitelijk gericht?). Ook zou hij zelf medicatie moeten voorschrijven en bewaken indien nodig.
Conclusies De IGZ heeft niet kunnen constateren dat Different gericht is op het behandelen of genezen van homoseksualiteit. De behandeling is gericht op het aanvaarden van wie je bent en daarin een keuze te maken voor het wel of niet aangaan van een homoseksuele relatie. De IGZ heeft het volgende te kennen gegeven: Homoseksualiteit is een geaardheid en geen ziekte. Behandeling gericht op (pogingen tot) het ‘genezen’ (of onderdrukken) van homoseksualiteit kan derhalve nooit conform de vigerende richtlijnen zijn. De Raad van Bestuur onderschrijft deze zienswijze en stelt dat in de pers helaas een verkeerde voorstelling van zaken is ontstaan. Als bij de IGZ alsnog meldingen wordt gedaan door (ex)-cliënten over behandeling gericht op het ‘genezen’ van homoseksualiteit, dan trekt de IGZ deze direct na en verbindt zij hieraan indien nodig maatregelen. Op basis van overige bevindingen trekt de inspectie verder de volgende conclusies: Uw organisatie stelt ten onrechte zeer beperkte DSM IV-diagnoses vast bij aanvang van de begeleiding/behandeling; De inzet van de psychiater dient op basis van duidelijke indicaties en diagnosestelling plaats te vinden en (dan) volwaardig te zijn; Uw organisatie voldoet niet aan de door de wet vastgestelde eisen van medezeggenschap. De voorwaardenscheppende onderwerpen (zie 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13) zijn niet of maar ten dele vastgelegd; Uw organisatie voldoet deels aan door de wet vastgestelde eisen ten aanzien van het zorgplan; Uw organisatie voldoet wel aan de door de wet vastgestelde eisen ten aanzien van de klachtenregeling.
Te nemen maatregelen De IGZ verwacht eerlijke voorlichting van Different over haar zorgaanbod en de (langere termijn) resultaten. Ook verwacht de inspectie een uitgebreidere gedragscode waarin de bejegening ten aanzien van cliënten die worstelen met hun homoseksuele identiteit en het christen-zijn wordt geëxpliciteerd. Voorts verwacht de inspectie directe maatregelen om voor de cliënten van Different deugdelijke diagnoses te stellen en de psychiatrische behandeling, indien geïndiceerd, te laten voldoen aan de standaarden en richtlijnen voor psychiaters van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Dit is bij de terugkoppeling besproken en de raad van bestuur en de psychiater hebben aangegeven hier gehoor aan te geven. Verder verwacht de inspectie voor uiterlijk 13 maart 2012 te ontvangen: -
-
een kopie geanonimiseerd zorgplan conform het Besluit zorgplanbespreking AWBZ-zorg; In dit zorgplan is een DSM diagnose onderbouwd met psychiatrisch onderzoek en zijn de doelen SMART geformuleerd een regeling waarin beschreven staat op welke wijze de gemeenschappelijke belangen van uw cliënten worden behartigd conform de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen.
Tevens verwacht de inspectie voor uiterlijk 10 april waar nodig geanonimiseerd te ontvangen:
Pagina 5 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
-
een uitgebreidere gedragscode waarin de bejegening ten aanzien van cliënten die worstelen met hun homoseksuele identiteit en het christen zijn wordt geëxpliciteerd; plan van aanpak implementatie kwaliteitssysteem; uitsluitingscriteria cliënten die in balans is met de deskundigheid van de medewerkers en/of met geformaliseerde afspraken die met ketenpartners zijn gemaakt; medicatiebeleid; beleid met betrekking tot werving en selectie van personeel;
Pagina 6 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
Bijlage 1 Toelichting 1. Het zorgplan (Besluit Zorgplanbespreking AWBZ-zorg; maart 2009) Het zorgplan (ook wel behandelplan, leefplan, ondersteuningsplan of begeleidingsplan genoemd) is een onderdeel van het zorgdossier. Aan de inhoud worden eisen gesteld: De zorgaanbieder is verplicht in samenspraak met de cliënt een zorgplan te maken. Binnen zes weken na aanvang van de zorgverlening moet de zorgaanbieder een zorgplan opgesteld hebben waarin in ieder geval de volgende onderwerpen aan bod komen: a. welke doelen worden met betrekking tot de zorgverlening voor een bepaalde periode gesteld, gebaseerd op de wensen, mogelijkheden en beperkingen van de cliënt; b. op welke concrete wijze zullen de zorgaanbieder en de cliënt de gestelde doelen trachten te bereiken; c.
wie is voor de verschillende onderdelen van de zorgverlening verantwoordelijk, op welke
wijze vindt afstemming tussen meerdere zorgverleners plaats, en wie kan de cliënt op die afstemming aanspreken; d. met welke frequentie en onder welke omstandigheden gaat de zorgaanbieder de zorgverlening in samenspraak met de cliënt evalueren en actualiseren. Voor ‘Bopz-aangemerkte’ instellingen moet het zorgplan tevens voldoen aan de eisen van de Wet Bopz. Het zorgdossier bevat voorts alle informatie die voor de zorg aan en de begeleiding en eventuele behandeling van de cliënt relevant is: -
persoonsgegevens cliënt;
-
zorgovereenkomst;
-
diagnose(s);
-
toestemming voor uitvoering zorgplan;
-
naam en toestemming cliëntvertegenwoordiger voor uitvoering zorgplan (indien van toepassing);
-
verslag evaluatiegesprekken; Het zorgplan wordt minimaal een keer per jaar met alle relevante betrokkenen geëvalueerd en zo nodig bijgesteld.
-
rapportage; Verslaglegging ten behoeve van de continuïteit van de dagelijkse zorg en uitvoering van het zorgplan;
-
naam behandelend (huis)arts en eventueel andere behandelaars; actueel medicatieoverzicht, indien zorgaanbieder (een deel van) het medicatieproces overneemt; Een actueel medicatieoverzicht met soort medicatie, dosering en tijdstippen van medicatieverstrekking, naam voorschrijvend arts en leverend apotheker. Bij voorkeur wordt dit overzicht door de apotheker geleverd.
Wanneer de instelling ook kraamzorg levert dient tevens in het dossier aanwezig te zijn: temperatuurlijst moeder; -
temperatuurlijst kind;
-
LIP-formulier;
-
overdracht naar de jeugdgezondheidszorg;
-
vochtbalans kind;
-
voedingsgerelateerde gegevens;
-
informatie over overleg met de verloskundige(n).
Pagina 7 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
2. Klachtenregeling/ klachtencommissie (Wet Klachtrecht cliënten zorgsector) Elke cliënt heeft de mogelijkheid om over de geboden zorg een klacht in te dienen bij de klachtencommissie van de instelling. Een klacht kan door de cliënt zelf of zijn vertegenwoordiger worden ingediend en heeft betrekking op “een gedraging van de zorgaanbieder of van voor hem werkzame personen jegens de cliënt”. Tijdens het bezoek worden de volgende criteria gehanteerd: -
Er is een klachtenregeling conform bovengenoemde wetgeving en deze is onder de aandacht van cliënten gebracht.
-
De zorgaanbieder heeft een klachtencommissie conform bovengenoemde wetgeving. Deze bestaat uit ten minste drie leden waaronder een voorzitter die niet werkzaam is voor of bij de zorgaanbieder.
-
Zowel de cliënt als iemand die hem vertegenwoordigt, kan rechtstreeks bij de klachtencommissie een klacht indienen tegen de zorgaanbieder of diens personeel.
3. Medezeggenschap (Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen) Medezeggenschap betekent dat zowel cliënten als cliëntvertegenwoordigers als collectief invloed kunnen uitoefenen op besluiten in de organisatie die van invloed zijn op de positie van cliënten. De instelling heeft vastgelegd hoe zij deze medezeggenschap heeft geregeld en op welke onderwerpen zij advies inwint bij cliënt(vertegenwoordigers). De cliënten en hun vertegenwoordigers worden op een voor hen begrijpelijke manier en tijdig geïnformeerd over belangrijke wijzigingen in de organisatie. Tijdens het bezoek wordt gelet op de volgende zaken: −
Is er een regeling waarin vastligt hoe de medezeggenschap binnen de instelling is geregeld?
−
Hebben cliënten aantoonbaar inspraak op het niveau van de eigen woon/zorglocatie (bijvoorbeeld in de vorm van een periodiek overleg met schriftelijke vastlegging)?
−
Worden relevante beleidsbeslissingen tijdig besproken en heeft de mening van de cliënten een zichtbare invloed op het gevoerde beleid?
4. Deskundigheid personeel Deskundig personeel is in staat om de noodzakelijke en gevraagde zorgverlening en ondersteuning aan cliënten te bieden. Het personeel voldoet aan de eisen die aan de functie(s) worden gesteld en is waar nodig bekwaam en bevoegd om specifieke functie(s) uit te oefenen. Tijdens het bezoek wordt o.a. gelet op de volgende zaken: −
relevante diploma’s van medewerkers/zelfstandigen, de aanwezigheid van verklaringen
−
kwalitatief en kwantitatief voldoende aandacht voor (bij)scholing gericht op de
−
uitsluitingscriteria cliënten; zijn de grenzen aan zorg duidelijk beschreven;
−
bekwaamheid en bevoegdheid van medewerkers om voorbehouden en risicovolle
omtrent gedrag, gedragscode, BIG-registraties en functioneringsgesprekken; ondersteuningsvragen van de cliëntgroepen (scholingsplan);
handelingen uit te voeren. 5. Melding Incidenten Patiëntenzorg (MIP) De zorgaanbieder draagt zorg voor een interne meldingsprocedure voor fouten en (bijna-)ongevallen. De zorgaanbieder is van deze fouten en (bijna-) ongevallen op de hoogte en neemt corrigerende en preventieve maatregelen ter verbetering van de zorgverlening en ter voorkoming van herhaling. Bij het bezoek wordt o.a. gelet op:
Pagina 8 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
-
de aanwezigheid van een MIP-procedure en een MIP-commissie;
-
de beschikbaarheid voor personeel van een meldformulier voor (bijna)incidenten.
6. Vrijheidsbeperkende maatregelen (Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen) Bij vrijheidsbeperkende maatregelen gaat het om die maatregelen waardoor de cliënt in zijn vrijheid wordt beperkt. Mogelijke maatregelen zijn: gesloten kamer of afdeling, bedhekken, fixatie, afzondering, separatie, gecamoufleerde medicatie en gedwongen medicatie, vocht- en voedinginname. Indien er cliënten verblijven met een Bopz-status, dient de instelling te voldoen aan de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. Tijdens het bezoek wordt o.a. gelet op de volgende zaken: -
heeft de instelling beleid ten aanzien van vrijheidsbeperking;
-
wordt vrijheidsbeperking toegepast en zo ja, vindt dit verantwoord en conform wet- en regelgeving plaats.
7. Medicatiebeleid Het medicatiebeleid van de organisatie bevat tenminste de beschrijving van de taken, verantwoordelijkheden en afspraken omtrent het gehele medicatieproces. Dit beleid is besproken met eventuele externe betrokkenen: de huisarts(en) en apotheker(s). Bij het bezoek wordt gelet op: -
deskundigheid personeel op gebied van medicatieverstrekking;
-
aanwezigheid van medicatiebeleid.
Pagina 9 van 10
Rapport van het inspectiebezoek aan Different
Bijlage 2 Wetgeving en veldnormen
Het onderzoek is gebaseerd op wetgeving en de daarvan afgeleide veldnormen van de koepelorganisaties en beroepsverenigingen, waarvan de belangrijkste hieronder worden genoemd. Wetgeving: -
Kwaliteitswet zorginstellingen;
-
Wet klachtrecht cliënten zorgsector;
-
Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen;
-
Besluit zorgplanbespreking AWBZ-zorg;
-
Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (wet BIG);
-
Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO);
-
Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (wet Bopz).
Veldnormen: -
Op weg naar normen voor Verantwoorde zorg, Stuurgroep Verantwoorde zorg 2005;
-
Kwaliteitskader Verantwoorde zorg, Stuurgroep Verantwoorde zorg 2007;
-
Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg, visiedocument 2007;
-
Kwaliteitskader Verantwoorde zorg, Stuurgroep Verantwoorde zorg 2010;
-
Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg, 2010.
Pagina 10 van 10
