Rapport Overleg Structuurvisie Ondergrond
In het Overlegorgaan infrastructuur en milieu voeren de vertegenwoordigers van de Minister overleg met betrokkenen en hun organisaties over beleidsvoornemens op het gebied van infrastructuur en milieu. Het overleg wordt voorgezeten door een onafhankelijke voorzitter. In dit rapport staan de gezichtspunten van de deelnemers aan het overleg. De voorzitter van het overleg biedt dit rapport aan de Minister aan met het verzoek het te benutten in de verdere beleidsvorming.
Datum
12 februari 2014
Status
Definitief
Colofon
Voorzitter
Ina Adema
Contactpersoon Nadine Biesma T 070 – 456 96 10 M +31(0)6 - 1535 92 69 Emailadres:
[email protected] DP-2014/57636
Aanleiding Ter voorbereiding van de ontwerp structuurvisie Ondergrond zijn de maatschappelijke partijen 1· op 12 februari j.l. in een Overleg Infrastructuur en Milieu (OIM) geconsulteerd over de zes beleidsopgaven die staan vermeld in de nota “Probleemstelling en beleidsopgaven Strong (OIM/2014-36671)”: 1 energievoorziening, 2 beschikbaarheid van delfstoffen, 3 (drink)watervoorziening, 4 een gezonde levende bodem, 5 bodem om te bouwen, 6 (cultuur)historisch erfgoed in de bodem. Ook de samenhang tussen de opgaven en de afwegingssystematiek is besproken. Op 18 juni 2013 zijn de stakeholders in een Overleg Infrastructuur en Milieu geconsulteerd over de maatschappelijke opgaven. De ontwerp structuurvisie Ondergrond wordt begin 2015 aan de Tweede kamer aangeboden. De ondergrond is een integraal onderdeel van de fysieke leefomgeving en levert een bijdrage aan de oplossing van de verschillende maatschappelijke vraagstukken. De samenhang tussen de verschillende activiteiten en opgaven op diverse diepten worden door verantwoordelijke overheden en marktpartijen integraal voorbereid. Het benutten en beschermen van de ondergrond moet in evenwicht zijn en de ondergrond dient als één geheel met de bovengrond te worden beschouwd. De structuurvisie Ondergrond vormt het ruimtelijk beleidskader voor de nationale belangen in de ondergrond. Advies Het advies van het OIM over de concept-beleidsopgaven is opgesteld aan de hand van de vier vragen die tijdens het Overleg hierover zijn gesteld. Vraag 1: Deelt u de beschreven uitgangspunten van het programma Strong? Partijen delen dat een goede afweging moet worden gemaakt bij het gebruik van de ondergrond. Neem bij de nut en noodzaakdiscussie ook de kansen van het gebruik van de ondergrond mee. Als voorbeeld kan worden genoemd veilig transport ondergronds. De definitie duurzaamheid behoeft nog aanscherping. Belangen van toekomstige generaties moeten ook worden beschermd. Voorts wordt aanbevolen per activiteit de voor- en nadelen voor de verschillende doelgroepen in beeld te brengen alvorens een besluit te nemen. De voor- en nadelen komen namelijk bij verschillende partijen terecht. De positie van de grondeigenaren en rechthebbenden behoeft meer aandacht. Relateer voor de inventarisatie de belangen aan de betreffende functie en niet aan het onderscheid diepe ondergrond-minder diepe ondergrond. Neem in de definitie leefomgevingskwaliteit waarden als veiligheid, landschap en aardkunde mee. Kijk bij de invulling ervan ook naar de oorzakenkant en niet alleen de gevolgenkant. Vraag 2: Deelt u de zes geformuleerde beleidsopgaven? 1.Energievoorziening Partijen adviseren de term “opslag” goed te definiëren; maak onderscheid in tijdelijke opslag en/of eindberging. Omschrijf “ondiepe bodemenergie”. Benoem ook de samenhang van de energievoorzieningen (mogelijkheden, netwerken en smart linking): de beschreven samenhang tussen kabels en leidingen is te beperkt. Stimuleer private initiatieven. Lozingen van afvalwater door winning van energie en de effecten ervan worden gemist. Zo ook het aspect kolenvergassing. Transport van energie behoeft een meer prominente positie. 2. Beschikbaarheid van delfstoffen Partijen adviseren naast primaire winningen ook hergebruik van delfstoffen te monitoren. Zo is er zicht op de aanwezige voorraad. Neem hergebruik mee in de 1
Zie bijlage 1 van dit document: deelnemerslijst
nut en noodzaak afweging van gebruik van de ondergrond. Zandwinning op zee kan voor kustsuppletie worden gebruikt. Delfstoffenwinning kan een gevolg zijn van doelgerichte rivierverruiming. (Magnesium)zoutwinning wordt gemist. De zoutwinning en magnesiumzoutwinning zijn door zoutdiapieren in de ondergrond, locatiegebonden. Daarnaast is magnesium zoutwinning zeldzaam en slechts op een aantal plekken maar economisch rendabel. 3. (Drink)watervoorziening Geadviseerd wordt de aandacht te vestigen op de regio’s waar goed drinkwater aanwezig is. Niet heel Nederland beschikt hierover. Maak duidelijk wat wordt bedoeld met strategische watervoorraad, sluit qua terminologie aan bij de kaderrichtlijn Water. In de Drinkwaternota, de Structuurvisie Ondergrond en de Structuurvisie Schaliegas dienen dezelfde uitgangspunten te worden opgenomen. Zorg voor een betere balans tussen de korte termijn, bescherming van bestaande bronnen, en de lange termijn. Er ligt nu teveel aandacht op de lange termijn. Benoem de rol van de waterschappen. Breng de gevolgen van verzilting en van bodemdaling in veengebieden in beeld. 4. Een gezonde levende bodem Deze beleidsopgave gaat over productiefuncties in de bodem, daarom adviseren partijen een meer geschikte titel te gebruiken voor dit hoofdstuk. Voort wil men meer aandacht voor de sluiting van kringlopen, ter voorkoming van verarming van de bodem. Partijen missen de relatie bodem en natuur en de componenten mest, organische stof en stikstof. De beschreven landbouwpraktijk gaat over de werkwijze van de vorige eeuw en niet over de huidige. 5. Bodem om te bouwen Geadviseerd wordt niet te snel in oplossingen te denken. Bij stedelijk grondwaterbeheer bijvoorbeeld zijn er vele probleemhouders en oplossingsmogelijkheden. Samen zijn zij vaak de sleutel tot de oplossingen. Overweeg syteemverantwoordelijkheid bij grondeigenaren; oplossingen die betrokkenheid van meer partijen verlangen kunnen in arrangementen worden vastgelegd. Maak onderscheid tussen bestaande en nieuwe opgaven. Benader kabels en leidingen als een ruimtelijk ordeningsvraagstuk. Voor efficiënt gebruik van de ondergrond is nodig dat ruimte wordt gegeven aan het continu en dynamische gebruik van de ondergrond. De term asset management is hier wellicht toepasselijk; beheer van de ondergrond gericht op efficiëntie en flexibiliteit mede door innovatie en hergebruik. 6. (Cultuur)historisch erfgoed in de bodem Partijen waarderen de aandacht voor het (cultuur)historisch erfgoed. Wel is behoefte aan een (nationaal) kader dat een definitie geeft van “meest waardevolle erfgoed”. Benut aardkundige waarden bij nieuwe stedenbouwkundige en landschappelijke ontwikkelingen. Vraag 3: Is de beschreven samenhang tussen de verschillende opgaven compleet of heeft u aanvullingen? Partijen verwachten dat de concept structuurvisie wordt afgestemd met de relevante andere beleidsvisies zodat zaken niet dubbel worden geregeld. Geadviseerd wordt een paragraaf over participatie aan de nota toe te voegen. Vraag 4: Tips voor de op te zetten afwegingssystematiek. De deelnemers geven een aantal overwegingen mee: - Maak het kader concreter door de voor- en nadelen van de verschillende doelgroepen te benoemen.
- Visualiseer de afweging ondergronds-bovengronds (aanpassing van het gebruikte plaatje in de conceptnota hfst 2). - Neem het aspect veiligheid mee. - Geef duurzaamheid een meer prominente rol. - Voeg het criterium onomkeerbaarheid toe. - Neem realisatietijd mee. - Gebruik voor oplossingen afspraken met marktpartijen. - Onderscheid nationaal en lokaal belang.
Tot slot Graag hoort het Overleg op welke wijze dit advies wordt meegenomen in de ontwerp structuurvisie Ondergrond. Met vriendelijke groet,
mr. I.R. Adema Voorzitter OIM
Bijlage 1: Deelnemerslijst OIM Strong 12 februari 2014 Braak , C. ter Bredemeijer, W. Coumans, F. Dijkstra, G. Eijsink, R. Engelhardt, D. Gastkemper, H.J. Gelderen, M. van Groenveld, D. Hartogh, D. den Heekeren, V. van Herwaarden, G.J. van Herwijnen, M.D. van Hillen, R. Hinsenveld, M. Huissteden, J. van Jongerius, P. Kalwij, R. Kovács, W. Mark, B. van der Neeft.E. Rentrop. J. Rijdt, A.H.J. van de Rooijen, C.J.M. van Scheffers, B. Schorren. D Voort, L. van der
TenneT TSO B.V. Havenbedrijf Rotterdam Essent Buisleidingen Industrie Gilde Vereniging van Waterbedrijven in Nederland Zeeland Seaports Stichting RIONED Bouwfonds Ontwikkeling B.V Netbeheer Nederland AkzoNobel Stichting Platform Geothermie Landschapsbeheer Nederland Shell Nederland NOGEPA Kenniscentrum voor ondergronds bouwen en ondergrond ruimtegebruik Actiegroep Schaliegas Ministerie van Economische Zaken Royal Cosun Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen BodemenergieNL Centrale Organisatie voor Radioactief Afval Havenschap Moerdijk Federatie Instandhouding Monumenten, Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie LTO-Nederland Energie Beheer Nederland B.V. Groninger Bodem Beweging FODI
