Rapport. Nationale Kennisbank. Basisvaardigheden Wiskunde 2

NAP 10.1704

Rapport SURF Nationaal Actie Plan e-Learning 2008 Deliverable E10 Verslag Afrondingsfase Deliverable E12 Eindrapport

Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde 2 CONCEPT

Datum:

23 augustus 2010

Penvoerder:

Universiteit van Amsterdam

Consortium: Adelbert College, CANdiensten, Fontys, HHS, HS Zuyd, OUNL, Radboud U, RUG, SG Nehalennia, TUD, TU/e, RUL, UM, UT, UU, UvA, VU

NAP 10.1704

1.

Inhoudsopgave

Rapport ......................................................................................................................... 1 Nationale Kennisbank ...................................................................................................... 1 Basisvaardigheden Wiskunde 2.......................................................................................... 1 1. Inhoudsopgave ..................................................................................................... 2 2. Samenvatting ....................................................................................................... 3 3. Karakteristieken van het project .............................................................................. 4 3.1. Doelen .......................................................................................................... 7 3.2. Resultaten ..................................................................................................... 8 3.3. Projectorganisatie ........................................................................................... 9 4. Verslag Werkpakketten ........................................................................................ 11 4.1. Verslag Werkpakket 1 Onderwijsprojecten ........................................................ 11 4.2. Verslag Werkpakket 2: Repository ................................................................... 17 4.3. Verslag Werkpakket 3: Convergentie Toetsing................................................... 22 4.4. Verslag Werkpakket 4: Monitoring ................................................................... 24 4.5. Verslag Werkpakket Projectmanagement.......................................................... 26 5. Evaluatie ............................................................................................................ 31 6. Conclusie en Discussie ......................................................................................... 34 7. Standlijnenoverzicht ............................................................................................ 36 8. Kostenoverzicht in standaard SURF Formaat............................................................ 38

Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde 2 – Eindrapport

2

NAP 10.1704

2.

Samenvatting

Voor u ligt de rapportage van de afrondingsfase van het project Nationale Kennisbank Basisvaardigheden Wiskunde 2. Dit project is gesubsidieerd door SURF in het kader van het Nationaal Actie Programma e-Learning, dat zich richt op een verhoging van de participatiegraad in het Nederlands hoger onderwijs door de inzet van e-learning. Het is een vervolgproject op het project NKBW, dat in zijn 1-jarige looptijd veel in beweging heeft gezet, maar te kort liep om tot een duurzaam eindpunt te komen. Dit rapport dient meer doelen. Het is de rapportage over het laatste kwartaal en het omvat het projectdeliverable E10 “Verslag Afrondingsfase” en E12 “Eindrapport”. Deze rapportage is anders opgebouwd dan de vorige rapportages. Het inhoudelijk eindrapport verschijnt apart en omvat tevens A5, D7, D9 en D10. Daarom bevat deze rapportage enkel de evaluatieve bevindingen en de meer projectmatige zaken. Als eerste treft u aan een verkorte weergave van de karakteristieken van het project. Vervolgens een rapport per werkpakket. De laatste onderdelen zijn een projectevaluatie, standlijnenoverzicht met daarin de lijst van deliverables en kostenoverzicht. Het project kent een looptijd van twee jaar. Staande op de schouders van de vorige projecten gericht op de verbetering van de aansluiting wiskunde hebben we substantieel werk kunnen verrichten en zien we dat de problematiek hanteerbaarder is geworden. De anderhalf dozijn aansluitonderwijstrajecten wiskunde staan goed op de rails, het gebruik van de materialen zet door, de ontwikkeling van de toetsen hebben hun convergerende werking geëffectueerd en de beoogde landelijke uitstraling gekregen. Dit project had niet de pretentie het weerbarstige probleem van de aansluiting wiskunde op te lossen, maar door de projecten NKBW en NKBW2 is het landschap essentieel veranderd. Als er één plek was waar constructief en concreet door VO en HO werd samengewerkt aan het belangrijkste pijnpunt van de verbetering van de aansluiting, namelijk de algebraïsche vaardigheden, dan was het wel binnen dit project. Ondertussen is er ook goed zicht op de verdere horizon. Gegeven de grote betrokkenheid van de deelnemende instellingen is er commitment voor de verduurzaming van het werk op de instellingen. Met de landelijke positie die Wikiwijs inneemt is de beschikbaarheid van materialen gegarandeerd. Zo is er slechts één kernpunt dat voor de verduurzaming geadresseerd moet worden, namelijk het vinden van een bestendige samenwerkingsvorm voor de landelijke toetsen. Inmiddels is door SURF een nieuw subsidiekader ingericht, “Toetsen en toetsgestuurd leren. Er zijn partners in het consortium van plan om een in dit kader aanvraag te doen om de potentie die NKBW2 heeft laten zien om te zetten in een duurzame structuur. Voorbereidingen vinden plaats in SIGMA verband.


3

NAP 10.1704

3.

Karakteristieken van het project

In het kader van de opbouw van een Europese concurrerende kenniseconomie, heeft de Europese gemeenschap zich in de Lissabon-agenda het doel gesteld om 50% participatie hoger onderwijs te realiseren. Het gaat daarbij uiteindelijk om afgestudeerden, dus naast een verhoging van de instroom is ook studiesucces, waaronder het voorkomen van studie-uitval en vertraging van belang. Wrang genoeg, bleek er ten tijde van het afsluiten van deze akkoorden er in Nederland een scheefgroei in de aansluiting VO-HO te ontstaan voor wat wiskunde betreft.

Opleiding RUG UU-scheikunde UM-IB TUD-EWI Fontys-TN UU-economie

cohort 2007 2006 2006 2007 2007 2007

aantal studenten 159 83 1030 354 48 262

voldoende 1ste tentamen wiskunde 25% 25% 47% 37% 40% 38%

Bron: NKBW Monitor wiskundeaansluiting

Rendementen staan onder druk. Bij de UvA slaagt in de opleiding scheikunde van het oude cohort 2003 meer dan 80% voor het vak Calculus 1, in het jaar 2004 is dat voor het nieuwe cohort niet meer dan 45%. Bij de opleidingen wiskunde en natuurkunde is dit effect minder geprononceerd, omdat juist de instroom in die vakken over hoge wiskundecompetenties beschikt. Maar het effect is wel aanwezig (ca 13% voor alle exacte wetenschappen). Bij de TU/e zijn het juist de technische vakken waarbij de rendementen van het eerste wiskundevak sterk onder druk zijn komen te staan (slagingspercentages in 2007 van 21% tot 51%). De meer natuurwetenschappelijke vakken blijven beter overeind, maar kampen ook met rendementsdaling. Studievertraging treedt op. Bij de UvA is het aantal herkansingen van het wiskundevak Calculus 1 omhoog gegaan. Was er in 2003 één herkansing voldoende om een voldoende rendement te halen, in 2006 zijn er 5 herkansingen georganiseerd om de studenten voldoende gelegenheid te geven voor het vak te slagen. Voor een student die zo vaak moet herkansen voor een 1ste jaars sleutelvak is daarna het behalen van het Bachelordiploma in drie jaar bijkans onmogelijk. Een opleiding in deze disciplines is als een trein die vertrekt. Je kunt nog zo hard hollen, maar als de trein vaart heeft, is inhalen en op het balkon springen er niet bij. Wat is er aan de hand? Eind vorige eeuw zijn er grote wijzigingen bij het voortgezet onderwijs doorgevoerd: de basisvorming, invoering van profielen in de vakkenpakketten, opkomst van het studiehuis, grotere rol van contexten in het wiskundeonderwijs, en invoering van grafische rekenmachine en formulekaart in het wiskundeonderwijs. Deze onderwijsvernieuwingen hebben hun eigen merites, maar toch raakte hierbij onbedoeld bij de leerling de opbouw van algebraïsche vaardigheden ondergesneeuwd. Het hoger onderwijs leunt in het begin van de studie sterk op die algebraïsche vaardigheden, en begint te morren. In 2004/2005 worden er op veel opleidingen entreetoetsen afgenomen, met zeer negatieve resultaten die de pers halen. In de discussie die volgt blijkt hoe groot de kloof is tussen VO en HO. Sinds die tijd is bij bijna alle hoger onderwijsinstellingen het instellingsbeleid er mede op gericht om deze problematiek aan te pakken. Op veel plaatsen worden initiatieven genomen om dit aan te pakken (zie hieronder). De politiek geeft een duidelijke aanwijzing dat de algebraïsche vaardigheden weer helder terug moeten komen. Dit wordt meegenomen door de vernieuwingscommissie wiskunde (cTWO) en de Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven (CEVO). Het gaat echter nog zeker circa acht jaar duren, voordat de vernieuwing van 2010 anders opgeleide studenten gaat aanleveren. Ondertussen blijkt dat de aansluiting VO-HO zeker niet de enige problematische. Ook MBO-HBO,


4

NAP 10.1704

en Bachelor-Master vooral voor de HBO en de internationale instroom hebben last van aansluitingsproblematiek. Hoewel de ontevredenheid duidelijk aanwezig is, is de probleemanalyse nog niet rond in de zin dat we exact weten waarom de aansluiting niet goed is. Betreft het inhoud, didactiek, leeromgeving, inzet grafische rekenmachine, of een combinatie van deze aspecten? In het afgelopen project NKBW is daarom een onderzoeksagenda voorgesteld om beter te begrijpen wat er op de cruciale dimensies van de aansluiting speelt. Uit de verkennende onderzoeken bij NKBW blijkt wel dat de problemen met name liggen bij het beheersen van bepaalde vaardigheden. De kennis is in de 5 of 6 jaar VO wiskunde wel aangeboden, echter het oefenen en op peil houden van de basisvaardigheden schiet tekort. De onderzoeksagenda is bedoeld om richting te geven aan mogelijke onderzoeksaanvragen en –projecten op het terrein van algebraïsche vaardigheden. Bij dit project beperkt het onderzoek zich tot evaluatie en monitoring. De Onderwijsraad heeft zich in een aantal adviezen over doorstroom en aansluiting gebogen. Daarin is met name geconstateerd dat bij de vakken Nederlands, Engels en wiskunde problemen liggen. Uit het advies Een succesvolle start in het hoger onderwijs, 2008, citeren we het volgende. “De raad wil dat het vwo, het havo, het middelbaar beroepsonderwijs, het hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs samen afspreken wat de aanvangsniveaus zijn voor opleidingen in het hoger onderwijs. Deze ‘afspraak aanvang hoger onderwijs’ wordt uitgewerkt in een geheel van toetsen dat beschikbaar is via internet. Studenten kunnen zelf daarmee precies nagaan of zij over de vereiste basisbagage beschikken en zich, zo nodig, bijscholen. Het initiatief voor de garantie voor een goede inhoudelijke aansluiting via de afspraak aansluiting hoger onderwijs ligt bij de vijf hierboven genoemde partijen, de minister heeft een stimulerende en een kwaliteitsbewakende rol. Tekorten kunnen via zomerscholen worden weggewerkt.” Dit project zal dan ook onder andere een dergelijke collectie toetsen ontwikkelen als resultaat van de convergentie VO en HO. Dit wordt een belangrijk ijkpunt voor beide partijen en kan als startpunt dienen voor de “Afspraak Aanvang Hoger Onderwijs” die de Onderwijsraad bepleit. De kloof tussen VO en HO treden we het beste tegemoet met twee lijnen:  goed aansluitonderwijs: helpen de student de kloof te overbruggen;  goede aansluiting: het verkleinen van de kloof. Aansluitonderwijs wordt gekenmerkt door een grote heterogeniteit in de instroom, qua kennis, vaardigheden en leerervaringen. In het NKBW1-project zagen we een grote diversiteit in de aansluitonderwijstrajecten, terwijl er nog weinig ervaring is wat een effectieve aanpak is. Van vijf aansluitonderwijstrajecten is vastgesteld dat de aanpak effectief is en dat betrokkenen (studenten, docenten en managers) tevreden zijn. Toch blijft er na het aansluitonderwijstraject er nog steeds een deel studenten met de algebraïsche vaardigheden worstelen. Veel docentinzet zou goed zijn voor flexibel aansluitonderwijs, maar er zijn hiervoor juist slechts beperkte middelen. Voor de docent kan inzet van ICT hierbij zeer behulpzaam zijn. ICT biedt tijden plaatsonafhankelijke toegang tot materialen, de mogelijkheid voor maatwerk en van interactie en feedback. Juist bij wiskunde zijn er nu mogelijkheden ontstaan als het kunnen genereren van automatische toetsen, interactie met inhoudelijke feedback, adaptieve toetsen, etc. Een goede oplossingsrichting is dan ook gelegen in de ontwikkeling van een flexibel en open repository voor leermateriaal voor wiskundige vaardigheden, gecombineerd met een vraagbaak voor studenten/scholieren. In NKBW is een start gemaakt met zo’n repository Wizmo.nl. waarin materialen en ervaringen van veel voorgaande projecten gebundeld zijn. Aangezien de ontwikkeling net gereed is, is het nog niet ingezet bij trajecten aansluitonderwijs wiskunde. Naast de ICT-inzet zijn voor goed aansluitonderwijs ook materialen van hoge kwaliteit, beproefde


5

NAP 10.1704

didactische scenario’s en een gemeenschap van docenten VO-HO die de repository gebruiken nodig. Voor het verkleinen van de kloof streven we ernaar dat hetzelfde repository zowel op VO als op HO gebruikt wordt. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Dit bleek ook uit het project Webspijkeren 2, waarin het MathMatch-materiaal gereviseerd moest worden om in het VO ingezet te kunnen worden. Er treedt veel interferentie op met onderwerpen die nog niet behandeld zijn, onbegrip ontstaat vanwege formuleringen die niet bekend zijn, ander variabelengebruik zet leerlingen op het verkeerde been. Belangrijker nog is dat er op dit moment een verschil is in wat het HO als startpunt ziet voor de algebraïsche vaardigheden, en wat het VO als eindpunt ziet. Dit verschil wordt met name helder als we de diverse entreetoetsen van het hoger onderwijs vergelijken met de recent verschenen exittoets VO (zie “Instaptoetsen! Uitstaptoetsen?”, Henk Rozenhart Euclides 83.2, november 2007). Instrumenteel in deze is dus het gezamenlijk creëren van een collectie toetsen algebraïsche vaardigheden die door het VO als eindpunt genomen kan worden, en door het HO als startpunt bij de aansluitonderwijstrajecten. We moeten dit niet zien als een remplaçant voor het eindexamen, want: 1. De toetsen zijn vervolgopleidingspecifiek, en niet bedoeld als algemeen geldend eindpunt. 2. Het betreft slechts een klein deel van de wiskunde, waarover in veel meer detail overeenstemming moet zijn dan bij andere delen; 3. Het betreft “algebraïsche vaardigheden”, een deel dat zich moeilijk laat vangen in generieke eindtermen en dat voorbeeldtoetsen nodig heeft om tot expressie te komen. Wel kunnen we het zien als een serie voorbeeldvraagstukken om eindtermen van het eindexamenprogramma te verhelderen. Hierbij gaat het om de nu geldende termen, maar ook om die voorgesteld worden door de vernieuwingscommissie wiskunde. Door deze vraagstukken te vertalen in diagnostische en oefentoetsen kunnen scholieren zich een goed beeld vormen welke algebraïsche vaardigheden in een gewenste vervolgstudie relevant zijn. Voor de aansluitonderwijstrajecten vormen de toetsen een goed startpunt als entreetoets.


6

NAP 10.1704

3.1.

Doelen

We stellen voor dit project operationele doelen die concrete monitoring vanuit de zgn. SMARTmethodiek toelaten (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebonden). De operationele doelen van dit project zijn 1. Goed aansluitonderwijs wiskunde in HO (18 aansluitonderwijstrajecten) met a. inzet van repository, en b. waar betrokkenen tevreden over zijn; 2. Noodzakelijke verbeteringen aan repository (portaal en content) voor wiskundeaansluiting, die: a. flexibel is met voldoende keuzevrijheid voor studenten en docenten van alle opleidingen; b. content bevat met voldoende i. breedte ten aanzien van onderwerpen en leerstijlen; ii. diepte ten aanzien van interactie en feedback; 3. Implementatie ijkpunt algebraïsche vaardigheden voor VO en HO met behulp van een collectie toetsen a. inzet van de toetsen voor oefenen en diagnostiek in twintig VO-scholen in wiskundeonderwijs; b. inzet van de toetsen als startpunt voor de HO-aansluitonderwijstrajecten; c. creëren van draagvlak van deze toetsen bij docenten en scholieren/studenten uit VO en HO. 4. Inzicht geven aan betrokkenen en maatschappij in: a. de trendontwikkeling; b. “Evidence Base” van de verschillende aanpakken. Voor het beoogde effect van vermindering van uitval en vertraging bij de studie streven we naar 10% vermindering over de tweejarige projectperiode van uitval en vertraging bij het 1ste wiskundevak. Ten aanzien van de operationele doelen zijn de belangrijkste effecten: 1. Brede implementatie van goed aansluitonderwijs wiskunde in HO (18 aansluitonderwijstrajecten) op basis van gebruik repository en good practices Indicatoren: a. 70% van studenten die 1ste jaar halen heeft geen groot probleem t.a.v. algebraïsche vaardigheden. b. Van studenten, docenten, managers is 70 % is tevreden over het aansluitonderwijs. 2. Breed gedragen convergentie VO en HO over het onderwerp algebraïsche vaardigheden. Indicatoren: a. 70% van VO en HO docenten staat achter de ijktoetsen als eindpunt VO en startpunt HO; instemming van Nederlandse Vereniging van Wiskunde Leraren en Koninklijk Wiskundig Genootschap; instemming van WisBase-docentennetwerk b. In twintig VO-scholen en 18 HO-aansluitonderwijstrajecten worden deze toetsen ook als zodanig gebruikt; 3. Inzicht in de wiskundeaansluitingproblematiek bij betrokkenen en maatschappij in met name de trendontwikkeling en “Evidence Base” van de verschillende aanpakken ten aanzien van aansluiting wiskunde. Indicator: a. Enquête onder VO-docenten, HO-docenten, managers en beleidsmakers over het belang van de monitoring: streefdoel 70% vindt het zinvolle informatie.


7

NAP 10.1704

3.2.

Resultaten

Het project richt zich op de volgende resultaten: 1. Werkpakket 1: aansluitonderwijs wiskunde in HO in 18 trajecten a. Plan met huidige status en verbeterdoelen b. Uitgevoerde Verbeteringen c. Rapportage met evaluatie en effectbepaling d. Good Practices, breed geëtaleerd e. Professionalisering andere docenten 2. Werkpakket 2: repository (portaal en content) voor wiskundeaansluiting, die: a. Inventarisatie huidige status en gebruikerswensen b. Specificatie verbeteringen portaal en content c. Uitgevoerde verbeteringen d. Evaluatie e. Aanbevelingen verdere ontwikkeling f. Implementatie Business Model 3. Werkpakket 3: ijkpunt algebraïsche vaardigheden voor VO-HO a. een collectie toetsen b. plan voor inzet van de toetsen voor oefenen en diagnostiek in twintig VO-scholen in wiskundeonderwijs; c. medeneming inzet van de toetsen als startpunt voor de HOaansluitonderwijstrajecten bij 1.a; d. Enquête over deze toetsen bij docenten en scholieren/studenten uit VO en HO. e. Uitwisselingsbijeenkomsten in het kader van disseminatie en professionalisering 4. Werkpakket 4: inzicht geven aan betrokkenen en maatschappij in: a. monitor met effectrapportage, trendontwikkeling en “Evidence Base” van de verschillende aanpakken. Voor dit project zijn de volgende indicatoren gedefinieerd: 1. 10% vermindering over de tweejarige projectperiode van uitval en vertraging bij het 1ste wiskundevak. 2. 70% van studenten die 1ste jaar halen heeft geen groot probleem t.a.v. algebraïsche vaardigheden. 3. Van studenten, docenten, managers is 70 % is tevreden over het aansluitonderwijs. 4. 70% van VO en HO docenten staat achter de ijktoetsen als eindpunt VO en startpunt HO; instemming van Nederlandse Vereniging van Wiskunde Leraren en Koninklijk Wiskundig Genootschap; instemming van WisBase-docentennetwerk 5. In twintig VO-scholen en 18 HO-aansluitonderwijstrajecten worden deze toetsen ook als zodanig gebruikt; 6. Enquête onder VO-docenten, HO-docenten, managers en beleidsmakers over het belang van de monitoring: streefdoel 70% vindt het zinvolle informatie.


8

NAP 10.1704

3.3.

Projectorganisatie

De projectorganisatie bestaat uit een aantal onderdelen 





Stuurgroep, die de “probleemeigenaren” vertegenwoordigt en die bestuurlijke borging biedt voor het project. Stuurgroepleden zijn o Kees de Groot, onderwijsdirecteur Exacte Wetenschappen, FNWI, UvA (voorzitter); o Paul Rullman, CvB-lid TUD, Emerge; o Henk Hanson, opleidingsdirecteur Natuurwetenschap en Techniek, RUG; o Marthie Meester, directeur Hogeschool Toegepaste Natuurwetenschappen, Fontys. o Petra Verhoeckx, rector Fons Vitae lyceum; Adviesraad, waarin belangrijke partijen uit het VO en HO veld vertegenwoordigd zijn. Gevraagd zullen worden o Vernieuwingscommissie wiskunde (cTWO); o Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren (NVvW); o Platform Bèta en Techniek (PBT); o Interstedelijk Studentenoverleg (ISO); o Landelijk Aktiecomité Scholieren (LAKS); Klankbordgroep per instelling, waarin beslissers, voor het project belangrijke personen en de contactpersoon voor de instelling zijn opgenomen. De klankbordgroep heeft de functie om per instelling de structurele implementatie optimaal te borgen.

De rol van de contactpersonen bij de instelling is dat zij het werk bij de instelling beleggen en verantwoording dragen voor de financieel-administratieve planning en verantwoording. Bij de mensen die in het project werken, maken we onderscheid tussen  Kernteam met daarin de werkpakketleiders en de projectleider;  Coördinatoren per instelling;  Volledige projectteam. Om het werk aan het project te structuren is het opgedeeld in vier werkpakketten, met daarnaast een vijfde werkpakket projectmanagement. De werkpakketten zijn: A. Aansluitonderwijs HO: gericht op daadwerkelijk gebruik bij trajecten van wiskundeaansluitonderwijs, hieronder valt de realisatie van een productieversie van de portal Wizmo, uitbreiding en kwaliteitsborging van beschikbare content, en het stimuleren van gebruik van Wizmo en content bij instellingen B. Repository: in dit werkpakket wordt remediërend hoogwaardig interactief studiemateriaal Wiskunde vervaardigd en ontsloten, C. Convergentie toetsen VO-HO: in dit werkpakket worden de activiteiten ondernomen zoals het afstemmen en dichter bij elkaar brengen van toetsen, uitwisselingsbijeenkomsten VOHO, overleg met partijen in de betrokken onderwijsvelden; D. Monitoring: Hierin staat het volgen van de vooruitgang centraal, waarbij ook aandacht is voor kwantitatieve als kwalitatieve effecten en patronen; E. Projectmanagement: Hierin is ondergebracht projectleiding, projectmonitoring, afstemming met derden, administratie, juridische zaken w.o. licenties. WP-1 WP-2 WP-3 WP-4 WP-5

Aansluitonderwijs HO Repository Convergentie toetsen VO-HO Monitoring Projectmanagement

Evert van de Vrie Hans Cuypers Henk van der Kooij Dirk Tempelaar Leendert van Gastel

OU TU/e UU UM UvA

De werkpakketten worden elk getrokken door een werkpakketleider. De vier werkpakketleiders vormen samen met de projectleider het kernteam voor het project. Het kernteam komt


9

NAP 10.1704

tweewekelijks bij elkaar met face-to-face of afstandsvergaderingen. Het heeft een initiërende en monitorende rol voor het project. Het volledige projectteam komt aan het einde van elke fase bij elkaar. Het project wordt met een kick-off bijeenkomst gestart. Bij alle werkpakketten worden vier fases gehanteerd: september – december 2008

definitiefase

januari – juni 2009

ontwikkelfase

juli 2009 – februari 2010

uitvoeringsfase

maart – juni 2010

afrondingsfase


10

NAP 10.1704

4.

Verslag Werkpakketten

4.1.

Verslag Werkpakket 1 Onderwijsprojecten

Het doel is goed aansluitonderwijs wiskunde in HO (18 aansluitonderwijstrajecten) met inzet van repository, en waar betrokkenen tevreden over zijn. Indicatoren zijn 1. 70% van studenten die 1ste jaar halen heeft geen groot probleem t.a.v. algebraïsche vaardigheden. 2. Van studenten, docenten, managers is 70 % is tevreden over het aansluitonderwijs. Instelling Fontys Hogeschool Zuyd Haagse Hogeschool OU, NW OU, Inf Rijksuniversiteit Groningen Radboud Universiteit, exact Radboud Universiteit, sociale wetenschappen TU Delft TU Eindhoven Universiteit Leiden Universiteit Maastricht Universiteit Twente Universiteit Utrecht, Economie Universiteit Utrecht, Scheikunde Uva, Exact Uva, Economie VU

Projectleider Hub Wedershoven Jan Beumers Ron van Neijhof Kees de Jong Joop de Kraker Rob Form Jan Timmerman Leon Tolboom

e-mailadres projectleider [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Guido Swart

[email protected]

Kees van Eekelen

[email protected]

Wim Caspers Hans Cuypers Peter Kop Dirk Tempelaar Jan Kees van Ommeren Yolanda Grift

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Annik van Keer

[email protected]

Chris Zaal

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Dick Kerver Laura Hak

In de Onderwijsprojecten worden de materialen (digitale leermaterialen en toetsen) die elders binnen het project worden ontwikkeld ingezet om aansluitonderwijs te ontwikkelen en aan te bieden. In de Onderwijsprojecten wordt dus concreet onderwijs verzorgd voor studenten aan hogescholen en universiteiten. Binnen de Onderwijsprojecten worden ook gegevens verzameld om onderzoek te kunnen doen naar de resultaten en effecten.

Overzicht van de onderwijsprojecten In totaal zijn 18 onderwijsprojecten uitgevoerd. In onderstaande tabel staan ze alle met enkele kenmerken vermeld. Instelling / opleiding

Opzet van de onderwijsactiviteiten

Gebruikte onderwijsmaterialen


Aantal studenten dat

Achtergrond van de studenten

11

NAP 10.1704

in het implementatieproject Fontys Hogescholen / Applied Sciences, Technische Natuurkunde

bereikt wordt

Ingangstoets Instructiegroepen Zelfstudie Eindtoets

Wiskunde vragenbank NKBW-toetsen

200

Mbo Havo (NG, NT)

Schriftelijk materiaal Online toetsen

30

Mbo Havo (NT)

Ingangstoets Werkcolleges Eindtoets

Hogeschool Zuyd / Netwerk Infrastructuur Design, Informatica, Technische informatica

Ingangstoets Werkgroepen Zelfstudie Eindtoets

Schriftelijk materiaal NKBW-toetsen Wizmo materialen

100

Mbo Havo (NT)

Open Universiteit Nederland/ Informatica

Voorkennistoets Opfrisonderwijs op deelonderwerpen Hertoetsen op deelonderwerpen

Digitale toetsen Online studiemateriaal

50

Zeer uiteenlopend

Digitale studiemateriaal

45

Zeer uiteenlopend

Toets Opfrisonderwijs Toets Opfrisonderwijs Toets

Maple TA toetsen Nieuw ontwikkelde materialen in Wizmo

250

Vwo

Radboud Universiteit / Exacte wetenschapen

Diagnostische toets Zelfstudie Eindtoets

Eigen onderwijsmaterialen, ook beschikbaar via Wizmo NKBW-toetsen

85

Vwo

Radboud Universiteit / Sociale wetenschappen

Diagnostische toets Zelfstudie Eindtoets

Eigen onderwijsmaterialen, ook beschikbaar via Wizmo NKBW-toetsen

400

Vwo

TU Delft

Instaptoets (3TU) Opfrisonderwijs Eindtoets

Schriftelijk en online materiaal NKBW-toetsen

1200

Vwo (NG, NT) Hbo

Online studiemateriaal NKBW-toetsen

1000

Vwo (NG, NT)

Instaptoets Herstelonderwijs eindtoets

Maple TA toetsen NKBW toetsen

100

Vwo

Universtiteit Leiden

Entreetoets Opfriscursus met aandacht voor cognitieve schema’s

Powerpoints Oefenmateriaal Weblectures

50

Vwo

Universiteit Maastricht

Online

Aleks

Haagse Hogeschool / Technische informatica

Open Universiteit Nederland/ Milieuwetenschappen

Introductielessen deelnemers Voorbereidingscursussen Natuurkunde, Scheikunde en Biologie

Rijksuniversiteit Groningen

TU Eindhoven/ bacheloropleiding Wiskunde en informatica

Instaptoets (3TU) Zelfstudie met begeleiding Eindtoets

Universiteit Twente/ bacheloropleiding Elektrotechniek


1000

Vwo en

12

NAP 10.1704

zomercursussen Instaptoets

MathXL NKBW toetsen

buitenlandse studenten

Universiteit Utrecht/ Economie

NKBW toetsen Online studiemateriaal (DWO)

350

Pre-toets Remediëring op werkcolleges Post-toets

Digitale wiskunde omgeving NKBW toetsen

90

Vwo (NT, NG) Hbo

Opfriscolleges Entreetoets oefensessies Eindtoets

NKBW toetsen via Maple TA

200

Vwo

Universiteit van Amsterdam / Economie

Instaptoets Wekelijkse deeltoetsjes Eindtoets

NKBW toetsen Maple TA toetsen

500

Vwo

Vrije Universiteit/ Bewegingswetenschappen

Cursus basiswiskunde met zelftesten Tentamen

Maple TA toetsen Schriftelijk materiaal

100

Vwo

Universiteit Utrecht/ Scheikunde

Universiteit van Amsterdam / Natuurwetenschappen wiskunde informatica

Entreetoets Wiskundepracticum Exittoets

Vwo en buitenlandse studenten

figuur 1‐ overzicht van implementatieprojecten van NKBW Van alle NKBW-implementatieprojecten zijn afzonderlijke rapportages beschikbaar. Die konden niet in deze eindpublicatie worden opgenomen maar zijn beschikbaar via de website www.nkbw.nl. Via de NKBW2-onderwijsprojecten zijn uiteindelijk bijna 6.000 studenten actief aan de slag gegaan met het verbeteren van hun wiskundekennis. Daarmee heeft het NKBW2project een grote impact gehad op het hoger onderwijs in Nederland en het bestrijden van de ‘wiskunde aansluit problematiek’.

Verschuivingen/vertragingen Uit de rapportages blijkt dat er in een beperkt aantal gevallen sprake is van verschuivingen in de doelstellingen ten opzicht van de eerder ingediende Onderwijsprojectplannen en enkele kleine vertragingen: - Op de Hogeschool Zuyd is men na de start van het Onderwijsproject geconfronteerd met een instellingsbrede aanpak van dezelfde problematiek; uiteraard zijn dan aanpassingen nodig en enige vertraging onafwendbaar. Het resultaat kan echter extra positief zijn door een groter draagvlak. - Bij de Open Universiteit Nederland / Natuurwetenschappen wordt nu gemikt op een andere doelgroep dan eerder beoogd. Door het starten van ‘Voorbereidingscursussen’ is afstemming van het aansluitonderwijs hierop relevanter dan op de oorspronkelijk beoogde doelgroep. Ook hier geldt dat de verschuiving uiteindelijk een positief effect kan hebben. - Op de Vrije universiteit is de curriculumplanning gewijzigd, zodat er meer ruimte komt voor het aansluitonderwijs; ook hier een wijziging in gunstige zin. - Aan de Universiteiten van Leiden, Nijmegen en Twente zijn vertragingen opgetreden. In Leiden zijn ‘de studenten uit beeld geraakt’, hetgeen vraagt om een heroriëntatie van het project en in Twente had men gebruik willen maken van Wizmo-materialen, maar omdat die niet tijdig beschikbaar zijn, moet men tijd steken in het zelf ontwikkelen van leermaterialen. In Nijmegen liep de rapportage achter op de feitelijke gang van zaken in verband met een niet opgevulde vacature. Overall kan gesteld worden dat vertragingen beperkt zijn en dat de verschuivingen waarschijnlijk leiden tot betere projectresultaten en/of inbedding in de organisatie.


13

NAP 10.1704

Verduurzaming Het NKBW2-project heeft een bijdrage willen leveren aan het tegenaan van de aansluitproblematiek tussen middelbaar en hoger onderwijs bij het wiskunde onderwijs. De problematiek bestond al voor aanvang van het project en is bij afsluiting ook nog niet opgelost. Door middel van het NKBW2-project hebben vele instellingen extra activiteiten kunnen ondernemen bij de inspanningen die ze toch al pleegden om de aansluitproblematiek te bestrijden. De resultaten van het NKBW2-projecten kunnen dan ook verder duurzaam worden geïmplementeerd bij de diverse instellingen. Hieronder geven we aan op welke wijze dat plaats zal vinden. Fontys Hogescholen Voortzetting van activiteiten en inzet bij nieuwe opleidingen. Afstemming met ROC in regio. Haagse Hogeschool Voortzetting van activiteiten. Vak Basisvaardigheden is vast opgenomen in propedeuseprogramma. Hogeschool Zuyd Consequente inzet van entree- en exittoetsen en aansluitonderwijs. Uitbreiding met nieuwe faculteiten en invoering van basisvak wiskunde. Open Universiteit Nederland/ Informatica Voortzetting van aanbieden van voorkennistoetsen en bijspijkermateriaal voor reguliere toetsen. Aanbieden van voorbereidingscursussen en voortentamens wiskunde aan alle studenten in Nederland die een deficiëntie hebben om toegelaten te worden tot opleidingen met toelatingseisen. Rijksuniversiteit Groningen Vak basisvaardigheden wiskunde blijft in regulier onderwijsprogramma. Andere opleidingen (Informatica, Kunstmatige intelligentie, Technische bedrijfskunde) nemen aanpak over. Radboud Universiteit / Exacte wetenschapen Aanpak wordt voortgezet. Andere opleidingen (Biologie, Scheikunde, Informatica) nemen methode over. Radboud Universiteit / Sociale wetenschappen Aanpak wordt voortgezet. Andere opleidingen (Psychologie) nemen methode over. TU Delft Bij enkele opleidingen waar curriculumherziening plaatsvond, wordt het aansluitonderwijs geheel geïntegreerd met het reguliere onderwijs. Andere opleidingen zetten aanpak voort. TU Eindhoven Uitbreiding van aansluittraject tot alle eerstejaars van TUE, onder andere met inzet van wiskunde coaches. Universiteit Leiden Opfriscursus wordt ook volgende jaren blijvend aangeboden. Universiteit Maastricht Voortzetting van de activiteiten. Universiteit Utrecht / Economie Voortzetting van de activiteiten met verdere implementatie van online leermaterialen uit de Digitale wiskunde omgeving (DWO). Universiteit Utrecht / Scheikunde


14

NAP 10.1704

Voortzetting van de activiteiten en opzet van zomerschool. Universiteit van Amsterdam / Natuurwetenschappen wiskunde informatica Voortzetting van de activiteiten en integratie in reguliere curriculum bij komende herzieningen van curricula. Universiteit van Amsterdam / Economie Wens tot voortzetting van activiteiten, maar dit staat onder druk, vanwege beperkingen op inzet capaciteit. Vrije Universiteit Doorontwikkeling van leeromgeving voor wiskunde bijspijker traject, als onderdeel van reguliere programma.

Deliverables Alle deliverables zijn opgeleverd, behalve A5, onderdeel “Good Practices”. Dit laatste is onderdeel van het inhoudelijke eindrapport. Naar verwachting wordt dit in september afgerond. Ten aanzien van A6 is na de tegenvallende belangstelling voor de eerste workshop afgezien van de organisatie van een tweede workshop. Deliverabe

Type

Doc Doc Doc

OU OU OU

A4 A5

Onderwijsprojectplannen + reviews Evaluatierapporten Repository Rapportages met gegevens uit onderwijsprojecten ten behoeve van monitor Onderwijsprojectrapportages Publicaties en presentaties

OU OU

A6 A7

Workshops Duurzaamheidplan per instelling

Doc Doc / bijeenkomsten Bijeenkomsten Doc

A1 A2 A3

Trekker

OU OU

Fase1

Fase2

Fase3

Fase4

x x x x

x x

x x

x x

x x

Plan Good Practices Binnen het NKBW2-project zullen enkele Onderwijsaansluitprojecten als ‘Good practice’ worden gedocumenteerd. Veel van de onderwijsprojecten verlopen prima, en hebben goede resultaten, dus er zal een selectie gemaakt moeten worden. Criteria: - succesvol project - enthousiaste docenten/organisatie - zowel universiteiten als hbo’s in selectie - zowel exact als niet-exact in selectie - verschillende onderwijsvormen in selectie (zelfstudie, werkgroepen, zomercursus, …) - behoorlijke aantallen deelnemende studenten - gebruik van NKBW-toetsen Selectie: - Universiteit Maastricht (economie, zomercursus, vrijwillige deelname) - Hogeschool Zuyd I/TI (hogeschool, open onderwijsvorm) - Rijksuniversiteit Groningen (strakke aansturing, verplichte opzet met werkgroepen) - UvA – Economie (veel tussentijdse toetsen) - Radboud Universiteit – Exact (geautomatiseerde verwerking, bonuspunten, online bijspijkeren) Organisatie


15

NAP 10.1704

-

-

Resultaat moet een beschrijving per onderwijsproject zijn van ongeveer 2 A4-tjes; mooi te drukken op flyers, zo mogelijk met wat fotomateriaal erbij Klaar uiterlijk 1 maart 2010, maar zo mogelijk eerder, zodat materiaal ingezet kan worden op Surf onderwijsdagen (nov 2009), NKBW-bijeenkomst ( 15 december 2009) en bij workshops in maart 2010 Auteur neemt kennis van documenten, interviewt/bezoekt de projecten en schrijft stuk Resultaat moet ook geschikt zijn / ingevoerd kunnen worden bij Surf-good practices (http://www.surfspace.nl/nl/GoodPractices/pages/overzicht.aspx)

Inhoud - Probleem dat aangepakt moet worden - Opzet van onderwijs, gebruik van middelen - Resultaten - Perspectief op verdere inzet en doorontwikkeling


16

NAP 10.1704

4.2.

Verslag Werkpakket 2: Repository

Het doel is de noodzakelijke verbeteringen aan te brengen aan repository (portaal en content) voor wiskundeaansluiting. Het repository moet voldoende keuzevrijheid voor docenten en eventueel studenten van alle opleidingen bieden, en content bevatten met voldoende breedte in onderwerpen en voldoende interactie en feedback. Het werkpakket 2 kan onderverdeeld worden in twee delen: 1. 2.

De software ontwikkeling aan de portaal Wizmo.nl Contentaanbod en contentontwikkeling.

We beschrijven de voortgang van deze twee delen afzonderlijk.

Software ontwikkeling Wizmo.nl Voortgang Versie 1.1 van Wizmo is momenteel in gebruik. Van de onderliggende repository software Hive is een nieuwe versie verschenen. De update naar deze nieuwe versie is onderzocht en getest. In de testomgeving van Wizmo is de nieuwe versie van Hive nu in gebruik. Er treden een aantal problemen op die geïnventariseerd zijn en waar mogelijk verholpen. Verschillende scenario's zijn onderzocht om ook na de projectperiode het gebruik van de repository te waarborgen. Hieruit is naar voren gekomen dat een aansluiting van wizmo bij het wikiwijs project het meest voor de hand ligt. Als gevolg hiervan is de verdere ontwikkeling van wizmo op een lager pitje gekomen. De metadata uit wizmo.nl is aangeleverd aan wikiwijs en wordt momenteel ingevoerd in wikiwijs. Bij de in gebruikname van het HO-gedeelte van wikiwijs komen de leerobjecten uit wizmo ook via wikiwijs beschikbaar. Deze ingebruikname is gepland op 1 September, 2010.

Contentaanbod en contentontwikkeling Tijdens de uitvoeringsfase is de content van de ontwikkelaars binnen het project op verschillende plekken gebruikt. De feedback die de gebruikers hebben geleverd is verwerkt. Tevens is verder gewerkt aan de verbetering en uitbreiding van de collecties interactieve materialen. We beschrijven de voortgang per partner. Voortgang en planning van de content-ontwikkelaars Universiteit Utrecht Informatica De taak van de UU binnen het NKBW project was het verder uitbreiden van het raamwerk voor het geven van feedback aan studenten die interactieve opgaven maken. In het eerdere Surf project `Intelligente feedback' heeft de UU samen met de TU/e en de TUD een raamwerk ontwikkeld waarmee we studenten die wiskunde opgaven maken in interactieve omgevingen gedetailleerde feedback kunnen geven, zoals wat een mogelijke volgende stap is, hoe een opgave opgelost wordt, en of er een veelvoorkomende fout is gemaakt. Binnen het NKBW project is gewerkt aan:


17

NAP 10.1704

• de integratie van ons raamwerk met andere systemen, zoals de Digitale Wiskunde Omgeving (DWO) van het Freudenthal Instituut, en MathDox van de TU/e • de uitbreiding van de verzameling opgaven waarvoor we feedback kunnen geven • het publiek beschikbaar stellen van ons raamwerk • en het presenteren van ons werk op verschillende manieren Integratie Het raamwerk wordt gebruikt door andere systemen om feedback aan studenten te geven. De interactieve wiskunde-omgevingen MathDox, de DWO, en ActiveMath (Saarbrücken) gebruiken ons raamwerk om feedback te geven aan studenten. Om de integratie met andere systemen te ondersteunen, bieden we verschillende zogenaamde `services' aan. De diagnose service is een geavanceerde service die een stap van een student analyseert, en van feedback voorziet. Deze feedback varieert van: `je hebt een goede stap gemaakt', of je hebt een veelvoorkomende fout gemaakt', tot `je hebt niets gedaan in je stap'. De rulesinfo service geeft de omgeving informatie over welke regels een student kan gebruiken om een oplossing te construeren. In totaal hebben we ruim tien services ontwikkeld.

In het kader van de integratie met de DWO omgeving is er een methode ontwikkeld om aanvullende informatie door te geven die kan worden getoond tijdens een afleiding. Voorbeelden hiervan zijn: • • •

de waarde van de discriminant bij het toepassen van de abc-formule de substitutie die wordt gebruikt om een hogere-graads vergelijking op te lossen de voorwaarden die gecontroleerd moeten worden bij een gebroken vorm

Opgaven De afgelopen jaren hebben is hard gewerkt aan het uitbreiden van de verzameling opgaven waarop we feedback kunnen geven. Deze uitbreidingen bestaan uit het definiëren van het domein waarop de opgaven worden gespecificeerd, en de strategie waarmee de opgaven opgelost worden. We kunnen nu feedback geven bij het oplossen van de volgende opgaven: • • • • • • •

lineaire vergelijkingen kwadratische vergelijkingen hogere-orde vergelijkingen ongelijkheden exponenten (gebroken, negatieve, ...) vereenvoudigen polynomen factoriseren gebroken vergelijkingen

Naast deze lijst zijn er nog wat kleinere domeinen waarop we feedback kunnen geven. In de komende paar maanden zullen we nog strategieën ontwikkelen voor wortelvergelijkingen, logaritmische vergelijkingen, exponentiële vergelijkingen, en differentiëren. Daarmee dekken we het grootste deel af van de onderwerpen die in de DWO applets aan bod komen. Release De code is publiekelijk beschikbaar gesteld onder een GPL licentie op hackage: http://hackage.haskell.org/package/ideas. Disseminatie We hebben ons raamwerk en de mogelijkheden daarvan op verschillende fora onder de aandacht gebracht. We hebben een aantal artikelen gepubliceerd:


18

NAP 10.1704

Bastiaan Heeren, Johan Jeuring, and Alex Gerdes. Specifying rewrite strategies for interactive exercises. In Mathematics in Computer Science 3(3), 349-370, 2010. Bastiaan Heeren and Johan Jeuring. Adapting Mathematical Domain Reasoners. To appear in Proceedings MKM 2010, the 9th International Conference on Mathematical Knowledge Management, LNCS, Springer, 2010. Bastiaan Heeren and Johan Jeuring. Canonical Forms in Interactive Exercise Assistants. In Jacques Carette, Lucas Dixon, Claudio Sacerdoti Coen, and Stephen M. Watt, editors, Proceedings Calculemus/ Mathematical Knowledge Management 2009, LNAI 5625, pages 325 - 340, 2009, © Springer-Verlag. Daarnaast hebben we ons werk gepresenteerd bij het CITO (24 november 2009), en op het informatica onderwijs en innovatie symposium OU (7 juni 2010). De strategieën zijn becommentarieerd door middelbare school docenten, en via de DWO getest met honderden leerlingen. In de eerste helft van 2010 hebben onze services meer dan 20.000 hits gehad. Het onderzoek wordt genoemd in de VSNU valorisatie publicatie `de kracht van kennis', als een van de `prachtige voorbeelden van succesvolle toepassingen van wetenschap in de praktijk', zie http://www.vsnu.nl/Media-item/De-kracht-van-kennis-the-power-of-knowledge.htm Ieder half jaar beschrijven we de vorderingen van ons raamwerk in het `Haskell Communities and Activities Report', zie http://www.haskell.org/communities/ Universiteit Utrecht Freudenthal Instituut Binnen het Freudenthal Instituut wordt gewerkt aan de Digitale Wiskunde Omgeving (DWO). De werkzaamheden binnen het project zijn afgerond. Resultaten zijn te vinden op http:://www.fi.uu.nl/dwo/nkbw http://www.fi.uu.nl/dwo/sk http://www.fi.uu.nl/dwo/nkbw De faculteit Scheikunde van de UU en Economie van de VU maakten gebruik van de modules ontwikkeld via de DWO. De faculteit UU economie maakte/arrangeerde zelf content mbv de dwo auteursomgeving op basis van bestaande modules. Deze modules zijn te vinden op http://www.fi.uu.nl/dwo/ec (een account is nodig). In de resterende periode van het NKBW2 project wordt gewerkt aan de metadatering van de nieuwe content en het beschikbaar stellen van de huidige content. Technische Universiteit Eindhoven Aan de technische universiteit wordt MathDox ontwikkeld, een software systeem voor interactieve wiskunde. Gedurende de afgelopen project periode werden enkele verbetering aan de software doorgevoerd. Ook werd de content uitgebreid en verbeterd. Deze content is terug te vinden in de leeromgevingen Wortel TU/e (http://wortel.tue.nl). Onlangs is ook de site WISTU/e www.wistue.nl geopend. Via deze site worden de aankomende eerstejaars in staat gesteld mbv NKBW- en 3TU-toetsen


19

NAP 10.1704

hun kennis te testen en wordt hen oefenmateriaal aangeboden om deze kennis zo nodig bij te spijkeren. De site WISTU/e is onderdeel van het Experience Mathness project dat opgezet is naar het model van de NKBW-aansluitprojecten. Ook wordt binnen het SURF project TELMME (http://www.telmme.nl) content ontwikkeld, die voor NKBW van belang is. Deze content zal ook binnen NKBW beschikbaar worden gesteld. Er is verder gewerkt aan een nieuwe service voor de toetsen uit NKBW. Via een webserver wordt het mogelijk gemaakt om uit een database van toetsvragen een toets samen te stellen. Deze toets kan dan online bekeken en aangepast worden en vervolgens geprint. In het komend kwartaal wordt de verdere ontwikkeling van deze service doorgevoerd. Hiermee wordt de database van toetsopgaven ontwikkeld in WP3 ontsloten. Verschillende presentaties zijn gegeven en papers zijn verschenen waarin het werk binnen en gerelateerd aan NKBW2 wordt beschreven. Disseminatie Papers (with J.W. Knopper and H. Sterk) Mess: Exercises in MathDox , Electronic proceedings of the JEM-meeting, Aachen 2009. (with G. Corbalan and F. Paas) Computer-Based Feedback in Linear Algebra: Effects on Transfer Performance and Motivation, to appear in Computers & Education, 2010 Hans Cuypers, Jan Willem Knopper and Maxim Hendriks: Interactive geometry inside MathDox, http://cermat.org/i2geo2010/info/info/contributions.html Disseminatie Voordrachten Hans Cuypers Interactive geometry inside MathDox July, 2, I2Geo conference, Hluboká nad Vltavou (Czech Republic). Hans Cuypers WWW: Wiskundematerialen, Wizmo en Wikiwijs June 16, Utrecht, Afsluiting NKBW2 Hans Cuypers Technology enhanced Learning of Mathematics April 15, Opening AMI, TU Delft Universiteit van Amsterdam De universiteit beheert en ontwikkelt MathMatch, een collectie MapleTA opgaven. De collectie is te vinden op http://www.mathmatch.nl. In de afgelopen projectperiode is deze collectie gebruikt door verschillende onderwijsprojecten uit WP1. De UvA heeft voor de beschikbaarheid gezorgd. Deze content is verbeterd en uitgebreid. De collectie is aangepast aan de tweede editie van het boek basiswiskunde van Van der Craats en Bosch. De nieuwste versie is te vinden op http://amaple.science.uva.nl:8081/classes/bbw2/ .


20

NAP 10.1704

Het huidige materiaal in MathMatch wordt vervangen door dit nieuwe materiaal. De metadata in Wizmo die hier betrekking op heeft is geupdate. Technische Universiteit Delft De Technische Universiteit Delft ontwikkelde een op Mathematica gebaseerde leer- en oefenomgeving Lineaire Algebra. Binnen deze omgeving ontvangen de gebruikers automatisch gegenereerde feedback op (deel-) oplossingen van vraagstukken. De ontwikkeling van de software is afgerond. De TUD software is te vinden op http://graphics.tudelft.nl/LAsystem/.

Deliverables Alle deliverables zijn opgeleverd.

B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 B12 B13

Deliverable

Type

Trekker

Fase1

Specificatie en prioritering van functionaliteiten van Wizmo Functionele en technische documentatie Wizmo versie 1.0 Wizmo versie 1.0 Evaluatierapporten Wizmo versie 1.0

Doc

TU/eUVA UVA

x

Functionele en technische documentatie Wizmo versie 2.0 Inventarisatie content aanbod en planning contentontwikkeling Planning opname van andere repositories in Wizmo Verslag ontwikkeling en gebruikerstests van Wizmo Overzicht van ontwikkelde content Overzicht van via Wizmo ontsloten cotent Overzicht Evaluaties Workshop /symposium “Het creëren en gebruiken van Interactieve content” Overzicht gebruik interactieve content

Doc

UVA TU/eUVA UVA

Doc

TU/e

x

Doc

x

Doc

TU/eUVA TU/e

Doc Doc

TU/e TU/e

Doc Workshop symposium Doc

TU/e TU/e

x x

TU/e

x

Doc Applicatie Doc


Fase2

Fase3

Fase4

x x x x

x x x

21

NAP 10.1704

4.3.

Verslag Werkpakket 3: Convergentie Toetsing

[Oude tekst, wordt nog aangepast] Werkpakket 3 heeft als belangrijkste streven het komen tot een toets die vanuit het VO wordt gezien als haalbaar en door het HO als afdoende. Er worden drie soorten toetsen ontwikkeld voor verschillende trajecten: - vwoA-WO economie - vwoB-WO Natuurwetenschappen en Techniek - havoB-HBO Techniek De discussie over - en de resultaten die worden behaald bij - deze toets zal naar verwachting een goede basis vormen voor een voortgaand proces van onderlinge afstemming tussen VO en HO op het gebied van beheersing van algebraïsche vaardigheden. Voortgang In de periode september 2009 - maart 2010 zijn de belangrijke activiteiten geweest: 1. afname van de instaptoets bij de start van het studiejaar 2009-10 op een aantal instellingen voor HO, begin september 2009 2. afname van de eindtoets na het doorlopen van een onderwijstraject in het HO, varierend per instelling tussen eind september en begin november 2009 3. afname van de in het HO gebruikte eindtoets in het VO, in de maanden februari en maart 2010. Ad 1. Natuurwetenschappen en techniek in het WO: In totaal zijn ruim 1600 studenten, verdeeld over negen opleidingen, getoetst. De resultaten per instelling zijn weergegeven in bijlage A. De resultaten zijn niet zo goed onderling vergelijkbaar vanwege de verschillende manieren waarop de toetsen zijn aangeboden. Er waren twee versies: gemengd (open en gesloten vragen) en volledig multiple choice (in het overzicht aangegeven met MC); op de UvA werd eerst een korte opfriscursus aangeboden voordat de toets werd afgenomen en in Groningen kregen studenten 70 minuten de tijd. Twee constateringen zijn wel mogelijk; beide zijn ook tamelijk logisch: - wiskundestudenten scoren gemiddeld het hoogst, scheikundestudenten het laagst - een korte opfriscursus helpt bij een aantal onderdelen. Economie in het WO: Hier hebben drie instellingen een toets gebruikt, met in totaal 1700 studenten. De resultaten zijn in bijlage B weergegeven. Ook hier geldt dat de onderlinge vergelijkbaarheid moeilijk is. In Maastricht is de engelstalige multiple choice toetsversie afgenomen onder een populatie die zeer divers is: studenten (binnenen buitenland) afkomstig van veel verschillende vooropleidingen. In Amsterdam is de toets afgenomen met maple TA, terwijl in Utrecht de papieren toets is voorgelegd aan de studenten. Aangenomen dat de populaties van Utrecht en Amsterdam vergelijkbaar zijn, kan voorzichtig worden geconstateerd dat het afname-instrument een rol speelt. Bij een aantal opgaven scoren de studenten uit Utrecht significant hoger dan in Amsterdam. Dat betreft vragen waarbij een expressie of formule moeten worden gegeven. In Maple vergt dat een strikte volgorde van invoeren. Natuurwetenschappen en Techniek HBO: Bij drie instellingen is de toets afgenomen bij in totaal 182 studenten. De trieste waarheid is dat er slechts 1 vraag van de 18 door meer dan de helft van de studenten goed werd beantwoord. Het probleem ligt daar voor een deel bij het feit dat instromers vanuit het mbo geen wiskundige vooropleiding hebben die gelijkwaardig is aan havo B, maar ook de resultaten van de havo instromers is, op een enkel individu na, absoluut onvoldoende. Ad 2.


22

NAP 10.1704

De resultaten zijn nog steeds niet in zodanige aantallen binnen dat daar nog geen zinnig woord over te zeggen is. Ad 3. De toetsen zijn in het VO gemaakt door 866 (wiskunde B vwo), 237 (wiskunde A vwo) en 279 (wiskunde B havo). De analyse moet nog worden gemaakt; het overzicht van de resultaten is te zien in bijlage C.

Verdere activiteiten Op 7 november is een workshop verzorgd over de constructie en afname van de toetsen voor een publiek van ruim 30 VO docenten (deliverable C8). Op 15 december is tijdens het symposium "Wiskunde op de drempel" een presentatie over de toetsing verzorgd. Daarbij is ook kort ingegaan op de analyse van de toetsen zoals die bij aanvang van het studiejaar 2009/10 zijn afgenomen. Hoewel de analyse nog niet compleet kon zijn, omdat niet tijdig van alle HO-instellingen de resultaten bekend waren, waren er toch wel wat markante verschillen zichtbaar. Het zijn aandachtspunten die in het vervolg van het project zeker aan de orde gesteld zullen worden. Op 8 maart zijn de toetsen gepresenteerd op de SURF Academy workshop in Eindhoven (deliverable C7)

Deliverables Nu loopt de uitvoeringsfase (Fase 3) af. Alle deliverables zijn opgeleverd/uitgevoerd, met dien verstande dat wegens tegenvallende belangstelling er maar één aflevering van C7 heeft plaatsgevonden, en dat C6 in fase 4 wordt opgesteld. De set van toetsen C4 is te vinden op de NKBW site www.nkbw.nl.

C1 C2 C3 C4 C6 C7 C8

Deliverabe

Type

Trekker

Fase1

transparante criteria voor toetsitems Standaarden toetsing op grens VO-HO inrichting blijvend afstemmingsoverleg VOHO set van toetsen vwo wiskunde A en B en havo wiskunde B die wederzijds zijn geaccepteerd aanbevelingen voor doorlopende leerlijnen 3 regionale workshops 1 landelijke workshop

Doc Doc Doc

UU UU UU

x x

toetsen

UU

x

x

Doc Workshop Workshop

UU UU UU

x

x x x


Fase2

Fase3

Fase4

x

x

23

NAP 10.1704

4.4.

Verslag Werkpakket 4: Monitoring

Verslag werkzaamheden tweede kwartaal 2010 Het tweede kwartaal van 2010 begon voor Werkpakket 4 met een staartje afkomstig uit het eerste kwartaal, dat al een aantal keren is aangeduid als het D-Day kwartaal: aan alle betrokkenen van de onderwijsprojecten was gevraagd om 1 maart 2010 een complete dataset in te leveren met studentgegevens van participanten van het bijspijkeronderwijs, om zo de gegevens te verzamelen voor zowel de samenstelling van de wiskunde monitor en de uitvoering van de effectstudies. In het vorige verslag is dit al omschreven als een majeure operatie, door hoge tijdsdruk, en nieuwe concernsystemen die het steeds lastiger maken toegang te krijgen tot voor projecten als NKBW relevante studentgegevens. Op het einde van het eerste kwartaal was die klus geklaard bij precies twee-derde, 12 van de 18, onderwijsprojecten. In dit kwartaal zijn van de resterende zes onderwijsprojecten de gegevens van nog een tweetal binnengekomen. Bij vier onderwijsprojecten is uiteindelijk afgezien van de inzameling van gegevens uit uitgevoerde onderwijsprojecten. Dat betreft enerzijds twee OU projecten, waar in beide projecten het onderwijs redelijk anders is verlopen dan oorspronkelijk was gepland, en de planning, achteraf gezien, te optimistisch is geweest over het aantal deelnemende studenten. Dat heeft geleid tot kleine groepen, veel improvisatie, en op veel vlakken ook vertraging / uitstel. Tevens zijn het projecten die niet gebruik hebben gemaakt van NKBW toetsen, en waar geen vergelijkingsmateriaal beschikbaar is uit voorgaande jaren, omdat het nieuw onderwijs betreft. Op basis van al deze factoren is in onderling overleg besloten dat de twee OU projecten zo verschillend zijn van alle andere, en zo lastig zijn om te beoordelen, dat we ze buiten de effectstudie houden. De andere twee niet opgenomen onderwijsprojecten zijn de twee RU projecten. Betrokkenen bij die twee projecten lijken aan het systematisch inzamelen van data betrekking hebbend op het studeren van de studenten die aan de onderwijsprojecten hebben deelgenomen, veel minder prioriteit gegeven te hebben dan aan het uitvoeren van het onderwijs zelf. Als gevolg konden geen gegevens overlegd worden die vergelijkbaar waren met gegevens die in de andere 12 projecten zijn ingezameld. Omdat voor beide onderwijsprojecten ook al geen gegevens over het studiejaar voorafgaand aan het onderwijsexperiment ingestuurd waren, is in de loop van april besloten dit verlies te accepteren: ook al was er alsnog data ingezameld, door het ontbreken van een vergelijkingsoptie met voorgaand jaar was de functie ervan beperkt geweest. Daarmee is de afronding van Deliverable D5, de digitale gegevensbank van alle data uit de onderwijsprojecten, een feit. In het afgelopen kwartaal is zeer intensief gewerkt aan Deliverables D9 en D10: het effectonderzoek, en de monitoring-rapportages. De relevante deadline voor een belangrijk deel van deze onderzoekswerkzaamheden was 16 juni, toen de afsluitende NKBW2 dag in Utrecht plaats vond, waarbij een drietal presentaties vanuit het werkpakket 4 zijn verzorgd: door Wolter Kaper, Yolanda van der Grift, en Dirk Tempelaar, over respectievelijk onderzoek in de onderwijsprojecten, een verdiepende studie bij drie economische opleidingen, en een analyse van de kwaliteit van NKBW toetsen. Geschreven versies van deze presentaties worden momenteel uitgewerkt, en zullen onderdeel uitmaken van de NKBW2-eindrapportage.

Verslag lopende werkzaamheden derde kwartaal 2010 Dit derde kwartaal is een kort kwartaal, dat echter wel volop benut zal worden: andere werkzaamheden zijn nu gelukkig in een stille periode beland. De deadline voor de afronding van de verschillende rapporten, die de vorm van deelpublicaties in het eindverslag van het project zullen krijgen, ligt op 1 augustus. Wolter Kaper (UvA) zal daarin de verslaggeving van de onderwijsprojecten voor zijn rekening nemen: wat is er in ieder van de projecten bereikt, welke scores zijn behaald, etc., op een wijze die overeenkomt met de verslaglegging van het NKBW1


24

NAP 10.1704

project, om zo ook een vergelijking met de uitkomsten van het eerste projectdeel mogelijk te maken. Van de deelnemers in de onderwijsprojecten zijn drie economie & bedrijfskunde opleidingen (UM, UU, UvA). Dit zijn alle grote faculteiten, die door de omvang, studenten op een betrekkelijk gestandaardiseerde en onderling goed vergelijkbare wijze benaderen. Voor een onderzoeksproject is dit een ideale setting, en om die reden zal Yolanda van der Grift (UU) in de eindrapportage in deelstudie voor haar rekening nemen waarin dieper wordt ingegaan op de uitkomsten in deze drie onderwijsprojecten. Tenslotte zullen een aantal deelrapportages worden samengesteld door Dirk Tempelaar (UM) over specifieke onderwerpen als de landelijke Monitor en de beoordeling van de uitkomsten ervan, longitudinale analyse van instaptoetsen, het verrichten van geavanceerd effectonderzoek, en kwaliteitsonderzoek van de NKBW-toetsen.

Disseminatie Verder zijn in het kader van de disseminatie van NKBW2 onderzoeksresultaten presentaties verzorgd op een viertal congressen, over twee verschillende onderwerpen: effectstudie van bijspijkeronderwijs in de vorm van een zomercursus met vrijwillige deelname, en onderzoek naar de rol van studentkenmerken als verklarende factor voor de intensiteit van deelname aan bijspijkeronderwijs. Het betrof hierbij zowel internationale als Nederlandse congressen:    

13-16 mei, SDT congres, Gent 27-29 mei, EARLI SIG Metacognitie congres, Munster 9-11 juni, EDINEB congres, Londen 23-25 juni, ORD (OnderwijsResearchDagen), Enschedé

Van de laatste twee congressen zijn ook proceedings verschenen, waarin de NKBW2-bijdragen staan opgenomen.

Deliverables Alle deliverables zijn opgeleverd, met dien verstande dat D6, D9 en D10 onderdeel zijn van het inhoudelijk eindrapport. D1 D2

D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10 D11 D12

Deliverabe

Type

Trekker

Fase1

Plan voor monitoring en effectonderzoek Samenstelling vragenlijst ten behoeve van effectonderzoek aansluitonderwijs en de monitor Gegevensvergaring wiskundemonitor academisch jaar 08/09 Gegevensvergaring aansluitonderwijs en effectmeting academisch jaar 08/09 Gegevensvergaring wiskundemonitor academisch jaar 09/10 Gegevensvergaring aansluitonderwijs en effectmeting academisch jaar 09/10 Publicatie wiskundemonitor jaargang 08/09 Publicatie effectstudies aansluitonderwijs jaargang 08/09 Publicatie wiskundemonitor jaargang 09/10 Voorpublicatie effectstudies aansluitonderwijs jaargang 09/10 Disseminatie onderzoeksresultaten in publicaties en presentaties Workshop

Doc Doc

UM UM

x x

Databank

UM

x

Databank

UM

Databank

UM

Databank

UM

Doc

UM

Doc

UM

Doc

UM

x

Doc

UM

x

Doc / bijeenkomsten Bijeenkomsten

UM


Fase2

Fase3

Fase4

x x x x x

x

x

x

UM

x

25

NAP 10.1704

4.5.

Verslag Werkpakket Projectmanagement

Het doel van het werkpakket projectmanagement is het coördineren van de werkzaamheden, het afstemmen met de probleemeigenaren, subsidiegevers en partijen in het veld, en het afleggen van verantwoording over de werkzaamheden en budgetten. In de afgelopen tijd is er veel uitvoerend werk is gebeurd op basis van de ontwikkelde toetsen en leermateriaal. De zichtbaarheid van het project neemt toe, er zijn partijen die zich spontaan aansluiten. Datavergaring en disseminatie zijn op gang gebracht. Een grote landelijke bijeenkomst met thema “Wiskunde op de Drempel” hebben we in het Trippenhuis (KNAW) in december gehouden, een fraaie locatie in een besneeuwd Amsterdam. De slotbijeenkomst heeft in juni in Utrecht plaatsgevonden.

Symposium “Wiskunde op de Drempel” Het project heeft een landelijke bijeenkomst georganiseerd op 15 december 2009 in Amsterdam met zo’n 60 bezoekers. Deze bijeenkomst was niet alleen bedoeld als presentatie van de eigen resultaten, maar ook een plaatsbepaling van dit werk binnen het veld. Dit is gebeurd door andere partijen uitdrukkelijk te vragen hun visie op de problematiek te geven en met hen de discussie op te zoeken. Er is voor gekozen om de bijeenkomst niet aan het einde van het project te plannen, maar juist op een moment dat iedereen er nog middenin zit. Door aansluitend de internationale S-ICT conferentie “Dimensions in Transition” op dezelfde locatie te houden, is in één week een behoorlijke disseminatieslag geslagen. Bovendien is op deze bijeenkomst in goede sfeer een discussie gehouden tussen partijen die eerder grimmig tegen over elkaar stonden.


26

NAP 10.1704

Slotbijeenkomst 16 juni 2010 In Utrecht is een tweeledige bijeenkomst gehouden op 16 juni met als doel de balans op te maken van de resultaten van het project en de mogelijkheden naar de toekomst door te nemen. De ochtend had een meer evaluatief karakter en was in principe op de kleinere groep van projectmedewerkers gericht, de middag was breder aangekondigd en had een open karakter. Paul Rullman, CvB TU Delft, vertelde betrokken over het belang dat de stuurgroep aan dit project hecht, en positioneerde dit project in een langer lopende ontwikkeling die deels met gezamenlijke projecten, deels op eigen kracht van de instellingen verder liep. De eerste resultaten van de monitor werden door de onderzoekers van WP4 getoond. Deze gaven wederom stof tot uitgebreide discussie. Opvallend is dat de mening van de studenten over de aansluiting wat minder geprononceerd wordt, terwijl er nog niet een opwaartse tendens geconstateerd wordt bij de leerlingen. De NKBW-toetsen leggen de vinger op de zere plek. Psychometrisch gezien blijken de toetsen van hoge kwaliteit te zijn, met een hoge statistische betrouwbaarheid. Uitgebreid verslag treft u aan in het inhoudelijk eindrapport.

Disseminatieoverzicht o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

o o o o

o

13-15 mei 2009, Fourth European Conference on the First Year Experience, Groningen, 27-29 mei 2009, Onderwijsresearchdagen 2009, Leuven 3-5 juni 2009, 16th EDiNEB International Conference, Baltimore 06 juni 2009, NRC, “Aspirant-bètastudent struikelt al over de sinus” 17 september 2009, Studiekeuze 123, presentatie 08 oktober 2009, NRC, hoofdartikel “Rekentoets lapmiddel” 07 november 2009, Verenigingsdag Nederlandse Wiskundeleraren, workshop 10, 11 november 2009, SURF Onderwijsdagen, presentatie 15 december 2009, NKBW-symposium “Wiskunde op de drempel” 16-17 december 2009, S-ICT Conference, papers 08 maart 2010, SURF Academy Workshop: “Aansluitonderwijs Wiskunde” 17 maart 2010, SURF Masterclass Toetsen 15 april 2010, Opening AMI, TU Delft 13-16 mei, SDT congres, Gent 20 mei 2010, Studiekeuze 1-2-3 conferentie, Utrecht 27-29 mei, EARLI SIG Metacognitie congres, Munster 9-11 juni, EDINEB congres, Londen 16 juni 2010, Slotbijeenkomst NKBW2, Utrecht 22 juni 2010, ICTO platformbijeenkomst UvA, Amsterdam 23-25 juni, ORD (OnderwijsResearchDagen), Enschede Hans Cuypers, J.W. Knopper and H. Sterk, Mess: Exercises in MathDox , Electronic proceedings of the JEM-meeting, Aachen 2009 Hans Cuypers, with G. Corbalan and F. Paas. Computer-Based Feedback in Linear Algebra: Effects on Transfer Performance and Motivation, to appear in Computers & Education, 2010 Hans Cuypers, Jan Willem Knopper and Maxim Hendriks: Interactive geometry inside MathDox, http://cermat.org/i2geo2010/info/info/contributions.html 2 juli 2010, Interactive geometry inside MathDox, I2Geo conference, Hluboká nad Vltavou (Czech Republic). Bastiaan Heeren, Johan Jeuring, and Alex Gerdes. Specifying rewrite strategies for interactive exercises. In Mathematics in Computer Science 3(3), 349-370, 2010. Bastiaan Heeren and Johan Jeuring. Adapting Mathematical Domain Reasoners. To appear in Proceedings MKM 2010, the 9th International Conference on Mathematical Knowledge Management, LNCS, Springer, 2010. Bastiaan Heeren and Johan Jeuring. Canonical Forms in Interactive Exercise Assistants. In Jacques Carette, Lucas Dixon, Claudio Sacerdoti Coen, and Stephen M. Watt, editors, Proceedings Calculemus/ Mathematical Knowledge Management 2009, LNAI 5625, pages 325 - 340, 2009, © Springer-Verlag.


27

NAP 10.1704

Deliverables Alle deliverables zijn opgeleverd, met dien verstande dat E12 onderdeel is van het inhoudelijk eindrapport. E1 E2 E3 E4 E5 E6 E7 E8 E9 E10 E11 E12

Deliverabe

Type

Trekker

Fase1

Projectinrichting (administratie, subcontracten, begroting, contactpersonen) Website Nieuwsbrief Verslag definitiefase Plan ontwikkelfase Verslag ontwikkelfase Plan uitvoeringsfase Verslag uitvoeringsfase Plan afrondingsfase Verslag afrondingsfase Business model Eindrapport

Doc

UvA

x

website HTML Doc Doc Doc Doc Doc Doc Doc Doc Doc

UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA

x x x x

Fase2

Fase3

Fase4

x x

x x

x x

x x x x x x

x

x x

NKBW2 Stuurgroep Verslag derde vergadering, 28 april 2010 Aanwezig:  Kees de Groot, UvA, (voorzitter)  Henk Hanson, RUG  Marthie Meester, Fontys  Petra Verhoeckx, Fons Vitae  Paul Rullman, TUD Namens het projectteam:  Leendert van Gastel, projectleider  Hans Cuypers, lid kernteam  Dirk Tempelaar, lid kernteam Agenda 1. opening, goedkeuren verslag 8 oktober 2. status project (presentatie Leendert) 3. discussie over voortgang en verduurzaming 4. afspraken 5. sluiting Stukken 1. Rapport over Uitvoeringsfase (verslag derde fase met tevens samenvatting project) 2. Mid Term review rapport SURF 3. Verduurzamingsplan (E11) 4. Verslag stuurgroepvergadering 8 oktober Ad. 1. Opening De agenda wordt overeenkomstig voorstel vastgesteld. Er zijn geen opmerkingen over het verslag van 8 oktober.


28

NAP 10.1704

Ad. 2. Status project Leendert van Gastel zet de status van het project uiteen. Momenteel bevindt het project zich in de afrondingsfase. Per september wordt het afgesloten. Per werkpakket wordt een overzicht gegeven hoe ver e.e.a. staat. Voor werkpakket 1, de onderwijstrajecten, zijn de trajecten uitgevoerd met inzet van de toetsen en materialen via Wizmo zoals eerder aangegeven. De rapportage is bijna compleet, de onderlinge reviews zijn uitgevoerd en nu bijna compleet. De datavergaring loopt nu, om ook de effecten zoals de voorgenomen 10% verbetering te kunnen vaststellen. Verder worden in deze fase de eindrapportages opgesteld met evaluatie per traject en duurzaamheidplan hoe de implementatie per instelling verder vorm krijgt. Voor werkpakket 2, content en portaal, is Wizmo versie 1.1 afgerond. De ontwikkeling naar versie 2.0 is niet doorgezet in het perspectief van verduurzaming richting Wikiwijs. Voor deze verduurzaming moet nog wel enig werk verzet worden, zoals het omzetten van de metadata. Contentontwikkeling is afgerond, de verbinding met WisFaq is gelegd, en interactieve versies van de toetsen zijn beschikbaar gemaakt. Ook heeft de gebruikersevaluatie plaats gevonden. Hierbij is tevens de vraag gesteld of Wikiwijs een goed alternatief zou zijn. Daar is overwegend positief op gereageerd. Voor werkpakket 3, de convergentie t.a.v. de toetsen, is het doel, het creëren van een ijkpunt voor VO en HO is wezen bereikt. Voor de drie doorstroomsituaties zijn verschillende toetsen gemaakt en deze zijn uitgeprobeerd in VO en HO. Nu wordt de laatste hand gelegd aan een serie toetsen voor september 2010. Het draagvlak is aanzienlijk, de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren en de Nederlandse Onderwijscommissie Wiskunde reageren positief op ideeën over verduurzaming. Voor werkpakket 4, monitoring, is de datavergaring gebeurd. We merken daarbij op dat dit steeds moeizamer lijkt te gaan. Waarschijnlijk komt dat omdat we veel gegevens vragen die van verschillende bronnen moeten komen. Het uitwerken van de data om de effecten te kunnen vaststellen, gebeurt nu. Ondertussen is met het opstellen van publicaties een start gemaakt. Voor werkpakket 5, projectmanagement, is de afrondingsfase belangrijk om disseminatie en de verduurzaming af te ronden. De slotbijeenkomst vindt plaats op 16 juni. Daarna zal het eindrapport verschijnen. Ten aanzien van de disseminatie is rond de zomer 2009 veel aandacht in de krant geweest. Sindsdien zijn als activiteiten ontplooid  Landelijke bijeenkomst 15 dec, Trippenhuis A’dam, met veel belangstelling  Regionale workshops in februari ‘10 in kader van SURF Academy. Helaas minder belangstelling dan verwacht, misschien omdat het HO-publiek nu wel goed geïnformeerd is, terwijl het VO-publiek zich niet vrij kan maken  Presentaties op NVvW-verenigingsdag, SURF Onderwijsdagen, Nederlandse Wiskundedagen, Studiekeuze 1-2-3, SURF Masterclass Toetsen,  De slotbijeenkomst is op 16 juni gepland. Naast de artikelen, wordt het eindrapport opgesteld, die ook de monitor bevat. Voor de verduurzaming is een aanpak gekozen om per werkpakket dit te organiseren  Bij WP1 Onderwijstrajecten gaat het om duurzaamheidplannen die per instelling opgesteld worden en gevalideerd worden door de klankbordgroep.  Bij WP2, het Wizmo repository, is de keuze gevallen op Wikiwijs. Deze werkt inmiddels goed samen met de VO-raad. Oriënterende gesprekken verlopen momenteel zeer voorspoedig.  Bij WP3 gaat het om de NKBW-toetsen. Het idee is deze onder te brengen bij NOCW, hiermee verzekeren we ons van steun van het Wiskundig Genootschap, en de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren. De NOCW staat op het punt om op te gaan als de Onderwijscommissie van het op te richten Platform Wiskunde Nederland. Voor financiering kunnen we een beroep doen op het Platform Beta-


29

NAP 10.1704

Techniek. Daarnaast is er een nieuwe tendermogelijkheid bij SURF “Toetsing en toetsgestuurd leren”, waarvan net bekend is geworden dat deze doorgaat.  Bij WP4, monitoring, is verduurzaming niet voor de hand liggend. Deze tender biedt misschien wel mogelijkheden. Het consortium, zo groot als dat nu is, is niet iets dat gecontinueerd kan worden, maar de Sigma community van betrokkenen blijft voortbestaan als Special Interest Group bij SURF, maar zonder eigen middelen. Ad. 3. Discussie over voortgang en verduurzaming De stuurgroep complimenteert het projectteam met de resultaten tot nu toe. De review door de commissie projectbewaking was ook erg positief. Een verdienste van het project is de bijdrage aan het begraven van de strijdbijl na de heftige discussies in de wiskundegelederen hoe het verder moet met de algebraïsche vaardigheden. Voor verduurzaming speelt in hoeverre je divergentie wil toelaten, of toch ergens regie houden. Divergentie treedt snel op want HO instellingen hebben wel snel de neiging om hun eigen spoor te trekken. De stuurgroep is van mening dat je nog wel een aantal jaren nodig hebt voordat de NKBW-toetsen hun nuttige effect bereikt hebben. Zolang er zoiets als een standaard, willen HOinstellingen zich daar wel aan conformeren. De toetsen met een kwaliteitskeurmerk zijn ook voor het VO een groot goed. De stuurgroep ziet voor de verduurzaming van de toetsen vooreerst de issue waar het eigenaarschap komt te liggen. De NOCW is hiervoor een goede kandidaat. Als dat vorm krijgt, kan ondertussen de lobby van VSNU, HBO-raad ook als pleitbezorger optreden. De stuurgroepleden zijn ook bereid om hierop actie te ondernemen. De stuurgroep zou het zeer waarderen als de monitoring in een of andere vorm wel doorgaat, want het volgen van de effecten is belangrijk om de case te kunnen blijven maken. Als aandachtspunten noemt de stuurgroep het verbinden met de 3TU toetsen, en de constatering dat bij dit project de aansluiting MBO-HBO niet meegenomen is, maar dat daar de aansluitingsprobleem zeker zo sterk speelt. Ad. 4. Afspraken Afspraak is dat vanuit het project een A4-tje opgesteld wordt met een blauwdruk hoe we de toetsen onder één vaandel kunnen houden, een landelijk keurmerk met daarbij overeengekomen gebruik in HO en VO. De stuurgroep wil zich committeren aan een gecoördineerde actie ter verduurzaming, bijvoorbeeld richting VSNU, HBO-raad, decanenoverleg, etc. Ad. 5. Sluiting en data volgende bijeenkomst Was dit oorspronkelijk gepland als laatste bijeenkomst, gezien de visie van de stuurgroep en de gemaakte afspraken, is er nog behoefte aan een bijeenkomst in het najaar. Leendert van Gastel zal voorstellen voor een datum doen.


30

NAP 10.1704

5.

Evaluatie

Zijn de doelen bereikt? Terugkijkend op de projectdoelen uit het Controlling Document, kunnen we met tevredenheid vaststellen dat de doelen bereikt zijn. 1. Goed aansluitonderwijs wiskunde in HO (18 aansluitonderwijstrajecten) met o inzet van repository, en o waar betrokkenen tevreden over zijn; Ja, dit is gelukt. Bij sommigen is wel enige vertraging of verschuiving opgetreden. 2. Noodzakelijke verbeteringen aan repository (portaal en content) voor wiskundeaansluiting, die flexibel is met voldoende keuzevrijheid voor studenten en docenten van alle opleidingen; en die content bevat met voldoende o breedte ten aanzien van onderwerpen en leerstijlen; o diepte ten aanzien van interactie en feedback; Ja, dit is gelukt. Ten opzichte van het controlling document is als hoofgebruikersgroep de docenten gekozen, omdat studenten via het samenwerkende project van WisFaq als goed bediend worden, en het budgettair niet mogelijk was ook de studenten volledig te bedienen in een verbeterslag. Voor de continuïteit is een nauwe samenwerking met Wikiwijs voorzien. Ten aanzien van interactie en feedback is met de verdere ontwikkeling van bijvoorbeeld MathDox, DWS, MathMatch met op de achtergrond de module met Interactieve Feedback een bijzonder rijk repertoire voor de docenten beschikbaar. 3. Implementatie ijkpunt algebraïsche vaardigheden voor VO en HO met behulp van een collectie toetsen, i.h.b.  inzet van de toetsen voor oefenen en diagnostiek in twintig VO-scholen in wiskundeonderwijs;  inzet van de toetsen als startpunt voor de HO-aansluitonderwijstrajecten;  creëren van draagvlak van deze toetsen bij docenten en scholieren/studenten uit VO en HO. Ja, dit is gelukt. De collectie toetsen wordt breed gewaardeerd, en al tijdens de projectperiode is verschillende malen door partijen van buiten gevraagd of deze toets gebruikt mocht worden. Hierop is steeds positief gereageerd. Bij de psychemetrische analyse bleek overigens dat de toets een zeer fraaie statistische betrouwbaarheid laat zien. 4. Inzicht geven aan betrokkenen en maatschappij in: o de trendontwikkeling; o “Evidence Base” van de verschillende aanpakken. Ja, dit is gelukt. De weerslag hiervan is te vinden als monitor in de inhoudelijke eindrapportage. Hoewel de operationele projectdoelstellingen bereikt zijn, is daarmee het probleem van de tekort schietende algebraïsche vaardigheden bij de wiskundeaansluiting nog niet verdwenen. Dit project had niet de pretentie het weerbarstige probleem van de aansluiting wiskunde op te lossen, maar door de projecten NKBW en NKBW2 is het landschap essentieel veranderd. Als er één plek was waar constructief en concreet door VO en HO werd samengewerkt aan het belangrijkste pijnpunt van de verbetering van de aansluiting, namelijk de algebraïsche vaardigheden, dan was het wel binnen dit project.


31

NAP 10.1704

Lessons Learned Aan het einde van dit project kijken we ook procesgericht terug. We doen dit aan de hand van de risico’s die in het Controlling Document genoemd zijn. Het meeste tijd gaat zitten in de handling van weerbarstige risico’s. Je houdt er zo goed mogelijk rekening mee, maar ze treden op en ze belasten het project. Met onze a posteriori inzichten nemen we de lijst van risico’s door. Risico Partner valt uit de boot Tekortschietende personele inzet Grote projectoverhead Complexe administratie Uiteenlopende doelen bij partners Geen effect kunnen vaststellen Metadata discussie niet klaar Uitlopen software ontwikkeling portaal Kloof VO-HO te groot Te weinig personeel voor implementatie Periode van onderwijs past niet in project Materialen zijn te laat gereed. Didactische vooronderstellingen incorrect Vertraging door onderlinge afhankelijkheid werkpakketten Continuïteit is niet gewaarborgd

Maatregel CvB laten tekenen van proposal In definitiefase in detail overeenkomen Veel a priori structuur Eenvoudig model, overleg met accountants Inhoudelijke gedegen voorbereiding in definitiefase Meetinstrumentarium met momentane en longitudinale metingen Beslissing valt aan einde definitiefase Zoveel mogelijk baseren op bestaande producten (Hive) en afgeronde ontwikkelingen (LOREnet) Gezamenlijk consortium. Intensieve contacten op alle niveaus met goede voorlichting over en weer Aansluiten bij lokale initiatieven, klankbordgroep Maatwerk Zo veel mogelijk uitgaan van bestaand materiaal Uitwisselen van ervaringen en plannen Werkpakketten inrichten met meer onafhankelijkheid De intentie is er, dit omvormen naar duurzaam commitment in exploitatieplan

1. Partner valt uit de boot. Ofschoon het budget per instelling niet zo hoog was, gezien het grote aantal consortiumleden, is door de grote motivatie dit risico nauwelijks opgedoemd. Wel is er vertraging in administratie en rapportage opgetreden. 2. Tekortschietende personele inzet. Bij de definitiefase diende de volledige personele inzet vastgelegd te worden. Dit heeft geholpen, op één instelling na, waar een vacaturestop roet in het eten gooide. 3. Grote projectoverhead. Ja en Nee. Ja, want bij zoveel consortiumleden is dit niet te vermijden, gewoon gezien het aantal rapportages en administratieve handelingen. Nee, want door veel structuur aan het project te geven en door strakke monitoring door het management is veel opgevangen. 4. Complexe administratie. Hier geldt in wezen hetzelfde betoog als bij het vorige punt. Een voordeel was de zeer ervaren projectadministrateur. 5. Uiteenlopende doelen bij partners. De gezamenlijke ambitie maakte het mogelijk om de doelen goed te stroomlijnen. In de praktijk bleek wel dat het HBO meer moeite heeft met de MBO-instroom dan met de havo-instroom. Omdat de focus van dit project de VO-HO transitie was, was daarmee deze voor het HBO niet helemaal scherp gericht. Wel is het instrumentarium van het project direct inzetbaar voor het MBO. 6. Geen effect kunnen vaststellen. De gegevens zijn door de partners aangeleverd, hoewel dit opvallend veel moeite kostte aan de instellingen. De effecten lopen uiteen van zeer sterk tot nauwelijks vast te stellen. De metingen kennen niet bepaald een ceteris paribus gesternte. Voor een uitgebreider overzicht verwijzen we naar de monitor in de eindrapportage. 7. Metadata discussie niet klaar. Op zich speelde dit niet tijdens het project. Wel is een zorgvuldige omgang met de metadatainformatie van belang bij het overzetten van de leerobjecten naar Wikiwijs.


32

NAP 10.1704

8. Uitlopen softwareontwikkeling portaal. Dit risico werd bewaarheid. De gekozen constructie waarbij de software overgedragen werd van TU Delft naar de UvA, terwijl de hosting bij TU Delft bleef, was kwetsbaar en er ontstonden makkelijk vertragingen. Door uitgebreide monitoring door het management en goed waken voor specification creep, is dit in de hand gehouden. 9. Kloof tussen VO en HO te groot. Door de keuze voor een gezamenlijke ontwikkelgroep voor de toetsen, en het voorbeeld van het management van goed over-en-weer luisteren, zijn er geen problemen op dit terrein opgetreden. Waardering in het veld voor deze aanpak was er alom. 10. Te weinig personeel voor implementatie. Afgezien van de problemen die bij (2) zijn gerapporteerd speelde dit niet echt. De keuze om goed aan te sluiten bij lokale initiatieven van aansluitonderwijs, en de lokale borging door de klankbordgroepen heeft hier instrumenteel gewerkt. 11. Periode van onderwijs past niet in het project. Het project is tweejarig, maar feitelijk is per instelling één onderwijsperiode binnen het project gevallen. Hiermee is het oorspronkelijke idee van een ontwikkelslag en een verbeterslag niet gerealiseerd. Ook de longitudinale metingen hadden geprofiteerd van een langere projectperiode. Door toch enige data van het vorige project NKBW mee te nemen is dit enigszins ondervangen. 12. Materialen zijn te laat gereed. Dit risico speelde met name bij de toetsen. Door de roostering van het onderwijs ontstond een grote tijdsdruk op de toetsontwikkelgroep. Door hard te werken en sturend management is dit ondervangen. 13. Didactische vooronderstellingen incorrect. Door de ervaring die er al binnen de onderwijstrajecten aanwezig was met dit type aansluitonderwijs, speelde dit risico feitelijk niet. 14. Vertraging door onderlinge afhankelijkheid van werkpakketten. Op drie fronten werd dit risico bewaarheid. Zoals bij (12) gemeld is, had WP1 de toetsen van WP3 nodig, en is dit net goed gegaan. Tevens had WP1 het repository wizmo.nl nodig, terwijl hier nog niet alle bugs uitgehaald waren. Toch was het voldoende bruikbaar in de zin dat docenten een goed beeld konden vormen van de beschikbare materialen. De moniteurs van WP4 moesten wachten tot de data vrijkwamen, en zij hebben enige tijd in de startblokken vertoefd. Uiteindelijk zijn zij in zomer 2010 goed gestart. 15. Continuïteit is niet gewaarborgd. Wij hebben er alle vertrouwen in dat in de laatste fase voldoende waarborging gerealiseerd is. De onderwijstrajecten hebben in duurzaamheidsplannen hun toekomst aangegeven. De leerobjecten hebben een onderbrenging bij Wikiwijs gevonden, bij het nieuwe Platform Wiskunde Nederland is grote bereidwilligheid om zich over de toetsen te ontfermen, en in de nieuwe SURF tender wordt zowel op pijler 1 (opschaling) als pijler 2 (onderzoek/monitoring) ingezet.


33

NAP 10.1704

6.

Conclusie en Discussie

Net als het voorloper project NKBW is dit project zeer bijzonder vanwege de gekozen open structuur gebaseerd op gezamenlijke probleembeleving, visie en ambitie bij alle partners uit een groot consortium. De wil om toetsen, ervaringen en leerobjecten te delen is groot gebleken, en zo ook de energie om de doelen daadwerkelijk te behalen. Staande op de schouders van de vorige projecten als MathMatch, WortelTU/e, Math Learning Space, WisFaq, WisBase, DWS, gericht op de verbetering van de aansluiting wiskunde hebben we substantieel werk kunnen verrichten en zien we dat de problematiek hanteerbaarder is geworden. De achttien aansluitonderwijstrajecten wiskunde staan goed op de rails, het gebruik van de materialen zet door, de ontwikkeling van de toetsen hebben hun convergerende werking geëffectueerd en de beoogde landelijke uitstraling gekregen. Een belangrijk deel van de waarde van het project NKBW2 ontleent het aan het feit dat het ligt op een zevensprong, van ontwikkelingen die het onderwijsveld sterk bezig houden. 1. De Lissabon agenda van de Europese Gemeenschap verwoordde een grote politieke ambitie van 50% deelname HO en 15% meer instroom in de bètarichtingen in de periode 20002010. In de vertaling naar de praktijk is het SURF NAP E-learning project een belangrijk instrument. Nu anno 2010 loopt het NAP programma af, maar is nog steeds de focus van de HOinstellingen op studiesucces, met daarbij een grote rol voor de wiskunde. 2. Frustrerend voor de Lissabon agenda wat dat de onderwijsvernieuwingen sinds de jaren ’90 onbedoelde neveneffecten hadden. De invoering van de brede basisvorming, de profielen en de brede implementatie van het studiehuis hadden een negatief effect op kennis- en vaardighedenniveau, wat helder bij de wiskunde bleek. Dat is een belangrijke uitkomst van de parlementaire enquête onder leiding van Dijsselbloem. Sindsdien is in 2008 de commissie Meijerink opgericht met als doel doorlopende leerlijnen neer te leggen. In de praktijk houden deze op in de bovenbouw, en blijkt dat de NKBW-toetsen daar goed op aansluiten. 3. De nationale discussie over het wiskundeonderwijs heeft sterke gelijkenissen met wat in de Angelsaksische landen de Math War wordt genoemd. Hierbij spelen de vernieuwingen in het wiskundeonderwijs als de invoering van ICT middels de grafische rekenmachine, de inbedding van wiskunde in contexten een grote rol. Verzet daartegen komt vanuit het HO en van verontruste ouders en leraren. De vernieuwingscommissie wiskunde die de nieuwe wiskundeprogramma’s vormgeeft voor 2010 en later, kreeg als een soort waakhond een resonansgroep mee om te zorgen dat de programma’s op een breed draagvlak konden rekenen. 4. Al sinds het begin van het web zijn ideeën ontwikkeld voor repositories, databanken met leermiddelen. Veel initiatieven zijn gestart, maar het vergt een lange adem om tot een kritische massa te komen van voldoende kwaliteit en een voldoend grote gebruikersgroep. Een goed voorbeeld is het Amerikaanse repository Merlot (www.merlot.org). Omdat er in Nederland nog geen goed repository beschikbaar was, is bij het eerste project NKBW een eigen repository gestart: Wizmo.nl. Alle praktische en structurele aspecten zijn daarbij geadresseerd. Inmiddels is echter de organisatiegraad op dit gebied toegenomen, en zijn er robuuste landelijke initiatieven waarbij aansluiting voor de hand ligt. 5. Eén van de punten die de parlementaire enquête aan het licht bracht, is dat de onderwijsvernieuwingen ingevoerd zijn met weinig evidentie dat het zou werken. Sindsdien hecht het ministerie van OC en W veel waarde aan Evidence Based onderwijsinnovaties. Bij NKBW hebben monitoring en effectonderzoek steeds een grote rol gespeeld. 6. Nederland heeft een traditie van ontwikkeling van en onderzoek naar interactieve omgevingen voor wiskunde. Omgevingen als DWO en MathDox behoren tot de crème de la


34

NAP 10.1704

crème. Een component als de Intelligente Feedback realiseert innovatieve ideeën. NKBW biedt een goede setting waarin dankzij nuttig gebruik deze omgevingen tot hun recht komen. 7. De rol van toetsen is van het eerste naar het tweede NKBW project belangrijker geworden. In het HO is de aandacht sterker geworden, na de rapporten van de inspectie en de onderwijsraad. In dit project merken we dat met de nationale insteek de toetsen werken als communicatiemiddel tussen verschillende partijen om onderwijseindtermen over en weer te duiden, en als bindmiddel omdat ondanks alle scherpe debatten die gevoerd zijn, de vragen die we de studenten zouden willen stellen niet zoveel verschillen. SURF heeft scherp de nieuwe rol van toetsing ingezien, en dat voorop gesteld in het komende programma. De projecten NKBW en NKBW2 hebben zich op het snijvlak van deze zeven ontwikkelingen begeven, en aan elke ontwikkeling een positieve bijdrage in de praktijk kunnen leveren die het inzicht in de materie deed toenemen. Dit maakt dat de waarde die we aan deze projecten kunnen toekennen uitstijgt buiten meer enkelvoudige projecten. Ondertussen is het daarbij goed te realiseren dat de belangrijkste succesfactor van de projecten de sterke motivatie bij de deelnemers is om het aansluitprobleem wiskunde stevig aan te pakken, en het geeft voldoening te merken dat er zo’n grote vooruitgang is geboekt.


35

NAP 10.1704

7.

Standlijnenoverzicht

Fases van het project Fase 1

september – december 2008

definitiefase

Fase 2

januari – juni 2009

ontwikkelfase

Fase 3

juli 2009 – februari 2010

uitvoeringsfase

Fase 4

maart – juni 2010

afrondingsfase

Deliverables Hieronder volgt een overzicht van de deliverables van het project, met de verantwoordelijke en de fase waarin het opgeleverd wordt. Bij sommige deliverables zijn meer fases aangekruist. Bij het laatste kruisje wordt het daadwerkelijk opgeleverd. Tussenversies zijn te zien in de eerdere aangekruiste fases om de groei van het werk te kunnen volgen. Per verstreken fase worden met groen de deliverables gemarkeerd die aan SURF opgeleverd zijn. Met geel de deliverables waarbij vertraging opgetreden is, en met rood waar in gebreke wordt gebleven. Zoals het overzicht laat zien is er momenteel vertraging bij de deliveriables A5 en C3. De verwachting is dat deze vertraging wordt ingelopen in de maand september. Bij Wizmo is de uiteindelijke versie het nummer 1.1 meegegeven, en niet 2.0. Dit weerspiegelt dat de laatste versie een update is van de vorige versie en geen grote vernieuwingen brengt. Hiervoor is gekozen in het licht van de overgang naar Wikiwijs. Deliverabe

Type

Trekker

Doc Doc Doc

OU OU OU

A4 A5

Onderwijsprojectplannen + reviews Evaluatierapporten Repository Rapportages met gegevens uit onderwijsprojecten ten behoeve van monitor Onderwijsprojectrapportages Publicaties en presentaties

OU OU

A6

Workshops

A7 B1

Duurzaamheidplan per instelling Specificatie en prioritering van functionaliteiten van Wizmo Functionele en technische documentatie Wizmo versie 1.0 Wizmo repository Evaluatierapporten Wizmo versie 1.0 Functionele en technische documentatie Wizmo versie 1.1 Inventarisatie content aanbod en planning contentontwikkeling Planning opname van andere repositories in Wizmo Verslag ontwikkeling en gebruikerstests Overzicht van ontwikkelde content Overzicht van via Wizmo ontsloten content Overzicht Evaluaties Workshop /symposium “Het creëren en

Doc Doc / bijeenk Bijeenkomsten Doc Doc

OU TU/e

Doc

UVA

x

Applicatie Doc Doc

UVA TU/e UVA

v.1

Doc

TU/e

x

Doc

TU/e

x

Doc Doc Doc

TU/e TU/e TU/e

Doc Workshop

TU/e TU/e

A1 A2 A3

B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 B12


Fase1

Fase2

Fase3

Fase4

x x x x

OU

x x

x x

x

x

x

x

x

v.1.1 x x

x x x x x

36

NAP 10.1704

B13 C1 C2 C3 C4 C6 C7 C8 D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10 D11 D12 E1 E2 E3 E4 E5 E6 E7 E8 E9 E10 E11 E12

gebruiken van Interactieve content” Overzicht gebruik interactieve content transparante criteria voor toetsitems Standaarden toetsing op grens VO-HO inrichting blijvend afstemmingsoverleg VO-HO set van toetsen vwo wiskunde A en B en havo wiskunde B die wederzijds zijn geaccepteerd aanbevelingen voor doorlopende leerlijnen 3 regionale workshops 1 landelijke workshop Plan voor monitoring en effectonderzoek Samenstelling vragenlijst ten behoeve van effectonderzoek aansluitonderwijs en monitor Gegevensvergaring wiskundemonitor academisch jaar 08/09 Gegevensvergaring aansluitonderwijs en effectmeting academisch jaar 08/09 Gegevensvergaring wiskundemonitor academisch jaar 09/10 Gegevensvergaring aansluitonderwijs en effectmeting academisch jaar 09/10 Publicatie wiskundemonitor jaargang 08/09 Publicatie effectstudies aansluitonderwijs jaargang 08/09 Publicatie wiskundemonitor jaargang 09/10 Voorpublicatie effectstudies aansluitonderwijs jaargang 09/10 Disseminatie onderzoeksresultaten in publicaties en presentaties Workshop Projectinrichting Website Nieuwsbrief Verslag definitiefase Plan ontwikkelfase Verslag ontwikkelfase Plan uitvoeringsfase Verslag uitvoeringsfase Plan afrondingsfase Verslag afrondingsfase Exploitatieplan Eindrapport

symposium Doc Doc Doc Doc

TU/e UU UU UU

x x x x

x

toetsen

UU

x

x

Doc

UU

x

x

Workshop Workshop Doc Doc

UU UU UM UM

x x

Databank

UM

x

Databank

UM

Databank

UM

Databank

UM

Doc

UM

Doc

UM

Doc

UM

x

Doc

UM

x

Doc / bijeenk’n Bijeenk’n Doc website HTML Doc Doc Doc Doc Doc Doc Doc Doc Doc

UM


UM UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA UvA

x x

x x x x x

x

x

x x

x x x x x

x x

x x

x x

x x x x x x

x

x x

37

NAP 10.1704

8.

Kostenoverzicht in standaard SURF Formaat

[Het kostenoverzicht is nog zeer prematuur omdat er deze maand nog uren gemaakt worden en nog niet alle uren binnen zijn en nog niet alle boekingen zijn gedaan. Op korte termijn volgt een vollediger overzicht.] Hieronder volgt het kostenoverzicht uitgezet tegen de begroting in het standaardformaat van SURF. De uitgaven lopen redelijk in pas met de begroting. We zien dat WP4 nu veel beter de begroting volgt omdat de werkzaamheden op volle sterkte zijn. Voor WP1 lijkt er nog budget te resteren, maar twee instellingen lopen achter met urendeclaraties. De werkzaamheden in WP2 hebben voor een groot deel al plaatsgevonden, en dat zien we ook terug in de realisatie. Het werk in WP3 is naar waarschijnlijkheid minder in omvang dan totaal begroot. Echter het werk in WP5 is meer dan begroot. Het verdient aanbeveling om SURF te vragen om overheveling van budget. Het is goed op te merken dat de kosten voor een aantal posten zoals projectbijeenkomsten, softwareontwikkeling en accountantskosten zijn nog niet geboekt, maar de activiteiten vinden al wel plaats. Al met al verwachten we binnen de totale projectsom te blijven, maar zijn er wel verschuivingen tussen de werkpakketten nodig.


38

NAP 10.1704


39

Rapport. Nationale Kennisbank. Basisvaardigheden Wiskunde 2

Recommend Documents