rapport 9 maart 2009
Juridische helpdesk Min Berghmans
Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg
[email protected] - www.osbj.be
Fiche Doelstelling 26 Het informeren van jeugdhulpverleners over de juridische aspecten van hun werk in relatie tot minderjarigen en hun (gezins)context Actie(s) Via de juridische helpdesk (telefonisch, e-mail, website) versterken van de professionaliteit van de hulpverleners door informatie te verstrekken over juridische regels in hun relatie tot de cliënten en over juridische procedures. Indicatoren
- aantal vragen: 347 vragen van jeugdhulpverleners, 35 diverse vraagstellers, 48 studenten, 18 particulieren = 448 in totaal - aantal vragen dat binnen de vooropgestelde termijn van twee weken beantwoord is: 443 (99%) Motivering met betrekking tot de 5 antwoorden buiten termijn: 3 vragen werden binnen 17, 20 en 26 dagen beantwoord. Deze kwamen toe op een emailadres van een stafmedewerker in verlof (niet via het helpdeskformulier van de website waarvoor een permanentieregeling geldt) en werden niet herhaald op een andere wijze ondanks het out of office bericht. 1 vraag werd binnen 18 dagen beantwoord. Het betrof een vraag rond toestemming en andere formaliteiten bij buitenlandse reizen door minderjarigen wat een advies van www.vreemdelingenrecht.be vereiste. 1 vraag werd binnen 49 dagen beantwoord. Het betrof een vraag over enkele kwaliteitsdocumenten (o.a. agressieprocedure, afzondering) die werden nagelezen, tussen meerdere OSBJ-medewerkers besproken en uitgebreid becommentarieerd. Het betrof aldus een meer-dan-gewone helpdeskvraag en valt in feite buiten categorie. Besluit: de indicator werd naar behoren verwezenlijkt. - juridische FAQ-lijst op de website van OSBJ
Verantwoordelijke stafmedewerker(s) Min Berghmans Sofie Van Rumst
i
Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg
[email protected] - www.osbj.be
I. Samenvatting In 2008 werden er 448 vragen geregistreerd op de juridische helpdesk, waarvan 308 uit de sectoren Algemeen Welzijnswerk en Bijzondere Jeugdzorg, 35 door professionelen uit diverse aanbelendende sectoren, 48 door studenten en 18 door particulieren. Zij werden met uitzondering van 5 allen binnen een periode van 14 dagen beantwoord. Het gebruik van de juridische FAQ op de website stijgt jaarlijks: meer dan 10.000 gebruikers vinden hier een antwoord op hun vraag. De beide vormen van juridische dienstverlening beantwoorden duidelijk aan een nood uit de sector.
1
Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg
[email protected] - www.osbj.be
II. Inhoudelijk rapport 1. Proces Ondersteuning aan de Bijzondere Jeugdzorg houdt onder andere een leren omgaan met de juridische manier van kijken in. Een professionele hulpverlening kent en houdt rekening met de juridische wereld. OSBJ neemt hierin een vertaalfunctie op door bij concrete vragen het regelgevend kader te duiden. Soms kan enkel een knelpunt worden gesignaleerd of bevestigd. De helpdeskfunctie wordt bekendgemaakt via de website en op vormingen. uitvoering De vragen bereiken ons via het helpdeskformulier op de OSBJ-website, via het helpdeskformulier op de Jeugdrecht-website, via mail of telefonisch. De jeugdhulpsectoren BJB en AWW zijn de primaire doelgroep. Vragen van externen over de bijzondere jeugdbijstand worden eveneens beantwoord. Particulieren worden doorverwezen. 2. Inhoudelijke bespreking en adviezen 2.1. Welke sectoren stellen vragen? Sector
Aantal vragen
Algemeen Welzijnswerk
35
Bijzondere Jeugdzorg algemeen
166
Sector pleegzorg
85
HCA-diensten
42
Agentschap Jongerenwelzijn (oa. Jolijn, consulenten en gemeenschapsinstellingen) Andere
15
Integrale Jeugdhulp
2
Kabinetten en politici
3
Onderwijs
4
CLB’s
5
Parketcriminoloog:
3
Schadebemiddelaar meerderjarigen
1
Anderen (VAD, NICC, universiteiten, kinderrechtencommissariaat, Icoba, MPI, OCMW,..) Onbekend
17
Studenten
48
Particulieren/hulpvragers
18
Totaal vragen
448
4
2.2. Waarover stelt men vragen? a) Informatie Onder deze categorie horen de vragen over beroepsgeheim, verslaggeving en dossier, informatie doorgeven. 57 vragen gingen hierover. - Over het beroepsgeheim vroegen de hulpverleners bijvoorbeeld. 2
Wij hebben volgende week overleg met het CLB over een betere samenwerking mbt. de jongeren. Een vraag die we ons vooraf stelden is of er (geen) sprake kan zijn van gedeeld beroepsgeheim tussen de hulpverleners in onze voorziening en het CLB mbt. de testresultaten van IQ-tests die door het CLB worden afgenomen. In de praktijk krijgen wij die resultaten nu soms wel en soms niet te zien. Wij zouden hieromtrent graag een soort conventie afsluiten met het CLB – waarin duidelijk gesteld wordt wie wel en wie niet toegang heeft tot de resultaten. Onder welke voorwaarden kan dit? Graag wou ik even informeren hoe mijn wettelijke positie er in volgende casus uitziet: Gezin met 5 jonge kindjes(1-7 jaar) waar reeds langer signaalgedrag als vermoedens leven rond intra-familiaal geweld. Recentelijk gingen de 2 oudste kindjes er openlijk een gesprek met me over aan. Moeder en vader bevinden zich in de negatie en zijn niet aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. We hebben deze bezorgdheid gemeld bij de consulente van de Sociale Dienst Jeugdrechtbank en vroegen consult aan de cel intra-familiaal-geweld van slachtofferhulp. Zij gaven aan dat ze wensen dat we in naam van onze dienst (gezien de jonge leeftijd van de kinderen) P.V. laten opmaken bij de politie. Deze vraag leidde tot een discussie op de teamvergadering. Zijn er in de wet richtlijnen rond hoe ik hierin als gezinsbegeleidster dien te handelen? Ik heb een vader in begeleiding die onder elektronisch toezicht staat. Hij heeft mij deze week heeft gebeld om te zeggen dat hij terug naar de gevangenis moet omdat hij zich niet aan de afspraken houdt. Hij heeft daarop besloten om onder te duiken. Hij zou graag contact blijven hebben met zijn dochter af en toe. Kunnen wij ons beroepen op het beroepsgeheim? Of hebben wij meldingsplicht? Kan de politie ons om informatie vragen en moeten wij die dan geven? En hoe zit dat met de consulente van de jeugdrechtbank? Een 16+ meisje liep weg. Van bij de start van de fugue werd politie op de hoogte gebracht. De politie voert een onderzoek en op basis van getuigenissen wenst ze de pc te scannen om haar chat-correspondenten na te gaan. De pc is een groeps-pc met aansluiting op internet die door alle jongeren gebruikt wordt, in zeer beperkte mate ook door sommige medewerkers (met aparte login). De politie eist de pc op om deze te scannen. Dit wordt door ons geweigerd om wille van het beroepsgeheim, in de eerste instantie mbt de niet weggelopen jongeren. De hoofdinspecteur wordt ingeschakeld en deze verklaart de pc op te eisen in 'mondelinge' opdracht van en na contact met de procureur. Hij zegt me tevens dat hij mijn toestemming als verantwoordelijke niet nodig heeft. Ik viel over het feit dat er geen schriftelijk mandaat was. De politiemensen die ter plaatse waren hebben dan een ondertekende verklaring geschreven waarin staat dat zij in opdracht van de procureur handelden,dat ze de pc in beslag namen, deze enkel gingen onderzoeken ivm het verdwenen meisje, en dat ze op de hoogte waren dat de directie geen formele toestemming geeft om de pc mee te nemen. Graag uw reactie hier op. Geldt een mondelinge opdracht voor inbeslagname? Volstaat ons verweer in het kader van beroepsgeheim en privacy ? Hoe handelen we volgende keer het best? Een begeleider die opgeroepen is als getuige op een assisenproces vraagt wat hij tegen de pers mag zeggen? -Heel wat vragen gingen over het dossier volgens het decreet rechtspositie. Vallen evolutieverslagen en handelingsplannen die wij opmaken voor de consulenten van de sociale dienst onder "stukken opgesteld ten behoeve van de gerechtelijke overheid"? Wat is precies een afschrift? Gaat het om een kopie? Wat is een rapport? Wie stelt dat op? Wie vat alles samen? Hoe vermijdt men dat dat terug gefilterd wordt? Hoe moet men omgaan met de verslaggeving van therapeuten die in het hulpverleningsdossier terechtkomen? Heeft de minderjarige hier onbeperkte inzage, moet men dit eerst met de therapeut overleggen, of is deze informatie onderworpen aan de Wet op de Patiëntenrechten (en waarbij de jongere dus voor dat deel van het dossier bij de therapeut terecht kan)? Wie mag er allemaal als bijstandspersoon optreden in het kader van het decreet rechtspositie? kunnen deze personen ook aanwezig zijn op handelingsplan en evolutie besprekingen,individuele 3
gesprekken..? Onze voorziening telt 2 locaties: mag iemand van de ene locatie optreden als bijstandspersoon voor een jongere van de andere locatie? Een 10jarige verblijft na de echtscheiding bij zijn ma en wordt begeleid door ons dagcentrum. Pa wil informatie van het dagcentrum, jongen wil niet dat pa iets weet. Hoe zit dat? -Hulpverleners willen ook graag de krijtlijnen kennen over welke informatie aan wie mag worden doorgegeven. Ik werk in een OOOC. Vorig jaar zijn er 2 minderjarige meisjes opgenomen in ons centrum. Vandaag belt de politie met de vraag om de meisjes hun telefoonnummer op te zoeken en door te geven. En nog enkele data waarop de jongeren ontvlucht zijn in ons centrum. Mag ik deze informatie doorgeven aan de politie? Een meisje uit onze voorziening heeft net herpes, waarschijnlijk opgelopen op kamp tengevolge van sexueel contact. Hebben wij enige meldingsplicht? Wat als een ouder of een pleegouder naar een hulpverlener stapt en een dagboek (of andere) toont met bezwarende of strafbare zaken ? Kan, mag of moet de hulpverlener daar dan iets mee doen? Of moet de ouder iets doen? b) Privacy Onder deze categorie horen vragen over de privacy van de minderjarigen en over pers en privacy. E verblijft op dit moment bij ons in de voorziening. Zij is op zoek naar haar natuurlijke moeder en broer. Zij zijn van vreemde afkomst. Via een bevriende familie heeft zij een man leren kennen die voor de buitenlandse TV werkt. Hij zou een soort opsporingsbericht kunnen opnemen waarin hij een oproep doet naar de moeder van E. Hiervoor dient zij gefilmd te worden en op de TV van het betreffende land verschijnen. Is dit wettelijk? Dienen wij nog stappen te ondernemen alvorens dit kan doorgaan? Is dit in strijd met wetgeving op privacy en jeugdbescherming? Mogen jongeren zelf foto's publiceren op de website, van henzelf, ook als zij rechtbankjongeren zijn? Een dienst voor pleegzorg geeft haar pleegmoeders voor moederdag een bloemeke. Ze hebben er ook persaandacht voor. De pleegkinderen zullen niet in beeld worden gebracht, maar moeten hun stemmen ook onherkenbaar worden gemaakt? c) Jeugddelinquentie Onder deze categorie horen de vragen over het onderzoek naar misdrijven, schade en slachtofferschap, herstelbemiddeling, gemeenschapsdienst en leerprojecten, de wet op de jeugdbescherming Vanuit onze dienst hadden wij een vraag betreffende de aanwezigheid van ouders tijdens een politieverhoor. Op de introductiecursus herstelbemiddleing heeft u gezegd dat de politie ouders kan weigeren om aanwezig zijn op het verhoor. We kregen van het Comité P een ander verhaal. Daarom wilden wij graag weten hoe de situatie juist zit om zo de mensen op een correcte manier te kunnen informeren. Een cliënt van mij was vorig jaar het slachtoffer van pesterijen, voornamelijk via msn, gsm, chat, email,... De zaak werd doorverwezen naar computercrime en ondertussen is de dader bekend. De politie wil mijn cliënt echter niet vertellen wie de dader is omdat deze minderjarig is. Kan dit? Is er een mogelijkheid dat mijn cliënt te weten kan komen wie de dader is? In een dossier waar een jongere een andere jongere duwt en slaat, valt het slachtoffer in de struiken op een gebroken glazen fles. Hij heeft snijwonden op de zijkant van zijn gezicht. De bemiddeling is prima verlopen (twee gezamenlijke gesprekken). De familie van de benadeelde wil het geld niet laten storten op een rekening op naam van de jongere (15 jaar), maar maandelijks op 4
de rekening van de mama. De advocaat (van de familie) wenst dit niet en stelt dat er geen juridisch correcte overeenkomst kan afgesloten worden als het geld niet op een rekening van de jongere wordt gestort. Kan ik als bemiddelaar een overeenkomst voorstellen en opmaken die tegemoet komt aan de wens van de familie en niet van de advocaat? Onlangs kwam op een vergadering de rechtsplegingsvergoeding aan bod. Volgens wat ik ervan heb begrepen is dit pas begin 2008 in werking getreden en wordt het al toegepast op o.a. correctioneel niveau. We vroegen ons af of dit ook toegepast wordt bij de jeugdrechtbank en hoe dit eigenlijk werkt (gaat dit enkel over de advocaat die slachtoffers via hun rechtsbijstand kunnen krijgen, welk bedrag kunnen slachtoffers vragen, wat met meerdere daders en meerdere slachtoffers, ...). Onze bemiddelingsdienst heeft een verwijzing gekregen voor een Hergo. Bij huisbezoek aan de dader blijkt dat de zaak reeds de volgende week voor de rechtbank komt. De Jeugdrechter verklaart dat de verwijzing door vervanger gebeurd is, dat de maatregel herzien is naar een berisping. De zaak is dus afgesloten en de Jeugdrechter wil niet dat de bemiddelingsdienst nog contact opneemt met het slachtoffer. Het slachtoffer kon zich burgerlijke partij stellen en heeft dit niet gedaan. Kan de jeugdrechter dit zomaar verbieden? Is het nog opportuun om contact op te nemen met het slachtoffer? In een dossier herstelbemiddeling met als kwalificatie "inbreuk op de bescherming van het privéleven", werd mij gevraagd naar de verjaring van dergelijke feiten. Kan u mij hiermee helpen? In een bemiddeling heeft de dader het kaakbeen van het slachtoffer gebroken. Het slachtoffer zelf heeft geen slag gegeven. De dader vindt dan ook dat het hier om wettige zelfverdediging gaat. Dit willen ze ook zo vertellen aan de jeugdrechter. Als wettige zelfverdediging betekent dat er geen schuld is, kan er dan nog een uitspraak volgen over een schadevergoeding of is dat dan ook uitgesloten? Stel dat deze jongen en zijn ouders wel een overeenkomst omtrent de schadevergoeding willen bereiken in het kader van de bemiddeling: welke invloed heeft die op de schulduitspraak? Een begeleidster van gemeenschapsdienst heeft een overleg met een grote stad, die mogelijk verschillende tewerkstellingsplaatsen heeft. De stad wil de persoonsgegevens van de jongeren in kwestie voordat zij worden toegewezen aan een bepaalde afdeling/dienst. De stad zegt dus principieel JA, en kijkt dan waar de jongere terecht kan. Dat verloopt via de dienst preventie, dan dienst personeel, en die leggen het voor aan het schepencollege. De stad zegt dat ze de persoonsgegevens nodig hebben om te vermijden dat jongere terecht komt bij een slachtoffer. Hoe zit dat juridisch? d) Bijzondere Jeugdzorg Onder deze categorie komen de vragen over de werking van de bijzondere jeugdzorg, gerechtelijk en buitengerechtelijk, financiële aspecten en dagelijkse werking (huisregels). Binnen het AWW zijn er een aantal afdelingen die met jongeren werken en zij vragen aan vrijwilligers die daar meewerken dat ze een uittreksel uit het strafregister voorleggen (= een bewijs van goed gedrag en zeden). Is dat een gebruikelijk iets? Wij hadden de afgelopen dagen problemen met een jongere die grensoverschrijdend gedrag vertoonde tav. begeleidsters en die bij agressie-incidenten betrokken waren. Omdat een spoedprocedure voor de bemiddelingscommissie niet mogelijk bleek, de politie de jongere niet wou voorleiden voor het parket omdat er geen (ernstige) letsels aan personen waren toegebracht en het Comité geen crisisplaatsing wou zoeken omdat er voor hen geen vrijwilligheid meer was, vroegen wij de wettelijke vertegenwoordiger om de jongere te komen halen. Dit heeft dan toch nog tot een incident geleid en de politie is tussenbeide moeten komen. Mijn vraag is nu in hoeverre wij juridisch: - een jongere buiten kunnen zetten - de ouders opdracht kunnen geven een jongere te komen halen. In onze voorziening verblijft een meisje van 16. Zij heeft een seksuele relatie met een ex-bewoner van 17. Wij staan toe dat dit koppeltje op de kamer van het meisje is zonder toezicht. De vraag werd gesteld of we dit mochten toestaan? 5
Een meisje werd begeleid in Begeleid Zelfstandig Wonen bij S van oktober 2005 tot augustus 2007. Ondertussen is zij 7 maanden in stad X. Eind oktober 2007 meldde zij zich aan bij Vluchtelingenwerk. Wij trachten haar zo goed mogelijk te begeleiden, maar we merken dat ze nog veel moeilijkheden heeft op verschillende levensdomeinen. Voorziening S deelt ons mee dat het voor hen onmogelijk is om de begeleiding te herstarten. Het meisje zou eerst contact moeten opnemen met het Comité Bijzondere Jeugdzorg. Voorziening S zei dat er een 'spijt-periode' is van 6 maanden. Moest betrokkene zich bedacht hebben binnen de 6 maanden na de stopzetting, dan zou er wel de mogelijkheid geweest zijn om de begeleiding te herstarten. We zitten nu echter 7 maanden na de stopzetting van de begeleiding. Kan u ons meer informatie geven over deze 'spijtperiode'? Eén van de meisjes op kamertraining zal binnenkort bevallen. Mag het baby’tje in de voorziening blijven wonen? Moet dit al onmiddellijk onder verwijzing van het CBJ? Hoe worden de extra kosten gesubsidieerd? Hebben minderjarigen het recht de rapportage in te kijken mbt een opgelegde maatregel zoals tijdelijke afzondering? Jongen van 17 jaar doet aan studiowonen. Het CBJ heeft onderhoudsbijdrage van de ouders bepaald op 3 euro per dag. De inning zou moeten gebeuren door registratie en domeinen, maar de ouders horen daar niks van en intussen is de jongen daar al 4 maanden. Dat loopt op, de ouders zouden dat maandelijks willen betalen (90 €), maar hoe moet dat dan. Registratie en domeinen kon ons niet verder helpen, zij zeggen dat ze geen onderhoudsbijdragen innen. Welke stappen kunnen ondernomen worden? We hebben een vraag over de positie van de consulenten van het comité en van de jeugdrechtbank. Enerzijds mogen zij het cliëntoverleg niet gebruiken om hun gewone coördinerende taak door anderen te laten oplossen, anderzijds is hun juridische positie nogal delicaat. Zij zouden kunnen deelnemen aan het cliëntoverleg als ze optreden in het kader van een hulpverlenende opdracht binnen een vertrouwensrelatie en mits de toestemming van de cliënt. Zij zien daarbij af van hun toezicht- of controle-opdracht. Mijn vraag: is het voldoende dat zij dat zo zeggen bij het begin van het overleg? En kunnen zij dat zomaar, zonder toestemming van Bureau of Jeugdrechter? Moeten zij het beroepsgeheim dan enkel doorbreken in het kader van de bepalingen van de spreekplicht? Is er nog een verschil tussen de positie van de consulent van het comité en die van de jeugdrechtbank? De verwachting is dat omwille van de focus op de uitdrukkelijke toestemming van de cliënt dit overlegmodel eerder ingang zal vinden in de nietgerechtelijke hulpverlening. Zie je dat ook zo, of zijn er geen juridische redenen om dit aan te nemen? Wij begeleidden tot begin deze maand het gezin van K, op verwijzing van het CBJ. Gedurende de thuisbegeleiding merkten we dat de noden van K de draagkracht van moeder en haar partner oversteeg. K. verblijft momenteel in een internaat en de begeleiding is dan ook gestopt. Thans werd een kind van ‘stiefvader’ ‘afgezet’ in dit gezin. De moeder van dit kind A reageert niet op zijn vraag om in te stemmen met thuisbegeleiding of een andere hulpverleningsvorm. Op welke manier kan het gezin toch de nodige hulpverlening inschakelen? Moet de moeder van A hier ten allen tijde mee instemmen? Via welke juridische wegen kunnen wij onze bezorgdheid uiten tov het welzijn van de betrokken kinderen? Het CBJ deelt onze bezorgdheid volledig, en vroeg ons om verdere stappen te ondernemen In hoeverre kan/moet een thuisbegeleidingsdienst een controlefunctie (bv slaapkamers controleren op hygiëne, verloedering, enz hetgeen zou kunnen wijzen op verwaarlozing) opnemen, al dan niet vanuit een expliciete opdracht door de jeugdrechter? Binnen welk juridisch kader dienen wij dan te handelen? En wat als het gezin zelf hiervoor geen expliciete toestemming geeft of hiervan niet op de hoogte is? Zijn er wettelijke bepalingen vastgelegd rond domiciliëring van jongeren die in een residentiële voorziening verblijven binnen de bijzondere jeugdzorg. Maw kan het wettelijk niet dat een jongere zijn domicilie-adres overeenstemt met het adres van de voorziening?
6
e) Pleegzorg Hierin hoort uitleg over de specifieke regels voor pleegzorg thuis. Twee meisjes zijn geplaatst in een pleeggezin. De maternale oma van de kinderen is psychiatrisch patiënt en was voor de kinderen geruime tijd onveilig. Het C.B.J. heeft beslist om voorlopig geen bezoeken voor oma te installeren. Nu kreeg het pleeggezin een brief van de advocaat van oma waarin bezoek geëist wordt, zoniet start zij een proces. Er staat ook in dat indien oma dit bezoekrecht krijgt de pleegouders voor alle gerechtelijke- en advocatenkosten moeten instaan. Pleegouders krijgen van ons echter de opdracht om zich te houden aan de afspraken gemaakt met het CBJ. Kan het dat zij de kosten van oma's advocaat moeten betalen? Kunnen pleegouders in beroep gaan tegen een beslissing van de jeugdrechter om de kinderen terug naar huis of naar een voorziening te laten gaan? Een meisje van 12 jaar verblijft al heel lang in haar pleeggezin. Ze moet nu naar een MPIinternaat gaan. De pleegplaatsing zou dan moeten stoppen, want er is geen combinatie van 2 residentiële maatregelen (meer) mogelijk. Nu wil iedereen (ook de jeugdrechtbank, pleegouders, het kind zelf, …) dat het meisje gedomicilieerd blijft bij de pleegouders. Het MPI is daar niet mee akkoord, zij zeggen dat adres van het kind bij hen moet staan. Hoe zit dat? De laatste tijd krijgen we steeds meer dagvaardingen van jeugdrechters voor pleegouders. We krijgen nu ook de vraag of werknemers hiervoor klein verlet kunnen vragen ? Een werkgever antwoordde bv; dat dit niet de dagvaarding is die de wet bedoelde..., dat het niet zou kunnen voor dagvaardingen door jeugdrechters? Wij stellen ons de vraag of er een correcte manier zou zijn om met een soort “zwarte lijst” te werken van pleegouders met wie we niet meer wensen samen te werken. Criteria hiervoor zijn vooral gebaseerd op schending van kinderrechten en een weigering om met ouders samen te werken. Een negatieve samenwerking met de dienst tellen we hier dus niet mee. We gaan er ook vanuit dat we steeds de mensen zelf informeren. Binnen één selectieteam denken we dat we een gedeeld beroepsgeheim hebben en dat het dus geen probleem vormt om deze ex-pleegouders te vermelden. Maar wat doen we bijvoorbeeld als we vermoeden dat mensen ook bij diensten uit andere provincies of niet aangesloten diensten zouden gaan shoppen? Graag wat advies. Onlangs ging ik naar de rva om meer info te vragen omtrent ouderschapsverlof voor pleegouders. Ze gaven me een document mee waarop nadrukkelijk staat dat pleegouders ook recht hebben op ouderschapsverlof. Nu las ik net in de Echo van december 2008 op p7 dat pleegouders geen aanspraak kunnen maken op "gewone" ouderschapsverloven. Hoe zit het nu precies? Kan u me er meer info over geven? Een pleegmoeder vroeg of haar pleegzoon op de zitting van de jeugdrechtbank kan aankaarten dat hij geen contact meer wil met zijn vader. Op welke wetgeving is de vereiste van een medisch attest als voorwaarde om pleegouder te worden, gebaseerd? f)
Ouders/vertegenwoordiging
Rechten en plichten van ouders horen hierin thuis alsook de vragen over afstamming en echtscheiding Ik begeleid een alleenstaande mama samen met haar zoontje van 1 jaar. Dat zoontje gaat 1 x/week naar een steungezin voor enkele uren. De biologische vader is op de hoogte van het bestaan van het jongetje, maar heeft het kind ook niet erkend en wil dit in de toekomst ook niet doen. De mama vraagt zich af wat er gebeurt wanneer haar iets overkomt en zij zou overlijden. Wanneer kan er een voogd aangesteld worden? Indien zij weinig of geen netwerk heeft die voogd kan/wil worden, wie kan dan aangesteld worden?
7
In de voorziening verblijft een 17-jarig meisje dat op woensdagnamiddag en in het weekend werkt in een horecazaak. Haar loon wordt echter door moeder ontvangen (moeder besliste dit eenzijdig en krijgt het geld cash van de werkgever van haar dochter). Moeder geeft soms een derde, soms heel weinig van dat loon aan haar dochter. Het andere deel zou volgens moeder op een spaarrekening gezet worden waar het meisje maar aan kan op haar 21 jaar, maar volgens onze info staat deze rekening niet op naam van de minderjarige. Verder heeft moeder ook een volmacht over de zichtrekening van haar dochter. Ik vraag mij af of dit allemaal wel kan en welke stappen wij kunnen zetten om de belangen van deze minderjarige te verdedigen. In onze voorziening verblijft een jongen van bijna 18 jaar. Hij heeft zijn vader voor het laatst gezien toen hij vier was. Moeder is tevreden over het feit dat vader op afstand blijft, want hij heeft hun heel wat ellende bezorgd (schulden, criminaliteit,....) De jongen vraagt zich af welke juridische verantwoordelijkheid hij heeft als hij meerderjarig is ten aanzien van zijn vader.Stel dat zijn vader komt te overlijden, moet hij dan opdraaien voor zijn schulden of als hij zorgbehoevend wordt en naar een bejaardetehuis moet.... Daarnaast is het dragen van de naam van zijn vader erg belastend voor de jongen. Kan hij een procedure starten? Via welke rechtbank kan dit? Kan via die procedure ook zijn naam gewijzigd worden of is dit een ander zaak? Vanuit Begeleid Wonen Jongeren vragen wij ons af of wij aan ouders van minderjarigen een attest van toestemming voor alleen wonen moeten laten tekenen. De meeste jongeren die wij begeleiden zijn meerderjarig, maar heel uitzonderlijk (wanneer de jongere zelf of via de ouders een eigen inkomen heeft) is alleen wonen mogelijk. Ontwerpen wij best zo'n document, en indien ja, wat moet daar dan instaan? Wij zijn een dienst binnen het Algemeen Welzijnswerk. Als een (pleeg)kind van 4 jaar niet erkend is door de biologische vader en op naam staat van de moeder, maar de moeder trouwt volgende maand met de biologische vader hoe zit het dan met de gevolgen voor het kind? Bv- wordt hij dan automatisch de wettelijke vader? - indien niet, wat moet er gebeuren vooraleer hij dit kind kan erkennen? - wat als moeder overlijdt? - wat met schulden, erfenis? Hebben ontzette ouders nog steeds een recht op informatie in verband met de opvoeding van hun kinderen? Ik zoek informatie over omgangsregeling bij echtscheiding en meer bepaald over het recht van minderjarigen om zelf de bezoekregeling te veranderen. e Meisje 16 jaar is uit huis en woont bij oudere broer.Ze is zichzelf gaan inschrijven in het 4 jaar fotografie.Vader laat weten via advocaat dat zijn dochter zich enkel kan inschrijven met zijn instemming. Hij wil die kosten niet betalen. Moeder stemt wel toe met inschrijving. Wat zijn de rechten van het kind?
Wij hebben een jongen in begeleiding die binnenkort 18 jaar wordt. Ouders vrezen echter dat dit binnen de kortste keren uit de hand zal lopen, aangezien zijn karakter nogal moeilijk is. Deze jongen staat op de wachtlijst voor een tehuis voor volwassen mentaal gehandicapten aangezien hij van een lager niveau is. Is verlengde minderjarigheid hier een optie? Wat houdt dit juist in en welke gevolgen heeft dit op de verschillende levensdomeinen? Wat houdt dit in voor de ouders en wat voor de jongen zelf? Hoe moet dit worden verkregen en hoe lang duurt dit vooraleer dit in orde komt? Zijn er ander mogelijkheden voor de ouders om een veiligheid in te bouwen? Want wat als hij tekent voor aankopen of leningen e.d., wie wordt dan aansprakelijk gesteld? Voor pleegkinderen die reizen naar het buitenland willen ondernemen, welke formaliteiten moeten vervuld worden?.Voor plaatsingen door het CBJ: Wat moeten wij doen indien de ouders afwezig zijn (adres onbekend)?Indien de ouders gescheiden zijn, is toestemming van beide ouders dan nodig? Wat moeten wij doen indien een ouder weigert toestemming te geven? Wij menen dat in dat geval het kind zich kan richten tot de Procureur des Konings met de bedoeling toestemming van de jeugdrechter te bekomen. Anderen zijn de mening toegedaan dat een bemiddelingsverzoek moet ingediend worden. Kunt u voor duidelijkheid zorgen?
8
g) Leefomgeving van de jongere Familie, gezondheid, onderwijs, geloof, vrije tijd, weglopen, sancties, … brengen we onder deze categorie. De voorziening werkt samen met een arts die werkt aan terugbetalingstarief. De meisjes gaan 1x per jaar bij de arts op controle, waarbij deze de pil voorschrijft en een uitstrijkje neemt. Een meisje van 16j weigert naar deze arts te gaan omdat ze niet wil dat dergelijk intiem onderzoek gebeurt. Kan het meisje dit weigeren? In een nieuw samengesteld gezin werden de 15jarige dochter en de 23jarige stiefbroer verliefd . De ouders durven zoon en dochter niet alleen thuis laten. Zij zitten met volgende vragen waar ze graag een antwoord op willen: Mogen zij een seksuele relatie met elkaar hebben wanneer het meisje 16 wordt? Mogen zij hand in hand lopen in de stad? De mama en papa zouden graag langsgaan bij een Comité Bijzondere Jeugdzorg om te horen hoe ze best met deze situatie omgaan, maar dan liefst anoniem. Kan dit? Wij zijn een organisatie die kampen organiseert voor jongeren uit Bijzondere Jeugdzorg. Deze zomer gaan wij voor het eerst op buitenlands kamp met 17 tot 21-jarigen. We vroegen ons af of indien het met één van die jongeren zou foutlopen- het toegelaten is om deze jongere alleen de trein terug te laten namen vanuit Spanje naar België. Natuurlijk is het de bedoeling om het kamp met de hele groep uit te doen, maar we willen graag op zoveel mogelijk voorbereid zijn. Ouders mogen op zaterdag de kinderen ophalen voor een dagbezoek thuis. Bij het ontvangen van de ouders werd door de leefgroepbegeleiding meermaals een alcoholgeur waargenomen. Dit werd besproken, maar de ouders waren zeer boos en ontkenden dat ze dronken. De jeugdrechter verbood de leefgroepbegeleiding om de kinderen aan de ouders mee te geven als er een alcoholgeur waarneembaar is. Er werd afgesproken dat, wanneer de begeleider alcohol ruikt, terwijl de ouders ontkennen, de kinderen niet worden meegegeven. De ouders hebben dan het recht om de politie te vragen een alcoholtest te komen afnemen. De ouders voegden er aan toe dat als uit de alcoholtest zou blijken dat ze (of diegene die de wagen bestuurt) niet gedronken hebben, een proces verbaal zullen laten opmaken tegen de begeleiding. Stel dat dit zich voordoet, kan de begeleider in kwestie (of de voorziening) dan aansprakelijk gesteld worden ? Heeft de begeleiding het recht om te weigeren de kinderen mee te geven aan de ouders op grond van de (subjectieve) waarneming van een alcoholgeur en is het voldoende zich te baseren op een schriftelijke mededeling van de jeugdrechter ? We maakten een checklist waarmee begeleiders een beter zicht hebben op de informatie waarop jongeren recht hebben. Zo kunnen ze aan de hand van de checklist in het oog houden over welke rechten ze de jongere al dan niet geïnformeerd hebben of welke rechten ze best nog eens kunnen herhalen. Bijv. het recht op privacy wordt vertaald naar: In het pleeggezin heeft de minderjarige: o Recht op een eigen overtuiging over politiek, filosofie, ideologie of godsdienst o Recht op een eigen seksuele geaardheid o Recht op een ruimte om zich terug te trekken, een eigen kamer o Recht op respect voor zijn persoonlijke levenssfeer o Recht op bescherming van zijn persoonsgegevens o Recht om te gaan met vrienden van eigen keuze, pleegouders kunnen echter niet verplicht worden bepaalde personen thuis te ontvangen Ook het pleeggezin en de ouders behouden voorgaande rechten i.v.m. privacy. Onze vraag is of deze checklist ook kan dienen als 'bewijskracht' ten opzichte van de inspectie? Wij hebben centraal in onze leefgroep een computer staan die op internet is aangesloten. Sinds enige tijd hebben we het vermoeden dat (een van de) meisjes die bij ons verblijft, via het internet sterk sexueel getinte contacten onderhoudt met verschillende mensen. Vandaag heeft een ander meisje ons dit vermoeden bevestigd door op hun computer foto's te laten zien waarop het meisje schaars gekleed afgebeeld staat. Deze foto's worden verstuurd. De twee betrokken meisjes hebben een conflict met elkaar. Mochten we deze 'klacht' benoemen, is voor iedereen duidelijk dat deze klacht maar van één meisje kan komen. We vragen ons af op welke wijze wij hierin kunnen/mogen/moeten ingrijpen, gezien het om een minderjarig meisje gaat dat zichzelf op deze 9
wijze in gevaar brengt. Het desbetreffende meisje heeft banden met prostitutie. Mogen wij de computer onderzoeken op foto's of op zijn geschiedenis? Mogen wij de computer tijdelijk afsluiten voor de meisjes? Ik begeleid een minderjarig meisje dat seksueel misbruikt is. De dader van het seksueel misbruik is schuldig bevonden. Teneinde de fysieke en psychische letsels van het slachtoffer te kunnen vast stellen is er een psychiater-gerechtsdeskundige aangesteld om een diepgaand medischpsychiatrisch onderzoek uit te voeren. Nu vraagt de advocaat van de minderjarige of iemand van ons het meisje kan bijstaan tijdens dit onderzoek.Is er dan sprake van schending van de privacy? Zijn wij als begeleiding van deze minderjarige geplaatst om deze minderjarige te ondersteunen tijdens dit medisch psychiatrisch onderzoek? h) Vreemdelingen Voor niet-Belgische jongeren duiken soms specifieke problemen op. Een Belgische vrouw is gehuwd met een Nepalees. Hij heeft een broer in Nepal, die 2 kinderen heeft. Het oudste kind, 8j, is een goed student en zouden ze extra kansen willen geven om te studeren. Daarom zouden ze het naar België willen laten komen en bij hen in hun gezin opnemen. Ze hebben geïnformeerd of dit via adoptie kan, maar ze heeft vernomen dat dit niet kan… Daarom wil ze nu informeren of het via pleegzorg kan. Wij kregen een vraag van een illegale mama met een baby van 10 maand. Zij woont momenteel in bij een vriendin. Zij heeft soms geen geld om voeding, pampers of kledij te kopen voor haar baby. Zij zou op zoek moeten naar een nieuwe woning, werk,... en ze zou zich willen laten naturaliseren tot Belg. Om zich daarop te kunnen concentreren zou ze haar kind tijdens de week naar een pleeggezin laten gaan en zou ze de baby in het weekend bij haar nemen. Deze vraag werd aan onze gezinsondersteunende pleegzorg gesteld, maar wij kunnen maar 3 maand tussenkomen (voor 'fulltime' opvang) en vrezen dat dit niet voldoende zal zijn om op al die vlakken een verandering teweeg te brengen. Daarom dachten wij om mama door te verwijzen naar het CBJ. Onze vraag is of wij die doorverwijzing kunnen doen? Is CBJ verplicht om de politie op de hoogte te brengen? i)
Financiële aspecten
Erfrecht, alimentatie, kinderbijslag, allerlei premies, … komen hier aan bod Voor een pleegkind wordt er steeds een ES-rekening geopend, hierop wordt er een 4de 3de van de kinderbijslag gestort. Als een plaatsing stopt dan geven wij de uittreksels mee met het kind/de jongere. Wij blijven echter, ook al melden we aan Fortis dat dit kind niet langer meer geplaatst is, rekening uittreksels toegestuurd krijgen. Naast het feit dat dit vervelend is vinden we ook dat dit eigenlijk onze zaken niet meer zijn. Aan de andere kant staan er blijkbaar bij Fortis heel wat spaarrekeningen met centen erop die de bank niet toebehoren en waar kinderen recht op hebben. Kan men hen niet verplichten zelf op te zoeken waar deze kinderen verblijven (als ze 18 zijn daar het toch over een geblokkeerde rekening gaat)? Daarnaast zitten er ook de langs het CBJ geplaatste adoptiebabies tussen, die dus meestal ook van naam veranderd zijn enz. Een 17 jarige minderjarige onder toezicht van de jeugdrechtbank, erft binnenkort een deel van het nalatenschap van haar paternale grootmoeder. De notaris heeft ons gecontacteerd om gegevens over haar moeder door te geven om de afhandeling van de nalatenschap te regelen.We willen echter dat deze nalatenschap zeker in handen van het meisje zelf komt (en niet dat moeder dit geld kan opdoen), maar weten niet hoe we dit het beste juridisch regelen. Kan u ons wat advies geven? Wij interpreteren artikel 26 DRPM als ‘een vrij besteedbaar bedrag’, maar niet noodzakelijk als het volledige door de wet voorziene bedrag aan zakgeld. Van dit totale bedrag zouden wij een regel hanteren waarbij 2/3 volledig vrij besteedbaar is en 1/3 wordt voorbehouden voor waarborgen en schadevergoedingen. Wat is uw visie hierover en vooral hoe dienen wij dit artikel exact te interpreteren? 10
Kan het nog dat jongeren, die residentieel geplaatst worden, bij opname een waarborg betalen voor de kamer waarin ze gaan verblijven. Tot nu toe was het zo dat ze een waarborg betaalden, dat dat ondertekend werd, met omschrijving van de staat van de kamer. Als een jongere dan gedurende zijn verblijf bvb agressief was en iets stuk maakt, werd dat eventueel bij vertrek van de waarborg gehouden. Is dat in strijd met een of andere wetgeving? Een instelling wil een rekening openen bij de bank voor hun jongeren die een weekend- of vakantiejob hebben en deze rekening beschermen tegen de ouders zodat zij geen afhalingen kunnen doen achter de rug van de jongere of dat de jongeren hun ouders gaan onderhouden. In een gesprek met een bank komt volgende oplossing naar voor: mits voorleggen van de plaatsingsmandaten (beschikking) is de handtekening van de directeur (evt. machtiging aan hoofdbegeleider) voldoende opdat de jongeren zelf verrichtingen kunnen uitvoeren. Onafgezien van de manier waarop in deze met de ouders dient gewerkt te worden, blijf ik zitten met twee vragen. 1. het voorleggen van een beschikking op de bank is mi. een inbreuk op de privacy van de jongere, ook al zal die hiervoor de toestemming geven. En wat met het oordeel van de plaatsende instantie? 2. hoe ver gaat de aansprakelijkheid van de directeur die zijn handtekening verbindt aan de zichtrekening van de jongere? j)
Bekwaamheid
Contracten sluiten, seksualiteit, toegang tot de rechter, … vindt hier een plaatsje. Is het de jeugdrechter is die finaal beslist of een minderjarige kan trouwen? Het betreft een jongen van 18 jaar. Hij heeft een auto gekocht, waarvoor hij een lening heeft aangegaan. Hij verkocht de wagen door aan een bevriend koppel omdat hij nog geen rijbewijs heeft en de lening niet kon afbetalen. De jongere heeft één van de twee autosleutels overhandigd aan de koper, waarop deze de auto bij de vader thuis zijn gaan ophalen. De jongere beweert nog niet betaald te zijn. Er werd aangifte gedaan bij de politie, maar de auto werd vrijgegeven aan de koper omdat er een verkoopsovereenkomst ondertekend werd. De jongen heeft geen recht op een pro deo advocaat omdat zijn vader een inkomen heeft en hij daar gedomicilieerd staat. Als hij een advocaat vindt die aan een goedkoop tarief wil werken dan zal het hem minimum €500 kosten . Men gaf hem goede hoop dat hij de zaak zou kunnen winnen. Kan het dat hij omwille van zijn verblijf binnen de Bijzondere jeugdbijstand toch recht zou kunnen hebben op een pro deo advocaat? Kan ons 10 jarig pleegdochtertje zelf al in beroep gaan tegen een beslissing van haar jeugdrechter ? k) Meerderjarigen Vanaf 18 jaar gelden andere regels voor jongeren. Graag had ik wat info ontvangen over de rechten en plichten van ouders vanaf het moment hun zoon 18 jaar geworden is. Een specifieke vraag van ouders: kan ik mijn zoon zomaar buitenzetten vanaf 18 jaar wanneer hij niet meer onder toezicht van de jeugdrechter staat? Hoe moet ik dit aanpakken? Welke aansprakelijkheid hebben ouders naar hun meerderjarige kinderen die zelfstandig wonen en daarbij begeleid worden door een BZW- dienst ? Kunnen zij bv. nog aangesproken worden rond gemaakte schulden, schadevergoeding voor aangerichte schade door de jongeren ....
2.3. De uitbouw van de juridische Frequently Asked Questions (FAQ) op www.osbj.be Juridische vragen die op regelmatige basis terugkomen worden opgenomen in de juridische FAQrubriek die vrij consulteerbaar is op de website van OSBJ.
11
In 2008 werd de FAQ-rubriek verder geüpdated en bijgewerkt. Het doel van de juridische FAQ is een antwoord bieden op juridische vragen vanuit de sector die steeds terugkomen en waarvoor geen persoonlijk antwoord noodzakelijk is. De hulpverleners uit de Bijzondere Jeugdzorg kunnen eerst nagaan of ze in deze rubriek een antwoord op hun vraag vinden, alvorens een gepersonaliseerde vraag te stellen aan de juristen via de helpdesk. Uit de webstatistieken blijkt dat de juridische FAQ één van de meest bezochte pagina’s van de website is, zodat we kunnen stellen dat we in dit opzet slagen. De juridische FAQ-pagina werden 20.036 keer aangeklikt in 2007. In 2008 steeg dit aantal naar 31.961 keer, een stijging van 30%. In 2007 gingen 8891 personen vervolgens op zoek naar een concrete vraag en antwoord. In 2008 liep dit aantal op naar 10023 personen. Een schematisch overzicht van de vragen per categorie geeft het volgende beeld:
Aantal Hits per FAQ-categorie (1/1/2008 – 31/12/2008) Hoofdcategorie Aantal Ouders/vertegenwoordiging 1817 Informatie 1092 Bijzondere jeugdzorg 1439 Jeugddelinquentie 958 Privacy 755 Leefomgeving van de jongere 717 Jongeren en financiële aspecten 618 Bekwaamheid 704 Pleegzorg 545 Schade 467 Meerderjarigen 477 Vreemdelingen 434 10023 Totaal
De zes vragen die het meest werden bekeken zijn de volgende: 1. 2. 3. 4.
Kan een minderjarige bekomen dat de vrijwillige hulpverlening wordt stopgezet? 643 keer Wat is ontzetting uit het ouderlijk gezag? Wanneer kan het? 466 keer Wat is een burgerlijke partijstelling? 323 keer De ouders van een jongen van 18 overlijden kort na elkaar. Zij hebben een grote massa schulden. Wat moet de jongen doen om te vermijden dat hij deze schuldenmassa erft? 302 keer 5. Wanneer kan je als hulpverlener je beroepsgeheim doorbreken? 291 keer 6. In welke mate kan een MOF (een als misdrijf omschreven feit) geherkwalificeerd worden naar een POS (problematische opvoedingssituatie)? 280 keer De FAQ-lijst is verbonden met de databank Jeugdrecht.be. Wanneer aangewezen is er naast de vraag en antwoord een link gelegd naar een artikel op Jeugdrecht.be. Zo kan de gebruiker van de FAQ-lijst gemakkelijk doorklikken naar Jeugdrecht.be en vindt hij nog meer concrete juridische informatie. De FAQ- vragen werden regelmatig aangevuld en herwerkt op basis van de helpdeskvragen die OSBJ dagelijks bereiken. Doordat beide websites (jeugdrecht.be en osbj.be) aan elkaar werden gelinkt, kon en kan men de steeds terugkomende vragen eenvoudig traceren, en toevoegen aan de FAQ. 3. Evaluatie aantal vragen : 347 + 35 belendende sectoren + 48 studenten + 18 particulieren totaal : 448 vragen 12
(2007 : 358 vragen, 2005-06 547 vragen over 19 maanden) Meer dan 10.000 maal zochten en vonden mensen een antwoord op hun vragen op de juridische FAQ-rubriek van de osbj-site. inhoudelijke evaluatie Het aantal gestelde vragen groeit jaarlijks We investeerden en blijven investeren in type-antwoorden om aan deze stijgende vraag te kunnen blijven voldoen. Slechts omdat we vraagstellers kunnen verwijzen naar de OSBJ-site en de Jeugdrecht.besite, kunnen we de toename (net) aan. We vragen onze doelgroep om bij voorkeur on line, via het formulier op de websites, de vraag te formuleren. We ervaren immers dat telefonisch doorgegeven informatie niet steeds correct geïnterpreteerd of onthouden wordt. conclusies De juridische helpdesk en FAQ op de website beantwoorden aan een duidelijke nood van de praktijkwerkers. Met de huidige personeelsbezetting is het beantwoorden van de helpdeskvragen binnen de vooropgestelde termijn van 14 dagen nog steeds te verwezenlijken. We merken wel een toename van vragen uit andere sectoren dan AWW en BJB. Voorzover deze niet al te sectorspecifiek zijn, kunnen we daar op basis van onze know-how op ingaan. 4. Producten Juridische FAQ-rubriek op www.osbj.be
III. Bijlagen Geen.
13
