Rapport : Een communicatieplan en handleiding voor de werking van lokale adviescommissies (LAC) in Vlaanderen

Rapport : Een communicatieplan en handleiding voor de werking van lokale adviescommissies (LAC) in Vlaanderen.

november 2007

1.

Inleiding, situering van het rapport.

2.

Visie op de werking van de LAC.

3.

Communicatieplan voor de LAC: 3.1. Naamgeving. 3.2. Uitnodigen en betrekken van de mensen. 3.3. LAC vergadering zelf: beslissingen en opvolging.

4.

Handleiding met aanbevelingen voor het begeleiden van mensen met energieschulden.

5.

Besluit en contact.

Steunpunt Turnhout, Otterstraat 116, 2300 Turnhout T 014 44 26 74 E [email protected] W www.samenlevingsopbouw.be

1. Inleiding, situering van het rapport. Deze tekst werd opgemaakt door het Vlaams project energie en armoede van vzw Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie. Dit gebeurde in opdracht van de Vlaamse minister van Welzijn Vervotte/Vanackere in 2007. Dit rapport beoogt aanbevelingen te geven aan de bevoegde minister. Het rapport wil ook een bijdrage leveren voor overlegvergaderingen die we in 2008 willen plannen met OCMW’s en LAC medewerkers. De voorbeelden die hieronder genoemd worden zijn gebaseerd op informatie en gesprekken met een 15 tal OCMW’s uit Vlaanderen. De bezoeken werden afgelegd bij OCMW’s van steden met een groot bevolkingsaantal (ongeveer 400.000 inwoners) en gemeenten met een klein bevolkingsaantal (ongeveer 10.000 inwoners). Knelpunten en suggesties werden geformuleerd enerzijds op basis van individuele ondersteuning van mensen in armoede bij hun LAC dossier. Anderzijds op basis van vele werkvergaderingen met vrijwillige medewerkers (mensen in armoede) van het Vlaams project energie en armoede.

2. Visie op de werking van de LAC. Binnen de complexe problematiek van de vrijgemaakte energiemarkt heeft de LAC een belangrijke rol te vervullen. De leden van de LAC, alleen zij , oordelen en beslissen over een volledige afsluiting van de nutsvoorzieningen bij particuliere energieafnemers. Wat betreft visievorming merken we grote verschillen bij de OCMW’s. Vanuit de visie wordt dan een manier van werken, een aanpak, een procedure opgebouwd. Momenteel beschikt elk OCMW in Vlaanderen over de initiële vrijheid om de werking van de LAC naar eigen goeddunken in te vullen. We kunnen dus te maken hebben met 308 verschillende werkwijzen. Het verschil in visie heeft geen rechtstreeks verband met de grootte van het OCMW. Ook is er een verschillende houding merkbaar ten aanzien van de distrubutienetbeheerder (DNB). Dit wil zeggen. OCMW’s die een grote invloed van de DNB toelaten en akkoord gaan met de gestelde eisen, bijvoorbeeld hoge afbetalingsplannen. Tegenover OCMW’s die uitgaan van haalbare voorstellen voor de betrokken mensen en die oordelen dat de DNB niet het onderste uit de kan mag halen. Alle OCMW’s wensen wel een goede verstandhouding en samenwerking met de DNB. Minder goede voorbeelden. Geen geschreven visie-document. Geen omschreven taakomschrijving voor de LAC medewerker binnen de sociale dienst. Geen vaste LAC medewerker. Het secretariaat van de LAC gebeurt door de administratieve medewerkster van het OCMW. Maar het voorzitterschap wisselt jaarlijks. Geen energieverantwoordelijke, geen energiecel. Onze taak is een administratieve taak. De dossiers administratief behandelen en de adviezen overmaken aan de DNB. “Wij voelen ons als een incassobureau voor de energiesector.” Goede voorbeelden. Een visie-document goedgekeurd door de OCMW-raad. Een visie uitgaande van een grondrecht op energie. “Energie is naast eten het eerste dat er moet zijn.” Een visie die tot uiting komt in het installeren van een energiecel. Een cel gericht op de vrijwaring van de energielevering van personen met betalingsmoeilijkheden. Bij de energiecel is iedere inwoner van de gemeente welkom. In de energiecel werken één tot meer maatschappelijke werkers. De energiecel richt zich op informatie, ondersteuning, bege-

-

-

leiden van klimaat op maat, geven van tips voor energiebesparing, voorbereiden van LAC dossiers. De LAC dient ook om verdoken armoede op te sporen. De LAC is een kans voor het OCMW om binnen te geraken bij mensen die we nog niet kennen. Het OCMW stelt zich steeds de vraag wat haar taak is binnen de afsluiting. Het probleem van wanbetaling is een probleem tussen klant en leverancier. Wij moeten weten welke problematiek er achter zit. Ons OCMW heeft nog nooit een advies tot afsluiting gegeven. “Als ze mij vragen om een afsluiting te beslissen, stop ik met het LAC op te volgen. Want ik heb een eed afgelegd als maatschappelijk werker.” De werking van de LAC wordt vermeld in het jaarverslag van het OCMW en wordt gekoppeld naar andere OCMW diensten.

Voorstel: De LAC werkt binnen de schoot van een OCMW. De LAC kan daarom niet los gezien worden van de hulpverleningstaak van een OCMW. Een OCMW dient haar visie op hulpverlening – gebaseerd op menswaardigheid voor iedereen – te vertalen naar haar LAC. De OCMW- raad dient een document goed te keuren dat de werking van de LAC bespreekt en goedkeurt. Regelmatig kan dan verslag uitgebracht worden op de OCMW-commissies of de (openbare)raadszitting. De LAC vereist een specifieke bekwaamheid en kennis. Het OCMW kiest maatschappelijk werkers die zich in deze kwaliteiten willen bekwamen. Deze maatschappelijk werker(s) maakt (maken) deel uit van de energiecel van het OCMW.

3.

Communicatieplan voor de LAC.

3.1. Naamgeving. Het besluit van de Vlaamse Regering betreffende de samenstelling en de werking van de lokale adviescommissie omtrent de minimale levering van elektriciteit, gas en water werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 15 november 1997. De LAC werkt reeds 10 jaren binnen de schoot van de OCMW’s. Toch is het een onbekende commissie voor velen. Niet in het minst voor diegenen die uitgenodigd worden op de LAC en wiens situatie ter sprake komt. “ Een LAC , wat is dat, nog nooit van gehoord? “ “Ik ga niet naar de LAC. Die geven toch alleen maar advies? En een advies is toch geen beslissing.” Voorstel. De LAC moet geherwaardeerd en bekend gemaakt worden. Aan het brede publiek en naar mensen in energiearmoede in het bijzonder. Dit kan bijvoorbeeld door middel van een goede folder of een video.De verspreiding dient gebeuren via de juiste informatiekanalen. Bijvoorbeeld: OCMW’s, huisartsen, ziekenhuizen, sociaal huizen, stadskranten, centra voor algemeen welzijnswerk, samenlevingsopbouw, verenigingen waar armen het woord nemen, regionale zenders. Mensen moeten weten wat de LAC is en wat de bedoeling is. Namelijk: de LAC overlegt en probeert tot een oplossing te komen van de aangebrachte energieproblemen. De LAC moet een positiever imago krijgen. Nu beschouwen mensen de LAC vaak als een rechtbank. Geef de LAC een andere naam. Dit zal de toegankelijkheid verbeteren. Namelijk: raad voor energiewelzijn.

3.2. Uitnodigen en betrekken van de mensen. Vooraleer een dossier behandeld wordt op de LAC werd reeds een ganse procedure doorlopen. Ook hier zijn grote verschillen merkbaar tussen de OCMW’s. De verschillen kunnen meestal gelinkt worden aan de middelen, lees personeel, die door het OCMW worden ingezet. De tijd die voorzien wordt om mensen te contacteren. Het aantal keren dat een dossier kan/mag terugkomen op de LAC. Het al of niet verrichten van een sociaal onderzoek. Het sociaal onderzoek wordt op verschillende tijdstippen of redenen uitgevoerd. Bijvoorbeeld. Bepaalde OCMW’s voeren steevast een sociaal onderzoek uit en koppelen dit steeds aan huisbezoek(en). Anderen verrichten een sociaal onderzoek wanneer de genodigden zich niet aanmelden op de LAC vergadering. Nog anderen maken nooit een sociaal onderzoek. Ook de inhoud en de verslaggeving van het sociaal onderzoek bevatten markante verschillen. Net zoals het benaderen van gekende mensen (zogenaamde actieve dossiers) en niet-gekende mensen. Minder goede voorbeelden. De DNB geeft de dossiers door aan het OCMW, slechts 14 dagen vóór de LAC vergadering. Er vertrekt een brief naar de mensen waar noch een logo van het LAC opstaat, noch een logo van het OCMW. In de brief wordt geen adres vermeld van vergadering. Het adres kan enkel afgelezen worden op het OCMW logo onderaan. In de brief wordt het woordje LAC gebruikt, zonder verdere uitleg. In de brief wordt geen melding gemaakt van het concrete probleem, enkel een opsomming van alle mogelijkheden waarvoor een LAC wordt bijeengeroepen. Tegenstrijdige mededelingen in éénzelfde brief. Bijvoorbeeld: “…Indien u een gasaansluiting heeft, dient u vanaf heden uw gasfacturen te betalen aan … Betaalt u deze facturen niet dan zal uw gastoevoer worden afgesloten. Voor uw elektriciteitstoevoer kan …enkel elektriciteit leveren in de vorm van een budgetmeter of een 6 ampère meter. Deze budgetmeter moet geplaatst worden in uw woning. Hiervoor dient een afspraak gemaakt te worden met ….,tel…. Gezien…u niet kan bereiken willen zij de energietoevoer afsluiten. Indien u al een budgetmeter heeft en u uw kaart al enkele maanden niet meer heeft opgeladen, dient u dit dringend te doen. Zoniet zal …eveneens uw energietoevoer afsluiten. Volgens een nieuwe Vlaams decreet mag de energietoevoer enkel volledig worden afgesloten bij onwil, fraude of onveiligheid. Iedere aanvraag tot afsluiting dient voorgelegd te worden aan de lokale adviescommissie. Hierin zetelen.. U heeft evenwel recht op gehoord te worden in deze commissie. U kan zich laten bijstaan.. Indien u van dit recht gebruik wenst te maken, dient u zich stipt aan te melden op …om..aan de balie van de sociale dienst van het OCMW.” De informatie in de brief is niet aangepast aan de huidige wetgeving. Bijvoorbeeld: 6 ampère ipv 10 ampère. In de brief wordt een opsomming gegeven van wetteksten ipv begrijpelijke taal voor de lezer. De brief bevat beschuldigende taal. Bijvoorbeeld: “…wij wensen u erop te wijzen dat het niet reageren op deze uitnodiging het plaatsen van 6 ampère of eventueel een volledige afsluiting tot gevolg kan hebben.” De brief bevat moeilijke woorden of verwarrend, omslachtig taalgebruik. Bijvoorbeeld: positief advies, negatief advies, éénzijdige beslissing “...de lokale adviescommissie geeft gunstig advies aan …tot afsluiting indien.. Voor die datum dient er ook een afspraak gemaakt te worden voor de plaatsing van een budgetmeter.”

-

Mensen worden nooit vooraf gecontacteerd omdat ze niet gekend zijn bij het OCMW. OCMW’s die nooit een sociaal onderzoek doen vóór de LAC vergadering.

Goede voorbeelden. De LAC vergadert pas drie tot vier weken na het ontvangen van de dossiers van de DNB. Daardoor hebben ze meer tijd om de (sociale)situaties te onderzoeken. Het OCMW onderzoekt alle dossiers op volgende gegevens: controle van inschrijving in de gemeente, gezinssamenstelling en actieve of passieve hulpverleningtraject binnen het eigen OCMW. Actieve dossiers worden doorgegeven aan de betreffende maatschappelijk werker. Die maakt een sociaal verslag op en/of gaat op huisbezoek. De maatschappelijk werkers van de energiecel gaan op huisbezoek bij alle niet-actieve dossiers. Ze gaan meerdere keren langs wanneer blijkt dat de persoon niet thuis is. Zelfs ’s avonds. Ze laten dan gegevens achter en kondigen een nieuwe afspraak aan. Wanneer de mensen moeilijk kunnen bereikt worden zoekt de maatschappelijk werker naar andere mogelijkheden, zodat er toch een persoonlijk contact mogelijk wordt. Bijvoorbeeld: inschakelen wijkagent of andere hulpverlener. De brieven die mensen uitnodigen voor de LAC vergaderingen benadrukken het belang om vooraf contact op te nemen met de verantwoordelijke van de energiecel of de voorzitter van de LAC. De belangrijkste mededeling is in het vet gedrukt, zodat de aandacht van de lezer op die passage getrokken wordt. Bijvoorbeeld. “ …De energiedistributeur …vraagt de lokale adviescommissie tussen te komen in verband met uw energietoevoer. Deze lokale adviescommissie kan overgaan tot het volledig afsluiten van gas- en/of elektriciteitstoevoer. Om dit te vermijden is het zeer belangrijk dat u op (weekdag en datum) tussen 9 en 10 uur persoonlijk uw dossier komt bespreken met ….., voorzitter van de lokale adviescommissie, op het OCMW van … in de ..(adres). Voor meer algemene informatie kan u …telefonisch bereiken op het nummer …tijdens de kantooruren van het OCMW…” Er wordt ook verwezen naar de mogelijkheid om contact op te nemen met de DNB. Voor informatie of een afbetaling te regelen. “ …U kan voor informatie terecht bij de klantendienst van …, (adres) op het telefoonnummer..” of “…Voordat de LAC bijeenkomt kan u nog steeds met…trachten een overeenkomst te sluiten m.b.t. uw achterstal(len) …tel…of contact opnemen met de sociale dienst van het OCMW om een regeling te bekomen …tel..” Er wordt gewezen op het feit of het LAC het al dan niet belangrijk vindt dat de persoon zelf aanwezig zou zijn op de LAC vergadering. Er wordt ook vermeld dat de persoon zich mag laten bijstaan door een derde. Bijvoorbeeld: “…Het is belangrijk dat u op de vergadering aanwezig bent om een voor u gepaste regeling uit te werken. Indien u dat wenst, mag u een vertrouwenspersoon meebrengen die u kan ondersteunen bij het gesprek. Indien u hieromtrent vragen heeft of hulp wenst bij het indienen van een afbetalingsvoorstel, kan u zonder afspraak langs komen bij …, maatschappelijk assistent van het OCMW op maandagvoormiddag tussen 9 en 11 uur of contact opnemen voor een andere afspraak op nummer ….

-

Indien u momenteel in begeleiding bent bij een maatschappelijk werker van het OCMW kan u zich op zijn of haar zitdag aanbieden of een afspraak maken.” Of “…Het is mogelijk om hierop aanwezig te zijn en u te laten bijstaan of vertegenwoordigen door een raadsman of een vertrouwenspersoon…” Mensen worden welkom geheten. Bijvoorbeeld: “…Wij hopen u op deze vergadering te zien en danken u afvast voor uw medewerking…” In de uitnodiging wordt duidelijk omschreven hoeveel de schuld bedraagt en over welke nutsvoorziening het gaat. “…De leverancier…vraagt om schorsing van de levering van gas om volgende redenen: uw totale achterstand in rekeningen gas bedraagt momenteel….euro….”.

Voorstel. De eerste indruk is belangrijk. Wie of wat wil het LAC zijn? Een bedreigende rechtbank die op zoek gaat naar schuldigen? Of een uitnodigend overleg waar iedereen met elkaar op een evenwaardige manier kan praten en naar een oplossing zoeken. Wij kiezen uiteraard voor het laatste. Heel de werking moet dus klaar en duidelijk zijn voor alle betrokkenen: de mensen wiens dossier voor bespreking voorligt, de hulpverleners (raadsleden en maatschappelijk werkers) en de vertegenwoordigers van de distributiesector. De inhoud van de uitnodiging moet in begrijpelijke taal worden opgemaakt. Met een verwelkoming en een duidelijke verwijzing naar de bedoeling. Maar ook met de ernst van de vraag, een vraag tot oplossing voor een concrete schuld en de draagwijdte van een LAC beslissing. Het logo van het OCMW schrikt sommige mensen af. Dit kan vervangen worden door een nieuw LAC logo met een verwijzing naar de OCMW maatschappelijk werkers verantwoordelijk voor de LAC. De uitnodigingsbrieven kunnen per gewone en per aangetekende post verzonden worden. Dit verhoogt de kans dat mensen de brieven ontvangen. De LAC dient een duidelijke boodschap te geven over de verwachting of mensen al dan niet aanwezig moeten zijn op de zitting. Mensen dienen ook de consequentie te weten van hun afwezigheid. Het benadrukken van het (mogen) meebrengen van een vertrouwenspersoon is eveneens essentieel. Er dient persoonlijk contact te zijn met de mensen vóór de LAC zitting. Het OCMW spreekt dit dan best onderling af. Hoe en wanneer huisbezoeken worden georganiseerd. Met welke diensten contact gezocht wordt indien de mensen moeilijk te bereiken zijn. Wanneer de LAC maatschappelijk medewerkers permanentie hebben. De plaats van de LAC vergadering hoeft niet persé in het OCMW gebouw te zijn. Er kan gedacht worden aan een buurthuis, een rusthuis, een sociaal huis… In ieder geval een gezellige ruimte waar mensen zich veiliger voelen en waar ze ontvangen worden met glaasje water of een tasje koffie. De vergaderplaats dient makkelijk bereikbaar te zijn met het openbaar vervoer. Ook het uur van vergaderen kan aangepast worden zodat ook mensen die overdag werken makkelijk kunnen aanwezig zijn. De vergaderfrequentie dient duidelijk vastgelegd te worden. Om de veertien dagen, om de maand, naargelang het aantal dossiers dat kan verwerkt worden op één vergadering. Er dient steeds voldoende tijd voorhanden te zijn om een dossier behoorlijk te bespreken en naar de betrokken mensen te luisteren. Het sociaal onderzoek is onontbeerlijk. Het is zelfs een wettelijke verplichting. Het sociaal onderzoek wordt opgemaakt in samenspraak met het betrokken gezin. In het sociaal onderzoek is minimaal aandacht voor: de feitelijke gezinssituatie de leeftijd en gezondheidssituatie van de mensen die er verblijven de inkomsten, de noodzakelijke uitgaven, de andere schulden en (onverwachte) kosten zoals ziekte de andere instanties die het gezin ondersteunen de woninggegevens (huur, aard van verwarming) en woningkwaliteit

-

de gegevens over rechthebbenden op sociaal maximumprijzen of beschermde klant

3.3. LAC vergadering zelf: beslissingen en opvolging. OCMW’s gaan gebukt onder een zware LAC-dossierlast. Soms komen wel 150 dossiers per week op het OCMW aan. In grote steden zijn tot 90% van de dossiers “niet-gekende” mensen. Hoe kleiner de gemeente, hoe groter de kans dat tot 50% van de mensen “gekend” of zelfs “actieve OCMW dossiers” zijn. De wijzigende energiewetgeving speelt evenmin in hun voordeel. Er moet behoorlijk studiewerk verricht worden om alle details van de wetgeving te begrijpen en toepasbaar te maken. Ook de distributienetbeheerders in Vlaanderen hebben een verschillende aanpak in de opmaak, de benadering en de opvolging van hun LAC-dossiers. Ze brengen de OCMW’s niet op de hoogte van het aantal volledige afsluitingen, effectief uitgevoerd na de LAC beslissing. Noch van de feitelijke plaatsingen van budgetmeters. Ook hun prijzen voor afsluiting en heraansluiting variëren. De mensen wiens dossier behandeld wordt op de LAC zitting, zitten in de zwakste positie. Zij nemen als wanbetaler deel aan een vergadering waar over hun situatie zal beslist worden. De netbeheerder/schuldeiser, een politieke mandataris van de OCMW raad en een OCMW maatschappelijk werker zijn de andere deelnemers . De grootste hoop van de mensen gaat uiteraard uit naar de OCMW vertegenwoordigers. Zij zullen toch vanuit vanuit een sociale bril hun zaak bekijken en de gepaste oplossingen aandragen? Minder goede voorbeelden. Soms is onduidelijk welke inspanningen de DNB levert vóór de eigenlijke LAC-zitting. Bijvoorbeeld: aantal (onaangekondigde?) bezoeken voor het plaatsen van een budgetmeter. Een voorwaardelijke beslissing nemen die , zelfs maanden na de beslissing, een volledige afsluiting tot gevolg heeft. Zonder dat nog een actueel sociaal onderzoek gebeurde. De aanwezigen op de LAC zitting worden niet aan elkaar voorgesteld. Er is geen ruimte om te praten over de andere energieschulden. Enkel de energieschulden van de DNB zijn aan de orde. Er is geen automatische bevraging over recht op statuut als beschermde klant of recht op sociaal maximumprijzen. De schulden van elektriciteit en aardgas worden door elkaar behandeld zonder dat de klant correct begrijpt hoe de zaak in elkaar zit. De beslissingen worden op de vergadering niet geconcretiseerd. Bijvoorbeeld. Stuurt de DNB elke maand een overschrijving om het afbetalingsplan te kunnen betalen? Zoniet, op welk rekeningnummer moet dan gestort worden? Wat doen bij het niet kunnen volhouden van een afbetalingsplan? Een beslissing tot afsluiting die, zonder aanwezigheid van de betrokkene en zonder sociaal onderzoek, genomen wordt op de eerste LAC zitting. Een beslissing van een LAC die enkel per gewone brief opgestuurd wordt naar de betrokkene.

Goede voorbeelden. De beslissing van het LAC wordt per brief medegedeeld aan de klant, per gewone brief én aangetekend. De wet verplicht zelfs tot het versturen van een aangetekend schrijven. Als OCMW steeds je veto stellen bij een advies voor volledige afsluiting, zodat een volledige afsluiting onmogelijk wordt gemaakt. Nooit afsluiten indien er een minderjarig kind in het gezin is en dit ook mededelen in de brief die bezorgd wordt aan de betrokkene. Bijvoorbeeld.

-

-

-

-

“ …Omwille van het feit dat u een minderjarig kind inwonend hebt en het feit dat het OCMW van oordeel is dat minderjarige kinderen niet gestraft mogen worden wegens eventuele ‘onwil’ van de ouders om tot een oplossing te komen werd er een niet-unaniem advies gegeven en kan …-voorlopig- niet afsluiten…” Wijzen in de brief op de rechterlijke stappen die de DNB kan nemen wanneer de LAC hem geen toestemming geeft tot afsluiting. Bijvoorbeeld: “…Wij wensen u er echter nadrukkelijk op te wijzen dat …het dossier via gerechtelijke weg kan indienen om een afsluiting van gastoevoer te bekomen en om u te dwingen de schuld te betalen…” Een dossier een paar keren uitstellen vooraleer tot een beslissing te komen. Dus , verschillende LAC’s wijden aan éénzelfde dossier. Een nieuwe brief sturen indien de LAC niet meer hoeft samen te komen. Deze situatie doet zich voor wanneer vóór de zitting een overeenkomst werd bereikt tussen de betrokkene en de DNB. Het sociaal onderzoek bespreken met de betrokken mensen en voorleggen op de LAC zitting. Het verslag van het onderzoek bij de hulpverlening houden en niet verspreiden naar de schuldeiser. Het OCMW dwingt haalbare – dwz overlegd met de betrokken mensen – af op de LAC. Bijvoorbeeld tot tien of vijf euro per maand. Het OCMW contacteert de DNB en probeert afbetalingsplannen te regelen voor de heraansluitingskosten.

Voorstel. “…Toch is het zonder enige twijfel in onze maatschappij mensonwaardig om mensen in bepaalde omstandigheden van de ene op de andere dag alle basisvoorzieningen te ontnemen. Bovendien is het ontberen van een aantal basisvoorzieningen nefast voor de volgende generaties, temeer daar het de “generatiearmoede” in de hand werkt… …Het is belangrijk dat deze adviescommissie wordt beschouwd als een filter die het grootste aandeel van de betwistingen over afsluitingen aan de hand van een rustig gesprek met de betrokkenen en met gezond verstand oplost….” Deze passages uit de omzendbrief van de Vlaamse ministers van Welzijn en Binnenlandse aangelegenheden van 25 november 1997, sterken ons in onze overtuiging. Het beschikken over energie is een basisrecht voor éénieder in onze samenleving. Afsluiting kan voor ons niet, tenzij er een onveilige situatie wordt vastgesteld of pertinente fraude in het spel is. Wij ondersteunen dan ook ten volle de houding van de OCMW’s die hierin reeds een duidelijk standpunt innamen. En diegenen die extra inspanning leveren om de kinderen in de gezinnen te vrijwaren van alle ellende van afsluiting. De LAC moet geherwaardeerd worden in het licht van de vrijmaking van de markt. Er moet vergaderd kunnen worden over élke situatie waarvoor de DNB wenst af te sluiten, behalve bij onveiligheid. Het OCMW speelt een cruciale rol in de LAC. Juridisch gezien hebben zij een grote slagkracht en beslissingsmacht. Zij kunnen steeds hun veto stellen. Bij een niet-unanieme beslissing van de LAC is de beslissing steeds in het voordeel van de mensen met energieschulden. Dit betekent bij een advies voor schorsing dat de DNB nooit kan afsluiten indien er geen consensus is op de LAC.

Dit betekent bij een advies voor heraansluiting dat de DNB steeds moet heraansluiten indien er geen consensus verkregen werd op de LAC. Er bestaat veel verwarring over de woorden “positief” of “negatief” advies. Wettelijk gezien dient ‘positief ‘geïnterpreteerd te worden als een beslissing tot schorsing/afsluiting en ‘negatief’ als een beslissing tot niet-schorsing/niet-afsluiting. Indien mensen een brief ontvangen waarin vermeld staat ‘er was een positief advies’ begrijpen ze dit nét omgekeerd en halen opgelucht adem. Daarom kan de terminologie beter gewijzigd worden naar : een beslissing ‘in het voordeel van de klant’ of ‘in het nadeel van de klant’. In brieven naar de mensen :een beslissing ‘in uw voordeel’, ‘in uw nadeel’. Mensen moeten de kans krijgen om zelf afbetalingsvoorstellen te formuleren. Elk voorstel moet op haalbaarheid getoetst worden. De LAC mag zeker niet méér vragen dan de mensen voorstellen. Vaak overschatten mensen ook hun eigen mogelijkheden. Mensen beloven dikwijls dat zij een betaling zullen doen, maar doen deze belofte onder (mentale) dwang en dus niet vrijwillig. Ook daar dient de LAC , of de hulpverlening binnen de LAC, oog voor te hebben. Een ambitieus afbetalingsplan leidt er vaak toe dat andere rekeningen of afbetalingsplannen niet meer betaald worden en er andere basisbehoeften niet meer voldaan kunnen worden. Soms is het nodig een afgesproken afbetalingsplan een aantal keren te herzien. De opvolging van een dossier is heel belangrijk. De maatschappelijk werker van de LAC dient te controleren: Of de gemaakte afspraken uitgevoerd worden vanuit de DNB (vb verzenden van maandelijkse overschrijvingen.) Of de sociale situatie van de betrokken persoon wijzigt waardoor gemaakte beloftes niet kunnen uitgevoerd worden. In dat geval kan het dossier opnieuw besproken worden op een LACzitting. Dus, in plaats van voorwaardelijke beslissingen tot afsluiting, een herbekijken van de situatie. Of het afbetalingsplan wordt opgevolgd. Zoniet dient het dossier terug op de LAC gebracht te worden en dient opnieuw contact gezocht met de mensen. Of een gezin dat afgesloten werd de procedure kent om een heraansluiting te bekomen. Hiertoe kan dan de nodige ondersteuning geboden worden. Of de veiligheid van een gezin niet in het gedrang komt bij een afsluiting. Bijvoorbeeld: ze stoken met een kapotte kolenkachel. Of er voldoende financiële middelen in het gezin zijn om verder te kunnen (over)leven. Bijvoorbeeld. Hebben ze geld om kolen te kopen? Of Hebben ze geld om hun naakte budgetmeter op te laden? Of mensen beschikken over voldoende mobiliteit om hun budgetmeter op te laden. Bijvoorbeeld. De afstand naar een oplaadpunt. De openingsuren van het oplaadpunt. De OCMW maatschappelijk werkers moeten kansen krijgen om zich voldoende te scholen in de energiewetgeving en alle procedures die van kracht zijn in de energiemarkt. Op die manier kunnen ze een ondubbelzinnige positie innemen in de LAC. En kunnen ze anticiperen op de rechten van de mensen in de vrije energiemarkt en hen ondersteunen om die rechten waar te maken.

4.

Handleiding met aanbevelingen voor het begeleiden van mensen met energieschulden. a)

b)

c)

d)

e)

f)

g)

Als hulpverlener op de hoogte zijn van de regelgeving binnen de vrije energiemarkt. De bevoegdheden kennen van de diverse spelers op de markt. De wijzigingen omtrent sociale openbaredienstverplichtingen bijhouden. De taak en verantwoordelijkheid van de LAC en de hulpverlening kennen. De rechten van de mensen kennen binnen de vrije energiemarkt. Bijvoorbeeld. Rechthebbenden op sociale maximumprijzen, rechthebbenden op beschermde klant, gratis kwh, 10 ampère. De mensen ondersteunen om die rechten af te dwingen en opvolgen of ze uitgevoerd werden . Alle energieschulden bevragen. De schulden van vóór juli 2003 (dit is vóór de liberalisering), die misschien opgeëist worden door een incassobureau of deurwaarder. De schulden bij een priveleverancier vóór de drop. De schulden na de drop en de tussentijdse voorschotten bij de DNB. De schulden die door de DNB verhaald worden via de LAC vergaderingen. De schulden bij de DNB na afsluiting of heraansluiting. Elke schuld apart onderzoeken, bevragen en controleren op corectheid. Contacten leggen met de schuldeisers en gemaakte afspraken opvolgen. Dit vraagt veel tijdsinvestering en doorzetting, maar komt de mensen rechtstreeks ten goede. Bij collectieve schuldbemiddeling de bemiddelaar betrekken en bevragen over de ontstane energieschulden. Vaak zijn mensen zich niet bewust van schulden die ontstaan tijdens de periode van collectieve schuldbemiddeling. Ze werden niet rechtstreeks gecontacteerd door de schuldeiser, noch door de bemiddelaar. Bij opladen van budgetmeters doet het probleem zich voor dat mensen in collectieve schuldbemiddeling geen extra leefgeld krijgen. Daardoor kunnen zij hun budgetmeter niet opladen en dienen voor de LAC te verschijnen. De afspraak kan gemaakt worden dat dossiers in collectieve schuldbemiddeling niet besproken worden op de LAC. Maar dat eerder de DNB rechtstreeks in contact treedt met de bemiddelaar. De energieschulden koppelen aan haalbare voorstellen voor energiebesparing. Mensen ondersteunen in het zoeken naar instanties die energiescans uitvoeren. De energiescans laten uitvoeren en koppelen aan het doorvoeren van energiebesparende maatregelen. Vorming aanbieden met tips voor gedragsverandering. Indien structurele ingrijpende veranderingen noodzakelijk zijn om de kwaliteit van de woning te verbeteren, ook hier de nodige stappen zetten en overheden inschakelen. Financiële ondersteuning bieden via het sociaal energiefonds van het OCMW. Elk OCMW ontvangt voldoende financiële middelen van de federale overheid om in bepaalde situaties financiële hulp te verlenen. Zulke daadwerkelijke hulp kan preventief werken. Het voorkomt een verhoging van de schulden en kan zelfs een dreigende afsluiting verhinderen. De LAC medewerkers kunnen zich specialiseren in de toepasbaarheid van dit fonds binnen hun eigen OCMW. Zij kunnen cliënten en collega’s wijzen op het bestaan van deze financiële kas. Zij kunnen aanbevelingen maken voor hun beleidsverantwoordelijken zodat ervoor gezorgd wordt dat het beschikbaar geld steeds opnieuw voor energieschulden wordt aangewend. De problematiek van de energieschulden dient geïnventariseerd te worden. Op regelmatige basis dient te inventaris gerapporteerd en gesignaleerd te worden aan de bevoegde overheid. Energieschulden staan nooit op zichzelf. Er zijn verbanden met de globale energieproblematiek. Er zijn verbanden met de complexe armoedeproblematiek.

5. Besluit. We streven naar een afdwingbaar (grond)recht op energie. De lokale adviescommissie (LAC) moet in deze doelstelling de nodige aandacht krijgen. De LAC moet geherwaardeerd worden. De taken van bemiddelen en oplossen van problemen kunnen versterkt worden met opdrachten van preventie,energiedeskundigheid en detectie van armoedeproblemen. De samenstelling van de LAC dient herbekeken te worden in functie van evenwaardige betrokkenheid van alle partners. De LAC moet meer bekendheid krijgen en groeien naar een raad voor energiewelzijn. Wij bieden dit rapport aan als een discussienota om tot een betere LAC werking te komen. Wij willen hierover praten met alle bevoegde politici en administraties, met OCMW’s , met LAC medewerkers en distributiesector. Wij willen dit vooral verder onderbouwen met de ideeën, de ervaringen en de verzuchtingen van mensen in armoede.

Mieke Clymans, opbouwwerkster Vlaams project energie en armoede Vzw Samenlevingsopbouw provincie Antwerpen Otterstraat 116 2300 Turnhout tel 014 44 26 74 e-mail: [email protected]