RAADSVERGADERING. d.d. 2 7 SEP issing: -,--:- CO""~~

.<

t ,

RAADSVERGADERING

(.'

J

~e

~enopZo ~

-'

2 7 SEP. 2012

d.d.

,~

Onderwerp Nummer voorstel Datum voorstel Contactpersoon Contactpersoon Email Contactpersoon Telefoon Programmanummer en naam

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

issing: -,--:-

RVB12-0062

CO""~~

Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012 - 2015 RVB 12-0062 Afdeling : Sociale Zaken 21 augustus 2012 Ing. J.M. Ansems J. [email protected]. ni (0164) 277456 3. Sociale Voorzieningen

Voorstel: 1.

2.

Het Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015 vast te stellen met de hieraan ten grondslag liggende visie: "Een duurzame oplossing dankzij een integrale aanpak" welke visie steunt op de vier uitgangspunten: a. De schuldenaar is probleemeigenaar. b. Het schuldenpakket, motivatie en vaardigheden van de aanvrager bepalen het maximaal haalbare. c. Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulpverlening een duurzaam effect. d. Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het (opnieuw) ontstaan van schulden voorkomen. De inwerkingtreding van het plan te bepalen op 1 oktober 2012 met terugwerkende kracht vanaf 1 juli 2012.

Type voorstel: !if ŒI ŒI

Kadersteilend Controlerend Rest

Zijn in het voorstel één of meer van de volgende aspecten van toepassing? Ja

Nee

Zijn doelen en/of effecten beschreven

!if

ŒI

Financiële consequenties

!if

ŒI

Inspraakverordening van toepassing

ŒI

!if

........ ~o-<'"-="-_a..........,..~-"""·';.,J1

GRIFFIE

Bergen

oom ..... ,.,

,t) _;;::e~~en

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

op Zoom

RVB12-0062

Communicatieparagraaf: Het advies van de cliëntenraad ISO Brabantse Wal is separaat bijgevoegd. Bekendmaking van het plan geschiedt in de Bergse Bode.

Samenvatti ng: Vanwege invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening per 1 juli 2012 dient de raad een plan voor de gemeentelijke schuldhulpverlening vast te stellen waarin richting wordt gegeven aan integrale schuldhulpverlening. Hierin is vastgelegd welke resultaten de gemeente wenst te behalen en welke maatregelen de gemeente neemt om de kwaliteit van de schuldhulpverlening te borgen. Ook is hierin aangegeven welke maximale wachttijd voor schuldhulpverlening wordt nagestreefd, alsmede hoe wordt omgegaan met schuldhulpverlening aan gezinnen met minderjarige kinderen. Voorts maakt preventie en nazorg onderdeel uit van het plan.

Bijlagen:

(geef aan of een bijlage is bijgevoegd of ter inzage is gelegd; benoem en nummer deze bijlagen)

Iêjj9~Y~~9~!T~i i~~~g~ I

Bllcevoeod

3.

_"_~="""'-"-''''='''''T_'''''''''''_'rî;

GRIFFIE

Bergen

qp.,,2:pom

'

1

.~'"rD

·

Gemeente ---:::>-

Bergen op Zoom ~

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

RVB12-0062

Datum raadsvergadering

2 7 SEP. 2012

Nummer

: RVB12-0062

Onderwerp

: Plan gemeentelijke schuldhulpverlening

2012 - 2015

Aan de gemeenteraad,

Voorstel 1.

2.

Het Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015 vast te stellen met de hieraan ten grondslag liggende visie: "Een duurzame oplossing dankzij een integrale aanpak" welke visie steunt op de vier uitgangspunten: a. De schuldenaar is probleemeigenaar. b. Het schuldenpakket, motivatie en vaardigheden van de aanvrager bepalen het maximaal haalbare. c. Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulpverlening een duurzaam effect. d. Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het (opnieuw) ontstaan van schulden voorkomen. De inwerkingtreding van het plan te bepalen op 1 oktober 2012 met terugwerkende kracht vanaf 1 juli 2012.

Inleiding Op 1 juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening in werking getreden. Met deze wet is schuldhulpverlening voor alle gemeenten een wettelijke taak geworden. Voordien werd de aangeboden schuldhulpverlening geacht te behoren tot de zorgplicht, die de gemeente heeft voor haar burgers. De nieuwe wet is een kaderwet waarin vooral is uitgewerkt wat gemeenten verplicht zijn te doen. In de wet is o.a. opgenomen, dat door de gemeenteraad een beleidsplan wordt vastgesteld. Gemeenten houden een grote beleidsvrijheid in de wijze waarop zij hun dienstverlening op het gebied van schuldhulpverlening organiseren. De schuldhulpverlening wordt in onze gemeente uitgevoerd door de lSD Brabantse Wal. Een aantal taken is aan verschillende ketenpartners opgedragen, zoals de Kredietbank West-Brabant. De gemeente voert echter de regie. Bij de uitvoering van de schuldhulpverlening werkt de gemeente conform de gedragscode van de Nederlandse vereniging voor volkskrediet (Nvvk).

Beoogd maatschappelijk effect/doelstelling Efficiënte en effectieve schuldhulpverlening bieden met een toename van het aantal succesvolle schuldhulpverleningstrajecten tot gevolg. Effectieve schuldhulpverlening draagt bij aan de bestrijding van armoede en geeft mensen meer mogelijkheden om te participeren in het sociale en maatschappelijke leven.

--~..,.,i

[;

GRIFFIE

g~

:dl .

G.

~

eme

Bergen op Zoom

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111III

~

RVB12-0062

Uitwerking voorstel De wèt schrijft voor, dat door u een beleidsplan voor een periode van ten hoogste vier jaar wordt vastgesteld waarin richting wordt gegeven aan integrale schuldhulpverlening. Bijgaand plan is tot stand gekomen in samenwerking met gemeenten die zijn aangesloten bij de Kredietbank West-Brabant. In het plan is rekening gehouden met de bezuinigingen door het rijk op het terrein van schuldhulpverlening. Ter uitvoering van het plan zijn inmiddels door ons beleidsregels vastgesteld, welke ter kennisname zijn bijgevoegd. Aan het bijgaande plan gemeentelijke schuldhulpverlening ligt de volgende visie ten grondslag: Een duurzame oplossing dankzij een integrale aanpak. Deze visie steunt op vier uitgangspunten: 1. De schuldenaar is probleemeigenaar. 2. Het schuldenpakket, motivatie en vaardigheden van de aanvrager bepalen het maximaal haalbare. 3. Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulpverlening een duurzaam effect. 4. Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het (opnieuw) ontstaan van schulden voorkomen. Schuldhulpverlening moet bestaan uit een integrale aanpak. De belangrijkste consequentie hiervan is, dat er niet alleen aandacht voor de financiële problematiek van de persoon met schulden is, maar ook voor de eventuele daarmee samenhangende immateriële problematiek. Dit betekent, dat de gemeente vooral moet samenwerken met regionale en lokale partners in de keten. De gemeente werkt daarom samen met ketenpartners in het Meldpunt Schuldhulpverlening. In dit meldpunt worden maandelijks zaken op casusniveau besproken met de ketenpartners. De nieuwe wet biedt ruime beleidsvrijheid voor het inrichten van schuldhulpverlening, maar beperkte financiële middelen vragen wel om specifieke beleidskeuzes. De gemeente houdt ruime beleidsvrijheid ten aanzien van de inrichting van de schuldhulpverlening. De wet schrijft voor dat de gemeente in een beleidsplan onder meer vastlegt, hoe zij de kwaliteit van de uitvoering waarborgt, wat de nagestreefde wachttijd is (met een wettelijk maximum van vier weken) en wat de resultaten zijn die de gemeente wil behalen. De wet valt onder de werking van de Algemene wet bestuursrecht. Dit betekent, dat vanaf 1 juli 2012 het besluit in de vorm van een beschikking bekend wordt gemaakt en daarmee vatbaar is voor bezwaar en beroep. Voorheen was dat niet zo. Financiering van de gemeentelijke schuldhulpverlening geschiedt middels de algemene uitkering uit het gemeentefonds. In 2009 heeft het Rijk voor een periode van 3 jaar (tot en met 2011) extra middelen beschikbaar gesteld (de zogenaamde Klijnsma-gelden). Deze extra middelen waren onder andere bedoeld om de toename van het beroep op schuldhulpverlening als gevolg van de economische crisis op te vangen. Per 2012 past het rijk op het gemeentefonds vanwege invoering van de nieuwe wet een efficiency korting toe van macro 20 miljoen euro. De gemeente zal het dus met mindere financiële middelen van het rijk moeten doen. De schuldhulpverlening is (net als bij de bijstand) een open-eind regeling.

2 ~RIFFIE Bergen

~--~~l

"

.;j"\'

(t)

Gemeente . Bergen op Zoom

---::>-

~~

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

RVB12-0062

Schuldhulpverlening kent een brede toegankelijkheid, maar een selectiever aanbod. Dit betekent overigens niet, dat iedereen die zich meldt voor schuldhulpverlening, wordt opgenomen in een schuldregeling. Het aanbod wordt afgestemd op de motivatie en de vaardigheden van de persoon. In de Beleidsregels schuldhulpverlening 2012 zijn de selectie criteria voor schuldhulpverlening opgenomen. Ook worden hierin grenzen aan de toegankelijkheid gesteld. Er geldt een beperkte (of geen) toegang bij recidive, het plegen van fraude en eerdere uitval door onvoldoende medewerking dan wel nakomen van verplichtingen. Zelfstandigen zijn uitgesloten, Zij kunnen een beroep doen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004, een specifieke regeling voor zelfstandigen met financiële problemen. Bezuinigingen door het rijk op schuldhulpverlening en het wegvallen van de Klijnsma-gelden vragen eveneens om deze specifieke beleidskeuzes. Schuldenaren die zich melden voor hulp moeten binnen vier weken een aanmeldingsgesprek krijgen waarin de hulpvraag duidelijk wordt. Als er sprake is van een crisissituatie zoals een dreigende huisuitzetting, moet dit gesprek binnen drie werkdagen plaatsvinden. Preventie en nazorg maakt onderdeel uit van schuldhulpverlening. De gemeente moet voorzien in activiteiten in het kader van preventie en nazorg. Het doel van preventie en nazorg is te komen tot (meer) bewustwording bij mensen, om te voorkomen dat zij (opnieuw) financiële verplichtingen aangaan die niet betaald kunnen worden, waarmee belemmeringen voor participatie en/of maatschappelijke kosten worden voorkomen. Schuldhulpverlening loont. Wetenschappelijk is aangetoond, dat schuldhulpverlening loont. Gemiddeld genomen levert een euro inzet aan schuldhulp een besparing (vermeden kosten) van minmaal € 1,70 tot maximaal € 2,60 op andere terreinen op. Hoe hoog de baten zijn, is sterk afhankelijk van de sociale infrastructuur, de efficiëntie in schuldhulpverlening, de economische situatie en de populatie in een gemeente,

Consequenties van het voorstel De middelen voor de gemeentelijke schuldhulpverlening maken onderdeel uit van het cluster Werk en Inkomen van de algemene uitkering (gemeentefonds), Deze middelen zijn niet als zodanig één op één geoormerkt. Schuldhulpverlening als onderdeel van een re-integratietraject wordt bekostigd uit het Participatiebudget. De schuldhulpverlening is (net als bij de bijstand) een open-eind regeling. In de programmabegroting onder 3 bij sociale voorzieningen is hiervoor een bedrag opgenomen. Indien hiervan wordt afgeweken, wordt er via de Kwartaalmonitor Sociale Voorzieningen alsmede de reguliere Pene cyclus over gerapporteerd. In de ontwerpbegroting 2013 voor de ISO Brabantse Wal is het bedrag ten behoeve van schuldhulpverlening naar boven bijgesteld. Gemakshalve wordt hiernaar verwezen.

Alternatieven Het beleidsplan betreft een wettelijke opdracht. Een ontwerpbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan.

3

,,--_.,,--~-'~-'~-~'~1 GRIFFIE '

Bergen,O,

~

(£)

Gemeente

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

~ RVB12-0062

Het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom, ..-", "

4 ..... -... _~_.

_~~=>L"".n:-=.'=-«=",.-=-

....u"..,.".-.....,.<",~y

,1

dl J

Geme --:::>-.

Bergen op Zoom

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

~

RVB12-0062

De raad van de gemeente Bergen op Zoom; overwegende dat vaststelling van een plan waarin richting wordt gegeven aan integrale schuldhulpverlening, wettelijk is voorgeschreven; gezien het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 21 augustus 2012, nr. RVB12-0062; gelet op artikel 2 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening;

BESLUIT:

1.

2.

Het Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015 vast te stellen met de hieraan ten grondslag liggende visie: "Een duurzame oplossing dankzij een integrale aanpak" welke visie steunt op de vier uitgangspunten: a. De schuldenaar is probleemeigenaar. b. Het schuldenpakket, motivatie en vaardigheden van de aanvrager bepalen het maximaal haalbare. c. Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulpverlening een duurzaam effect. d. Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het (opnieuw) ontstaan van schulden voorkomen. De inwerkingtreding van het plan te bepalen op 1 oktober 2012 met terugwerkende kracht vanaf 1 juli 2012.

Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van

27

SEP. 2012

De griffier,

C.J.M. Terstappen

5

'-~~~J

\..~w .. ~:~

Aan de leden en duoburgerleden van de gemeenteraad van Bergen op Zoom

Uw kenmerk Uwbrief Onderwerp,

~\~:'--'

~

~,

~..J.-,.;4~,

:'

'1'{M[:'):~ill_>

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

U12-016328

Ons kenmerk Erratllm bij raadsvoorstel RVB120062 Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015

"i"-j

Beh. door Afdeling

U12·0·16328 A. Vons Concernstaf

Datum Doorkiesnr. Bijlage(n)

2 1 SEP. 2012 0164-277134

Geachte heer, mevrouw, Op de agenda van de afgelopen vergadering van de commissie Mens & Maatschappij stond het Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012 - 2015 (RVB12-0062). Na behandeling hiervan zal het plan als A-stuk doorgeleid worden naar uw raad voor de vergadering van 27 september 2012. Tijdens de behandeling van het plan in de commissie is door de fractie van het CDA de vraag gesteld, waarom in het plan op bladzijde 17 onder prestatie indicator bij crisissituaties als norm een percentage van 90 te hanteren, terwijl op grond van de wet binnen drie werkdagen een intakegesprek dient plaats te vinden, Hierop is van de zijde van het college geantwoord, dat - hoewel er sprake is van een bedreigende situatie - in de praktijk is gebleken, dat door belanghebbende(n) niet altijd de afspraak voor een eerste gesprek wordt nagekomen. Naar aanleiding van de vraagstelling en bij nader inzien lijkt het ons beter het afwijkende percentage van 90 als doelstelling te laten vallen en hierin aansluiting te zoeken bij de wet. Bijgaand treft u hierop aangepast Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012 - 2015 aan. Zoals reeds van de zijde van het college is toegezegd, zal in de kwartaalmonitor Sociale Voorzieningen een hoofdstuk worden ingeruimd over de uitvoering van de gemeentelijke schuldhulpverlening, waarbij onder andere de bereikte resultaten worden afgezet tegen de door uw raad vastgestelde prestatienormen. Indien een bepaalde norm niet is bereikt, zal de reden hiervan worden vermeld.

Jacob Obrechilaéln 4 4611 AR BergenopZoom E sléldskanloor@oorgenopZO()ffi,nl

Postbus 35 4600 AA Bergen op loom I I'iWII.bergeoopl.Oom ni

T 140164 F (0164) 24 53 56 KvK 20169091

8 nv BNG rek nr 2850.00942 8 18AN NL41BNGH 0285000942 B BIC: 8NGHNL2G

L,

,

Wij verzoeken u deze brief onderdeel te laten uitmaken van het raadsvoorstel. Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom,

se{i(~taris,/

/~

1/ ,,/"/

-(/ V //

-:

~k111r.

/// /'/

,/'/

A.C, Spindler

burgefleester,

_' DJJ.M.M.P~~

..'

Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012 - 2015

Juni2012

\

Dit plan is opgesteld door en in samenwerking met de gemeenten: Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Breda, Drimmelen, Etten-Leur, Halderberge, Moerdijk, Oosterhout, Reimerswaal, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Werkendam/Woudrichem, Woensdrecht en Zundert. Het plan is geschreven vanuit 'de gemeente' als aanbieder van schuldhulpverlening.

2

\

Inhoudsopgave

Inleiding

5

1 Visie: duurzame oplossing dankzij integrale aanpak 1.1 Participatie en beperken maatschappelijke kosten zijn de aanleiding 1.2 De zelfredzaamheid van een schuldenaar bepaalt het aanbod 1.3 De schuldenaar is probleemeigenaar 1.4 Schuldenpakket, motivatie en vaardigheden bepalen het maximale haalbare 1.5 Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulp een duurzaam effect 1.6 Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het ontstaan van schulden voorkomen 1.7 De uitvoering van schuldhulpverlening vindt plaats in een dynamische context 1.8 Betekenis van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening voor de gemeente 1.9 Gerichtere schuldhulpverlening dankzij regionale samenwerking

6 6 6 7 7 9 10 10 11 11

2 De uitvoering is gebaseerd op drie pijlers 2.1 Elke pijler kent een eigen doel, producten, doelgroepen en resultaat 2.2 Samenwerking met kern- en ketenpartners leggen we vast 2.3 In het Meldpunt Schuldhulpverlening vindt regievoering op cases plaats

12 12 15 15

3 De sturing, kwaliteit en verantwoording is resultaatgericht.. 3.1 Effectiviteit wordt bepaald door een combinatie van factoren 3.2 Kwaliteitsborging 3.3 Verantwoording richting gemeenteraad

16 16 17 18

4 Juridische context.

19

5 Financiering 5.1 Gemeentelijke middelen 5.2 Participatiebudget 5.3 Meerjarige financiering

20 20 20 20

Bijlagen B1: Preventie- en nazorgplan 2012 - 2015 B2: Definities en begripsomschrijvingen.

21 22

3

\. \ ..

Jamal (44) wordt gebeld door de kredietbank. Zijn klantmanager laat hem weten dat alle crediteuren meewerken aan een schuldregeling. Als hij zich aan de voorwaarden houdt, is hij over drie jaar schuldenvrij. Hij is heelopgelucht. De afgelopen jaren stonden in het teken van gaten met gaten vullen. Als de bel ging, durfde hij thuis de deur niet eens meer open te doen. Bang dat er weer een deurwaarder zou staan. Het telefoontje voelt als de eerste stap naar een nieuwe toekomst.

Youri (38) is al jaren gokverslaafd. Hij heeft meerdere pogingen gedaan om ermee te stoppen. Soms lukt het een tijdje, maar vooralsnog viel hij elke keer terug. Hij heeft een enorme schuldenlast en het contact met verslavingszorg verbroken. Bij de kredietbank hebben ze laten weten hem graag te helpen, maar dan moet hij wel terug naar verslavingszorg. Met hen moet hij ervoor zorgen, dat hij een aantal maanden netjes zijn vaste lasten betaalt. Zolang zijn verslaving een rol speelt, kan de kredietbank niet veel betekenen.

Ine (28) is na een scheiding alleen achter gebleven met twee kinderen van 3 en 5. Ze weet niet waar haar ex-vriend is. Ze is naar de gemeente gegaan, omdat ze het financieel niet meer kan bolwerken. Tijdens de intake blijkt dat ze geen gebruik maakt van huur- en zorgtoeslag. Als deze eenmaal zijn toegekend, ontstaat er voldoende ruimte om de paar schulden die ze heeft in de komende twee jaar af te betalen. Ze is enorm opgelucht. Met iets meer inkomen hoeven er ook geen nieuwe schulden meer te ontstaan.

4

Inleiding Wat gemeentelijke schuldhulpverlening kan betekenen voor Jamal, Youri en Ine verschilt. Voor Ine kon schuldhulpverlening veel betekenen terwijl de inspanning gering was. Zonder huur- en zorgtoeslag was haar inkomen niet toereikend om de vaste lasten te betalen en was haar schuldsituatie zeker verder opgelopen. En zodra de crediteuren incassokosten waren gaan rekenen, was de situatie waarschijnlijk zo geëscaleerd, dat ze die op eigen kracht niet meer had kunnen oplossen. Voor Youri kan gemeentelijke schuldhulpverlening vooralsnog niet zo veel betekenen. In de afgelopen jaren heeft hij wel vaker om hulp gevraagd. Er is ook wel eens een poging gedaan om een schuldregeling te treffen. Maar nog voordat duidelijk was of dat kon, had hij al nieuwe schulden gemaakt. Jamal heeft ook al eerder een keer om hulp gevraagd. Hij lag toen nog in scheiding. Omdat toen niet duidelijk was hoe hoog de schuldenlast na afronding daarvan zou zijn, kon de gemeente toen niets betekenen. Dankzij de schuldregeling die nu van start gaat, is hij over drie jaar helemaal schuldenvrij. Hij is gemotiveerd en vastbesloten de zware regeling succesvol te doorlopen. Om burgers zoals Ine, Youri en Jamal te helpen, biedt de gemeente schuldhulpverlening aan via de Intergemeentelijke Sociale Dienst Brabantse Wal en de Kredietbank West-Brabant. In voorliggend beleidsplan is uitgewerkt waar de ondersteuning uit bestaat. In de afgelopen jaren is hard gewerkt om de huidige uitvoeringspraktijk te realiseren. Voorliggend plan bevat een aantal beperkte aanpassingen die nodig zijn om de uitvoering door te ontwikkelen. In de basis ligt aan voorliggend plan het voorstel ten grondslag de huidige koers te continueren. De opbouw van dit plan is als volgt: 1. Visie op schuldhulpverlening: een duurzame oplossing dankzij een integrale aanpak. 2. De uitvoering is gebaseerd op vier pijlers. 3. Sturing en verantwoording is resultaatgericht. 4. Juridische context. 5. Financiering.

5

\

..

.

\

1 Visie: duurzame oplossing dankzij integrale aanpak \

De uitvoering van schuldhulpverlening is gebaseerd op een visie die steunt op vier uitgangspunten: 1. De schuldenaar is probleemeigenaar. 2. Schuldenpakket, motivatie en vaardigheden bepalen het maximaal haalbare. 3. Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulpverlening een duurzaam effect. 4. Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het (opnieuw) ontstaan van schulden voorkomen. Met de uitvoering van schuldhulpverlening wil de gemeente participatie bevorderen en maatschappelijke kosten beperken. Dit doet zij door haar dienstverlening zó te kantelen dat burgers in de eerste plaats proberen om problemen zelf op te lossen. Dit hoofdstuk begint met een toelichting waarom participatie en het beperken van maatschappelijke kosten voor de gemeente de belangrijkste aanleidingen vormen om schuldhulpverlening aan te bieden. Vervolgens worden de vier uitgangspunten van de visie kort toegelicht. 1.1 Participatie en beperken maatschappelijke kosten zijn de aanleiding Financiële problemen of zelfs een problematische schuldsituatie zijn om meerdere redenen onwenselijk. In de eerste plaats leveren ze voor de huishoudens die ermee te maken hebben vaak veel stress op. Naarmate de financiële problemen groter zijn, trekken ze vaker een wissel op andere levensterreinen. Spanning in relaties, terugtrekken uit vriendschappen of problemen bij het opvoeden van de kinderen zijn veel voorkomende neveneffecten van financiële problemen. Naast deze private redenen zijn financiële problemen en zeker problematische schuldsituaties ook om maatschappelijke redenen onwenselijk. Recent onderzoek toont aan dat de inzet van schuldhulpverlening leidt tot baten op andere terreinen. Deze zijn het hoogst op de terreinen van het wonen en de uitkeringsverstrekking. Gemiddeld genomen levert een euro inzet aan schuldhulp een besparing (vermeden kosten) op van 2,40 euro op andere terreinen. Een belangrijk deel van deze baten vallen direct op de gemeentelijke beqrotinç.' 1.2 De zelfredzaamheid van een schuldenaar bepaalt het aanbod Ondersteuning bij een problematische schuldsituatie is niet onvoorwaardelijk. De gemeente Bergen op Zoom gaat uit van de verantwoordelijkheid, kracht en creativiteit van de inwoners zelf. Bij problemen gaat de gemeente er vanuit dat burgers die zelf oplossen en waar nodig hun sociale netwerk daarbij betrekken. Alleen in de situaties waarin dit niet voldoende is, voorziet de gemeente in ondersteuning. In principe is deze collectief georganiseerd. De inzet van professionals is het sluitstuk. Figuur 1 bevat een weergave hiervan. Figuur 1: 1. Mensen zorgen voor zichzelf, eigen sociaal netwerk gebruiken 2. Mensen zorgen voor elkaar, mantelzorg, verenigingsleven 3. Collectieve voorzieningen alleen waar nodig 4 Professionele inzet van de overheid als achtervang en sluitstuk

1

N. Jungmann & R. van Geuns, Hogeschool U!rechtiRegioplan (2011) Schuldhulpverlening

loon!!

6

Professionals komen alleen in beeld als dat echt hoogst noodzakelijk is. Hetzij om een probleem op te lossen, hetzij om nieuwe problemen te voorkomen. Voor inwoners met schulden betekent dit, dat de ondersteuning die zij krijgen is afgestemd op hun zelfredzaamheid en de kwaliteit van hun sociaal netwerk. Hoe sterker deze twee zaken zijn, des te beperkter is de ondersteuning. Heel concreet wordt dit bijvoorbeeld zichtbaar bij de uitvoering van het budgetbeheer. Deze voorziening wordt (nog) selectiever ingezet. De nadruk komt te liggen op in hoeverre een schuldenaar zelf actie onderneemt en gemotiveerd is.

, Ik had geen idee hoe ik huur- en zorgtoeslag moest aanvragen. De schuldhulpverlener vroeg of ik iemand kende die kon helpen. De buurman deed dat met plezier. Ik verzorg ook vaak zijn poes. I

1.3 De schuldenaar is probleemeigenaar Schuldenaren melden zich met allerlei vragen en problemen. Vaak is er een directe aanleiding aan te wijzen waarom iemand juist op dat moment om hulp vraagt. De situatie kan zo penibel zijn dat een afsluiting van energie of huisuitzetting dreigt. Maar ook aanhoudende ruzies thuis of angst voor weer een deurwaarder kunnen een keerpunt zijn. In de afgelopen jaren werd bij nagenoeg elke aanmelding gekeken of sprake was van een problematische schuldsituatie. Op basis daarvan is al dan niet geprobeerd om een schuldregeling te treffen die leidt tot een schuldenvrije toekomst. Het doorlopen van een dergelijke regeling is een hele opgave. De schuldenaar moet drie jaar lang rondkomen van een inkomen onder bijstandsniveau. Niet elke schuldenaar is daartoe in staat of heeft dat over voor een schuldenvrije toekomst. De gemeente zal niet automatisch bij elke aanmelding nagaan of een schuldregeling mogelijk is. Als de schuldenaar als probleemeigenaar wordt beschouwd, is zijn wens ten aanzien van de situatie medebepalend. Wil iemand wel een dreigende huisuitzetting afwenden maar geen schuldregeling, dan adviseert de gemeente wat daarvoor nodig is. Vanzelfsprekend is daarbij geen sprake van een 'u vraagt, wij draaien' relatie. Wel wordt per situatie een inschatting gemaakt of ondersteuning bij de hulpvraag van de schuldenaar bijdraagt aan participatie en het voorkomen van maatschappelijke kosten. Is dat het geval, dan biedt de gemeente haar diensten aan. Door bijvoorbeeld een huisuitzetting af te wenden, worden behoorlijke kosten voorkomen. De gemeente zal de schuldenaar in kwestie nadrukkelijk adviseren om het hele schuldenpakket aan te pakken. Voor het doorlopen van een schuldregeling is dat in ieder geval een harde voorwaarde. Deze invulling van vraaggericht werken, levert ook efficiencyvoordelen op. De gemeente begint niet langer aan het treffen van een regeling waar iemand niet intrinsiek (lees: uit eigen overtuiging) toe gemotiveerd is. 1.4 Schuldenpakket, motivatie en vaardigheden bepalen het maximaal haalbare Naast de persoonlijke hulpvraag is er nog een andere component bepalend voor het aanbod dat een schuldenaar krijgt. Namelijk de regelbaarheid van zowel gedrag als het schuldenpakket. De gemeente houdt in haar werkwijze met beide componenten rekening. Daarbij maakt zij gebruik van een manier van denken waarvoor de grondslagen in Tilburg zijn gelegd in het zogenaamde Tilburgs kwadrant. De twee centrale vragen in dat kwadrant luiden: Is de schuldenaar regelbaar en is de schuldsituatie regelbaar? Een 'regelbare schuldenaar' houdt zich (met hulp) aan afspraken en is gemotiveerd. Ook is hij bereid zich in te zetten om indien mogelijk meer inkomen te verwerven en ten gunste van crediteuren keuzen te maken in het bestedingspatroon.

7

\

..

Een regelbare schuldsituatie wordt gekenmerkt door het ontbreken van schulden die niet voor een schuldregeling in aanmerking komen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bepaalde boetes, fraudevorderingen, restschulden van nog te verkopen woningen of schulden waar nog juridische procedures over lopen. Door de (on)regelbare schuldenaar af te zetten tegen het (on)regelbare schuldenpakket ontstaat een kwadrant met groepen voor wie het maximaal haalbare varieert van een schuldregeling tot het op orde brengen van de beslagvrije voet'.

Schuldenaar

"'-

CIl CIl

.o Q5

0) Q) I...

Q5

S Cl)

~

cu ::::I

~ !II 32 ::::I ..I: U CI)

"'-

CIl CIl

s: Q5

0)

~

...... Q)

z

Jan verloor zijn baan en een half jaar later ging hij weg bij zijn vrouw. Hij heeft in die turbulente periode een flinke schuld opgebouwd. Hij wil er alles aan doen om uit de schulden te komen. Hij solliciteert zo veel hij kan, betaalt elke maand netjes zijn huur en maakt geen nieuwe schulden. Met deze opstelling kan de gemeente de crediteuren vragen om mee te werken aan een schuldregeling.

\

\.

Figuur 2: bevat een weergave van het kwadrant waarin met cases voorbeelden zijn gegeven van het maximaal haalbare in verschillende situaties.

Wel regelbaar

:'".:

Niet regelbaar Mieke is psychiatrisch patiënt. Ze neemt niet trouw haar medicijnen in. Met regelmaat is ze de realiteit kWijt en maakt ze nieuwe schulden. Zolang zij niet medicijnentrouw is, kan de schulddienstverlening er niet op rekenen dat zij geen nieuwe schulden maakt. De gemeente begeleidt haar naar beschermingsbewind. Pasals dat geregeld is, gaat zij de mogelijkheid van een schuldregeling na.

Maurice heeft in 2008 zijn aanvraag voor huùrtoeslag verkeerd ingevuld. Althans, volgens de belastingdienst. Nu moet hij een groot bedrag terugbetalen. Maurice is het er niet mee eens en maakt bezwaar. Als het moet gaat hij door tot de rechter. Zolang de vordering betwist wordt, kan de gemeente geen oplossing bieden. Wel biedt zij budgetcoaching zodat het hem ."~uktgeen nieuwe schulden te maken

Een kwadrant maakt grenzen scherp terwijl de dossiers in de spreekkamer juist vaak allerlei grijstinten kennen. Het kwadrant is nadrukkelijk een denkmodel. In de dagelijkse praktijk maken de schuldhulpverleners van gemeente / kredietbank de afweging wat er mogelijk is in een dossier. Ingeschat wordt, dat het voor 60% van de klanten mogelijk is om direct een schuldregelingstraject in te gaan. Zij hebben regelbare schulden en zijn klaar om de verplichtingen van een schuldregeling aan te gaan. Ongeveer 10% van de klanten komt in aanmerking voor een stabilisatietraject (eventueelopgevolgd door een schuldregeling op een later moment). Voor ongeveer 5% van de klanten aan de voordeur is ofwel een preventieve actie (bijvoorbeeld een adviesgesprek) of een nazorg traject voldoende, omdat er geen tot weinig schulden (meer) zijn. Deze klanten gaan het schuldhulpverleningstraject niet in. Het aantalongemotiveerde klanten wordt ingeschat op een percentage van 25%, zij krijgen geen aanbod.

De beslagvrije voet is het bedrag dat een schuldenaar altijd ter beschikking heeft. Op dat bedrag mag een deurwaarder geen beslag leggen. Voor de meeste schulden ligt de beslagvrije voet op 90 procent van de bijstandsnorm. De schuldenaar heeft dan gegarandeerd altijd 90 procent van de voor hem geldende bijstandsnorm te besteden. Bij bepaalde belastingschulden ligt de beslagvrije voet overigens op 81 procent van de geldende bijstandsnorm.

2

8

.

Bergen op Zoom verwacht in 2012 ongeveer 650 aanvragen voor schuldhulpverlening . Afgezet tegen bovenstaande schattingen, komt dit ongeveer neer op onderstaande resultaten: • 390 schuldhulpverleningstrajecten; • 50 stabilisatietrajecten + flankerende hulpverlening; • 30 preventie / nazorg, maar geen schuldhulpverleningstraject; • 180 keer geen dan welonvoldoende medewerking. 1.5 Dankzij een integrale aanpak heeft schu/dhulp een duurzaam effect Voor veel schuldenaren geldt, dat ze niet alleen een financieel probleem hebben maar ook andere, daarmee samenhangende, problemen. Waarbij de andere problemen soms bijdragen aan het ontstaan van de schuldsituatie en in andere gevallen juist door de financiële problemen zijn veroorzaakt. Landelijk onderzoek wijst uit, dat zeker de helft van de schuldenaren op het moment dat ze zich aanmelden bij de schuldhulpverlening ook contact hebben met andere ondersteunende organisaties (maatschappelijk werk, verslavingszorg, etc.). Als zoveel schuldenaren te maken hebben met een combinatie van materiële en immateriële problematiek, is het voor een duurzame oplossing van belang dat niet alleen de financiën maar ook de andere problemen worden aangepakt. In de schuldhulpverlening wordt een dergelijke samengestelde aanpak aangeduid met de term 'integrale schuldhulpverlening' . Nauwe banden worden onderhouden met ketenpartners zoals onder meer het hiervoor genoemde maatschappelijk werk, maatschappelijke opvang, GGZ en de verslavingszorg. Door in een Meldpunt Schuldhulpverlening casuïstiek overleg te voeren, wordt voorzien in hulpverlening die inhoudelijk op elkaar is afgestemd. Hiermee wordt de basis gelegd voor een duurzame schuldenvrije toekomst. De schuldhulpverlening is niet vrijblijvend. Als er sprake is van met elkaar samenhangende problematiek, wordt van de schuldenaar gevraagd dat hij zich op alle terreinen inzet waar de problematiek speelt. De gemeente / Kredietbank West-Brabant en haar ketenpartners hanteren in dit kader het concept van voorwaardelijke hulpverlening. Als een schuldenaar zich onttrekt aan de hulpverlening van bijvoorbeeld verslavingszorg, is dat aanleiding om ook de uitvoering van de schuldhulpverlening te staken. Figuur 3: Naast financiële problemen heeft Jamal ook een aantal andere problemen. Deze worden opgepakt in samenhang met zijn schuldsituatie.

.

In de afgelopen jaren liep de stress door de schulden behoorlijk op. Grote ruzies waren het gevolg. Door ook naar het maatschappelijk werk te aan voor hulp bij hun relatie pakken amal en zijn vrouwook de gevolgen van de schuldsituatie a.an.

I I ~

._-

..........

~ ~

De oudste zoon van Jamal en zijn vrouw is vorig jaar gaan werken. Hij wilde eigenlijk wel naar het HBO maar gezien de grote financiële . problemen, dacht hij dat een aanvulling op het gezinsinkomen belangrijker was. Nu er een schuldregeling komt, wil hij kijken of hij volgend jaar toch een studie kan gaan ""

~VOlgen. Het bijhouden van hun administratie vinden Jamal en zijn vrouw moeilijk. Ook voordat er grote financiële problemen waren, hadden ze geen goed inzicht in hun financiën. Ze hebben de cursus rondkomen met inkomen gevolgd. Dankzij een budgetcoach leren ze nu netjes hun papieren te ordenen en inzicht in hun eigen situatie te creëren. Dit inzicht zal ze helpen bij het succesvol afronden van de schuldregeling.

9

\

..

':.".

\

...•

\

Naast hulpverlening is ook participatie van belang. Integrale schuldhulpverlening betekent ook, dat wordt gekeken naar de mogelijkheden om aan het werk te gaan of meer te gaan werken dan de huidige uren. Dit kan ook als verplichting worden gesteld om het traject meer kans van slagen te laten hebben. Daarnaast wordt ook de link met het gemeentelijk armoedebeleid gelegd. 1.6 Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het ontstaan van schulden voorkomen Net als in de gezondheidszorg geldt ook voor schuldsituaties dat voorkomen altijd beter is dan genezen. Om die reden wordt ingezet op preventie en nazorg. Bij de uitwerking hiervan is het vertrekpunt, dat schuldenproblematiek in veel situaties een gedragsprobleem is. Verkeerde keuzes, geen bereidheid om bepaalde concessies te doen of het onvermogen om realistische inschattingen te maken, spelen naast life-events in veel schuldsituaties een rol bij het ontstaan van de financiële problemen.

'Ik wist helemaal niets van gemeentelijke schuldhulpverlening. Mijn zus had een stukje in een huis-aan-huis blad gelezen en vertelde dat je daar terecht kon voor advies. Dat was een gouden greep. Als ik een jaar langer had doorgemodderd, was de ellende niet te overzien geweest. ' 1.7 De uitvoering van schuldhulpverlening vindt plaats in een dynamische context Bij de uitvoering van de schuldhulpverlening spelen een aantal actuele ontwikkelingen, die het belang van regionale samenwerking door gemeenten bij de uitvoering van schuldhulpverlening onderstrepen. De belangrijkste actuele ontwikkelingen die inwerken op de uitvoering van de schuldhulpverlening zijn de volgende: • het aantal aanvragen om schuldhulpverlening stijgt; • de diversiteit onder de aanvragers neemt toe; • de schuldsituaties worden steeds complexer; • gemeenten staan voor een flinke bezuinigingsopgave; • de opstelling van crediteuren verhardt. Het aantal aanvragen om schuldhulpverlening stijgt In de periode 2005-2010 nam het aantal aanvragen schuldhulpverlening in het gehele werkgebied van de Kredietbank West-Brabant met bijna 40 procent toe van 1.972 naar 2.749. Inmiddels zijn er eerste voorzichtige signalen van stabilisatie. Het is niet duidelijk hoe hard deze signalen zijn en wat zij betekenen voor de ontwikkeling van het aantal aanvragen in de komende jaren. De diversiteit onder de aanvragers neemt toe Er zijn nieuwe groepen die om schuldhulpverlening vragen. Naast de 'traditionele' groep, die bestaat uit aanvragers tussen 25 en 45 jaar met een lager inkomen, zien schuldhulpverleners nu ook anderen tegenover zich. Jongeren onder de 25, ZZP-ers of schuldenaren met een eigen huis doen steeds vaker een beroep op schuldhulpverlening. Hun problematiek brengt specifieke vragen met zich mee die de kredietbank kan beantwoorden dankzij het grote aantal aanvragen dat zij jaarlijks krijgt. Specialisering is met die aantallen immers mogelijk.

10

De schuldsituaties worden steeds complexer De schuldenpakketten waarvoor burgers om hulp vragen, worden steeds ingewikkelder. Er is steeds vaker sprake van hypotheekschulden, meer complexe financieringsconstructies of crediteuren die allerlei eigen incassobevoegdheden inzetten. Het resultaat hiervan is dat er een steeds groter beroep wordt gedaan op de juridisch inhoudelijke kennis van de schuldhulpverleners. Gemeenten staan voor een flinke bezuinigingsopgave Gemeenten financieren schuldhulpverlening onder meer uit het gemeentefonds. Per 2012 past het rijk op dat budget een korting toe van 20 miljoen euro per jaar specifiek voor schuldhulpverlening. Deze bezuiniging komt bovenop het wegvallen van de tijdelijke middelen schuldhulpverlening die gemeenten in de jaren 20092011 ontvingen. Het voorgaande betekent dat de gemeente de komende jaren voor een forse uitdaging staat. De Kredietbank West-Brabant is doorlopend bezig met de optimalisering van haar processen. In 2010 en 2011 heeft de kredietbank extra aandacht besteed aan het proces budgetbeheer. Hierbij is veel aandacht uitgegaan naar de optimalisatie van de processen met haar kernpartner. Eveneens wordt er strakker dan voorheen, invulling gegeven aan een weloverwogen screening aan de voorkant. 1.8 Betekenis van de wet voor de gemeente Op 1 juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening in werking getreden. Hiermee wordt schuldhulpverlening een wettelijke taak. De wet is een kaderwet waarin met name is uitgewerkt wat gemeenten verplicht zijn te doen. Zij behouden wel een grote vrijheid in de wijze waarop zij hun dienstverlening vormgeven. De inwerkingtreding van de wet heeft voor gemeenten een aantal consequenties. De belangrijkste is dat de gemeente moet voorzien in een integrale aanpak. Dit wil zeggen, dat er in het aanbod van schuldhulpverlening niet alleen aandacht is voor de financiële problematiek van een schuldenaar, maar ook voor eventuele daarmee samenhangende immateriële problematiek. Verder moet de gemeente voorzien in activiteiten in het kader van preventie en nazorg. Schuldenaren die zich melden voor hulp moeten binnen vier weken een intakegesprek krijgen. Als er sprake is van een crisissituatie zoals een dreigende huisuitzetting, moet de intake binnen drie werkdagen plaatsvinden. Een belangrijk uitgangspunt van de wet is dat er sprake is van brede toegang. Dit uit zich onder meer in het gegeven dat ook natuurlijke personen die een eigen bedrijf hebben beëindigd een beroep mogen doen op schuldhulpverlening. De gemeente houdt ruime beleidsvrijheid ten aanzien van de inrichting van de schuldhulpverlening. De wet schrijft voor dat de gemeente in een beleidsplan onder meer vastlegt hoe zij de kwaliteit van de uitvoering borgt, wat de nagestreefde wachttijd is (met een maximum van vier weken) en wat de resultaten zijn die de gemeente wil behalen. De wet valt onder de werking van de Algemene wet bestuursrecht. Een beschikking in het kader van schuldhulpverlening is dus vatbaar voor bezwaar en beroep. 1.9 Gerichtere schuldhulpverlening dankzij regionale samenwerking Meer aanvragen, een grotere diversiteit van aanvragers, minder middelen en een wettelijk kader zetten de uitvoering van de schuldhulpverlening flink onder druk. Een redelijke schaal biedt in deze context mogelijkheden om efficiencywinsten te boeken en door specialisatie de verschillende (nieuwe) groepen de ondersteuning te bieden die past bij hun probleem. Door de krachten te bundelen, creëren de eerder genoemde gemeenten een schaal waarop de noodzakelijke efficiencywinsten en specialisatie mogelijk zijn. Bij een gedeelde uitvoering past ook een gedeeld beleidskader. Vandaar de inzet om met dit beleidsplan daarin te voorzien.

11

\\ \

2 De uitvoering is gebaseerd op drie pijlers De uitvoering van de schuldhulpverlening is gebaseerd op drie pijlers: stabilisatie, oplossen en preventie & nazorg. Deze pijlers rusten elk op een eigen stap in het werkproces.

Figuur 4: weergave van de drie pijlers in het werkproces schuldhulpverlening.

Pijler stabilisatie

Pijler oplossen

Budgetbeheer

Pijler preventie en nazorg

o

= uitvoering door gemeente

= uitvoering door Kredietbank West-Brabant

Kenmerkende elementen in de uitvoering zijn: 1. Elke pijler kent een eigen doel, producten, doelgroepen en resultaat. 2. Afspraken met kern- en ketenpartners worden vastgelegd in overeenkomsten, convenanten of subsidieafspraken. 3. De gemeente voert zelf de regie over de gemaakte afspraken met kernpartners, die een financiële relatie met de gemeente hebben. 4. In het Meldpunt Schuldhulpverlening vindt afstemming over concrete cases plaats. 2.1 Elke pijler kent een eigen doel, producten, doelgroepen en resultaat Voorliggende paragraaf bevat per pijler een toelichting op het doel, de ingezette acties of diensten, de aanbieders daarvan, de doelgroepen en het beoogd resultaat. Pijler 1: Preventie en nazorg Het doel van preventie en nazorg is het komen tot bewustwording bij mensen, om te voorkomen dat zij (opnieuw) financiële verplichtingen aangaan die niet betaald kunnen worden, waardoor belemmeringen voor participatie en/of maatschappelijke kosten worden voorkomen.

12

Als instrumenten gebruikt de gemeente: massamediale informatieverstrekking, gerichte groepsvoorlichting, gericht individueel advies en het aanleren van vaardigheden. Voorbeelden van activiteiten die de gemeente in dit kader verricht zijn: • gastlessen op scholen; • voorlichting aan verschillende (risico)groepen; • voorlichting en training aan samenwerkingspartners; • spreekuren. De gemeente biedt in deze pijler een aantal producten aan: • budgetcursus 'Baas over eigen geld' door Traverse; • budgetbeheer en begeleiding door Traverse; • op orde brengen (en houden) van eigen administratie door een schuldhulpmaatje; • communicatiemiddelen: website, gadgets en folders. De producten richten zich zowel op risicogroepen als op een breed publiek. Wanneer we spreken over risicogroepen vormen jongeren een doelgroep die de gemeente wil bereiken. In de maatschappij is namelijk een steeds groter wordende groep jongeren met schuldenproblematiek te constateren. Onder het mom van 'jong geleerd is oud gedaan', worden jongeren actief benaderd. Met de inzet van preventie boeken wij als resultaat dat mensen niet in de financiële problemen komen en voorkomen wij, dat er nieuwe schulden ontstaan of dat schulden groter worden. In de eerste plaats zorgen we er dus voor dat mensen geen beroep hoeven te doen op schuldhulpverlening (=primaire preventie). In de tweede plaats proberen we met preventie een vroege signalering van schulden te bevorderen (= secundaire preventie). En in de derde plaats trachten we terugval en recidive te voorkomen (=tertiaire preventie). Het bovenstaande is uitgewerkt in het preventie- en nazorgplan, dat als bijlage is opgenomen bij dit plan. Pijler 2: Stabilisatie Het doel van stabilisatie is om de uitgaven en inkomsten met elkaar in balans te brengen. Een eerste voorwaarde om voor een schuldenaar iets te kunnen betekenen is dat er tussen inkomsten en uitgaven een dusdanige balans is dat de vaste lasten (huur, energie, water en zorgpremie) in ieder geval betaald kunnen worden. Een balans tussen inkomsten en uitgaven is een noodzakelijke voorwaarde om op enig moment een schuldregeling te kunnen opstarten. Tijdens het stabilisatietraject mogen er geen nieuwe schulden ontstaan. De uitvoerende rol hiervan is weggelegd bij een van onze kernpartners, Traverse.

, Mijn klantmanager heeft contact gelegd met verslavingszorg. Ik durfde niet meer terug, want het ging daar al drie keer mis. Ik ga volgende week weer naar ze toe. Als ik vijf maanden mijn vaste lasten heb betaald en geen nieuwe schulden maak, mag ik terugkomen. Ik ga daar met verslavingszorg aan werken. Ik ga het echt proberen!'

13

\ Voorbeelden van activiteiten die de gemeente en Traverse in dit kader verricht zijn: • adviseren en bijstaan om beslagen op inkomen, uitkering of een toeslag correct toegepast te krijgen (en waar mogelijk te staken); • adviseren om inkomensondersteunende voorzieningen aan te vragen. Daarnaast biedt de gemeente in deze pijler een aantal producten aan: • budgetbeheer door Traverse; • flankerende hulpverlening door o.m. algemeen maatschappelijk werk en schuldhulpmaatje. Binnen deze pijler richt de gemeente zich op de volgende doelgroepen: • personen waarbij het inkomen niet op orde is of de vaste lasten te hoog zijn; • jongeren zonder afloscapaciteit; • personen met 'niet-regelbare schulden'; • personen waarbij sprake is van niet regelbaar gedrag (alleen in specifieke situaties)3. Met de inzet van stabilisatie boeken wij verschillende resultaten. In de eerste plaats zorgen we ervoor dat bij mensen die niet direct kunnen instromen in een schuldregeling, stabiliteit wordt gecreëerd die nodig is om op een later moment wel te kunnen instromen. In de tweede plaats dragen we ertoe bij. dat wanneer een schuldregeling ook binnen afzienbare termijn niet binnen bereik ligt, de situatie niet verder escaleert. Stabilisatie kan dus een voorfase zijn van oplossen, maar dit is niet per definitie het geval. Pijler 3: Oplossen schulden: Het doel van oplossen is om een schuldenvrije toekomst te realiseren. Uitgangspunt in deze pijler is dat de schuldenaar in principe zijn schulden volledig afbetaalt. Soms is daarvoor een herschikking van de verplichtingen nodig. Dit doet de Kredietbank West-Brabant door de inzet van betalingsregelingen of herfinancieringen. Als volledige betaling niet realistisch is, probeert de kredietbank een schuldsanering of schuldbemiddeling te treffen. Dit is in principe een driejarige regeling waarbij aan crediteuren op enig moment wordt gevraagd om kwijtschelding te verlenen van (een deel van) de schulden. De producten die de Kredietbank West-Brabant in deze pijler inzet zijn: • schuldsanering; • schuldbemiddeling; • herfinanciering; • betalingsregeling. Binnen deze pijler zijn de volgende doelgroepen benoemd: • personen ouder dan 18 jaar, die zich melden voor schuldhulpverlening; • personen met 'regelbare schulden', personen die 'regelbaar zijn'.

'Oie schuldsanering zal best zwaar zijn. Ook met Sinterklaas krijg ik geen extra geld. Maar goed, ik weet waar we het voor doen. Het wordt drie jaar doorbijten. '

Met de inzet van de producten in deze pijler boeken wij als resultaat dat schuldenaren op een afzienbare termijn schuldenvrij worden.

3 Uitgangspunt om in behandeling te zijn, is dat iemand gemotiveerd is en dat in gedrag laat zien. Bij niet regelbaar gedrag (afspraken niet nakomen, nieuwe schulden maken) is vaak sprake van onvoldoende motivatie, In die gevallen wordt er ook geen stabilisatie aangeboden, In specifieke situaties wordt stabilisatie wel aangeboden bij niet regelbaar gedrag, Denk in dit kader bijvoorbeeld aan de situatie waarin een schuldenaar beperkte verstandelijke vermogens heeft en zal doorstromen naar beschermingsbewind. In een dergelijke situatie is het gedrag niet regelbaar maar is er toch aanleiding om tijdelijk stabilisatie aan te bieden,

14

Samengevat is de inzet in de drie pijlers als volgt.

Figuur 5: pijlers waar de schuldhulpverlening op rust Gezinnen met kinderen De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening schrijft voor dat de gemeente in haar beleidsplan expliciet vastlegt wat de inzet is ten behoeve van gezinnen met kinderen. Als uitgangspunt wordt gehanteerd, dat iedereen die zich meldt, direct wordt geholpen en een passend aanbod wordt gedaan. Mocht er op enig moment toch een wachtlijst ontstaan, dan krijgen gezinnen met kinderen voorrang. 2.2 Samenwerking met kern- en ketenpartners leggen we vast Voor een substantieel deel van de schuldenaren geldt dat zij niet alleen financiële problemen hebben maar ook daarmee samenhangende problemen. Om invulling te zorgen voor een integrale aanpak werkt de Kredietbank West-Brabant op verschillende manieren samen met kern- en ketenpartners. Het maatschappelijk werk is een kernpartner. Zij biedt ondersteuning op basis van een subsidierelatie. Dit betekent dat de gemeente concreet afspraken maakt over hun inzet bij de uitvoering van schuldhulpverlening. Daarnaast werkt de gemeente nauw samen met ketenpartners. Dit zijn partijen waarmee de gemeente op het gebied van schuldhulpverlening geen subsidierelatie heeft, maar voor wie geldt dat nauwe samenwerking wel cruciaal kan zijn voor effectieve schuldhulpverlening. Voorbeelden van ketenpartners zijn verslavingszorg (Novadic-Kentron), maatschappelijke opvang, de GGZ en MEE. 2.3 In het Meldpunt Schuldhulpverlening vindt regievoering op cases plaats Om op dossierniveau regie te voeren, vindt casuïstiek overleg plaats in het Meldpunt Schuldhulpverlening. Het meldpunt wordt vooral gebruikt voor het bespreken van ingewikkelde multi-problematiek. Het maatschappelijk werk (Traverse) is de vaste gesprekspartner in het meldpunt.

15

\

"

\"

3 De sturing, kwaliteit en verantwoording is resultaatgericht 3. 1 EffectiviteÎt wordt bepaald door een combinatie van factoren Eén van de beoogde doelen van de nieuwe Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is de effectiviteit van de schuldhulpverlening te vergroten. Om te kunnen sturen op effectiviteit moet er in de eerste plaats inzicht zijn in de variabelen die de effectiviteit bepalen. Dit zijn er grofweg vier: sociaal-demografische factoren, kenmerken van de schuldenaren, kenmerken van de crediteuren en de opzet en uitvoering van de schuldhulpverlening.

Crediteuren:

Schuldenaar: • • •

Financiële vaardigheden Motivatie Mate samenhangende problematiek

• Convenanten • Bereidheid om mee te werken aan schuldregeling

Figuur 6: factoren die de effectiviteit van de schuldhulpverlening beïnvloeden

We meten de effectiviteit door na te gaan wat de resultaten zijn van de gemeentelijke uitvoering, de Kredietbank West-Brabant en Traverse. Door ook gegevens bij te houden die betrekking hebben op het gedrag of de mogelijkheden van schuldenaren en crediteuren, doen we recht aan de afhankelijkheidsrelatie waarin de kredietbank opereert. Haar resultaten zijn immers niet alleen afhankelijk van haar eigen functioneren maar ook van de aard van de schuldenproblematiek die zich aandient en de opstelling van schuldenaren en crediteuren.

16

"

..

De onderstaande tabel bevat een overzicht van de gegevens die de gemeente structureel gaat verzamelen om meer te gaan sturen op de effectiviteit.

Criteria: te r~gistrerengegevens

Prestatieindicator: gehanteerde norm om waarde resultaat te waarderen

1. aantal aanvragen en afhandeling daarvan

2012:

• •

• 2. aantal weken wachttijd voor het 1e gesprek 3. aantal crisissituaties

2012:

4. klanttevredenheid

2012:

5. aantal keren dat de opstelling van crediteuren een oplossing in de weg staat (oplossing in de zin van stabilisatie of schuldregeling) 6. preventie

2012:

10 procent meer succesvolle pogingen voor een minnelijke schuldregeling 10 procent meer budgetbeheerszaken het terugdringen van aanvragen door ongemotiveerde klanten met 50 procent

•

maximaal vier weken

•

binnen maximaal drie werkdagen intake

•

gemiddeld een 7

2012:

•

afname van 10 procent ten opzichte van 2011

2012:

•

• • •

500 jongeren bereikt met diverse activiteiten 45 personen bereikt middels de cursus 'Baas over eigen geld' door Traverse 4 voorlichtingsbijeenkomsten voor ketenpartners quickscan bij aanvragen voor levensonderhoud

3.2 Kwaliteitsborging In figuur 6 wordt de kwaliteit van de schuldhulpverlening aangewezen als een van de bepalende factoren voor de effectiviteit. De kwaliteit wordt beoordeeld vanuit de gedragskant. Het is essentieel dat schuldeisers vertrouwen hebben in de wijze waarop de gemeentelijke schuldhulpverlening wordt uitgevoerd en dat recht wordt gedaan aan hun belangen. Het werken volgens standaardafspraken levert een belangrijke bijdrage aan het vertrouwen van schuldeisers in de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het belang van klanten vraagt echter in een aantal gevallen om gestandaardiseerd maatwerk. Voor het behoud van het vertrouwen van schuldeisers, is afwijking van de standaardafspraken alleen mogelijk ingeval de klant en de schuldeisers daarmee instemmen. Hoe wordt de kwaliteit geborgd? Naast het aanbieden van gestandaardiseerd maatwerk is het voldoen aan aantoonbare kwaliteitseisen een belangrijke toegevoegde waarde voor het vertrouwen van zowel schuldeisers als schuldenaren. De NWK (Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren) is de koepelorganisatie van schuldhulpverlenende instanties in Nederland. De NVVK heeft gedragscodes ontwikkeld waarin richtlijnen voor goede schuldhulpverlening opgenomen zijn. De Kredietbank West-Brabant is lid van de NVVK en hanteert de gedragscodes, omdat deze bindend zijn voor de leden. Het betreft de volgende gedragscodes: 1. gedragscode schuldregeling. 2. gedragscode budgetbeheer. 3. gedragscode sociaal bankieren. Door te werken volgens deze gedragscodes is de kwaliteit van de schuldhulpverlening geborgd.

17

\.

\

Naast werken conform gedragscodes werkt de Kredietbank West-Brabant volgens de modules Schuldhulpverlening Nieuwe Stijl. Ook zorgt zij ervoor dat de schuldhulpverleners een relevante HBOopleiding hebben en voorziet zij in een programma van permanente educatie. Kwaliteitstoetsing De gemeentelijke kwaliteitsborging is opgenomen in het kwaliteitsplan. De medewerker kwaliteit heeft een belangrijke rol in het monitoren van het kwaliteitsniveau van de integrale schuldhulpverlening. Een ander onderdeel van het kwaliteitsplan is het houden van tevredenheidsonderzoeken onder klanten en schuldeisers, waarvan de uitkomst een belangrijk signaal geeft over de stand van het kwaliteitsniveau. Streefcijfer in het klanttevredenheidsonderzoek is een 7. Daarnaast gaat de gemeente ook tevredenheidsonderzoeken houden onder de kern- en ketenpartners. Mogelijk leidt de uitkomst daarvan tot afspraken ter verdere verbetering van de integrale samenwerking. 3.3 Verantwoording richting gemeenteraad Conform de wet Gemeentelijke schuldhulpverlening wordt de gemeenteraad jaarlijks geïnformeerd over de resultaten van de schuldhulpverlening. Zo nodig wordt dan ook het beleidsplan bijgesteld.

18

., .

.. .... .

.

4 Juridische context De invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening kent juridische gevolgen voor de dagelijkse praktijk. De beginselen van de Algemene wet bestuursrecht zijn van toepassing op de gemeentelijke schuldhulpverlening. Dit was voor de invoering van de wet niet het geval. Dit betekent dat aan het indienen van een aanvraag voor schuldhulpverlening juridische gevolgen kleven. Concreet betekent dit, dat met de invoering van de wet ook een procesgang naar bezwaar en beroep mogelijk is geworden. De inwoner doet een schriftelijke aanvraag voor toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het college neemt het besluit op de aanvraag. Het nemen van het besluit is via een mandaatbesluit gemandateerd aan de klantmanager schuldhulpverlening van de Intergemeentelijke Sociale Dienst Brabantse Wal. Het besluit op de aanvraag deelt het college mede in een beschikking. Het besluit moet deugdelijk gemotiveerd worden en binnen 8 weken worden genomen. Indien het besluit niet binnen 8 weken is genomen, kan de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen in werking treden. Indien de aanvrager zijn aanvraag moet aanvullen met nadere gegevens en de aanvrager dit niet tijdig doet, kan een aanvraag conform de Algemene wet bestuursrecht ook buiten behandeling worden gesteld. De volgende - besluit tot - besluit tot - besluit tot - besluit tot

besluiten zijn vatbaar voor bezwaar (en later beroep): het doen van een aanbod voor schuldhulpverlening; het weigeren van schuldhulpverlening; het intrekken van het aanbod dan wel het beëindigen van de regie over de schuldhulpverlening; het wijzigen van het aanbod of het nader invullen daarvan.

Als er een aanbod gedaan wordt, kan men het ook niet eens zijn met de inhoud ervan. Dit kan dus een grond zijn om een bezwaarschrift in te dienen. In de Beleidsregels Schuldhulpverlening 2012 is opgenomen wie toegang krijgt tot de gemeentelijke schuldhulpverlening, onder welke voorwaarden, welke gegevens de aanvrager moet overleggen en welke verplichtingen gelden voor het verstrekken van inlichtingen en medewerking. Zodra een aanvrager toegang tot de schuldhulpverlening wordt verleend, wordt hem een passend aanbod gedaan in de vorm van een traject. Dit aanbod is echter niet vrijblijvend. Schuldhulpverlening heeft immers zijn prijs. Van de klant wordt een actieve deelname verwacht aan zijn traject. Hij heeft een inlichtingenplicht en hij heeft een plicht tot medewerken. Komt hij deze verplichtingen niet na, dan werkt dit belemmerend. Het college kan hem vervolgens daarvoor "sanctioneren", bijvoorbeeld door het traject stop te zetten. Aan de andere kant kan het college ook positief prikkelen indien de klant goede stappen zet in zijn traject.

19

5 Financiering Door het rijk zijn met de invoering van de nieuwe wet ten aanzien van de uitvoering van de schuldhulpverlening geen extra structurele middelen ter beschikking gesteld. Het is zelfs zo dat in het regeer- en gedoogakkoord "Vrijheid en Verantwoordelijkheid" van het kabinet Rutte is afgesproken per 2012 een structurele bezuiniging van € 20 miljoen in te boeken op schuldhulpverlening. In 2011 werd de schuldhulpverlening gefinancierd uit een aantal budgetten: gemeentelijke middelen, rijksmiddelen en het participatiebudget. 5.1 Gemeentelijke middelen Gemeenten hebben bij schuldhulpverlening de regie in handen. Zij kunnen zelf prioriteiten stellen en kiezen hoe zij de schuldhulpverlening willen organiseren. Voor de financiering van de schuldhulpverlening kunnen gemeenten gebruik maken van het fictief budget bijzondere bijstand. Dit budget is onderdeel van de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Ook kunnen gemeenten eigen middelen inzetten. Jaarlijks legt het college in het beleidsverslag / jaarrekening verantwoording af aan de gemeenteraad over de uitvoering van dit door de gemeenteraad vastgestelde plan met betrekking tot integrale schuldhulpverlening. De bespreking van het beleidsverslag / jaarrekening in de gemeenteraad kan uiteraard aanleiding geven om het beleid en de uitvoering van de integrale schuldhulpverlening bij te stellen. Op deze manier is gegarandeerd, dat de gemeentelijke schuldhulpverlening en de effectiviteit ervan ten minste jaarlijks op de agenda van de gemeenteraad staat. Dit plan heeft een looptijd van 4 jaar. Naar verwachting wordt voor 2016 en verder een nieuw plan opgesteld. 5.2 Participatiebudget Het Participatiebudget biedt mogelijkheden om een deel van de gemeentelijke schuldhulpverlening te financieren. Dit geldt voor werkzaamheden als onderdeel van een re-integratietraject die door externe partners in opdracht van de gemeente worden verricht. Zo biedt het Participatiebudget de mogelijkheid om de subsidierelatie met de kernpartners te financieren. 5.3 Meerjarige financiering In de programmabegroting onder 3 bij sociale voorzieningen staan de bedragen voor gemeentelijke schuldhulpverlening. Afwijkingen hierop worden via de reguliere Pene cyclus gerapporteerd.

20

Preventie en nazorgplan 2012-2015 Met de komst van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) zijn gemeenten verplicht beleid en maatregelen te formuleren om te voorkomen dat burgers schulden aangaan die zij niet (meer) kunnen aflossen. Net als in de gezondheidszorg geldt ook voor schuldsituaties dat voorkomen altijd beter is dan genezen. Om die reden zet de gemeente in op preventie en nazorg. Bij de uitwerking hiervan wordt als vertrekpunt aangenomen, dat schuldenproblematiek ook een gedragsprobleem is. Verkeerde keuzes, geen bereidheid om bepaalde concessies te doen of het onvermogen om realistische inschattingen te maken, spelen naast life-events in veel schuldsituaties een rol bij het ontstaan van de financiële problemen. Preventie en nazorg vormen samen pijler 1 van de uitvoering van schuldhulpverlening. Het doel van preventie en nazorg is het komen tot bewustwording bij mensen en om te voorkomen dat zij (opnieuw) financiële verplichtingen aangaan die niet betaald kunnen worden, waardoor belemmeringen voor participatie en/of maatschappelijke kosten worden voorkomen. Als instrumenten gebruikt de gemeente: massamediale informatieverstrekking, gerichte groepsvoorlichting, gericht individueel advies en het aanleren van vaardigheden. Voorbeelden van activiteiten die de gemeente in dit kader aanbiedt, zijn: • gastlessen op scholen; • voorlichting aan verschillende (risico)groepen; • voorlichting/trainingen aan samenwerkingspartners; • spreekuren. De gemeente biedt in deze pijler een aantal producten aan: • budgetcursus 'Baas over eigen geld' door Traverse, burgers bewust maken van de financiële (on)mogelijkheden binnen het eigen huishouden en burgers in staat laten zijn om dit om te zetten in een budgetplan (begroting); • budgetbeheer en begeleiding door Traverse; • op orde brengen (en houden) van eigen administratie door een schuldhulpmaatje; • communicatiemiddelen: website en folders. De producten richten zich zowel op risicogroepen als op een breed publiek. Wanneer we spreken over risicogroepen vormen jongeren een doelgroep die de gemeente wil bereiken. In de maatschappij is namelijk een steeds groter wordende groep jongeren met schuldenproblematiek te constateren. Onder het mom van 'jong geleerd is oud gedaan', worden leerlingen van de hoogste klassen in het basisonderwijs alsmede jongeren op VO en MBO scholen in Bergen op Zoom actief benaderd met als doel financiële educatie: kinderen informeren over verantwoord omgaan met geld en bewustwording creëren. Daar waar mogelijk zal aansluiting worden gezocht bij de jaarlijkse campagne van de rijksoverheid: 'Week van het Geld'. Voorts zal worden opgetrokken met de schoolmaatschappelijk werkers van het Centrum voor Jeugd en Gezin.

21

'\ ..' ....

..

Definities en begripsomschrijvingen Afloscapaciteit Het bedrag dat de klant dient af te dragen voor de aflossing van zijn schulden, De afloscapaciteit wordt vastgesteld door het inkomen te verminderen met het voor de klant vastgestelde vrij te laten bedrag, Financieel beheer Het beheren van de ten behoeve van de schuldeisers gereserveerde gelden door de kredietbank, Kernpartner De belangrijkste partner voor de gemeente op het terrein van schuldhulpverlening. Met deze partner heeft de gemeente meestal een financiële relatie in de vorm van een contract of subsidie. In Bergen op Zoom is dit Traverse. Ketenpartners GGZ, Novadic-Kentron, MEE West-Brabant en andere instellingen in de gemeenten die begeleiding bieden in het kader van schuldhulpverlening. Klant Een natuurlijke persoon die gebruik maakt van de diensten van de kredietbank en van de gemeenten. Een ondernemer is geen natuurlijk persoon. Krediet Iedere overeenkomst en ieder samenstel van overeenkomsten met de strekking dat door of vanwege de eerste partij (de Kredietbank West-Brabant) aan de tweede partij (de kredietnemer) een geldsom ter beschikking wordt gesteld en de tweede partij aan de eerste partij een of meer betalingen doet en dat tenminste een van de betalingen van de kredietnemer later plaatsvindt dan drie maanden nadat de geldsom ter beschikking is gesteld. Kredietsom De geldsom die aan een kredietnemer in het kader van een krediet ter beschikking wordt gesteld. Kredietbank West-Brabant De Kredietbank West-Brabant, gevestigd te Breda, onderdeel van de directie Dienstverlening van de gemeente Breda. NWK

Nederlandse vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren. NVVK staat voor de Nederlandse Vereniging voor VolksKrediet. Preferentie Voorrecht van een schuldeiser voortvloeiend uit pand, hypotheek en andere in de wet aangegeven gronden. Voorrechten ontstaan alleen uit de wet. Preventie Bewustwording om te voorkomen dat mensen financiële verplichtingen aangaan die ze niet kunnen betalen. Problematische schuldsituatie De situatie waarin van een natuurlijke persoon redelijkerwijs is te voorzien dat hij niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden, of waarin hij heeft opgehouden te betalen. Saneringskrediet Het door de schuldregelende instelling te verstrekken krediet om de schulden van de klant geheel of gedeeltelijk tegen finale kwijting te voldoen.

22

~:.' .

. ,..'

Schuldregeling Het geheel van activiteiten in het kader van het regelen van schulden volgens de richtlijnen van de Gedragscode Schuldregeling van de NVVK. Bij een schuldregeling bemiddelt de Kredietbank West-Brabant tussen de klant en zijn schuldeisers om een minnelijke regeling van de totale schuldenlast te bewerkstelligen. Schuldregelingsovereenkomst Een overeenkomst waarin de rechten, verplichtingen en voorwaarden van de klant en de Kredietbank WestBrabant ten behoeve van de schuldregeling zijn opgenomen. Sociaal Krediet Een krediet dat door de Kredietbank West-Brabant ter beschikking wordt gesteld aan kredietnemers voor zover dit op grond van de Wet op het consumentenkrediet en de Wet financiering decentrale overheden is toegestaan. Totale schuldenpositie Alle achterstallige betalingsverplichtingen inclusief rente en kosten. Vrij te laten bedrag Het volgens de norm berekende bedrag dat de klant nodig heeft voor de betaling van zijn kosten van levensonderhoud en zijn vaste lasten. Wgs Wet gemeentelijke schuldhulpverlening.

23

Het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom; overwegende dat uit oogpunt van rechtsgelijkheid en rechtszekerheid regelgeving voor de uitvoering van schuldhulpverlening wenselijk is; gelet op artikel 2 en artikel 3 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening; BESLUIT: de Beleidsregels schuldhulpverlening

2012 vast te stellen.

Artikel1. Begripsbepalingen 1. Alle begrippen die in deze beleidsregels worden gebruikt en die niet nader worden omschreven, hebben dezelfde betekenis als in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening en de Algemene wet bestuursrecht. 2. In deze beleidsregels wordt verstaan onder: a. wet: Wet gemeentelijke schuldhulpverlening; b. college: het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom. Artikel 2. Doelgroep Alle inwoners van de gemeente Bergen op Zoom van 18 jaar en ouder kunnen zich tot het college wenden voor schuldhulpverlening. Zelfstandigen in de zin van artikel1, sub b van het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 zijn uitgesloten van schuldhulpverlening in het kader van deze wet. Artikel 3. Aanbod 1. Aan verzoeker wordt schuldhulpverlening verleend, indien het college dit noodzakelijk acht. Bij het ontbreken van de noodzaak wordt schuldhulpverlening geweigerd. 2. De vorm waarin het college schuldhulpverlening aanbiedt, is van meerdere factoren afhankelijk en kan per situatie verschillen. De factoren die een rol kunnen spelen zijn: a. zwaarte en/of omvang van de schulden; b. psycho-sociale situatie; c. houding en gedrag van verzoeker (motivatie); d. een eventueel eerder gebruik van schuldhulpverlening. Artikel 4. Verplichtingen 1. Verzoeker doet aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn, dat zij van invloed kunnen zijn op de schuldhulpverlening, zowel bij de aanvraag als gedurende de looptijd van het schuldhulpverleningstraject. 2. Verzoeker is verplicht om alle medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is gedurende de aanvraagperiode en tijdens het schuldhulpverleningstraject. De medewerking bestaat onder andere uit: a. het nakomen van afspraken; b. geen nieuwe schulden aangaan; c. het zich houden aan de bepalingen van de schuldregelingsovereenkomst. Artikel 5. Weigeren en beëindigen 1. Indien verzoeker niet of in onvoldoende mate zijn verplichtingen als bedoeld in artikel4 nakomt, kan het college besluiten om schuldhulpverlening te weigeren dan wel te beëindigen. 2. Alvorens te besluiten tot weigering dan wel beëindiging van schuldhulpverlening, wordt verzoeker eenmaal een redelijke hersteltermijn geboden om alsnog, binnen de gestelde termijn, de gevraagde medewerking te verlenen of informatie te verstrekken.

Artikel 6. Beëindigingsgronden Onverminderd de overige bepalingen in deze beleidsregels, kan het college besluiten tot beëindiging van de schuldhulpverlening indien: a. het schuldhulpverleningstraject succesvol is afgerond; b. de schuldenaar zijn beschikbare aftossingscapaciteit niet wil gebruiken voor de aflossing van schulden; c. op grond van - zo later is gebleken - onjuiste gegevens schuldhulpverlening aan betrokkene is toegekend, terwijl indien dit ten tijde van de besluitvorming bekend was geweest bij het college, een andere beslissing zou zijn genomen; d. belanghebbende zich ten opzichte van de medewerkers, belast met werkzaamheden die voortkomen uit het schuldhulpverleningstraject, misdraagt; e. de schuldenaar in staat is om zijn schulden zelf te regelen dan wel in staat is de schulden zelfstandig te beheren; f. de geboden hulpverlening, gelet op de persoonlijke omstandigheden van de schuldenaar, niet (langer) passend is; g. indien de schuldhulpverlening door het college niet langer noodzakelijk wordt geacht. Artikel7. Hernieuwde aanvraag a. Indien minder dan 2 jaar voorafgaande aan de dag waarop het verzoek is ingediend, door verzoeker een traject schuldregeling succesvol is doorlopen (minnelijk en/of wettelijk), kan een aanvraag schuldhulpverlening worden geweigerd met uitzondering van het geven van informatie, advies en/of een doorverwijzing. b. Indien minder dan 1 jaar voorafgaande aan de dag waarop het verzoek is ingediend: - een traject schuldregeling tussentijds door toedoen van de verzoeker is beëindigd (minnelijk en/of wettelijk); - ingevolge artikel 5 van deze beleidsregels een traject schuldhulpverlening is geweigerd; - schuldhulpverlening is beëindigd op grond van artikel6, sub c, d of e, van deze beleidsregels; kan een aanvraag schuldhulpverlening worden geweigerd met uitzondering van het geven van informatie, advies en/of een doorverwijzing. c. Indien minder dan 3 maanden voorafgaande aan de dag waarop het verzoek is ingediend, verzoeker zonder geldige redenen niet is verschenen op het intakegesprek naar aanleiding van een eerdere aanvraag schuldhulpverlening, kan een aanvraag schuldhulpverlening worden geweigerd met uitzondering van het geven van informatie, advies en/of een doorverwijzing. ArtikelS. Hardheidsclausule en onvoorziene omstandigheden 1. Door of namens het college kan in bijzondere gevallen ten gunste van de belanghebbende worden afgeweken van deze beleidsregels, indien toepassing hiervan tot onbillijkheden van overwegende aard leidt. 2. In gevallen waarin deze beleidsregels niet voorzien, beslist het college. Artikel 9. Slotbepalingen 1. Deze beleidsregels kunnen worden aangehaald als "Beleidsregels schuldhulpverlening 2012". 2. De beleidsregels treden in werking op 1 juli 2012.

J. Sengers LOCOMGemeantesecretaris

A.J. van der Wegen

Loco-Burgemeester 2

Algemene toelichting Bij de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening per 1 juli 2012 bestaat behoefte aan heldere spelregels met betrekking tot toelating en recidive alsmede het stellen van voorwaarden. De burger weet zo wat de voorwaarden zijn voor toelating tot de schuldhulpverlening en waaraan hij zich dient te houden en de.gemeente op haar beurt weet welke verplichtingen zij aan de burger mag opleggen en wanneer zij de toegang tot de schuldhulpverlening kan weigeren of beëindigen. Hierbij speelt mee dat de gemeentelijke schuldhulpverleningspraktijk met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening onder het re.gime van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) komt te vallen. Het is dus van belang om regels over toelating tot de schuldhulpverlening, het opleggen van verplichtingen en het weigeren van hulp in een juridisch vat te gieten.

3

Artikelsgewijze toelichting Artikel1. Begripsbepalingen Dit artikel is gebaseerd op artikel1 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening,. Artikel2. Doelgroep Schuldhulpverlening staat in beginselopen voor alle inwoners van Bergen op Zoom van 18 jaar en ouder. Een specifiek doelgroepenbeleid wordt dus niet gevoerd. Natuurlijke personen met een nog functionerende onderneming (zelfstandigen) hebben geen toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening, Indien het voortbestaan van een onderneming in gevaar is vanwege te hoog oplopende schulden, zal de zelfstandige veelal bij een bank aankloppen om extra krediet Indien het niet mogelijk is het benodigde extra krediet bij een bank te verkrijgen, kan een zelfstandige beroep doen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz 2004), In het kader van de bijstandsverlening zal de gemeente dan een onderzoek uitvoeren naar de schuldensituatie van de zelfstandige. Daarnaast zal de gemeente een onderzoek (laten) doen naar de levensvatbaarheid van zijn onderneming. Getoetst wordt hoe de situatie na bijstandsverlening zal zijn, Indien de onderneming levensvatbaar is, kan besloten worden tot het verstrekken van (extra) bedrijfskapitaal, waarmee de schulden worden geherfinancierd. Schuldhulpverlening vanwege problematische schulden is dan niet meer aan de orde. Indien de onderneming niet levensvatbaar is, zal voor de zelfstandige vaak geen andere mogelijkheid resten dan het staken van de onderneming. In het geval dat de zelfstandige besluit te stoppen met de onderneming, kan hij zich wenden tot de gemeente voor schuldhulpverlening onder de voorwaarden, dat hij feitelijk met zijn onderneming stopt en zich uitschrijft bij de Kamer van Koophandel. Ingeval de zelfstandige na beoordeling van het beroep op het Bbz 2004 raakt aangewezen op de gemeentelijke schuldhulpverlening, is het van belang dat een warme overdracht plaatsvindt tussen het Bbz 2004 en de gemeentelijke schuldhulpverlening. Er zijn zelfstandigen met problematische schulden die geen beroep doen op het Bbz 2004, of hiervoor niet in aanmerking komen (bijvoorbeeld vanwege het inkomen van de partner). Deze zelfstandigen kunnen zich wenden tot de gemeente voor schuldhulpverlening eveneens onder de voorwaarden, dat zij stoppen met de onderneming en zich uitschrijven bij de Kamer van Koophandel. Artikel 3. Aanbod In het eerste lid is aangegeven dat het college schuldhulpverlening verleent, indien het college schuldhulpverlening noodzakelijk acht. Op deze manier wordt enerzijds recht gedaan aan het beleidsmatige uitgangspunt van de eigen verantwoordelijkheid. Daar waar de burger in staat moet worden geacht om de (dreigende) schuldenproblematiek zelf aan te pakken en te regelen, kan schuldhulpverlening achterwege blijven, Anderzijds wordt recht gedaan aan het beleidsmatige uitgangspunt, dat schuldhulpverlening selectief en gericht ingezet dient te worden, Daar waar sprake is van een schuldenpakket dat zich niet laat regelen in combinatie met een onregelbare verzoeker, kan een aanvraag worden geweigerd. Het tweede lid toont de kern van schuldhulpverlening nieuwe stijl: een gerichte en selectieve toepassing van schuldhulpverlening, Het gaat om maatwerk, De inzet van producten kan per situatie verschillen. Vier factoren worden genoemd, die bepalen in welke mate de gemeente één of meerdere producten schuldhulpverlening aanbiedt: a. zwaarte en/of omvang van de schulden; b. psycho-sociale situatie; c. houding en gedrag van de aanvrager (motivatie); d. een eventueel eerder gebruik van schuldhulpverlening. Artikel 4. Verplichtingen Met dit artikel wordt de eigen verantwoordelijkheid van de hulpvrager voorop gesteld. Het behoort tot de verantwoordelijkheid van mensen zelf om tijdig de benodigde informatie te verstrekken (eerste lid) en medewerking te verlenen (tweede lid). Dit zowel in de fase van aanvraag als gedurende de looptijd van een traject. Wat betreft de verplichting tot medewerking is een aantal verplichtingen benoemd. Dit is geen limitatieve opsomming.

4

Artikel 5. Weigeren en beëindigen Indien verzoeker niet of in onvoldoende mate zijn verplichtingen nakomt zoals neergelegd in artikel4, kan het college besluiten om schuldhulpverlening te weigeren dan wel te beëindigen. Alvorens dat te doen wordt verzoeker eenmaal een termijn geboden om alsnog de gevraagde medewerking te verlenen of informatie te verstrekken. De termijn die aan verzoeker wordt gesteld, is bewust niet benoemd. De termijn dient redelijk te zijn conform de Algemene wet bestuursrecht. Wat redelijk is, hangt samen met het type verplichting. Als verzoeker ook gedurende de herstelperiode zijn verplichtingen niet nakomt, kan het college besluiten tot weigering of beëindiging van de schuldhulpverlening. In het kader van eigen verantwoordelijkheid wordt een eenmalige hersteltermijn voldoende geacht. Het college heeft de bevoegdheid tot weigering of beëindiging van schuldhulpverlening, maar niet de verplichting. Dit geeft het college met name ruimte om van een weigering of beëindiging af te zien, indien elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt. Artikel 6. Beëindigingsgronden In dit artikel wordt beschreven wanneer schuldhulpverlening kan worden beëindigd. De werking van artikel5 wordt hiermee niet aangetast. Van de 7 gronden zoals benoemd, verdienen de gronden onder f. en g. bijzondere aandacht. Daar waar de gemeente wil staan voor een selectieve en gerichte toepassing van schuldhulpverlening, kan dat betekenen dat schuldhulpverlening wordt beëindigd indien de vorm van hulpverlening niet langer aansluit bij de persoonlijke omstandigheden van de schuldenaar. Zie in dat licht ook een duidelijk link met artikel 3, lid 2. Artikel7. Hernieuwde aanvraag Het betreft hier de bevoegdheid tot weigering van een aanbod schuldhulpverlening in relatie tot eerdere trajecten / contacten schuldhulpverlening. Op basis van het principe van eigen verantwoordelijkheid, wordt een nadrukkelijke grens gesteld aan het kunnen doen van hernieuwde aanvragen. Dit artikel gaat evenwel niet alleen over eigen verantwoordelijkheid. Dit artikel gaat ook over prioriteitstelling: keuzes tot al dan niet toelaten tot de schuldhulpverlening dienen mede te worden gemaakt tegen de organisatorische achtergrond van beschikbare formatie en tijd. Bij toepassing van dit artikel en dus de vraag wanneer welk type hulpverlening wordt geweigerd, is het van belang om de genoemde begrippen / producten goed te onderscheiden. Schuldhulpverlening is een breed begrip en omvat alle producten zoals de gemeente die kent. Een traject schuldregeling is één van de gemeentelijke producten, maar kan ook betrekking hebben op een schuldregeling ingevolge de Wet schuldsanering natuurlijke personen. Bij het bepalen of een persoon al eerder gebruik heeft gemaakt van schuldhulpverlening tellen de verleende schuldhulpverlening en/of de contacten daaromtrent vóór de inwerkingtreding van deze beleidsregels ook mee. De grote beleidsvrijheid zoals aan de gemeente gegeven om een dergelijke recidivebepaling op te nemen, ontslaat de gemeente niet van de verplichting om, daar waar een onevenredige situatie ontstaat voor de burger, af te wijken van het bepaalde in dit artikel indien nodig (artikeI8: de hardheidsclausule). Uitgangspunt is en blijft evenwel het bepaalde in artikel 7. Artikel 8. Hardheidsclausule en onvoorziene omstandigheden Hiermee wordt aan het college ruimte geboden om in bijzondere en/of onvoorziene gevallen af te wijken van deze beleidsregels. Artikel 9. Slotbepalingen De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening treedt op 1 juli 2012 in werking.

5

Cliëntenraad Intergemeentelijke Sociale Dienst Brabantse Wal Het Plan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012 - 2015 is ter advisering voorgelegd aan de cliëntenraad. In de bijeenkomsten van 14 juni 2012 en 16 augustus 2012 is het plan aan de orde geweest.

Advies: De cllëntenraad kan zich geheel vinden in de geformuleerde visie "Een duurzame oplossing dankzij een integrale aanpak" alsmede in de geformuleerde uitgangspunten: 1. De schuldenaar is probleemeigenaar. 2. Het schuldenpakket, motivatie en vaardigheden van de aanvrager bepalen het maximaal haalbare. 3. Dankzij een integrale aanpak heeft schuldhulpverlening een duurzaam effect. 4. Door aandacht voor preventie en nazorg wordt het (opnieuw) ontstaan van schulden voorkomen.

16 aug. 2012

~

Gemeente

rD

~

Bergen o~ Zoom

~

COMMISSIE-ADVIES

Commissie Datum Agendapunt Nummer raadsvoorstel Naam raadsvoorstel

GBWP

X

WO

X

PvdA

X

D66

X

CDA

X

BSD

X

Groen Links

X

: Mens en Maatschappij : 18 september 2012

: 6b : RVB12-0062 : Plan gemeentelijk schuldhulpverlening

SP Advies aan de gemeenteraad

A-stuk

I Toezeggingen: I Geen

De secretaris,

De voorzitter,

2012-2015