PUMmagazine. Maurits Groen: Mkb vaak motor voor innovatie. Gidi Smolders: praktijkadvies rundveehouderij. Vissershaven voor Pariaman

PUM Netherlands senior experts

WINTER 2015

HET GESPREK

INTERVIEW

BIJGEBLEVEN

Maurits Groen: ‘Mkb vaak motor voor innovatie’

Gidi Smolders: praktijkadvies rundveehouderij

Vissershaven voor Pariaman

PUMmagazine

SPECIAL: SYNERGIE

MEER DAN DE SOM DER DELEN

INHOUD

SPECIAL

15

PUM zoekt samenwerking met andere partijen die meerwaarde oplevert: van samenwerken naar synergie.

HET GESPREK

INTERVIEW

11

Gidi Smolders deed jarenlang praktijkonderzoek en kent de rundveehouderij van haver tot gort. Hij ging voor PUM op missie naar Tanzania, Zambia en Oeganda om boeren te adviseren over gezondheid, vruchtbaarheid en voeding in hun bedrijfspraktijk. Een interview over bruggen slaan, samenwerken en kennis delen.

PUM Netherlands senior experts

Productie  PUM Communicatie * Redactieadres  communications­@pum.nl * Hoofdredacteur Gabriëlle

Bezuidenhoutseweg 12

ten Bokkel Huinink - Reichwein * Redactie  Dénise ten Bokum, Hans Geleynse, Lia van Lieshout, Karin Overtoom,

2594 AV Den Haag

Frank Steverink, Ans Tromp, Froukje Wattel * Ontwerp en illustratie  Ontwerpwerk, Den Haag * Fotografie  Dénise ten Bokum, Jeroen Poortvliet, privébezit experts, Thinkstock * Druk  Ando, Den Haag * PUMmagazine

T 070 349 05 55

­verschijnt vier keer per jaar.

F 070 349 05 90 ALTIJD IN CONTACT  Er zijn momenten dat een vrijwilliger contact wil hebben met PUM. De vaste staf is tijdens [email protected]

kantooruren bereikbaar voor vragen rond een project. Voor vragen over een land of een sector kunt u terecht bij respec­

www.pum.nl

tievelijk de landen- of sector­coördinatoren. Zij zijn doorgaans niet op het PUM-kantoor aanwezig. Hun e-mailadressen vindt u op PUMnet.

2 PUMmagazine  WINTER 2015

11

Maurits Groen (61) is bij het grote publiek vooral bekend vanwege zijn prominente notering in de ‘duurzame top 100’ van Trouw. Dit jaar was hij daar nummer 1. Het Gesprek over duurzaam ondernemen in ontwikkelingslanden, de wet van de stimulerende achterstand en waar Nederland in de wereld nog steeds voorop loopt.

VOORWOORD

één-op-één

TESTIMONIAL

14

Toen ik 58 was, ging ik met pensioen. Heel vroeg, dat kon toen nog. Tijdens mijn loopbaan in het bedrijfsleven ben ik in mijn vakgebied – technische meet- en regeltechniek – doorgegroeid tot divisiedirecteur van Honeywell. Zo kreeg ik, mede door gesprekken met klanten, inzicht in hoe een bedrijf opereert in al zijn facetten. Vaak blijken hoofd- en bijzaken net zo belangrijk, of zelfs belangrijker, dan alle ­technische aspecten. Inmiddels zit ook mijn tijd bij PUM erop en de redactie van PUMmagazine vroeg me dit voorwoord te schrijven. In de loop der jaren heb ik zo’n driehonderd projecten begeleid als landencoördinator en ik kijk terug op veel mooie ervaringen. Maar ik heb er ook veel voor moeten laten, voor hobby’s was eigenlijk geen tijd. Het is boeiend om met andere culturen in aanraking te komen. Als toerist zie je mooie dingen, maar als je samenwerkt met de mensen daar, zie je het land van ­binnen­uit. We hebben veel hulp kunnen geven aan bedrijven, al vraag je je altijd af wat daarvan beklijft.

DE ERVARING LEERT

PUM IN HET KORT UPDATE IN CIJFERS COLUMN LANDENFOCUS ONDERTUSSEN IN... SECTOR UITGELICHT

26 4 7 19 25 24 28

BIJGEBLEVEN

10

DAGBOEK

20

Het is goed dat PUM samenwerkingsverbanden zoekt. U leest daar meer over in de special in deze uitgave. De kracht van PUM ligt voor mij in het advieswerk voor mkb via de één-op-één-benadering, onze traditionele manier van werken. PUM zou misschien sectorcoördinatoren nog wat explicieter kunnen inzetten om sectororganisaties aan te spreken. Onze lokale vertegenwoordigers komen uit een bepaald netwerk, dat dekt nooit alle sectoren af. Je zou sectorcoördinatoren, nog ruimhartiger dan nu, een paar weken naar een land kunnen sturen, met goede voorbereiding van de lokale vertegenwoordiger en de landencoördinator en met een goede follow-up. Dan praten vakbroeders met vakbroeders. Op die manier maak je ook de netwerken van die sectororganisaties toegankelijk voor de lokale vertegenwoordigers. Verder heb ik altijd met plezier voor PUM kunnen werken en dank ik de organisatie en haar medewerkers hiervoor. Ook in dit PUMmagazine weer ervaringsverhalen van experts uit de hele wereld. Ik wens u daarmee veel leesplezier!

CASE

22

Bert Vermeij PUM-expert sinds 2003, met missies in Rusland, Botwana en Kenia. Stafvrijwilliger sinds 2007 (LC Bosnië-Herzegovina, Servië en Kroatië en daarna voor het noordelijk deel van Zuid-Afrika en Malawi).

PUMmagazine  WINTER 2015  3

IN HET KORT TWEETS

Ook PUM is volop online te vinden. Hieronder enkele berichten die via Twitter gedeeld werden. Volg ons @PUM_nl en twitter ook mee!

Oct 13 RolfSchinkel: @agriprofocus #coregroup Visiting dairy farmers. Organizing themselves with support of the network. @PUM_nl #fb #ln

Oct 30 PUM_nl: Leuke foto! @Fleursmout: Mijn vader (72) is voor de 3e keer in Vietnam voor PUM #supertrots #vrijwilligerswerk

Nov 02 PUM_nl: Our country team for #Colombia came together in #Cali last week, to discuss oppurtunities and ways forward.

Nov 06 PUM_nl: Country coordinator Henk Dorst signed a MoU with the president of UTAP-Union for Agriculture and Fishing in Tunesia

Nov 09 PUM_nl: Bakkerij in Sierre Leone volgt PUM advies op en opent bakkerij-lunchroom met werkgelegenheid voor 3 extra bakkers!

4 PUMmagazine  WINTER 2015

BERICHTEN

Quick Scan Sierra Leone Sierra Leone is bij het grote publiek vooral bekend vanwege de recente ebola-epidemie en misschien vanwege een langdurige burgeroorlog in het verleden. De internationale gemeenschap is gelukkig wel aanwezig in het land om te helpen bij de wederopbouw en het herstel van de economie. Onlangs bezocht minister Ploumen het land in het kader van een handelsmissie waar ook landencoördinator Rob Zaadnoordijk bij was. De minister onderstreepte toen ook dat Nederland zich zou inzetten op het gebied van hulp en handel. Een PUM-delegatie van acht experts, plus Thijs van Praag en project officer Willemijn van Wageningen vertrok naar Sierra Leone om 130 bedrijven te informeren over PUM en om een ­zogenoemde quick scan te doen bij tachtig bedrijven, om te peilen of advies nodig dan wel wenselijk is. Met het resultaat kunnen in één klap veel missies starten, zodat het PUM-programma na de ebolaepidemie weer vleugels krijgt. De respons was volgens de lokale mensen van de overheid en Kamers van Koophandel buiten­gewoon groot. Deelnemers moesten soms wel vier uur reizen om de informatiebijeenkomst bij te wonen, maar hadden dat ervoor over. Ook de televisie besteedde aandacht aan het initiatief.

Manuals op PUMnet Handleiding voor experts en stafvrijwilligers Vivian den Otter werkt sinds een half jaar bij de PUM-helpdesk. Met de start van de vernieuwde website en PUMnet – en met name de vervanging van back-office­systeem PRINS door ProCus – kwamen er natuurlijk vragen van experts en stafvrijwilligers. Op basis van deze vragen worden de algemene manuals, de handleidingen voor experts, stafvrijwilligers, vertegenwoordigers en klanten herschreven en toegespitst op de doelgroepen. Deze handleidingen zijn te vinden op PUMnet, het intranet voor iedereen binnen de organisatie. (Log in op PUM.nl, ga naar PUMnet en selecteer in het menu aan de rechterkant onder ‘other’: Manuals). Zo staan er voor de stafvrijwiligers handleidingen die specifieke aspecten van het proces beschrijven, speciaal toegespitst op hun rol als land- of sectorcoördinator. Wilt u als expert of stafvrijwilliger iets schrijven voor het intranet, dan zijn bijvoorbeeld ‘Bloginstructies’ het lezen waard.

Voor experts Voor experts zijn vooral de volgende algemene manuals van belang voor het gebruik van het intranet: User Manual PUMnet & PUMnet Right Hand Menu. Als u geselecteerd bent voor een missie, krijgt u hiervan bericht via een e-mail. Om dit voorstel te bekijken, logt u in op PUMnet (zie algemene handleiding). Voor het vervolg kunt u de manual Customer Proces voor Experts raadplegen. De manual voor het hele proces is te vinden onder ‘Customer process: Advice, Seminar, Remote & Travelcase’. Vivian den Otter: ‘Daarin wordt het hele proces beschreven, vooral ook de momenten waarop van de expert actie wordt verlangd. Maar ook essentiële tips, zoals het feit dat u het debriefing­­-

formulier momenteel niet tussentijds kunt opslaan, er wordt gekeken naar oplossingen hiervoor. U moet dat formulier dus in één keer invullen. Het is daarom raadzaam vooraf de betreffende handleidingen te raadplegen.’ Als u geselecteerd wordt voor een project, is het ook interessant om de communities op het intranet te bezoeken. Die zijn er voor alle landen en sectoren. Mocht u vragen hebben over een land of vakgebied, stelt u ze dan op het Forum. Ruim 4000 PUM-experts, stafvrijwilligers en medewerkers kunnen u helpen.

Toch nog vragen Vivian: ‘Het lezen van de handleidingen zal veel vragen beantwoorden. Mochten er nog vragen overblijven, dan kunnen mensen uiteraard altijd een e-mail sturen of bellen naar de helpdesk. We kijken dan mee met de expert of stafvrijwilliger en lopen het hele proces stap voor stap door.’ De vragen die Vivian krijgt, zullen binnenkort ook in een FAQ-rubriek (frequently asked questions) op PUMnet worden gepubliceerd met duidelijke antwoorden.

Helpdesk ICT PUM Netherlands senior experts [email protected] Tel: +31 (0)70 - 3490 565 (9.00 tot 17.00 uur)

De foto op de cover is gemaakt in Jambiani op Zanzibar – Tanzania, door Opmeer Reports. De dame oogst zeewier en verkoopt dat door aan een fabriek in de buurt van Jambiani, deze fabriek verwerkt het zeewier en exporteert het daarna naar Japan. De foto heeft de CGAP fotowedstrijd voor de regio Sub Sahara gewonnen. Opmeer Reports verzorgt regelmatig foto- en filmmateriaal voor PUM, zie ook onze website en voorgaande PUMmagazines.

PUMmagazine  WINTER 2015  5

BERICHTEN

PUMNETETIQUETTE EN VERNIEUWDE CV’S Voor wie het nog niet wist: PUM heeft een vernieuwde website met een nieuw intranet. Dat gaat verder dan vormgeving: er zijn diverse nieuwe functies toegevoegd, zoals een bibliotheek en fora voor sectoren en landen. Ook ProCus, de dynamische database waar het back­-office proces van PUM plaatsvindt, is qua functionaliteit een ­vooruitgang, maar vereist wel enige tijd en inzet om het te leren kennen. Voor experts is de voornaamste verandering dat de CV’s gradueel zullen worden vernieuwd. De traditionele CV’s zoals die in PRINS stonden, waren vaak niet informatief genoeg voor klanten. Opleiding is minder belangrijk voor een aspirant-aanvrager dan specifieke talenten (competenties) en sectorspecifieke kennis en expertise. Er wordt nu een geleidelijke vernieuwing van de CV’s in gang gezet. Een omvangrijk, maar belangrijk proces, omdat het de matching tussen experts en klanten verbetert. De sector­coördinatoren zullen samen met experts ieders CV gaan aanpassen. De expert schrijft een aangepast CV op basis van competenties. Dat is in ieder vakgebied weer anders, dus het gaat om maatwerk. De sectorspecifieke kennis en expertise, de zogenoemde areas of expertise gaan corresponderen met de PUM-indeling die we in ProCus hanteren. Deze komen ook terug in de sectorsheets die klanten en vertegenwoordigers informeren over wat we in huis hebben. De klant vraagt om speciale kennis en expertise en de match met een expert wordt in ProCus zo makkelijker. Sectorcoördinatoren zullen alle experts hierover individueel informeren.

Etiquette Met de nieuwe site zijn de mogelijkheden om een community te vormen veel groter. Iedereen kan vragen stellen, blogs publiceren en informatie delen. Hier geldt een zogenoemde PUMnet-etiquette: gedragsregels voor intranet, maar ook email. Niet iedere expert of stafvrijwilliger weet bijvoorbeeld dat je in e-mails altijd één persoon als hoofd­geadresseerde moet kiezen. De anderen komen in de cc-balk – of als privacy een issue is: in de bcc-balk (blind carbon copy, de andere geadresseerden in deze balk zijn niet zichtbaar voor de ontvanger). Zo zijn er ook regels voor com­municatie binnen de communities, de digitale gemeenschappen op PUMnet en de sociale media waar we actief zijn, zoals Facebook en Twitter. We gaan u hierover op PUMnet en via PUMmagazine verder informeren.

Terugblik op mvo-seminar Maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) blijft een belangrijk aandachtspunt. Daarom organiseerde Bouwe Taverne van PUM in oktober een seminar voor sectorcoördinatoren, vaste staf en mvo-coaches (50 in totaal) met presentaties, een film en aansluitend een discussie van de aanwezigen met sprekers Frank van Ooijen van FrieslandCampina en Jeroen Roodenburg van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Bouwe Taverne: ‘Ze gaven elk vanuit een ander perspectief aan hoe een focus op mvo bijdraagt aan businessdoelen zoals continuïteit, vertrouwen, goed personeel, betere businessrelaties et cetera. Benadrukt werd dat dit ook voor PUM en zijn klanten geldt. Ook al is aandacht van PUM-experts voor het laaghangende mvo-fruit bij klanten ‘van nature’ aanwezig, toch is een dergelijke focus wel nodig. Immers, wanneer klanten deel willen uitmaken van een supplychain is mvo-speech niet genoeg, maar is er behoefte aan mvoproof.’ Hij is tevreden over de bijeenkomst: ‘In de zaal en bij de inleiders was goed te merken dat PUM op dit vlak al flinke stappen gezet heeft. Vooral de informatie die we samen in de debriefings vastleggen en die Anamon1 ontsluit, is een belangrijke bron van kennis: zowel per land als per sector.’

Meer informatie De inleidingen van Frank van Ooijen en Jeroen Roodenburg staan in de Library onder de mvo-community op PUMnet: www.pum.nl/portal/community/mvo-csr.

1

6 PUMmagazine  WINTER 2015

Anamon: de afdeling Analyse en Monitoring bij PUM

Mvo in het hart van pum People

Planet

Profit

Sociale duurzaamheid Winst voor de gezondheid en welvaart van mensen

Ecologische duurzaamheid Winst voor natuur en milieu

Economische duurzaamheid Winst voor het economische systeem

7 Kernthema’s Behoorlijk bestuur

Mensenrechten Eerlijk zaken doen

Arbeidsomstandigheden

Maatschappelijke betrokkenheid en ontwikkeling Consumentenaangelegenheden Milieu en energie

Mvo-issues in de praktijk (2014) 627 klanten op een totaal van 1807 waarbij de expert 1 of meerdere mvo-issues constateert

15 410 90 225 52

Kinderarbeid en/of gedwongen arbeid

4

Onveilige of ongezonde arbeidsomstandigheden

PUMmagazine HERFST 2015

Onethische situaties m.b.t. arbeidsrecht, arbeidsverhoudingen

Aantasting/ vervuiling milieu

Corruptie/niet integer handelen

19

Onethische situaties van politieke aard

Meer weten? www.pum.nl/nl/over-ons/mvo Mvo-community op PUMnet [email protected]

68 Overig

INTERVIEW

Praktijkadvies voor Afrikaanse boeren INTERVIEW: FRANK STEVERINK FOTOGRAFIE: GIDI SMOLDERS

Gidi Smolders (67) deed jarenlang praktijkonderzoek en kent de rundveehouderij van haver tot gort. Hij ging voor PUM op missie naar Tanzania, Zambia en Oeganda om boeren te adviseren over gezondheid, vruchtbaarheid en voeding in hun bedrijfspraktijk. Een interview over bruggen slaan, samenwerken en kennis delen. 8 PUMmagazine  WINTER 2015

Je hebt je leven lang onderzoek gedaan, met name in Wageningen Universiteit en Researchcentrum, maar je bent ook een praktijkman van het boerenleven. Vertel. Ik was voorbestemd om thuis de boerderij over te nemen, maar door een paardrijd­ ongeluk kon ik een deel van het werk niet meer doen. Na de hogere landbouwschool ben ik gaan werken bij het Proefstation voor de Rundveehouderij. Toen het aantal proefbedrijven minder werd, deden we onze onderzoeken vaak op gewone boeren­ bedrijven in de praktijk. Sinds 2002 is het praktijkonderzoek bij Wageningen Universiteit ondergebracht. Onderzoek op praktijkbedrijven is altijd een groot deel van mijn werk geweest. Ik praat graag met veehouders. Dat gaat het beste als we beiden op ons gemak zijn: ’s morgens vroeg in de melkstal en daarna samen met het gezin ontbijten. Dan komen alle aspecten van het boeren aan de orde. Ik ben geen specialist, maar weet het nodige van een heleboel facetten op het bedrijf. En als ik het niet wist, weet ik waar de kennis te halen is. Veehouders vertrouwden me niet alleen veel bedrijfsgegevens toe (waar ik informatie van kon maken) maar ook veel ervaringen en verhalen waarmee ik ook mijn voordeel kon doen. Altijd gastvrij, altijd bereid mee te werken: prachtig werk. Anderzijds mochten de boeren te allen tijde een beroep op mij doen.

Nu, na je pensioen, heb je een klein adviesbureau en werk je daarnaast voor PUM. Waarom? Ik wil niet stilzitten, zeker niet als het werk nog niet klaar is. Een eigen bedrijf is dan handig. Enerzijds kun je dan je declaraties indienen voor betaalde klussen zonder dat de opdrachtgever allerhande verplichtingen heeft. Anderzijds is er genoeg tijd voor ­ vrijwilligerswerk. Als extern medewerker bij Wageningen Universiteit word ik af en toe gevraagd voor onderzoeksklussen, excursies en workshops. Via mijn Deense vrouw ben ik in Oeganda bij een aantal Family Farming Learning Groups geweest. Ook daar heb ik ervaren dat van elkaar leren heel stimulerend is voor de ontwikkeling. Voor boerenbedrijven, maar zeker ook voor de vrouwen en de families.

Hoe kom ik bij PUM? Biologische boeren die actief zijn voor PUM hadden daar uitdagende verhalen over. Het leek me een mooie en nuttige bijdrage aan de wereld. Dus vorig jaar heb ik me bij PUM gemeld en heb ik de intake goed doorstaan.’

Bij je missie moest je in drie landen groepen boeren hands-on adviseren over een betere bedrijfspraktijk. Hoe ging dat? Geweldig. Natuurlijk had ik een hele berg informatie bij de hand voor de serie workshops over gezondheid/vruchtbaarheid en voeding/rantsoenen. Maar het belangrijkst was dat de workshopdeelnemers met elkaar gingen praten. Zij kennen de plaatselijke omstandigheden het beste. Door heel directe vragen en iedereen de kans te geven, lukte dat meestal al na een halve dag. Door de grote verscheidenheid aan kleine en grote boeren, adviseurs, bestuurders werd er veel ervaring uitgewisseld en kon ik mijn inbreng daaraan toevoegen. Vooral de combinatie van bedrijfsbezoeken en een meer theoretisch deel werkte prima. In de tweede serie van zes workshops hadden we slechts een halve dag elektriciteit beschikbaar en dus geen powerpoints! Dat gaf nog meer tijd voor discussie in groepen over stellingen en vragen, met een koppeling naar het bedrijf dat ze bezocht hadden en over hun eigen bedrijven en ervaringen. De deelnemers presenteerden hun groepsbevindingen alsof het hun ­dagelijks werk was.

Sommige boeren bleken de meest elementaire kennis over koeien te ontberen. Hoe kwam dat? Er waren boeren die nog geen koeien hielden, maar dat wel van plan waren. Informatie wordt vaak overgedragen van de oudere op de jongere generatie. Als ze verder geen scholing volgen, neemt die informatie nauwelijks toe. Bovendien was er eerder bijna geen keuze, bijvoorbeeld in het veeras en in voedermiddelen. Wat beschikbaar was, werd door iedereen gebruikt en het ging zoals het ging. Nu de keuze groter wordt, komt er meer variatie en wordt er ook geproduceerd voor de (lokale) markt. Een exotische koe is veeleisender dan een lokale koe, kan

‘Ik praat graag met veehouders’ minder goed tegen de lokale omstandigheden. Kennis van bijvoorbeeld voeding, voedermiddelen en vruchtbaarheid wordt dan belangrijker, omdat er iets te kiezen is. Een voorbeeld: bij gebrek aan kennis van de vruchtbaarheidscyclus van een koe merkt niemand dat als een stier voor de bevruchting zorgt. Maar bij kunstmatige inseminatie moet de veehouder zelf weten wat het beste tijdstip voor insemineren is.

Je missie was op aanvraag van ­AgriProFocus. Wat is dat en hoe kijk je terug op je missie? AgriProFocus is een netwerkorganisatie met vertegenwoordigers in veertien landen (waaronder in Arnhem, Nederland). Zij organiseren onder andere learning labs in Afrika en proberen bruggen te slaan tussen organisaties, handel, leveranciers, verwerkers, exporteurs, kennisinstituten en overheden in de sector. Zo kunnen ze elkaar ontmoeten, zaken doen en vooral van elkaar leren. Dat was ook de bedoeling van mijn missies en volgens mij is dat zeer geslaagd. De deelnemers delen ervaringen met elkaar en spreken af om in contact te blijven, elkaars bedrijven te bezoeken en zelfs samen te werken bij inkoop, v­ erkoop en kennis in een soort coöperaties. En ondertussen wordt ook de theoretische kennis bijgespijkerd. Ik denk dat dit de manier is om verder te komen, al kost het tijd. Het is niet realistisch te verwachten dat de ontwikkeling waar wij in Nederland honderd jaar over gedaan hebben, in Afrika in een paar jaar voltooid kan zijn.

*

PUMmagazine  WINTER 2015  9

BIJGEBLEVEN

EEN VISSERSHAVEN VOOR PARIAMAN TEKST DÉNISE TEN BOKUM FOTOGRAFIE  JAAP ALBREGTSE

PUM-expert Jaap Albregtse reisde eerder dit jaar naar Pariaman (West-Sumatra) in Indonesië om daar de kleinschalige visserij te adviseren. ‘Eigenlijk kon ik maar moeilijk vaststellen wat het probleem nou echt was, doordat ik overal mee naar toe genomen werd. De visserijvereniging, de visserijschool, de zeevaartschool, vergaderingen en zelfs naar de Kamer van Koophandel. De vissers lossen hun vis via het strand, waarna het direct op de lokale markt wordt verkocht of aan handelaren wordt geleverd. Visafslagen zoals wij die in Nederland kennen, hebben ze hier niet. Maar de vissers willen graag een vissershaven, want lossen via het strand geeft toeristisch gezien wel een geweldig beeld van Pariaman en zijn authenticiteit, maar in de praktijk brengt dit veel extra werk met zich mee. De plannen voor deze vissershaven zijn er en de werkzaamheden zijn zelfs al begonnen. Er moet ook nog veel gebeuren, zoals bijvoorbeeld een goede weg aanleggen naar deze haven. De mensen uit Pariaman maakten het project echt bijzonder, zo vriendelijk. Meer dan eens kreeg ik tijdens een wandeling iets te eten aangeboden of probeerden mensen ondanks de taalbarrière toch een praatje met me te maken. Wat verder opviel, is dat het onderwijs van hoog niveau is en dat ze veel aandacht besteden aan praktijkonderwijs. Zo was er een lokaal voor netten boeten, voor lassen en branden. En zelfs een kleine ‘ijsfabriek’, waar ze vierkante blokken ijs kunnen maken voor de vissers om hun vis aan boord te koelen. Ik werd uitgenodigd om bij de diploma-uitreiking te zijn van de geslaagden van de zeevaartschool. Dat was een hele gebeurtenis met Indonesische dans en een muziekkorps. Bijzonder om daar bij te mogen zijn.’

10 PUMmagazine  WINTER 2015

HET GESPREK

Maurits Groen: ‘Mkb is vaak de motor voor innovatie’ Maurits Groen (61) is bij het grote publiek vooral bekend vanwege zijn prominente notering in de ‘duurzame top 100’ van Trouw. Dit jaar was hij daar nummer 1. Hij is ook de man achter de WakaWaka­ lampen. Deze meest efficiënte solar ledlamp ter wereld genereert door één dag opladen in de zon tachtig uur fel, veilig en duurzaam licht en je kunt er ook nog je smartphone mee opladen. Handig voor een survivaltocht, maar vooral in ontwikkelingslanden – waar licht in de avonduren vaak nog van gevaarlijke kerosinelampen komt – een zeer welkom, veilig en op termijn, prijsgunstig alternatief. Groen is ondernemer, netwerker en activist. Thijs van Praag praat met hem over duurzaam ondernemen in ontwikkelingslanden, de wet van de stimulerende achterstand en waar Nederland in de wereld nog steeds voorop loopt. OPGETEKEND DOOR  FRANK STEVERINK FOTOGRAFIE  JEROEN POORTVLIET

TvP Ken je PUM? MG Zeker, ik ken heel wat mensen die door PUM zijn uitgezonden. En ik kreeg laatst een brief dat ik binnenkort met pensioen zou kunnen… TvP Dat is een hardnekkig misverstand, je hoeft niet gepensioneerd te zijn om bij ons vrijwilliger te worden. Met dertig jaar werkervaring kun je ook op je vijftigste al senior expert worden. En in sommige sectoren, bijvoorbeeld ICT, is die ondergrens al lager. De huidige jongere generatie ziet het als een bron van zingeving en vindt het erg leuk om te doen…

Het gesprek komt op Sierra Leone, waar Thijs van Praag met een groep experts (zie ook ‘korte berichten’ pag 4) ruim 80 bedrijven bezocht om te kijken of ze in aanmerking komen voor en baat zouden hebben bij PUM-advies. De economie van het West-Afrikaanse land was al niet ­florissant vanwege een langdurige burgeroorlog en met de recente ebola-uitbraak kwam er een acuut probleem bij. (Op het moment dat dit artikel geschreven wordt, verklaart de WHO, de wereld gezondheidsorganisatie van de VN, het land ebolavrij - red.) MG We hebben daar tijdens de ebolacrisis meer dan 15.000 WakaWaka’s naar toe gestuurd. Je moet je voorstellen: het is daar om half zeven donker en dan houdt het leven gewoon op. Artsen die opereerden, moesten maar hopen dat de patiënt de volgende dag haalde. En neem de mensen die daar 21 dagen in quarantaine zaten, een beetje licht is dan ontzettend belangrijk! Je komt daar trouwens – en niet alleen daar, maar overal – Nederlanders tegen die er ondernemen. Kunnen improviseren is dan een vereiste vaardigheid. TvP Dat is ook de essentie van het advieswerk als PUM-expert, je moet je Nederlandse bril afzetten en kijken wat voor oplossing daar in de lokale context werkt. Wat kunnen ze daar aan? Natuurlijk komt ook duurzaamheid ter sprake. Voor PUM een van de speerpunten, maar voor Maurits Groen vormt het probleem van onderontwikkeling en duurzaamheid twee kanten van dezelfde medaille: MG Waar extreme armoede is, heerst bijna altijd ook extreem onrecht. En mensen in zo’n situatie denken niet aan duurzaamheid. Dus zie je enorme vervuiling, wordt de natuur vernield, één grote ellende. Je moet die problemen dus samen oplossen. En dat kan dan soms verrassend snel gaan. Vaak geldt daar namelijk de wet van de remmende voorsprong, of zoals Jan Terlouw het ooit noemde, de wet van de stimulerende achterstand: er is dan zo veel mis en nog zo veel niet geregeld, dat je soms verrassend snel echt impact kunt hebben. PUMmagazine  WINTER 2015  11

›

› TvP Veel ontwikkelingslanden worden veel

harder dan wij geconfronteerd met klimaat­ verandering. Tegelijkertijd leeft men er vaak dichter bij de natuur dan wij. Hebben ze daarmee, met het oog op duurzaamheid, een achterstandspositie of juist een voorsprong? MG Het probleem in Afrika is vaak de logistiek, transport is duur, iedereen wil er een graantje van meepikken. Maar zonne-energie is al gedistribueerd. Zonlicht is overal en elke dag, leverzekerheid gegarandeerd voor de komende 4,5 miljard jaar. Je hoeft het alleen maar op te vangen. Met die energie wordt ook internet bereikbaar. Met betaalbare tablets kan de wereld ontsloten worden en kunnen mensen toegang krijgen tot kennis. Dan ziet de wereld er over tien, vijftien jaar, echt totaal anders uit. En ik denk dat dat gaat gebeuren. Als je ziet wat de penetratiesnelheid is geweest van de mobiele telefoon in Afrika – in tien jaar van nul naar bijna 100% en dat Google ballonnen en zeppelins inzet om ook in afgelegen gebieden internet­ toegang te creëren… dan zal de bewustwording in Afrika enorm toenemen. Waar in Amerika nog een soort geloofsstrijd heerst over klimaatverandering, geldt dat voor Afrika niet, daar zien ze de gevolgen van dichtbij. Afrikanen zijn niet dom, integendeel, en ze zijn heel pragmatisch. Ze zullen veel sneller maatregelen nemen dan wij, omdat het bij ons veel meer vast zit. Potentieel is hun achterstand een enorm voordeel, wij kunnen hen een handje helpen door de randvoorwaarden, zoals internettoegang, te helpen realiseren. Kijk naar het bankensysteem in Amerika. Ze werken daar nog met cheques, dat is te vergelijken met postduiven… Het duurt absurd lang voordat zo’n cheque op je rekening staat. In Afrika doen ze dat met hun mobieltje en staat het geld seconden later op je rekening!

TvP We zitten bij het mkb, waar we duurzaamheid en mvo ter sprake brengen. Wat voor kansen zie je daar? MG Enorm veel. Het mkb is vaak de motor voor innovatie, veel meer dan de grote bedrijven. Er is groot potentieel, bijvoorbeeld op het gebied van afvalverwerking. Er wordt nog ontzettend veel verbrand en dat heeft ook impact op de omgeving: die is door al het afval vaak troosteloos. In Haïti hebben we een gemeenschap helemaal schoon gekregen door ze te stimuleren op te ruimen, men werd uitbetaald in WakaWaka’s. Er lag geen propje meer op straat. 12 PUMmagazine  WINTER 2015

‘Zon: leverzekerheid voor 4,5 miljard jaar ’ TvP Wat is de rol van Nederland hierin, doen we het goed? Zijn we leading? MG Omdat we een heel klein land zijn en heel handel georiënteerd, hebben we niet het grote ‘air’ van Amerikanen of Engelsen. We weten dat we heel veel buitenland hebben en dat onze handelsrelaties daarvan afhankelijk zijn. Dus hebben we geleerd goed te kijken en te luisteren, want als je dat niet doet, verkoop je niets. Daar zijn we aardig bedreven in geraakt. We zijn ook pragmatisch en flexibel en in veel opzichten atypisch: zeer dicht­bevolkt, hoog geïndustrialiseerd, met een

een basisbedrag en dan elke maand iets afbetaalt via een kraskaart. Je bespaart ook kerosine, dus als de lamp afbetaald is, verdien je erop. Je moet dus slimme methodes bedenken om de drempel voor duurzaamheid weg te halen of te verlagen. Afrika kan op deze manier een eeuw overslaan. Energiecentrales zoals wij die hebben, met alle vervuiling en eeuwig terugkerende brandstofkosten, zijn met duurzame energiebronnen overbodig.

extreem intensieve veehouderij, wonend in land met een hoge grondwaterstand en grotendeels onder de zeespiegel. Daardoor werden we ook sneller dan het buitenland geconfronteerd met milieuproblemen. Zo zijn we bijvoorbeeld in waterbeheer, planologie, verkeerskunde en afvalmanagement erg deskundig geworden. We importeren afval uit Engeland omdat onze afvalovens zo efficiënt en schoon zijn. En wegens de overcapaciteit dankzij het succes van recyclen en afvalpreventie. Op Japan na hebben we het beste openbaar vervoer ter wereld. Alleen op energiegebied zijn we lui geworden door het gas in Groningen en de invloed van Shell. Maar als het gaat om techniek op het gebied van water, zon en wind, zitten we in de wereldtop met universiteiten als Wageningen, Eindhoven, Twente en Delft. We kunnen dat wel nog beter in de markt zetten door meer samen te werken. TvP Is de Aid & Trade-agenda van minister Ploumen qua duurzaamheid een voorbeeld? MG Vroeger was het vloeken in de kerk, maar de combinatie hulp en handel is denk ik heel passend. Hulp is, als je het heel vilein wilt stellen, een perfect marketing- of kennismakingsinstrument voor handel. De WakaWaka is voor Afrikanen een investering, dus we hebben een soort microkredietsysteem waarbij men instapt voor

TvP Is PUM iets voor jou? MG Zeker, het is voor mij een eyeopener dat ik niet tot mijn 65e hoef te wachten. Ik moet er niet aan denken dat ik helemaal zou moeten stoppen. Ondernemen is net als topsport iets dat je langzaam moet afbouwen, aftrainen, al ben ik daar zelf nog helemaal niet aan toe. Ik zie ook wel kansen voor PUM, met zo’n bijzonder netwerk aan kennis en contacten, jullie zijn daar al mee bezig via het intranet. PUM hoeft geen geld te verdienen. Mooi! Trouwens, het is mijn ervaring dat als je geeft, je uiteindelijk onbedoeld vaak zelfs nog meer terugkrijgt – en al helemaal immaterieel. Mensen houden ervan als je met oplossingen komt, of dat nou klimaat is of duurzaamheid of werkgelegenheid. Dan verleid je mensen ook wat te gaan doen, in plaats van cultuurpessimisme, het ‘na ons de zondvloed…’

*

Maurits Groen (1953) is beleids- en communicatieadviseur, activist en ondernemer en houdt zich bezig met milieu- en ontwikkelingsvraagstukken. Hij is bekend als pleitbezorger voor duurzaamheid, initiator van duurzame coalities en oprichter van bedrijven. In 2011 richtte hij met een compagnon het bedrijf Off-Grid ­Solutions op dat de WakaWaka produceert, de zeer ­efficiente led-lamp en (telefoon)oplader die via verschillende modellen ook betaalbaar is voor mensen in ontwikkelingslanden. De lamp wordt inmiddels ook door hulporganisaties ingezet na rampen en in crisisgebieden. Er zijn inmiddels in 45 landen projecten gedaan met deze lamp, bijvoorbeeld samen met UNHCR, IRC en Amref Flying Doctors. Door gebruik te maken van zijn netwerk weet hij allianties te smeden met bijvoorbeeld de ASN Bank, waardoor de lamp grootschalig verspreid wordt.

PUMmagazine  WINTER 2015  13

TESTIMONIAL Frans van Eijk heeft al tientallen missies op zijn naam staan. Onlangs reisde de expert en gepensioneerde Brabantse bakker naar een bakkerij in Gaza. In een interview voor het NPS-programma ‘Dichtbij Nederland’ op Radio 5, vertelde hij daarover: ‘Je stapt een andere wereld binnen en ziet dat ze het niet makkelijk hebben. Iedereen doet zijn best in Gaza. Er zijn veel kinderen en ook die gun je toch dat ze opgroeien in een min of meer normale wereld. Het unieke Palestijnse brood werd overigens niet gebakken in de bakkerij waar ik gestationeerd was. Ik zag het wel in restaurants en op straat. Het brood wordt gebakken in een soort pan die op zijn kop staat. Het wordt op een gasvuur gebakken en het is heel dun brood, dat men eigenlijk gebruikt als een soort lepel, om het eten mee op te scheppen.’

En de bakker in Gaza? Die was ook heel tevreden. Na afloop van de missie, kreeg PUM de volgende testimonial: ‘The two weeks of Frans’ visit to our company has made a significant impact on our business. He was a great mentor to our baking staff sharing over 40 years of baking experience. He helped make improvements on our already made products to reach higher standards, and added a bunch of new products to the table. After many hours of test and trial, he provided us with his final and best recipes. He is still in contact, checking on our progress after his leave, and promised to pay another visit next year. Frans is characterized with patience, keenness and good will. He has been a great baker, mentor and most importantly a friend to our company and we look forward to his visit.’

14 PUMmagazine  WINTER 2015

SPECIAL

VAN SAMENWERKEN NAAR SYNERGIE

Synergie is een proces waarbij het samengaan van de delen meer oplevert dan de som der delen, volgens Wikipedia. Voor PUM betekent dat: samenwerking met andere partijen die meerwaarde oplevert. Dat is niet altijd vanzelfsprekend, organisaties moeten elkaar aanvullen en niet (te veel) overlappen.

›

TEKST  FRANK STEVERINK

› Op internet: http://issuu.com/ pum_magazine/docs/ pummagazine_ zomer2015_def2

Een voorbeeld waar dat goed gaat, is de samenwerking van SNV en PUM in Kenia, waarover we eerder berichten in het zomernummer van dit jaar. En er zijn nieuwe overeenkomsten op komst. Algemeen directeur Thijs van Praag vertelt: ‘We staan op het punt een contract te sluiten met Banco Atlantida Honduras, de bank die het bedrijf heeft overgenomen dat Sabios y Expertos in El Salvador (onze nazaat, zeg maar de lokale PUM– organisatie) heeft opgericht. Dat bedrijf is een pensioen­ fonds, voorheen van Citybank, en is nu verkocht aan Banco Atlantida. Toen we met elkaar kennismaakten, was de vraag al snel: vinden jullie dit interessant, willen jullie het concept van Sabios y Expertos ook overnemen in Honduras? We kregen een erg enthou­ siaste reactie. Ze willen onderzoek doen, eigen missies betalen; het zou betekenen dat in Honduras ook een lokale PUM wordt opgezet. Zodat we op termijn afscheid van hen kunnen nemen.’

Lokale PUM en duoprojecten René van der Eeze is landencoördinator voor El Salvador en Guatemala: ‘We zijn nu bezig met het opstellen van een samenwerkingsovereenkomst tussen de Banco Atlantida en PUM waarbij de bank voor een periode van drie jaar, zowel voor El Salvador als ­Honduras, zestig projecten in elk land financiert. Daarnaast zal de bank werkkapitaal ter beschikking stellen voor de oprichting en het operationeel maken van de lokale ‘PUM-organisatie’ in Honduras. We stoppen per januari 2016 in zowel El Salvador als Honduras, dus het is wel zaak dat het gaat lukken.’ Drie jaar geleden is daarnaast begonnen met de eerste ‘duoprojecten’, dat wil zeggen een PUM-expert werkte samen met een lokale expert. Met de komst van de lokale experts werd de noodzaak voor een reguliere ­follow-up missie veel minder. USAid ondersteunt de missies van Sabios Expertos financieel, voor ongeveer een derde van de kosten. Met die bijdrage konden er in totaal meer projecten gerealiseerd worden. Sabios Expertos heeft inmiddels ca. 150 experts in portefeuille. Thijs van Praag: ‘Verder is er IPACOOP in Panama, waar landencoördinator Koos Kruit zich zeer voor

Nieuwe overeenkomsten op komst 16 PUMmagazine  WINTER 2015

CEO IPACOOP mr. Willy Chin Lee met Koos Kruit, ­landencoördinator Panama.

heeft ingespannen, een parapluonderneming van ­coöperaties waarmee PUM al heel lang samenwerkt.’ In totaal zijn er meer dan duizend bij aangesloten, waarvan ongeveer 250 coöperaties in de land- en tuinbouw in Panama. Koos Kruit: ‘Zij hebben gevraagd of we, gezien de resultaten, ook na eind 2015 zouden kunnen doorgaan. Dan houdt namelijk onze financiering voor het land op. We zijn overeengekomen dat we op basis van w 5 000 per missie, 10 tot maximaal 20 per missies per jaar gaan doen. Wat bereiken we hierdoor? Bijvoorbeeld in de cacao-sector zijn er coöperaties en combinaties van coöperaties, waar we een verbeterslag kunnen maken. Je moet dan denken aan een betere organisatie, een centrale fermentatieplek voor de cacaobonen, – wat de pitten zijn uit de vrucht van de cacaoboom. Nu doet men dat individueel en dat geeft kwaliteitsverschillen en is minder efficiënt. Maar we hebben het ook over betere verkoopkanalen.’ Thijs van Praag: ‘Belangrijk in dit succes was de nauwe samenwerking van Koos Kruit met de lokale vertegenwoordigster, een ‘stevige’ dame die het klappen van de zweep ter plekke precies kent.’

Samenwerking met Stahl ‘Verder,’ vervolgt Thijs van Praag, ‘gaan we ook een samenwerking aan met Stahl. Dit Nederlandse bedrijf biedt voor leerlooierijen duurzame en innovatieve oplossingen als alternatief voor de traditionele vervuilende manier van werken. Hun producten zorgen voor een superieur leerproduct, waarvoor high end customers – denk aan leer in hele dure auto’s – graag meer geld betalen.’ Stahl heeft ca. 600 leer-experts in dienst en biedt deze aan, aan hun klanten, die in de top van de markt zitten.

Argidius en PUM Die willen bijvoorbeeld dat het leer een bepaalde uitstraling krijgt. De Stahl-expert werkt dan samen met de afnemer om de gewenste kwaliteit te maken. Het bedrijf heeft vestigingen wereldwijd, het hoofdkantoor zit in Brabant. Men heeft zelf al een project geadopteerd in Mongolië, ze willen mensen aanleveren voor PUM – we hebben niet meer zoveel leerlooiers in ons bestand. Stahl-experts zullen door hun werkgever doorbetaald worden als ze een PUM-project gaan doen en er wordt gekeken naar gezamenlijke projecten om de leerindustrie in ontwikkelingslanden duurzamer te maken.’

De samenwerking tussen de Argidius Foundation en PUM bestaat sinds 1 januari 2013. Over een periode van drie jaar heeft PUM een flink aantal mkb-bedrijven in Guatemala, Honduras en Nicaragua van advies voorzien, met als doel ondernemerschap te stimuleren en duurzame werkgelegenheid te creëren in deze regio. Om dit te bereiken, financierde Argidius zestig PUM-missies gedurende deze drie jaar. In 2014 werden er 26 missies uitgevoerd in 13 verschillende sectoren. In 2015 tot nu toe 19.

Resultaten Accountants Tenslotte NBA, de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. We werken al langer met hen samen, accountancy-projecten in Moldavië en Kosovo. We gaan die samenwerking intensiveren. De opzet is om samen projecten te gaan doen, extern gefinancierd. Er komt bijvoorbeeld een tender aan voor DFID, een ontwikkelingssamenwerkingsorganisatie in Engeland voor een accountancyproject in ­Kyrgyzstan en Myanmar. Daar willen we samen op intekenen. Dat gebeurt in het kader van de IFAC, de internationale accountsclub die eisen stelt aan ­nationale associaties om lid te kunnen worden. Dan moet je aan een aantal criteria voor kwaliteit voldoen. Het betreft hier dus c­ ertificeringstrajecten voor hele landen. Het gaat dan zowel om de nationale associaties als individuele bureaus. Het doel is dat er eenduidige criteria gehanteerd worden voor goede financiële ­rapportage. Het is natuurlijk belangrijk voor een land dat, als je financiering wilt krijgen vanuit het buitenland, dat goed ­geregeld is. En PUM-experts doen daar weer aan mee in samenwerking met de NBA.’

Er werden mooie resultaten geboekt in Guatemala. Een vleesverwerkingsbedrijf daar meldde dat ze sinds het bezoek van de PUM-expert in 2013 een omzetgroei van 10 % hebben behaald en dat er twee nieuwe medewerkers zijn aangenomen. Daarnaast hebben ze geïnvesteerd in nieuwe apparatuur. De aanbevelingen van de expert om de klantenkring uit te breiden naar hotels, restaurants en kleine supermarkten is opgevolgd. In Honduras adviseerde een expert tot twee maal toe een Hotel in Puerto Cortes. Het merendeel van de aanbevelingen van de expert werd opgevolgd, wat resulteerde in een verhoging van de kamerbezetting van 15%. In Nicaragua introduceerde een expert nieuwe producten en aangepaste recepten in een bakkerij. Dit resulteerde in een 50% langere houdbaarheid van de producten. Ook keek de expert naar betere verpakkingsmogelijkheden van de producten. Eind dit jaar loopt de periode af, maar we hopen uiteraard dat we de samenwerking met Argidius kunnen continueren in de toekomst.

‘The support of the expert and of PUM has been extraordinary. We’ll stick exactly to the expert’s suggestions and we’ll stay in touch contstantly’ FAMEMA - Honduras

Thijs van Praag en Paul Hurks, Directeur Koninklijke Beroepsorganisatie van Accountants (NBA).

PUMmagazine  WINTER 2015  17

Nieuwe donoren en partners Gesprek met Karin Jensma Je bent hoofd Communicatie, en tevens hoofd Business Development, de afdeling die nieuwe donoren en partners zoekt voor PUM. De Argidius Foundation, (bladzijde 17) is daar een voorbeeld van. Waar kunnen we verder aan denken? ‘Het brengen van praktische kennis is en blijft in veel landen noodzakelijk, maar daarnaast is er nog veel meer nodig om ondernemers vooruit te helpen. Door samen te werken met partners die ons aanvullen, kunnen we een groter verschil maken, en meer impact creëren. Denk bijvoorbeeld aan ‘impact investors’ die de groei van onze klanten financieren en hiermee tegelijkertijd werkgelegenheid bevorderen. Maar denk ook aan een betere toegang tot de markt of het onderwijs. Samen met die partners willen we het PUM-programma verder laten groeien. Dat brengt een nieuwe behoefte aan financiering voor PUM met zich mee. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is en blijft onze belangrijkste donor, maar daarnaast praten we ook met andere potentiële opdrachtgevers, zoals de EU. Omdat PUM te klein is om direct contracten af te sluiten met deze donoren, werken we samen met consultants die ons opnemen in hun ‘consortia’. Samen bieden we dan op grants van donoren. Uiteraard doen we alleen mee in zo’n con­ sortium als de gevraagde expertise niet in de markt te vinden is, anders zouden we marktverstorend bezig zijn. Daarnaast dienen we aanvragen in bij foundations en bij bijvoorbeeld de Postcode Loterij. Tot slot werken we met nationale overheden die een mkb-programma draaien waarin praktische kennis een belangrijke rol speelt. Zo hebben we net een contract gesloten met het Instituto Panameño Autónomo ­Cooperative (IPACOOP) in Panama. Zij weten wat onze toegevoegde waarde is en zijn bereid hiervoor te betalen. Vanaf 1 januari gaat het PUM-programma in Panama volledig op kosten van IPACOOP draaien.’

Wat zijn de ervaringen tot dusver? Hoe makkelijk of moeilijk is het voor PUM nieuwe partners en donoren te vinden? ‘Een nieuwe markt bedienen is niet gemakkelijk. Je moet jezelf constant de vraag stellen wat je nieuwe klanten willen en hoe je dat het beste kunt faciliteren. Rapportagevereisten zijn bij iedere donor bijvoorbeeld weer anders; daar moet je je proces op inrichten. ­Tegelijkertijd moet je ervoor waken dat je niet te veel maatwerk toepast, want dan gaan eenheid en efficiency verloren. Verder moet je heel scherp zijn op je eigen product en op je eigen kunnen. Wat hebben we écht in huis? Waarin kunnen we ons onderscheiden van andere partijen? Hoe brengen we dat over het voetlicht? En wat hebben we nodig om onze ambities echt waar te kunnen maken? Je moet zeker de eerste twee jaar tijd inruimen om te leren waar je het proces kunt verbeteren en op welke punten de mensen zich kunnen en moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Daarbij is het van belang om ook intern de dialoog constant te blijven voeren en iedereen in deze ‘nieuwe wereld’ mee te nemen.’

Wat zijn je verwachtingen voor de toekomst, waar liggen de prioriteiten? ‘We hebben de afgelopen tijd geleerd dat PUM ook voor andere partijen (andere dan het ministerie van Buitenlandse Zaken red.) een relevant en betaalbaar instrument is om bedrijven in ontwikkelingslanden efficiënter en winstgevender te maken. Én we weten ondertussen bij welke donoren en partners we de meeste kans maken. Het is nu dus tijd om onze propositie verder uit te dragen. Het komende jaar gaan we dat heel gericht doen. We zetten daarbij vooral onze unieke formule in de schijnwerpers: met bevlogen en zeer bekwame vrijwilligers halen we het beste in de ondernemer naar boven. We leggen een basis voor een duurzame bedrijfsvoering en banen daarmee een pad voor economische groei en werkgelegenheid. Met deze formule willen we toegroeien naar een situatie waarin we met meerdere donoren en partners werken, met als doel om in het 2020 25% van onze financiering uit andere bronnen te halen.’

*

18 PUMmagazine  WINTER 2015

COLUMN

OVER ADDITIONALITEIT, VISITEKAARTJES 1 EN DE BUSINESSCASE VOOR OS Het bestaansrecht van een organisatie ligt in het antwoord op de vraag of de gewenste resultaten niet behaald worden zonder de inzet van die organisatie. Ja, gaat u maar even rustig zitten. En denkt u maar eens na hoe dat voor uw organisatie uitpakt. We noemen dit principe additionaliteit. PUM gaat weer geëvalueerd worden. Dat is in de afgelopen decennia regelmatig gebeurd. De laatste keer in 2011 en daarna nog een keer in de eigen beleidsevaluatie door Buitenlandse Zaken van haar instrumentarium voor Private Sector Development. Daar kwam uit dat er eigenlijk geen harde bewijzen zijn voor de effectiviteit van dat instrumentarium. En daar hoort PUM natuurlijk bij… Om aan de bal te blijven, zette PUM samen met het CBI en enkele universiteiten PRIME op. PRIME staat voor Pioneering Real-time Impact Monitoring and Evaluation in small and medium sized enterprises. Het richt zich op de ontwikkeling van een strenge evaluatiemethodiek voor impact van business support aan het midden- en kleinbedrijf. Een mooie samenwerking met de ­Rijksoverheid, waartoe CBI behoort. En passend omdat die ­overheid met elke reflectie op effectiviteit ook steeds de eigen impact aan de orde stelt.

Aanvullend hierop is nu ook besloten een aparte evaluatie te doen, teneinde gefundeerd te kunnen besluiten over de subsidie voor PUM voor de periode vanaf 2017. Wel een beetje veel evaluatie zou u kunnen zeggen. Maar het mooie is dat nu ook PUM’s relevantie voor de Aid & Trade-agenda van mevrouw Ploumen kan worden meegenomen. Een nuttige excercitie want aan die fenomenale koppeling van beleidsvelden wordt nog iedere dag, binnen en buiten BuZa, hard gewerkt. Work in progress waarin de additio­ naliteit wordt ontwikkeld as we speak. In de bestuurskamers wacht men over het algemeen niet op evaluaties. Vraag hoog in de boom van werkgevend Nederland naar PUM en u hoort dat dit mes aan twee kanten snijdt. Een visitekaartje met twee zijden. Een zijde voor ‘technische’ assistentie en een zijde voor representatie van de BV Nederland. En hoog in BuZa werd me uitgelegd dat PUM bij uitstek het ­beeldende instrument is om de businesscase voor ontwikelings­ samenwerking uit te leggen aan een breed publiek. Is dat additioneel of niet?

Herman Nieuwenhuis is public affairs-adviseur en werkt voor goede doelen, overheden en ondernemers.

1 ontwikkelingssamenwerking PUMmagazine  WINTER 2015  19

DAGBOEK COLOMBIA

KWALITEIT OP DE EERSTE PLAATS Levensmiddelentechnoloog Michel van den Oever is net terug van een missie in Colombia. Hij helpt selfmade man Don José, producent van onder meer worst, om bewustwording te creëren voor een kwaliteitsysteem. TEKST & FOTOGRAFIE  MICHEL VAN DEN OEVER

personeel. Prima, want donderdagmiddag staat mijn terugvlucht naar Palmira gepland. Don José wil dat ik daar met zijn dochter Viviana een plan maak voor de nieuwe fabriek.

Vroeg op om de nieuwe fabriek in Palmira te bekijken en daarna de september vlucht naar Pasto te nemen. Jonathan haalt me op. We rijden over een kronkelweg door bergachtig, vulkanisch gebied. Koel, groen en heel mooi. In Pasto direct naar Productos Cárnicos Sevilla, een fabriekje dat allerlei soorten worst maakt. Daar word ik hartelijk ontvangen. Directeur-eigenaar, Don José is een geboren leider. Hij roept een aantal mensen bij elkaar en verdeelt de taken. Mijn missie: aangeven hoe ze de kwaliteit kunnen verbeteren. Ze vragen me donderdagochtend om zes uur een cursus kwaliteit te geven aan het voltallige

21

20 PUMmagazine  WINTER 2015

Na de lunch begin ik met de voor­ bereidingen van de cursus. Ik bezoek de fabriek, kijk goed rond en roep alle ­leidinggevenden bijeen om kennis te maken en samen te bepalen welke zaken in de kwaliteitscursus moeten. De rode draad wordt: continu verbeteren. Ik sta versteld van de getoonde interesse en inbreng. Heel actief en opbouwend. In anderhalf uur draaien we de cursus in elkaar. Ik hoef alleen de puntjes op de i te zetten en het leuker te maken met plaatjes en foto’s. Ik vraag specifieke gegevens aan Camila, de vrouw van Don José, die meteen anderen daarvoor aan het werk zet. Het loopt op r­ olletjes. Jonathan brengt me naar het hotel om 18.30 uur. Ik ga niet mee uit eten. Ik ben doodop, werk mijn administratie bij en ga slapen.

Om half zes ben ik in de fabriek voor de schoonmaakcontrole, samen met september twee kwaliteitsmedewerkers. Ik maak foto’s en laat hen de afwijkingen opschrijven. Er is behoorlijk goed schoongemaakt. Ik vind enkele schoonheidsfoutjes en systeemfouten. Deze laatste zijn belangrijk om tot verbetering te komen. Ik rond de presentatie voor de cursus af en spreek de directeur. Hij wil weten wat de kern is van mijn verhaal. Gaandeweg wordt hij steeds enthousiaster. Opnieuw roept hij alle leidinggevenden bijeen om te praten over kwaliteit in relatie tot productie. Mijn stelling: kwaliteit komt op de eerste plaats en efficiënte productie dus op de tweede plaats. Een schot in de roos. Ik geef aan dat het hoofd kwaliteit meer zeggenschap moet krijgen en dat iedereen meer een voorbeeldfunctie moet vervullen. Tot slot vraagt de directeur alle leidinggevenden één voor één een samenvatting te geven. Een frisse manier om na te gaan wat iedereen meegekregen heeft.

22

Don José Gonzalez nodigt me uit voor de lunch in zijn huis. Daar praten we verder, over werk en allerlei dagelijkse dingen. Het vertrouwen groeit. Later die middag vul ik met Camila een lange PUM-vragenlijst in. Alvast voor de debriefing. Met een paar mensen kijken we VION1-filmpjes.

We rijden met Jonathan, Camila en hun eenjarige dochtertje over de Pan september Americana naar het zuiden, een mooie kronkelweg door de bergen. In Ipiales bezoeken we een aantal verkooppunten (zeg maar slagerijen). Goed om te zien hoe de producten verkocht worden. We praten met de slagers en maken foto’s.

23

Vandaag een heel inspirerende dag. Om zes uur zijn we in de fabrieksseptember kantine en starten we met de basiscursus kwaliteit aan het voltallige personeel. Toch even spannend. Dat vindt Don José ook, want hij loopt zenuwachtig heen en weer en heeft moeite met zijn introductie. Heel snel geeft hij de microfoon aan mij. Het gaat supergoed, zowel de taal en de presentatie als de film van VION en de foto’s die ik genomen heb in de fabriek. Ook de foto’s van Encebe Vleeswaren vindt men interessant. Om zeven uur kan ik (gelukkig) iedereen bedanken voor de aandacht. Een vet applaus volgt. Als afsluiting zijn er broodjes en chocolade voor iedereen. Een echt familiebedrijf.

24

In het kantoor van Don José bekijken we nog een video van VION: Gecontroleerde Kwaliteit. In het Nederlands, dus geef ik uitleg. Hij is zeer geïnteresseerd en onder de indruk van de ketenbeheersing en kwaliteit bij VION. Vervolgens vraagt hij me om de dagen te evalueren. Daarna laat hij de leidinggevenden komen, die ik een voor een moet evalueren. Lastig, maar wel goed. Tot slot ga ik met de drie dames van kwaliteit de fabriek in. Ze laten me zien welke afwijkingen ze opmerken en we bespreken ze.

‘Ik sta versteld van de getoonde interesse en inbreng’

Iedereen is gefocust en staat open voor verbetering. Hopelijk houden ze vol, zodat er echt resultaat volgt. Hier eindigt mijn missie in Pasto. Heel enerverend en goed. Tevreden reis ik naar Palmira, om in het tweede deel van deze missie met dochter Viviana in de nieuwe fabriek in Palmira te werken.

*

1 VION Food Group is een internationaal opererend bedrijf dat vooral slachterijen heeft voor varkensen rundvlees.

PUMmagazine  WINTER 2015  21

CASE: Training voor vrouwelijke ondernemers in Zambia

Creatief je horizon verbreden TEKST  FRANK STEVERINK FOTOGRAFIE  ANNE HELEEN BIJL, FRANK STEVERINK

Namakau Siyanga werd afgelopen jaar entrepreneur of the year in Zambia. Ze heeft haar eigen bouwbedrijf. Daarnaast richtte ze een organisatie, Naleli Initiative op waarbij vijfhonderd veelal arme vrouwen op het platteland zich aansloten. Het doel is om ze een zetje te geven en te helpen economisch onafhankelijk te worden. PUM-expert Anne Heleen Bijl reisde naar Zambia en trainde daar 200 vrouwen.

Anne Heleen Bijl en Namakau Siyanga.

22 PUMmagazine  WINTER 2015

Anne Heleen Bijl is een jonge expert (59 en al tien jaar bij PUM). Ze studeerde Frans en management education. Ze werkte als hoofd service dienst bij Noorder Dierenpark en later, in 1986, als consultant en ze werkte vijf jaar voor de EU. Ze was geïnteresseerd in ontwikkelingssamenwerking en verbreedde haar horizon met creative thinking. Hoe kun je innovatie, synergie, samen­ werking bewerkstelligen? Twaalf jaar geleden startte ze haar eigen bedrijf, Creatieve ­Consultancy. Ze wilde altijd al internationaal werken en heeft sindsdien in twintig landen gewerkt, maar ook veel hier, waar het geld wordt verdiend. Ze heeft altijd contact gehouden met haar PUM-klanten in Benin en Ghana waar ze mvo-adviezen gaf. Anne Heleen Bijl ontwikkelde een methode waar mensen in een ochtendsessie inspirerend leren samenwerken en resultaat bereiken. Zo werkte ze in Hongarije met elf nationaliteiten. En in Indonesië met ministers. Daar houdt men vis ‘fris’ met chemie. Dat is verboden, maar niets helpt. Ze moest binnen één dag met de deelnemers een plan genereren.

Uiteindelijk worden nu alle plannen uitgevoerd. Ze kreeg er een internationale prijs voor op het gebied van creativiteit en innovatie. Iedereen kan haar boek over creatief denken vrij downloaden.

Geloof in hard werken Namakau (35) heeft een eigen bouwbedrijf, de vrouwenorganisatie die ze oprichtte en zes kinderen, waarvan eentje geadopteerd. Waar haalt ze al die energie vandaan? ‘Het is een kwestie van een goed plan hebben. Als je een drang voelt om het te doen, doe je dat. Ik heb zowel armoe als rijkdom gekend. Ik haat armoe en dat geeft me de drive om er iets tegen te doen.’ Ze is, naar eigen zeggen, een geboren onderneemster. Haar vader was ook ondernemer, haar moeder onderwijzeres. Ze studeerde onder meer pr en social counseling en hoopt ooit nog eens ­professor te worden. Ze gelooft niet in easy things zoals pedicures en doing hair. Ze gelooft in hard werken. Voor het geld sneed en verkocht ze rietgras in het dorp waar ze woonde, een gevaarlijke onderneming vanwege de slangen en schorpioenen.

‘Ik haat armoede, dat geeft me de drive’

Inmiddels doen andere dorpsvrouwen dat en heeft zij een bouwbedrijf dat handelt in aluminium en glas. Glas en aluminium waren vroeger alleen te koop via een Zuid-Afrikaanse leverancier die woekerprijzen kon bedingen. Zo ontstond het bouwbedrijf waarvan ze nu aan het hoofd staat. Ze heeft het zes jaar geleden opgericht en het telt nu drie vestigingen.

met een PUM-expert en hun netwerk en wellicht mogelijkheden om microkrediet te vinden. ‘We willen dus hun horizon ­verbreden.’ In hoeverre is gender hier een issue? Anne Heleen Bijl: ‘We hebben ons hier speciaal gericht op vrouwen. Het ging erom patronen te doorbreken, zonder mannen te vervreemden. Uiteindelijk gaat het tenslotte om hun kinderen.’

Lunch met Obama?

De missie en daarna

De organisatie die Namakau opgericht heeft, bestaat nu drie jaar. Namakau financiert alles zelf, maar ook dat heeft zijn grenzen. Ze is wel een goede netwerker en zit als vrouw in een mannensector als de bouw. Volgens Anne Heleen Bijl zou ze zomaar binnenkort een lunch kunnen hebben met Obama. De organisatie ondersteunt kwetsbare vrouwelijke ondernemers. Ze hebben vaak te maken met een achterstand in kennis, meer nog dan met geldgebrek. Die kloof wil men overbruggen. Toen Namakau van PUM hoorde via de zeer actieve PUM-­ vertegenwoordigster ter plaatse (ze won de prijs voor beste PUM-vertegenwoordiger), zag ze een kans. ‘Haar’ vrouwen konden training krijgen in creatieve strategieën om succes als onderneemster te hebben. Bijvoorbeeld door ze in contact te brengen

De missie in Zambia was een inspiratie voor de tweehonderd vrouwen die vaak uren moesten lopen (tot aan vier uur heen en terug!) om het seminar bij te wonen. Anne Heleen Bijl was er 17 dagen, ze trainde de vrouwen in groepen van dertig op basis van hun professionele achtergrond en zorgde dat men niet allemaal uit hetzelfde dorp kwam. De missie trok de aandacht van de televisie en zorgde voor gratis pr voor de organisatie. De naam van het seminar was: ‘Welvaart door innovatie en creatief denken’. Na de missie van de PUM-expert volgde in november een bezoek aan Nederland om contacten te leggen en mogelijkheden te onderzoeken voor een nieuw duurzaam project dat onderneemster Namakau wil starten. Er komen namelijk dagelijks Chinese vrachtboten met containers aan die

weer leeg vertrekken. Kan het afval niet verkocht worden, als het gesorteerd wordt aangeleverd in recyclebare grondstoffen als glas, metaal en papier? Tijdens haar bezoek maakte Namakau, dankzij het netwerk van Anne Heleen, kennis met ondernemers van naam die geïnspireerd raakten door het charisma van de Zambiaanse onderneemster.

*

‘Vrouwen investeren geld in onderwijs. Vooruitgang. Ze moeten kansen krijgen, dan grijpen ze ze.’ PUMmagazine  WINTER 2015  23

ONDERTUSSEN IN..

ZAMBIA

TEKST FRANK STEVERINK | FOTOGRAFIE  THINKSTOCK & DÉNISE TEN BOKUM

Klaske Hiemstra is sinds 1984 in Zambia. In deze periode werkte ze twaalf jaar als PUM-vertegenwoordiger: ’Het is een prachtig programma en bij het vinden van de juiste match tussen vraag en aanbod kunnen we wonderen verrichten.’ Klaske Hiemstra: ‘Zambia is het land van de ruimte en de immense mogelijkheden. Het heeft een grote P, voor Potentie. Het land is zo rijk, vol van delfstoffen, edelstenen en vruchtbare grond. We hebben grote rivieren, die gedurende het gehele jaar voor water zorgen. De zon schijnt vrijwel altijd, op de meeste plaatsen is nog frisse lucht, geen vulkanen, geen aardbevingen. Een groot deel van het land ligt op 1200 meter hoogte, dus daar is het nooit te warm en weinig kans op malaria. Het is mooi geweest om het land te zien ontwikkelen. Vanaf 2000 hebben we elk jaar een goede groei gezien. Dankzij o.a. koperprijzen, groei in ­toerisme en landbouw. Op heel veel gebieden vond een soort explosie plaats: huizen, kerken, infrastructuur, autopark, winkelcentra, bill boards, vervoer etc. Sinds een aantal maanden zit de klad er echter (weer) in. De koperprijs is gedaald, problemen met elektriciteit (en water). De kwacha (munteenheid) ging onderuit en de nabije toekomst ziet er somber uit. We hebben hier veel agrarische missies. Bijzonder zijn de ­seminars: een pluimvee-expert geeft dan lezingen en bezoekt tien tot twintig bedrijven, een champignonexpert adviseert tien champignonkwekerijen. Een melkvee-expert adviseert melkveebedrijven. Maar ook een geoloog adviseert ‘women in mining’ bij de exploitatie van hun mijnen. Recentelijk was er een PUM-expert om advies te geven bij een safari-lodge in het Kafue Park. Op een ochtend excuseerde hij zich dat hij te laat was voor het ontbijt omdat er op enkele meters van zijn chalet een nijlpaard stond te grazen. En het duurde best even voor dat de hippo voldoende verwijderd was om de tocht te wagen. Diezelfde avond wilde hij weer teruggaan naar zijn chalet. Dit keer waren er drie olifanten die op het pad stonden en hem de weg versperden. Tsja, it can happen in Zambia!’

24 PUMmagazine  WINTER 2015

Landen­coördinator

LANDENFOCUS

Macedonië

33

30

35

Aantal PUM-Projecten 2012

2013

2014

Albert Weterings [email protected]

Albert Weterings is zeker voor een stafvrijwilliger nog uitzonderlijk jong (53). Na een ernstig ongeluk besloot hij andere prioriteiten te stellen. En dat kon ook, omdat hij als ondernemer altijd succesvol is geweest.

Hij begon als expert en deed een bijzondere missie in Guatemala, waar hij een opticien adviseerde om ‘ambulant’ te gaan opereren. Omdat er niet al te veel detailhandelmissies zijn, besloot hij stafvrijwilliger te worden. Hij werd landencoördinator, zodat hij minder reistijd naar Den Haag had en hij veel vanuit huis kon doen. Het werd ­Macedonië en Bosnië-Herzegovina. Albert Weterings: ‘Het zijn interessante landen, zoals elk PUM-land natuurlijk. Ze zijn zo dichtbij, maar tegelijkertijd zo ver weg. Zakelijk is Macedonië een land met twee gezichten, enerzijds vind je er prachtige, moderne bedrijven en anderzijds veel bedrijven waarvan je je afvraagt hoe ze ’t hoofd boven water kunnen houden. Gefocust op de lokale markt en de bereidheid om te veranderen is dan ook minimaal. Dit zijn vooral bedrijven die ruim 20 jaar geleden geprivatiseerd werden en de eigenaars zijn dan geen ondernemers maar eerder mensen die destijds op de juiste plek zaten om iets over te nemen.

Ook is de familieband erg sterk, veel ondernemers verwachten (of zelfs eisen) van hun kinderen dat ze het bedrijf overnemen. Ook al willen of kunnen ze dat helemaal niet, de druk is enorm. Tot slot is ‘exporteren naar West Europa’ voor veel bedrijven het ultieme doel. PUM-experts kunnen ze vaak prima leren hoe ze hun kwaliteit en productieproces kunnen aanpassen aan onze standaard.

HOOFDSTAD: Skopje

OPPERVLAKTE  ca. 34 000 km² (1 x Nederland).

BEVOLKINGSDICHTHEID  81/km² (2014)

INWONERS

In Macedonië speelt geloof een rol, de meerderheid is christen, de rest moslim. Maar de bepalende factor is eerder de Albanese minderheid, met hun Latijnse schrift (verder is het cyrillische alfabet gebruikelijk in het land). De sfeer is daar veel meer ‘verpolitiekt’, vriendjes­politiek van het ouderwetse soort ­cliëntelisme. De oude communistische mentaliteit is nog overal voelbaar.’

2,107 miljoen (2013)

INKOMEN PER CAPITA 9 728 USD (2014)

OFFICIËLE NAAM: FYROM1

1 Former Yugoslavian Republic of Macedonia. Griekenland bestrijdt deze naam echter om ­historische reden. De naam Macedonië zou ­uitsluitend de Grieken toekomen. PUMmagazine  WINTER 2015  25

DE ERVARING LEERT

Op weg naar meer inzicht en meer omzet TEKST  ROB DE HAAN

In januari 2014 vertrok Rob de Haan naar de kleine textielfabriek Tib Stil in Petrovaradin, vlakbij Novi Sad in Servië. Mevrouw Lepa runt daar al vijfentwintig jaar een damesconfectiebedrijf, dat haar dochters en schoonzoon straks zullen overnemen. De ongeveer 50 medewerksters maken hoogwaardige dameskleding voor 40-plussers. Ze vroegen PUM het hele bedrijf door te lichten, van management, collectie en financiën tot omzetverhoging, uitbreiding afzetkanalen, rendement, interne communicatie en teambuilding.

26 PUMmagazine  WINTER 2015

‘Binnen enkele dagen waren de grootste knelpunten mij duidelijk. Na een SWOTanalyse hebben we besloten verschillende knelpunten aan te pakken. Zo was er slechte communicatie, binnen het managementteam en tussen verschillende afdelingen. Door het creëren van teams, (collectie, financiën, verkoop, styling, logistiek) en individuele functiebeschrijvingen, ontstond duidelijkheid over taken en verplichtingen en meer open communicatie. Tib Stil had geen historische gegevens en planningen voor omzet, klanten, kosten, productie en targets. Ze gokten de verkoop per kledingstuk, gingen produceren en daarna verkopen. Vaak ging dit goed, soms niet. Een analyse van omzet en rendement per klant liet zien dat bij 30% van de klanten geen cent ­verdiend werd.

Targets We begonnen met targetplanningen per klant en per model/kleur/maat en analyseerden de markten van Servië, Bosnië en Slovenië om nieuwe afzetkanalen te vinden. Een time-table plan gaf inzicht hoe een collectie in de tijd opgebouwd moest worden. Ook het moderniseren van de collectie was een must, want het huidige klantenbestand stierf uit. Nieuwe, modische collecties bieden meer mogelijkheden bij jongere doelgroepen, dus meer omzet. In de grote steden komen ketens op, zoals H&M, Zara en C&A, maar ook mooie Servische merken zoals Aphrodite. Aan het eind van de missie presenteerde het managementteam een actieplan voor met zo veel mogelijk verbeteringen. Mede door bijna wekelijks Skype-contact kon ik vanaf de zijlijn meekijken en zo nodig bijsturen.

Vervolgmissie Het verbaasde mij niet dat ik gevraagd werd voor een vervolgmissie, want het bedrijf zag in dat ze meer modische collecties moesten maken om te overleven. Alleen, ze wisten niet hoe. Ze leefden financieel van dag tot dag, zonder inzicht in het kostenpatroon, laat staan een

Ze leefden financieel van dag tot dag gedegen liquiditeitsplan. In september bezochten we met het stylingteam twee moderne winkelcentra in Belgrado om de concurrentie te bekijken. We kregen snel een beeld van de Servische markt. Het werd duidelijk dat de huidige Tib Stil-collectie alleen geschikt is voor ouderwetse lokale kledingzaakjes. Op kantoor bleek dat ze veel van mijn aanbevelingen hadden opgevolgd waardoor onder andere de onderlinge samenwerking sterk was ver­beterd. Oude voorraden waren voor lage prijzen doorverkocht, ze hadden afscheid genomen van slecht betalende klanten en nieuwe klanten geworven. De omzet was 20% gestegen, inclusief betere marge en snellere betalingen. Ze hadden nieuw personeel aangenomen en werkten nu in twee shifts.

Collectie en liquiditeit Voor het eerst in de historie kreeg ik alle betrokkenen bij het maken van de collectie samen aan tafel. Dagenlang werkten we aan twee collecties voor 2015, van stoffenselectie tot geplande omzet per model en klant. Thuis had ik al een liquiditeitsplan gemaakt. Wel duurde het nog dagen voor we alle kosten van het afgelopen jaar boven tafel hadden. Toen we alle cijfers in omzetplanningen voor de komende vier seizoenen implementeerden, kregen ze voor het eerst inzicht in kosten en liquiditeit voor de komende negen maanden. Dit opende ogen en gaf de nodige rust. Ze konden precies zien wat er nodig was om liquide te blijven. Ik heb afgesproken dat ze maandelijks ingevulde plannen opsturen, zodat ik kan meekijken. Omzetstijging leidt op den duur wel tot een nieuw probleem: de ruimte. Op een dag vond ik achter het

woonhuis van de eigenaar een loods van 80 m2, vol oude auto’s, brommers, fietsen, gereedschap en rotzooi. De hobbyruimte van de man van de eigenaresse, én precies de extra ruimte die ze in 2015 nodig hebben. Een dilemma voor het echtpaar. Ik vrees dat de hobbyruimte het veld moet ruimen. Immers, de nieuwe collectie slaat gigantisch aan en ze realiseren dit jaar zeker 40% omzetstijging. Een fantastisch geslaagde missies met veel blije mensen in een geweldig mooi familiebedrijf.

*

Update, ruim anderhalf jaar later Rob de Haan heeft nog steeds zeer regelmatig contact met het bedrijf. Hoe gaat het nu met ze? ‘Met Tib Stil gaat het goed. De textielmarkt in Servië is nog steeds heel moeizaam. 10-20% minder t.o.v. 2014. De omzet bij Tib Stil zal in 2015 bijna 50% hoger zijn dan in 2014 mede door een nieuw netwerk van klanten in Kroatië, Slovenië, Montenegro en Bosnië. Om deze omzet te realiseren: 1. heeft er een kleine verbouwing plaatsgevonden, 2. is er samenwerking gezocht met een ander productiebedrijf en 3. heeft men meer mode toegevoegd aan de nieuwe collecties. Omdat het jonge management team open staat voor vernieuwing zijn in de afgelopen 15 maanden heel veel zaken verbeterd. De vele adviezen van de twee missies en ook de maandelijkse ­begeleiding heeft er voor gezorgd dat het bedrijf continu de juiste koers kon blijven volgen. Mede door deze twee PUM-missies gaat het bedrijf een mooie toekomst tegemoet.

PUMmagazine  WINTER 2015  27

UITGELICHT: Tourism & Hospitality

BLOEIENDE SECTOREN VAN TOURISM & HOSPITALITY Met maar liefst 249 missies in 2014, zijn de sectoren van Tourism & Hospitality goed vertegenwoordigd bij PUM. Dit grote aantal missies is te verklaren omdat veel landen inspelen op de ontwikkeling van toerisme om zo economische groei te stimuleren. Annelies Kuijpers, sectorcoördinator Small Hotels: ‘Toerisme is een breed begrip, gelukkig kunnen we dan ook veel experts inzetten met een grote diversiteit aan expertise.’ Tourism & Hospitality is opgedeeld in drie sectoren: 1. Toerisme, inkomend en uitgaand, reisbureaus en toeristisch beleid. Sectorcoördinator Han van ’t Hooft: ‘Om deze sector op een hoger plan te brengen, denken we aan een integrale aanpak, een driejarig masterplan, waarbij alle disciplines betrokken zijn.’ 2. Catering, restaurants, evenementen en onderwijs. Sectorcoördinator Marinus Kasteleijn: ‘Voor deze sector zijn de aanvragen zeer divers. We krijgen verzoeken voor koks en restaurantmanagers, voor bedrijven die franchise aspiraties hebben, maar ook voor train-de-trainer programma’s.’ 3. Hospitality, hotels, B&B en lodges. Sectorcoördinator Henny van Engelen houdt zich bezig met de hotels die meer dan 25 medewerkers in dienst hebben en sectorcoördinator Annelies Kuijpers met kleinere hotels met minder dan 25 medewerkers. Henny van Engelen: ‘Er zijn uiteraard verschillen tussen de kleine en grote hotels, maar we ervaren toch dat de vragen van de klant vaak in dezelfde categorie vallen. Meestal wordt gevraagd naar een marketingplan, maar bij aankomst blijkt dan dat er eerst nog veel advies

nodig is op het gebied van managementstructuur, service attitude van de medewerkers, onderhoud en (voedsel) veiligheid.’ Voor Business Links in deze cluster is Hans Beving de ­coördinator.

Samenwerken een must Annelies: ‘De laatste tijd zetten we steeds vaker in op combinatiemissies. Via een meerjarenplan of door middel van seminars, hopen we tevens te bereiken dat de ondernemers en hun medewerkers meer en beter gaan samenwerken. Onlangs heeft een expert met succes in Gambia een dergelijk project afgerond over marketing. Enkele maanden later blijkt dat de aanwezige marketingmedewerkers van de verschillende hotels een club hebben gevormd en nauw samen­ werken om het gebied te vermarkten! We streven ernaar om in de toekomst meer van dit soort ‘gecombineerde’ ­projecten te realiseren. Op deze manier willen we de kennis en ervaring van onze experts aan een grotere groep onder­ nemers ter beschikking stellen. Samenwerken is niet alleen nice to have, maar eerder een must om te overleven en te groeien in de landen waar wij actief zijn.’

ACTIEVE EXPERTS PER EIND JUNI 2015

Hotels Large and Medium Size Operations 7 67 Hotels Large and Medium Size Operations Catering, Restaurants 7 67 and Events 8 55 Catering, Restaurants and Events Tourism 8

55

27 Tourism

57

Hotels 27Smaller Operations 57 6 24 Hotels Smaller Operations 6

24

AANTAL MISSIES

249

214

249 38

183

35 214

38

32 183

35 55

89

32 42

89 55

42 76

79

76

79

42

48

43

42 2012

48 2013

43 2014

67 67

Catering, Restaurants and Events

2012

2013

2014

Hotels Large and Medium Size Operations Catering, Restaurants and Events Hotels Smaller Operations Hotels Large and Medium Size Operations Tourism Hotels Smaller Operations Tourism

Volg ons op Twitter, Facebook, LinkedIn en YouTube