psalm 80 1 x 1.1 waarom deze psalm zomaar: nog te doen

psalm 80 1

x

1.1

waarom deze psalm

zomaar: nog te doen

Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 1.4 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 2.21 2.22 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4 4.1 4.2 4.3

x 1 waarom deze psalm 1 brontekst 3 woord voor woord vertaling 4 OBJ woord voor woord vertaling 9 geselecteerde hertalingen 10 hertaling: JSP 10 hertaling: GERHARDT 11 hertaling: ISAAC LEO SELIGMAN 12 hertaling: BRIGGS 13 hertaling: BUBER 14 hertaling: WIM KLEISEN naar BUBER 16 hertaling: NBV 18 hertaling: GNB 19 hertaling: NAARDENSE 21 hertaling: CHOURAQUI 23 hertaling: Piet Thomas 24 hertaling: KOSTER 25 hertaling: SV 26 hertaling: MONTSERRAT 27 hertaling: BDJ 29 hertaling: VULGAAT 30 hertaling: LUTHER 31 hertaling: LXX 32 hertaling: WAGENAAR naar LXX 33 hertaling: naar LXX 35 hertaling: naar KRAUS 36 hertaling: naar ZENGER 37 hints, leessels, analogieën, roersels, jezus–woorden hints 38 analogieën 38 jezuswoorden 38 roersels 38 leessels 38 blend 44 v2 45 v3 47 v4 49

38

1

4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 4.17 5 5.1 5.2

v5 50 v6 51 v7 53 v9 54 v10 55 v11 57 v12 58 v13 59 v14 60 v15 61 v16 63 v17 64 v18 65 v19 66 eigen hertaling 67 versie 1: de oerparel, lichtjes opgeblonken versie 1b: iets gladder 68

67

2

1.2

brontekst

!‫ה‬É‫י‬¢‫ׂשר´אֵל הַאֲז‬¢‫רֹעֵה י‬ !Pֵ‫ יֹוס‬N‫נֹהֵג ּכַּצ¸א‬ ! ‫ הֹופִיעָה‬M¢‫יֹׁש¨ב הַּכְר¯י‬ !‫!( ּומְנ®™¬ה‬Nִ‫מ‬³‫! )ּובִנžי‬M¢‫ּגžבּור¯י‬Ê‫לִפְנ¦י אֶת‬ !œֶ‫ּגžר´ת‬Ê‫עֹורŸר´ה אֶת‬ !‫ה לִיׁש»עָתָה ּלָנּו‬Èְ‫ּול‬ !‫יבֵנּו‬¤‫ הֲׁש‬M‫אֱל·הִי‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬ !‫ צְבָאֹת‬M‫יžהַׂשה אֱל·הִי‬ !œֶ‫נžּתָ ּבִתְפִּלַת עַּמ‬°‫מָחַי עָׁש‬Ê‫עַל‬ !‫מְעָה‬£‫ ּד‬Mֶ‫ לֶח‬Mָ‫הֶאֱכַלְּת‬ !‫לִיׁש‬µ‫קֵמֹו ּבִדŸמָעֹות ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ !‫כֵנ¦ינּו‬ ‫ לִׁש‬N‫מֵנּו מָדֹו‬¤‫ּתְׂש‬ !‫לָמֹו‬ʹ‫לְעֲג‬¢‫וžאֹיžבֵינּו י‬ !‫יבֵנּו‬¤‫ צְבָאֹת הֲׁש‬M‫אֱל·הִי‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬ !‫ ּתַּסִיע‬M¢‫ מִּמִצְר¯י‬Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ !ָ‫ ו®ּתִּטָעֶה‬M¢‫ר§ׁש ּגֹוי‬³‫ּתְּנ‬ !ָ‫יה‬ª‫תָ לְפָנ‬¢‫ּפִּנ‬ !Z´‫ר‬µ‫ר§ׁש ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ !Z«‫אָר‬Ê‫ו®ּתְמַּלֵא‬ !‫ עסִּלָה‬M‫י‬£‫ּכָּסּו הָר‬ !‫אֵל‬Ê‫פֶיה אַרŸז¦י‬ª‫ו®עֲנ‬ !M³‫י‬Ê‫ּלַח קְצִיר«הָ עַד‬°‫ּתְׁש‬ !ָ‫הָר יֹונžקֹותֶיה‬ÉÊ‫וžאֶל‬ !ָ‫ֲּתָ גžד§ֵר«יה‬.¯‫לָּמָה ּפָר‬ !›«‫עֹבְר§י ד´ר‬Ê‫וžאָרּוהָ ּכָל‬ !‫עַר‬³‫יר מִּי‬¢‫ה חֲז‬³‫יžכַרŸסְמֶּנ‬ !‫ה‬³‫רŸעֶּנ‬¢‫יז צָד§י י‬¢‫וžז‬ !‫א‬ÉÊ‫ צְבָאֹות ׁשּוב‬M‫אֱל·הִי‬ !‫ ּורŸאֵה‬M¢‫מַי‬µ™ִ‫הַּבֵט מ‬ !‫ ז¸את‬Nֶ‫פ‬ª‫ּופְקֹד ּג‬ !œª‫טְעָה יžמִינ‬ÉÊ‫ה אֲׁש¬ר‬³‫וžכַּנ‬ !Kָ‫ אִּמַצְּתָה ּל‬Nֵ‫ּב‬Ê‫וžעַל‬ !‫פָה בָאֵׁש ּכְסּוחָה‬º‫ר‬ ‫ׂש‬ !‫יœ י¸אבֵדּו‬ª‫מִּג®עֲר¯ת ּפָנ‬ !œª‫אִיׁש יžמִינ‬Ê‫דŸœ עַל‬³‫י‬Ê‫ּתְהִי‬ !›ָ‫ אִּמַצְּתָ ּל‬M´‫אָד‬ÊNֶ‫ּב‬Ê‫עַל‬ !œֶ‫סֹוג מִּמ‬ÉÊ‫וžל¸א‬ !‫קְר´א‬¢‫מְœ נ‬¤‫ּתְחַּי¦נּו ּובְׁש‬ !‫יבֵנּו‬¤‫ צְבָאֹת הֲׁש‬M‫יžהַׂשה אֱל·הִי‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬

2a 2b 2c 3a 3b 3c 4a 4b 5a 5b 6a 6b 7a 7b 8 9a 9b 10a 10b 10c 11a 11b 12a 12b 13a 13b 14a 14b 15a 15b 15c 16a 16b 17a 17b 18a 18b 19a 19b 20

ro‘êh yisrâ’êl ha’aziynâh nohêgh katso’n yosêph yoshêbh hakkerubhiym hophiy‘âh liphnêy ’ephrayim ubhinyâmin umenasheh ‘orerâh ’eth-gebhurâthekha ulekhâh liyshu‘âthâh lânu ’elohiym hashiybhênu vehâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh Adonay ’elohiym tsebhâ’oth ‘adh-mâthay ‘âshantâ bithphillath ‘ammekha he’ekhaltâm lechem dim‘âh vattashqêmo bidhmâ‘oth shâliysh tesiymênu mâdhon lishkhênêynu ve’oyebhêynu yil‘aghu-lâmo ’elohiym tsebhâ’oth hashiybhênu vehâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh gephen mimmitsrayim tassiya‘ teghârêsh goyimvattithâ‘ehâ pinniythâ lephâneyhâ vattashrêsh shârâsheyhâ vattemallê’-’ârets kâssu hâriym tsillâh va‘anâpheyhâ ’arzêy-’êl teshallach qetsiyrehâ ‘adh-yâm ve’el-nâhâr yoneqotheyhâ lâmmâh pâratstâ ghedhêreyhâ ve’âruhâ kol-‘obherêy dhârekh yekharsemennâh chaziyr miyyâ‘ar veziyz sâdhay yir‘ennâh ’elohiym tsebhâ’oth shubh-nâ’ habbêth mishâmayim ure’êh upheqodh gephen zo’th vekhannâh ’asher-nâth‘âh yemiynekha ve‘al-bên ’immatstâh lâkh seruphâh bhâ’êsh kesuchâh migga‘arath pâneykha yo’bhêdhu tehiy-yâdhkha ‘al-’iysh yemiynekha ‘al-ben-’âdhâm ’immatstâ lâkh velo’-nâsogh mimmekhâ techayyênu.ubheshimkha niqrâ’ Adonay ’elohiym tsebhâ’oth hashiybhênu hâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh

3

1.3

woord voor woord vertaling

2a ! ֵ‫רֹע‬ ‫ה‬ !‫ׂשר´אֵל‬¢‫י‬ !‫ה‬É‫י‬¢‫הַאֲז‬

ro‘êh yisrâ’êl ha’aziynâh

2b !‫נֹהֵג‬ !N‫ּכַּצ¸א‬ !Pֵ‫יֹוס‬

nohêgh katso’n yosêph

2c !‫יֹׁש¨ב‬ ! ¢‫הַּכְר¯י‬ M ! ‫הֹופִיעָה‬

yoshêbh hakkerubhiym hophiy‘âh

!‫לִפְנ¦י‬ !M¢‫אֶתפְר¯י‬ !Nִ‫מ‬³‫ּובִנžי‬

liphnêy ’ephrayim ubhinyâmin

3a

!‫ּומְנ®™¬ה‬

umenasheh

3b !‫עֹורŸר´ה‬ !œֶ‫ּגžר´ת‬Ê‫אֶת‬

‘orerâh ’eth-gebhurâthekha

3c !‫ה‬Èְ‫ּול‬ !‫לִיׁש»עָתָה‬ !‫ּלָנּו‬

ulekhâh liyshu‘âthâh lânu

!‫ה‬É‫י‬¢‫ׂשר´אֵל הַאֲז‬¢‫רֹעֵה י‬ one-being-shepherd-of israel give-ear-you ! !Pֵ‫ יֹוס‬N‫נֹהֵג ּכַּצ¸א‬ one-leading as-(the-)flock Joseph ! ‫ הֹופִיעָה‬M¢‫יֹׁש¨ב הַּכְר¯י‬ one-dwellling the-cherubim shine-forth-you ! !‫!( ּומְנ®™¬ה‬Nִ‫מ‬³‫! )ּובִנžי‬M¢‫ּגžבּור¯י‬Ê‫לִפְנ¦י אֶת‬ to-faces-of Ephraim and-Benjamin al BRIGGS : een wegtelaten want storende glosse and-Manasseh !œֶ‫ּגžר´ת‬Ê‫עֹורŸר´ה אֶת‬ rouse-you ! mastery-of-you !‫ה לִיׁש»עָתָה ּלָנּו‬Èְ‫ּול‬ and-go-you ! to-salvation of-us

4

4a ! M‫אֱל·הִי‬ !‫יבֵנּו‬¤‫הֲׁש‬

’elohiym hashiybhênu

!‫וžהָאֵר‬ !œ‫י‬ª‫ּפָנ‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫וžנ‬

vehâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh

4b

5a !‫יžהַׂשה‬ !‫אֱל·הִימת‬ !‫צְבָאֹת‬

Adona ’elohiym tsebhâ’oth

!‫מָחַי‬Ê‫עַל‬ !ָ‫נžּת‬°‫עָׁש‬

‘adh-mâthay‘ âshantâ

!‫ּבִתְפִּלַת‬ !œֶ‫עַּמ‬

bithphillath ‘ammekha

!Mָ‫הֶאֱכַלְּת‬

he’ekhaltâm

5b

6a

!Mֶ‫לֶח‬ !‫מְעָה‬£‫ּד‬

lechem dim‘âh

6b !‫קֵמֹו‬ ‫ו®ּתַׁש‬

vattashqêmo

!‫ּבִדŸמָעֹות‬ !‫לִיׁש‬µ‫ׁש‬

bidhmâ‘oth shâliysh

7a !‫מֵנּו‬¤‫ּתְׂש‬

tesiymênu

N! ‫מָדֹו‬ !‫כֵנ¦ינּו‬ ‫לִׁש‬

mâdhon lishkhênêynu

!‫וžאֹיžבֵינּו‬ !¹‫לְעֲג‬¢‫י‬

ve’oyebhêynu yil‘aghu

7b

!‫לָמֹו‬

-lâmo

8a !M‫אֱל·הִי‬ !‫צְבָאֹת‬ !‫יבֵנּו‬¤‫הֲׁש‬

!‫יבֵנּו‬¤‫ הֲׁש‬M‫אֱל·הִי‬ Elohim restore-you-us ! !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬ and-light-up-you ! faces-of-you and-we-shall-be-saved niphal imperfect !‫ צְבָאֹת‬M‫יžהַׂשה אֱל·הִי‬ Yahwehy Elohim hosts !œֶ‫נžּתָ ּבִתְפִּלַת עַּמ‬°‫מָחַי עָׁש‬Ê‫עַל‬ until-when ? you-smolder qal perfect in-prayer-of people-of-you !‫מְעָה‬£‫ ּד‬Mֶ‫ לֶח‬Mָ‫הֶאֱכַלְּת‬ you-fed-them hifil perfect bread-of tear !‫לִיׁש‬µ‫קֵמֹו ּבִדŸמָעֹות ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ and-you-are-making-drink-them hifil imperfect in-tears bowlful al BRIGGS !‫“ במדת לענה‬of-a-measure-of-wormwood” lament 3:14 he hath filled me with bitterness he hath made me drunken with wormwood jer 9:15 therefore thus says the LORD of hosts, the God of Israel, "behold, I will feed them, this people, with wormwood and give them poisoned water to drink. Psalm 42:3 My tears have been my food day and night, while they say to me all the day long, “Where is your God?” Psalm 69:21 They gave me poison for food, and for my thirst they gave me sour wine to drink. !‫כֵנ¦ינּו‬ ‫ לִׁש‬N‫מֵנּו מָדֹו‬¤‫ּתְׂש‬ you-are-placing-us qal imperfect quarrel to-neighbors-of-us !‫לָמֹו‬ʹ‫לְעֲג‬¢‫וžאֹיžבֵינּו י‬ and-ones-being-enemies-of-us they-are-deriding qal imperfect upon !‫יבֵנּו‬¤‫ צְבָאֹת הֲׁש‬M‫אֱל·הִי‬

’elohiym tsebhâ’oth hashiybhênu

5 hifil imperatif !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬

8b !‫וžהָאֵר‬ !œ‫י‬ª‫ּפָנ‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫וžנ‬

vehâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh

9a ! Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ !M¢‫מִּמִצְר¯י‬ !‫ּתַּסִיע‬

gephen mimmitsrayim tassiya‘

9b !‫ר§ׁש‬³‫ּתְּנ‬ !M¢‫ּגֹוי‬ !ָ‫ו®ּתִּטָעֶה‬

teghârêsh goyim vattithâ‘ehâ

10a !ָ‫ת‬¢‫ּפִּנ‬

pinniythâ

!ָ‫יה‬ª‫לְפָנ‬

lephâneyhâ

!‫ר§ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬

vattashrêsh

10b

!Z´‫ר‬µ‫ׁש‬

shârâsheyhâ

!‫ו®ּתְמַּלֵא‬

vattemallê’-

10c

!Z«‫אָר‬

’ârets

!‫ּכָּסּו‬

kâssu

11a

!M‫י‬£‫הָר‬ !‫צִּלָה‬

hâriym tsillâh

11b !‫פֶיה‬ª‫ו®עֲנ‬ !‫אַרŸז¦י‬ !‫אֵל‬

va‘anâpheyhâ ’arzêy’êl

!‫ּלַח‬°‫ּתְׁש‬

teshallach

!ָ‫קְצִיר«ה‬ !M³‫י‬Ê‫עַד‬

qetsiyrehâ ‘adh-yâm

12a

12b !‫וžאֶל‬ !‫הָר‬É !ָ‫יֹונžקֹותֶיה‬

ve’elnâhâr yoneqotheyhâ

13a !‫לָּמָה‬ !ָ‫ֲּת‬.¯‫ּפָר‬

lâmmâh pâratstâ

!ָ‫גžד§ֵר«יה‬

ghedhêreyhâ

!ָ‫וžאָרּוה‬

ve’âruhâ

!‫ּכָל‬ !‫עֹבְר§י‬ !›«‫ד´ר‬

kol‘obherêy dhârekh

13b

!‫ ּתַּסִיע‬M¢‫ מִּמִצְר¯י‬Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ vine from-Egypt you-are-causing-to-journey hifil imperfect !ָ‫ ו®ּתִּטָעֶה‬M¢‫ר§ׁש ּגֹוי‬³‫ּתְּנ‬ you-are-driving-out piel imperfect nations and-you-are-planting-her qal imperfect !ָ‫יה‬ª‫תָ לְפָנ‬¢‫ּפִּנ‬ you-surfaced piel perfect to-faces-of-her !Z´‫ר‬µ‫ר§ׁש ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ and-she-is-taking-root hifil imperfect roots-of-her !Z«‫אָר‬Ê‫ו®ּתְמַּלֵא‬ and-she-is-filling piel imperfect land !‫ עסִּלָה‬M‫י‬£‫ּכָּסּו הָר‬ they-were-covered pual perfect mountains shadow-of-her !‫אֵל‬Ê‫פֶיה אַרŸז¦י‬ª‫ו®עֲנ‬ and-boughs-of-her cedars-of EL !M³‫י‬Ê‫ּלַח קְצִיר«הָ עַד‬°‫ּתְׁש‬ she-is-sending piel imperfect harvest-branches-of-her unto sea !ָ‫הָר יֹונžקֹותֶיה‬ÉÊ‫וžאֶל‬ and to stream layer-plants-of-her !ָ‫ֲּתָ גžד§ֵר«יה‬.¯‫לָּמָה ּפָר‬ to-what ? you-breached qal perfect (stone-)dikes-of-her !›«‫עֹבְר§י ד´ר‬Ê‫וžאָרּוהָ ּכָל‬ and-they-nip-off-her qal perfect all-of ones-passing-of way

6

14a !‫ה‬³‫יžכַרŸסְמֶּנ‬

yekharsemennâh

!‫יר‬¢‫חֲז‬ !‫עַר‬³‫מִּי‬

chaziyr miyyâ‘ar

!‫יז‬¢‫וžז‬ ‫צָד§ !י‬ !‫ה‬³‫רŸעֶּנ‬¢‫י‬

veziyz sâdhay yir‘ennâh

14b

15a !M‫אֱל·הִי‬ ! ‫צְבָאֹות‬ !‫ׁשּוב‬ !‫א‬É

’elohiym tsebhâ’oth shubh nâ’

15b !‫הַּבֵט‬ !M¢‫מַי‬µ™ִ‫מ‬ !‫ּורŸאֵה‬

habbêth mishâmayim ure’êh

15c !‫ּופְקֹד‬ !Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ !‫ז¸את‬

upheqodh gephen zo’th

!‫ה‬³‫וžכַּנ‬ ! ¬‫אֲׁש‬ ‫ר‬ !‫טְעָה‬É

vekhannâh ’ashernâth‘âh

!œª‫יžמִינ‬

yemiynekha

!‫וžעַל‬ !Nֵ‫ּב‬ !‫אִּמַצְּתָה‬

ve‘al bên ’immatstâh

16a

16b

!Kָ‫ּל‬

lâkh

17a !‫פָה‬º‫ר‬ ‫ׂש‬ !‫בָאֵׁש‬ !‫ּכְסּוחָה‬

seruphâh bhâ’êsh kesuchâh

!‫מִּג®עֲר¯ת‬ !œ‫י‬ª‫ּפָנ‬ !‫י¸אבֵדּו‬

migga‘arath pâneykha yo’bhêdhu

17b

!‫עַר‬³‫יר מִּי‬¢‫ה חֲז‬³‫יžכַרŸסְמֶּנ‬ and-he-is-gorging-her piel imperfect swine from-wildhood !‫ה‬³‫רŸעֶּנ‬¢‫יז צָד§י י‬¢‫וžז‬ and-mammel-of field he-is-grazing-her qal imperfect !‫א‬ÉÊ‫ צְבָאֹות ׁשּוב‬M‫אֱל·הִי‬ Elohim hosts return-you ! please ! !‫ ּורŸאֵה‬M¢‫מַי‬µ™ִ‫הַּבֵט מ‬ look-you ! from-heavens and-see-you ! !‫ ז¸את‬Nֶ‫פ‬ª‫ּופְקֹד ּג‬ and-note-you ! vine this !œª‫טְעָה יžמִינ‬ÉÊ‫ה אֲׁש¬ר‬³‫וžכַּנ‬ and-sprig which she-planted qal perfect right-hand-of-you !Kָ‫ אִּמַצְּתָה ּל‬Nֵ‫ּב‬Ê‫וžעַל‬ and-over son you-made-resolute piel perfect for-you !‫פָה בָאֵׁש ּכְסּוחָה‬º‫ר‬ ‫ׂש‬ one-being-burned in-(the-)fire one-being-oblitered !‫יœ י¸אבֵדּו‬ª‫מִּג®עֲר¯ת ּפָנ‬ from-rebuke-of faces-of-you they-are-perishing

7

18a !‫ּתְהִי‬ !œŸ‫ד‬³‫י‬ !‫עַל‬ !‫אִיׁש‬ !œª‫יžמִינ‬

tehiyyâdhkha ‘al’iysh yemiynekha

!‫עַל‬ !Nֶ‫ּב‬ !M´‫אָד‬ !ָ‫אִּמַצְּת‬

‘alben’âdhâm ’immatstâ

18b

!›ָ‫ּל‬

lâkh

!‫וžל¸א‬ !‫סֹוג‬É

velo’nâsogh

!œֶ‫מִּמ‬

mimmekhâ

!‫ּתְחַּי¦נּו‬

techayyênu

19a

19b

!œְ‫מ‬¤‫ּובְׁש‬ !‫קְר´א‬¢‫נ‬

ubheshimkha niqrâ’

!‫יžהַׂשה‬ !M‫אֱל·הִי‬ !‫צְבָאֹת‬ !‫יבֵנּו‬¤‫הֲׁש‬

Adonay ’elohiym tsebhâ’oth hashiybhênu

!‫וžהָאֵר‬ !œ‫י‬ª‫ּפָנ‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫וžנ‬

hâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh

20a

20b

!œª‫אִיׁש יžמִינ‬Ê‫דŸœ עַל‬³‫י‬Ê‫ּתְהִי‬ she-shall-become hand-of-you on man-of right-hand-of-you !›ָ‫ אִּמַצְּתָ ּל‬M´‫אָד‬ÊNֶ‫ּב‬Ê‫עַל‬ on son-of human you-made-resolute piel perfect for-you !œֶ‫סֹוג מִּמ‬ÉÊ‫וžל¸א‬ and-not we-shall-turn-away qal imperfect from-you !‫קְר´א‬¢‫מְœ נ‬¤‫ּתְחַּי¦נּו ּובְׁש‬ you-shall-revive-us piel imperfect and-in-name-of-you we-shall-call qal imperfect !‫יבֵנּו‬¤‫ צְבָאֹת הֲׁש‬M‫יžהַׂשה אֱל·הִי‬

!‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬

nifal imperfect

8

1.4

OBJ woord voor woord vertaling 2 Give ear, O Ro’eh Yisroel, Thou that leadest Yosef like a tzon; Thou that art enthroned between the Keruvim, shine forth. 3 Before Ephrayim and Binyamin and Menasheh, Stir up Thy gevurah (might), and come and save us. 4 Turn us again, O Elohim, and cause Thy face to shine that we may be saved. 5 Hashem Elohim Tzva’os, ad mosai (how long) wilt Thou be angry against the tefillat amecha (prayer of Thy people)? 6 Thou feedest them with the lechem dimah (bread of tears); and givest them dima’ot (tears) to drink in great measure. 7 Thou makest us a madon (strife, contention) unto shcheneinu (our neighbors), and oyveinu (our enemies) mock us. 8 Turn us again, O Elohim Tzva’os, and cause Thy face to shine that we may be saved. 9 Thou hast brought a gefen (vine) out of Mitzrayim; Thou hast drove out Goyim, and planted it. 10 Thou preparedst room before it, and didst cause it to take deep root, and it filled the eretz. 11 The harim were covered with the tzel (shadow) of it, and the branches thereof were like the mighty cedars. 12 It sent out its branches unto the yam (sea, i.e., Mediterranean Sea) and its shoots unto the Nahar (river, i.e., the Euphrates). 13 Lammah (why) hast Thou then broken down her walls, so that all they which pass by the derech do pluck her? 14 The chazir (wild boar) out of the forest doth lay it waste, and the beasts of the sadeh doth devour it. 15 Shuv nah (return now), we beseech Thee, O Elohim Tzva’os; look down from Shomayim, and behold, and visit gefen zot (this vine); 16 And the stock which Thy Yamin (Right Hand) hath planted, and the Ben that Thou madest strong for Thyself. 17 It is burned with eish, it is cut down; they perish at the ge’arah (rebuke) of Thy countenance. 18 Let Thy Yad be upon the Ish Yeminecha (the Man of your Right Hand), upon the Ben Adam whom Thou madest strong for Thyself 19 So will we never turn back from Thee; revive us, and we will call upon Thy Shem. 20 Turn us again, Hashem Elohim Tzva’os; cause Thy face to shine that we may be saved.

9

2

geselecteerde hertalingen

2.1

hertaling: JSP 2 Give ear, O Shepherd of Israel, Thou that leadest Joseph like a flock; Thou that art enthroned upon the cherubim, shine forth. 3 Before Ephraim and Benjamin and Manasseh, stir up Thy might, and come to save us. 4 O G-d, restore us; and cause Thy face to shine, and we shall be saved. 5 O HaShem G-d of hosts, how long wilt Thou be angry against the prayer of Thy people? 6 Thou hast fed them with the bread of tears, and given them tears to drink in large measure. 7 Thou makest us a strife unto our neighbours; and our enemies mock as they please. 8 O G-d of hosts, restore us; and cause Thy face to shine, and we shall be saved. 9 Thou didst pluck up a vine out of Egypt; Thou didst drive out the nations, and didst plant it. 10 Thou didst clear a place before it, and it took deep root, and filled the land. 11 The mountains were covered with the shadow of it, and the mighty cedars with the boughs thereof. 12 She sent out her branches unto the sea, and her shoots unto the River. 13 Why hast Thou broken down her fences, so that all they that pass by the way do pluck her? 14 The boar out of the wood doth ravage it, that which moveth in the field feedeth on it. 15 O G-d of hosts, return, we beseech Thee; look from heaven, and behold, and be mindful of this vine, 16 And of the stock which Thy right hand hath planted, and the branch that Thou madest strong for Thyself. 17 It is burned with fire, it is cut down; they perish at the rebuke of Thy countenance. 18 Let Thy hand be upon the man of Thy right hand, upon the son of man whom Thou madest strong for Thyself. 19 So shall we not turn back from Thee; quicken Thou us, and we will call upon Thy name. 20 O HaShem G-d of hosts, restore us; cause Thy face to shine, and we shall be saved.

10

2.2

hertaling: GERHARDT 2a Herder Israels, hoor! 2b Gij die Jozef leidt als uw schapen, 2c die troont op de cherubs, verschijn ons. 3a Voor Efraim, Benjamin, Manasse, 3b laat thans ontwaken uw kracht: 3c kom tot onze verlossing! 4a Breng Gij, o God, ons de keer: 4b in het licht van uw aanschijn bevrijding! 5a Heer, God der hemelse scharen, hoelang nog 5b de wolk van uw gramschap over het gebed van uw volk? 6a Brood der tranen hebt Gij het doen eten, 6b hebt het tranen overvloedig doen drinken; 7a nabuurvolken laat Gij om ons twisten, 7b onze vijanden lachen om ons. 8a God der hemelse scharen, breng Gij ons de keer: 8b in het licht van uw aanschijn bevrijding! 9a Een wijnstok groef Gij los uit Egypte, 9b verdreef volken dat hij hier geplant werd: 10a de grond hebt Gij voor hem bereid, 10b toen heeft hij wortels gemaakt, hij heeft het land overdekt. 11a Zijn schaduw bedekte de bergen, 11b zijn ranken de cederen Gods, 12a tot de zee reikte hij met zijn takken, 12b met zijn uitlopers tot de Rivier. 13a Waarom hebt Gij geslecht zijn ommuring, 13b dat elk die voorbij komt hem plundert, 14a het wilde zwijn aan hem vreet, 14b het gedierte des velds aan hem knaagt? 15a God der hemelse scharen, o keer toch, 15b zie neer uit de hemel, aanschouw het: 15c hergeef hem uw zorg, deze wijnstok, 16a de loot die uw rechterhand plantte, 16b de zoon die Gij sterkte verleend hebt; 17a die hem wilden verbranden als afval 17b vergaan voor uw dreigend gelaat. 18a Zij uw hand over deze uw gunsteling, 18b het geslacht dat Gij sterkte verleend hebt: 19a en nooit dwalen wij meer van U af. 19b Doe ons leven - aanroepen uw naam. 20a Heer der hemelse scharen, breng Gij ons de keer: 20b in het licht van uw aanschijn bevrijding!

11

2.3

hertaling: ISAAC LEO SELIGMAN

(partim) (das Bild der Vertreibung des Völker Kanaans und der Einpflanzung Israels im Lande wird noch deutlicher in einem anderen Volksklagelied ausgeführt:) 9 du hast einen Weinstock aus Ägypten geholt, hast vertrieben die Völker und ihn eingepflanzt. 10 du hast vor ihm Raum gemacht und hast ihn einwurzeln lassen, dass er das Land erfüllt hat. 11 Berge sind mit seinem Schatten bedeckt und mit seinen Reben die Zedern Gottes. 12 du hast seine Ranken ausgebreitet bis an das Meer und seine Zweige bis an den Strom. 13 warum hast du denn seine Maurer zerbrochen, dass jeder seine Früchte abreisst, der vorübergeht? ... 15 Gott Zebaoth, wende dich doch! schaue vom Himmel und sieh darein, nimm dich diese Weinstocks an!

12

2.4

hertaling: BRIGGS [v2–4] 2a shepherd of Israel, o give ear. 2b leader of Joseph as a flock, 2c throned upon the Cherubim, o shine forth. 3a before Ephraim and Manasseh, 3b o stir up thy might, 3c and o come for salvation to us. 4a Yahweh (Sabaoth) restore us 4b and cause thy face to shine that we may be saved. [v5–8] 5a Yahweh Sabaoth, how long 5b dost thou smoke during the prayer of thy people; 6a dost thou feed them with the bread of tears; 6b and give them to drink (a measure of wormwood); 7a make us a strife to our neighbours, 7b that our enemies should mock at us? 8a Yahweh Sabaoth restore us 8b and cause thy face to shine that we may be saved. [v9–11] 9a a vine out of Egypt thou removest; 9b thou dravest out the nations, and didst plant her; 10a thou didst clear (the way) before her; 10b so that she took root and filled the land. 11a the mountains were covered with her shadow, 11b and with her boughs the cedars of God. xxa (Yahweh Sabaoth restore us) xxb (and cause thy face to shine that we may be saved.) [v12–15a] 12a she sends forth her branches unto he sea, 12b and unto the river her shoots. 13a why then hast thou broken down her walls, 13b so that all the passengers–by may trample her? 14a the boar of (the Nile) tears her down; 14b and the beasts of the field graze upon her. 15a Yahweh Sabaoth restore us xxb (and cause thy face to shine that we may be saved.) [v15b–16] 15b look down from from heaven, and see, 15c and visit the vine (thou didst get), 16a the one thy right hand did plant, 16b the son thou didst make strong for thyself. 19a and we will not draw back from thee. 19b quicken us, and on thy name will we call. 20a Yahweh Sabaoth restore us 20b and cause thy face to shine that we may be saved.

13

2.5

hertaling: BUBER 2 Hirt Jifsraels, lausche! der wie Schafe Jofsef lenkt, der auf den Cheruben Sitz hat, erscheine! 3 vor Efrajim, Binamin, Mnasche rege deine Heldengewalt und komm uns zur Befreiung! 4 Gott, lass es uns wiederkehren! lichte dein Antlitz und wir sind befreit! 5 DU, Gott, Umscharter! bis wann zornrauchest du beim Gebet deines Volks: 6 hast gespeist sie mit Tränenbrot, mit Tränen sie geletzt dreilingweis, 7 machst unsern Anwohnern uns zum Zwist, unsre Feinde spotten drauf los! 8 Gott, Umscharter, lass es uns wiederkehren! lichte dein Antlitz und wir sind befreit! 9 eine Rebe liessest du ziehn aus Ägypten, vertriebst Stämme, sie aber pflanztest du ein. 10 geräumt hast du vor ihr her, ihre Wurzeln wurzelte sie ein und füllte das Land. 11 Berge wurden von ihrem Schatten verhüllt, ihre Äste Gotteszedern. 12 ihre Ranken schickte sie bis zum Meer aus, an dem Strom ihre Schösslinge. 13 warum rissest du ein ihre Wände, dass alle Wegeswandrer sie rupfen? 14 der Eber aus dem Wald nagt an ihr, des Felds Gewimmel weidet sie ab. 15 Gott, Umscharter, kehre doch um, blicke vom Himmel, sieh an, ordne dieser Rebe zu, 16 dem Senkling, den deine Rechte gepflanzt hat, überm Sohn, den du dir hast erstarken lassen! 17 schon wird sie versengt vom Feuer, verstümmelt! mögen sie vor der Drohung deines Antlitzes schwinden! 18 deine Hand sei überm Mann deiner rechten, überm Menschensohn, den du dir hast erstarken lassen,

14

19 und nie wollen wir abschwenken von dir! belebe uns, und ausrufen wollen wir deinen Namen! 20 DU, Gott, Umscharter, lass es uns wiederkehren! lichte dein Antlitz und wir sind befreit!

15

2.6

hertaling: WIM KLEISEN naar BUBER 2 Herder Israëls, luister! die Jozef als schapen hoedt, die op de cherubim zetelt, verschijn! 3 Voor Efraim, Benjamin, Manasse, wek op je heldenmacht en kom ons bevrijden! 4 God, breng ons toch terug! Laat lichten je aangezicht, dan zijn wij bevrijd! 5 JIJ, God van de machten! Hoe lang laat je je toorn gloeien bij het gebed van je volk: 6 je hebt hun tranenbrood te eten gegeven, tranen, tranen en tranen gaf je als drank, 7 je laat onze buurvolkeren met ons twisten, onze vijanden spotten maar raak! 8 God van de machten, breng ons toch terug! laat lichten je aangezicht, dan zijn wij bevrijd! 9 Een wijnstok liet je komen uit Egypte, verdreef volkeren, die (wijnstok) plantte je in. 10 Gerooid heb je tevoren zijn wortelen hechtten zich vast en vervulden het land. 11 Bergen overschaduwde hij, zijn ranken leken ceders van God. 12 Zijn ranken groeiden door tot bij de zee, tot aan de rivier zijn scheuten. 13 Waarom heb je zijn muren verbrokkeld, zodat alle voorbijgangers hem losrukten? 14 De ever uit het bos wroet hem los, Het gedierte uit het veld knaagt hem af. 15 God van de machten, keer toch terug, zie neer van de hemel, zie het aan, bevestig deze wijnstok, 16 het stekje dat je rechterhand geplant heeft (zie neer) op de zoon die jij tot volle kracht hebt gebracht. 17 Hij wordt al door het vuur verschroeid, vernield! Laat hen verdwijnen voor je dreigend aangezicht! 18 Jouw hand bescherme de man, je rechterhand over het mensenkind dat jij tot volle kracht hebt gebracht,

16

19 En nooit zullen afdwalen, weg van jou! Breng ons tot leven, en uitroepen zullen we jouw Naam! 20 JIJ, God van de machten, laat ons terugkeren! laat je aangezicht oplichten en wij zijn bevrijd!

17

2.7

hertaling: NBV 2 Hoor ons, herder van Israël, die Jozef leidt als een kudde. U die troont op de cherubs, verschijn in luister 3 aan Efraïm, Benjamin en Manasse. Laat uw kracht ontwaken, kom, en red ons. 4 God, keer ons lot ten goede, toon uw lichtend gelaat en wij zijn gered. 5 HEER, God van de hemelse machten, hoe lang nog blijft u vertoornd op uw biddende volk? 6 U liet ons brood van tranen eten en een stroom van tranen drinken. 7 U hebt andere volken tegen ons opgezet, onze vijanden drijven de spot met ons. 8 God van de hemelse machten, keer ons lot ten goede, toon uw lichtend gelaat en wij zijn gered. 9 U hebt een wijnstok uitgegraven in Egypte, en volken verdreven om hem te planten. 10 U gaf hem een ruime plek, hij schoot wortel en vulde het land. 11 De bergen werden bedekt door zijn schaduw, de machtige ceders door zijn twijgen, 12 hij strekte zijn takken uit tot de zee, tot aan de Grote Rivier zijn ranken. 13 Waarom hebt u zijn omheining vernield? Voorbijgangers plukken hem leeg, 14 wilde zwijnen wroeten hem om, velddieren vreten hem kaal. 15 God van de hemelse machten, keer u tot ons, kijk neer uit de hemel en zie, bekommer u om deze wijnstok, 16 de stek die uw hand heeft geplant, het kind dat u zelf hebt grootgebracht. 17 Hij is verbrand en weggehakt, verkwijnd onder uw duistere blik. 18 Leg uw hand op uw beschermeling, het mensenkind dat u hebt grootgebracht. 19 Dan zullen wij niet van u wijken. Laat ons leven, en wij roepen uw naam: 20 HEER, God van de hemelse machten, keer ons lot ten goede, toon uw lichtend gelaat en wij zijn gered. 18

2.8

hertaling: GNB

God, herstel ons in ere 2 Herder van Israël, luister naar ons, naar ons, de nakomelingen van Jozef, u leidt ons als een herder zijn kudde. Heer, u bent in ons midden, verschijn in volle luister, 3 aan Efraïm, Benjamin en Manasse. Toon uw kracht, kom ons bevrijden. 4 God, herstel ons in ere, zie ons welwillend aan, dan worden we gered. 5 Heer, almachtige God, hoelang overschaduwt uw woede het gebed van ons, uw volk? 6 Ellende geeft u ons als brood, een vloed van tranen geeft u ons te drinken. 7 We zijn een speelbal voor de volken, minachting is ons deel. 8 Almachtige God, herstel ons in ere, zie ons welwillend aan, dan worden we gered. 9 U nam een wijnstok uit Egypte en plantte hem in Kanaän, u verdreef er de volken, 10 maakte de grond voor hem vrij. Zo kon hij wortel schieten en uitgroeien over heel het land. 11 Zijn schaduw viel over de heuvels, zijn twijgen bedekten de hemelhoge ceders. 12 Zijn takken reikten tot aan zee, zijn ranken tot aan de Eufraat. 13 Waarom hebt u de omheining neergehaald? Elke voorbijganger kan van de ranken plukken. 14 De wilde zwijnen vertrappen hem, de beesten vreten hem kaal. 15 Almachtige God, wend u niet langer van ons af, kijk vanuit de hemel naar ons en draag zorg voor die wijnstok, 16 voor de stek, door u geplant, de loot, door u gekoesterd. 17 Hij werd in brand gestoken en uitgerukt. Koel uw woede op onze vijanden, richt hen te gronde. 19

18 En bescherm ons, het volk van uw keuze, het volk dat u hebt grootgebracht, 19 dan zullen wij niet meer van u wijken. Houd ons in leven, dan zullen wij u vereren. 20 Almachtige God, herstel ons in ere, zie ons welwillend aan, dan worden we gered.

20

2.9

hertaling: NAARDENSE 2 Herder van Israël, neig uw oor, gij die Jozef dríjft als een kúdde, die op de cheroeviem zételt, verschíjn dan in gláns; 3 aan het aanschijn van Efraïm, Benjamin en Manasse, —laat uw heldháftigheid ontwáken,— ga óver tot ónze bevríjding; 4 breng gij, o Gód, ons de kéer: in het lícht van uw áanschijn worden wíj bevríjd! 5 ENE, der héirscharen Gód, tot wanneer de wolk van uw woede bij het bídden ván uw geméente? 6 Gij hebt hen doen eten: bróod van tránen, ge drenkt hen met tránen dríemaal zovéel! 7 Ge maakt ons tot twístappel van onze búren, onze víjanden drijven met óns de spót! 8 God der heirscharen, bréng ons de kéer,in het licht van uw áanschijn worden wíj bevríjd! 9 Een wijnstok hebt ge geróoid uit Égypte, volkeren verjáagd om háar hier te plánten. 10 Gij bereidde voor haar áanschijn de wég, haar wortel schoot wórtel en vervúlde een lánd! 11 Haar schaduw bedékte bérgen, haar ránken de céders van Gód; 12 zij zond tot aan de Zée toe haar tákken, haar télgen náar de Rivíer. 13 Waarom hebt ge haar ommúringen doorbróken, plukten haar leeg al wie voorbíjtrokken óver de wég! 14 Nu knaagt aan haar het zwíjn uit het wóud, weidt haar káal wat zich róert in het véld. 15 O Gód der heirscharen, keer toch terug, schouw neer uit de hemel en zíe het áan, geef uw zórg aan déze wíjnstok, 16 de stek die uw rechterhánd heeft geplánt, om de zoon die gij stérkte áls de úwe!

21

17 Zij is in het vuur als vúilnis verbránd, — mogen zij door uw schéldend áanschijn vergáan! 18 Blijve uw hand op een man aan uw réchterhánd, op de mensenzoon die gij stérkte áls de úwe. 19 Dan zullen wij níet van u wíjken, doe ons leven, uw náam roepén wij áan! 20 ENE, God der heirscharen, bréng ons de keer,in het licht van uw áanschijn worden wíj bevríjd!

22

2.10 hertaling: CHOURAQUI 2 Pâtre d’Israël, écoute ! Toi qui conduit Iosseph comme un ovin, assis sur les keroubîm, resplendis ! 3 En face d’Èphraîm, de Biniamîn, de Menashè, éveille ton héroïsme et va, pour notre salut ! 4 Elohîms, fais-nous retourner; illumine tes faces, nous serons sauvés ! 5 IHVH-Adonaï, Elohîms, Sebaot, jusqu’à quand fumeras-tu contre la prière de ton peuple ? 6 Tu les as nourris au pain de larmes, abreuvés aux larmes d’une jauge. 7 Tu nous mets en querelle pour nos voisins ; nos ennemis se moquent de nous. 8 Elohîms Sebaot, fais-nous retourner, illumine tes faces ; nous serons sauvés ! 9 Une vigne de Misraîm, tu l’as fait partir ; tu as expulsé des nations et l’as plantée. 10 Tu as bêché en face d’elle. Elle a enraciné ses racines, elle a rempli la terre. 11 Les montagnes se sont couvertes de son ombre, ses rameaux étaient des cèdres d’Él. 12 Elle envoyait ses moissons jusqu’à la Mer, et vers le Fleuve ses surgeons. 13 Pourquoi as-tu fait brèche en ses clôtures . Ils l’égrappent, tous les passants de la route. 14 Il la ronge, le sanglier de la forêt, le grouillement du champ la pâture. 15 Elohîms Sebaot, retourne donc; regarde des ciels et vois, sanctionne cette vigne, 16 la souche que ta droite a plantée, le fils que tu as affermi ! 17 Incinérée au feu, rasée ! À la menace de tes faces, ils perdront ! 18 Que ta main soit sur l’homme, ta droite sur le fils de l’humain que tu as affermi ! 19 Nous ne reculerons pas loin de toi ; fais-nous vivre; ton nom, nous le crierons ! 20 IHVH-Adonaï Elohîms Sebaot, fais-nous retourner ; illumine tes faces, nous serons sauvés !

23

2.11 hertaling: Piet Thomas luister, God van Israël gij die Jozefs kudde leidt, gij die troont op vleugelwezens, gij die luisterrijk verschijnt voor het volk van Benjamin, voor Manasse en Efraïm, toon uw kracht, kom ons bevrijden. richt ons op en lach ons toe. hoe lang duurt uw woede nog, aanvoerder van legerscharen? waarom wendt gij u nog af nu wij om vergeving vragen? tranen kregen we te drinken tranenbrood was wat wij aten, wij, de speelbal van de buren door de vijanden bespot . toon uw kracht, kom ons bevrijden. richt ons op en lach ons toe. in Egypte stond een wijnstok die gij uitgegraven hebt. gij hebt hem geplant in Kana en de aarde klaar gemaakt opdat hij zou wortel schieten. over de heuvels viel zijn schaduw ceders schuilden in zijn loof. tot de zee liepen zijn ranken. tot de stroom zijn groene blaren. waarom hebt gij de omheining van de wijngaard toen verwoest? al wie wou kon komen plukken. zwijnen, uit het woud gekomen, en de dieren uit de velden hebben alles platgetreden. toon uw kracht, kom ons bevrijden. richt ons op en lach ons toe. God, wend u niet langer af, zie vanuit de hemel neer op de stok die gij geplant hebt, op de loot waarvan gij hield. koel uw woede op de schurken die het hout hebben verbrand. maar blijf altijd weer beschermen ’t volk dat gij hebt uitverkoren en dat gij hebt grootgebracht. toon uw kracht, kom ons bevrijden. richt ons op en lach ons toe. 24

2.12 hertaling: KOSTER 2 herder van Israël, luister! die als schapen Jozef drijft, die op de keroebs zetelt, verschijn! 3 laat voor het gelaat van Efrajim, Benjamin en Manasse je kracht oprijzen en ga ons bevrijden! 4 God, keer ’t om voor ons, en doe lichten je gelaat opdat we bevrijd worden. 5 AANWEZIGE, God der legioenen, tot wanneer rookt je toorn bij het gebed van je gemeenschap? 6 je liet ze brood der tranen eten, drenkte ze in tranen bij bakken. 7 je maakte ons tot twistpunt bij onze omwonenden en onze vijanden spotten daarover. 8 God der legioenen, keer ’t om voor ons, en doe lichten je gelaat opdat we bevrijd worden. 9 een wijnstok liet je uit Egypte wegtrekken, je verdreef volken en plantte hem, 10 je ruimde op zodat hij ruimte had, met zijn wortels wortelde hij en hij vulde het land. 11 bedekt werden de bergen met zijn schaduw en met zijn takken de godsceders. 12 hij stak zijn twijgen uit tot aan de zee en naar de stroom zijn scheuten. 13 waarom breste je zijn muren, zodat hem plukken kunnen alle passanten van de weg? 14 het everzwijn uit het bos schrokt hem en de zwerm van het veld weidt hem af. 15 God van de legioenen, keer toch om! kijk uit de hemel en zie ’t: neem maatregelen voor deze wijnstok, 16 de loot, geplant door jouw rechterhand —hij is boven de zoon die voor jou stevig werd— . 17 verbrand wordt hij in het vuur. zij die rooiden, mogen ze voor jouw dreigend gelaat verloren gaan. 18 laat jouw hand zijn boven de man van jouw rechterhand, boven de mensenzoon die voor jou stevig werd; 19 en wij zullen niet wijken van jou. doe ons herleven en je naam zullen wij aanroepen. 20 AANWEZIGE! God der legioenen, keer ’t om voor ons, en doe lichten je gelaat opdat we bevrijd worden. 25

2.13 hertaling: SV 2 O Herder Israels, neemt ter ooren: die Ioseph als schapen leydet: die tusschen de Cherubim sittet, verschijnt blinckende. 3 Weckt uwe macht op voor het aengesichte van Ephraim, ende Benjamin, ende Manasse, ende komt tot onse verlossinge. 4 O Godt, brengt ons weder, ende laet u aenschijn lichten, so sullen wy verlost worden. 5 O HEERE, Godt der heyrscharen, hoe lange sult ghy roocken tegen ’t gebedt uwes volcks. 6 Ghy spijstse met tranen-broot: ende drencktse met tranen uyt een drielinck. 7 Ghy hebt ons onsen nae-bueren tot eenen twist gestelt, ende onse vyanden spotten onder haer. 8 O Godt der heyrscharen, brengt ons weder, ende laet u aengesichte lichten, so sullen wy verlost worden. 9 Ghy hebt eenen wijnstock uyt Egypten overgebracht, hebt de Heydenen verdreven, ende hebt den selven geplant. 10 Ghy hebt [de plaetse] voor hem bereyt, ende sijne wortelen doen in wortelen, so dat hy het lant vervult heeft. 11 De bergen zijn met sijne schaduwe bedeckt geweest, ende sijne rancken waren [als] cederboomen Godes. 12 Hy schoot sijne rancken uyt tot aen de Zee, ende sijne scheuten tot aen de Riviere. 13 Waerom hebt ghy sijne mueren doorgebroken, so dat alle die den wech voorbygaen, hem plucken? 14 Het swijn uyt den woude heeft hem uytgewroett: ende ’t wilt des velts heeft hem afgeweydet. 15 O Godt der heyrscharen, keert doch weder, aenschouwt uyt den hemel, ende siet, ende besoeckt desen wijnstock. 16 Ende de stamme die uwe rechter-hant geplant heeft, ende dat om den Sone [dien] ghy u gesterckt hebt: 17 Sy is met vyere verbrant, sy is afgehouwen: Sy komen omme van ’t schelden uwes aengesichts. 18 Uwe hant zy over den man uwer rechter-hant, over des menschen sone, [dien] ghy u gesterckt hebt. 19 So en sullen wy van u niet te rugge keeren: behoudt ons in’t leven, so sullen wy uwen Name aenroepen. 20 O HEERE, Godt der heyrscharen, brengt ons weder, laet u aenschijn lichten, so sullen wy verlost worden.

26

2.14 hertaling: MONTSERRAT 2 Pastor d’Israel, escolteu-nos, vós que guieu com un ramat els fills de Josep. Vós que teniu querubins per carrossa, resplendiu 3 davant d’Efraïm, de Benjamí i de Manasés; desvetlleu el vostre poder, veniu a salvar-nos. 4 Déu dels exèrcits, renoveu-nos, feu-nos veure la claror de la vostra mirada, i serem salvats. 5 Jahvè, Déu dels exèrcits, ¿fins quan estareu irritat mentre us suplica el vostre poble? 6 Ha de pastar amb llàgrimes el pa, ha de beure a glops els seus plors. 7 Ens heu deixat a les disputes dels veïns, els enemics es riuen de nosaltres. 8 Déu dels exèrcits, renoveu-nos, feu-nos veure la claror de la vostra mirada, i serem salvats. 9 Un cep vau portar d’Egipte, per plantar-lo, expulsàreu els nadius. 10 Li havíeu deixat net el terreny, va arrelar-hi, va omplir tot el país. 11 Els seus pàmpols cobriren d’ombra les muntanyes, amb la ufana dels sarments cobrí els cedres més alts; 12 els seus brots van créixer fins al mar, els seus plançons fins al gran Riu . 13 ¿Com és que heu derrocat la seva tanca, perquè l’esfulli qualsevol vianant? 14 Hi entren els senglars a devastar-la i els animals salvatges hi pasturen. 15 Déu dels exèrcits, gireu des del cel els vostres ulls, veniu i visiteu aquesta vinya, 16 que la vostra mà havia plantat i havia fet robusta i forta. 17 Una mirada vostra d’amenaça, i ni rastre quedarà dels qui la tallen i la cremen. 18 Que la vostra mà reposi sobre l’home que serà el vostre braç dret,

27

el fill de l’home a qui vós doneu la força. 19 No ens apartarem mai més de vós, guardeu-nos vós la vida, perquè invoquem el vostre nom. 20 Jahvè, Déu dels exèrcits, renoveu-nos; feu-nos veure la claror de la vostra mirada, i serem salvats.

28

2.15 hertaling: BDJ 2- Pasteur d’Israël, écoute, toi qui mènes Joseph comme un troupeau; toi qui sièges sur les Chérubins, resplendis 3- devant Ephraïm, Benjamin et Manassé, réveille ta vaillance et viens à notre secours. 4- Dieu, fais-nous revenir, fais luire ta face et nous serons sauvés. 5- Jusques à quand, Yahvé Dieu Sabaot, prendras-tu feu contre la prière de ton peuple? 6- Tu l’as nourri d’un pain de larmes, abreuvé de larmes à triple mesure; 7- tu fais de nous une question pour nos voisins et nos ennemis se moquent de nous. 8- Dieu Sabaot, fais-nous revenir, fais luire ta face et nous serons sauvés. 9- Il était une vigne : tu l’arraches d’Egypte, tu chasses des nations pour la planter; 10- devant elle tu fais place nette, elle prend racine et remplit le pays. 11- Les montagnes étaient couvertes de son ombre, et de ses pampres les cèdres de Dieu; 12- elle étendait ses sarments jusqu’à la mer et du côté du Fleuve ses rejetons. 13- Pourquoi as-tu rompu ses clôtures, et tout passant du chemin la grappille, 14- le sanglier des forêts la ravage et la bête des champs la dévore? 15- Dieu Sabaot, reviens enfin, observe des cieux et vois, visite cette vigne 16- protège-la, celle que ta droite a plantée. 17- Ils l’ont brûlée par le feu comme une ordure, au reproche de ta face ils périront. 18- Ta main soit sur l’homme de ta droite, le fils d’Adam que tu as confirmé! 19- Jamais plus nous n’irons loin de toi; rends-nous la vie, qu’on invoque ton nom. 20- Yahvé Dieu Sabaot, fais-nous revenir, fais luire ta face et nous serons sauvés.

29

2.16 hertaling: VULGAAT 2 qui regis Israhel intende qui deducis tamquam oves Ioseph qui sedes super cherubin manifestare 3 coram Effraim et Beniamin et Manasse excita potentiam tuam et veni ut salvos facias nos 4 Deus converte nos et ostende faciem tuam et salvi erimus 5 Domine Deus virtutum quousque irasceris super orationem servi tui 6 cibabis nos pane lacrimarum et potum dabis nobis in lacrimis in mensura 7 posuisti nos in contradictionem vicinis nostris et inimici nostri subsannaverunt nos 8 Deus virtutum converte nos et ostende faciem tuam et salvi erimus 9 vineam de Aegypto transtulisti eiecisti gentes et plantasti eam 10 dux itineris fuisti in conspectu eius et plantasti radices eius et implevit terram 11 operuit montes umbra eius et arbusta eius cedros Dei 12 extendit palmites suos usque ad mare et usque ad Flumen propagines eius 13 ut quid destruxisti maceriam eius et vindemiant eam omnes qui praetergrediuntur viam 14 exterminavit eam aper de silva et singularis ferus depastus est eam 15 Deus virtutum convertere respice de caelo et vide et visita vineam istam 16 et perfice eam quam plantavit dextera tua et super filium quem confirmasti tibi 17 incensa igni et suffossa ab increpatione vultus tui peribunt 18 fiat manus tua super virum dexterae tuae et super filium hominis quem confirmasti tibi 19 et non discedimus a te vivificabis nos et nomen tuum invocabimus 20 Domine Deus virtutum converte nos et ostende faciem tuam et salvi erimus.

30

2.17 hertaling: LUTHER 2 Du Hirte Israels, höre, der du Joseph hütest wie der Schafe; erscheine, der du sitzest über Cherubim! 3 Erwecke deine Gewalt, der du vor Ephraim, Benjamin und Manasse bist, und komm uns zu Hilfe! 4 Gott, tröste uns und laß leuchten dein Antlitz, so genesen wir. 5 Herr, Gott Zebaoth, wie lange willst du zürnen über dem Gebet deines Volks? 6 Du speisest sie mit Tränenbrot und tränkest sie mit großem Maß voll Tränen. 7 Du setzest uns unsern Nachbarn zum Zank, und unsere Feinde spotten unser. 8 Gott Zebaoth, tröste uns! Laß leuchten dein Antlitz, so genesen wir. 9 Du hast einen Weinstock aus Ägypten geholet und hast vertrieben die Heiden und denselben gepflanzet. 10 Du hast vor ihm die Bahn gemacht und hast ihn lassen einwurzeln, daß er das Land erfüllet hat. 11 Berge sind mit seinem Schatten bedeckt und mit seinen Reben die Zedern Gottes. 12 Du hast sein Gewächs ausgebreitet bis ans Meer und seine Zweige bis ans Wasser. 13 Warum hast du denn seinen Zaun zerbrochen, daß ihn zerreißet alles, das vorübergehet? 14 Es haben ihn zerwühlet die wilden Säue, und die wilden Tiere haben ihn verderbet. 15 Gott Zebaoth, wende dich doch, schaue vom Himmel und siehe an und suche heim diesen Weinstock 16 und halt ihn im Bau, den deine Rechte gepflanzet hat, und den du dir festiglich erwählet hast. 17 Siehe drein und schilt, daß des Brennens und Reißens ein Ende werde! 18 Deine Hand schütze das Volk deiner Rechten und die Leute, die du dir festiglich erwählet hast, 19 so wollen wir nicht von dir weichen. Laß uns leben, so wollen wir deinen Namen anrufen. 20 Herr, Gott Zebaoth, tröste uns! Laß dein Antlitz leuchten, so genesen wir.

31

2.18 hertaling: LXX 2ο ποιμαινων τον ισραηλ προσχες ο οδηγων ωσει προβατα τον ιωσηφ ο καθημενος επι των χερουβιν εμφανηθι 3εναντιον εφραιμ και βενιαμιν και μανασση εξεγειρον την δυναστειαν σου και ελθε εις το σωσαι ημας 4ο θεος επιστρεψον ημας και επιφανον το προσωπον σου και σωθησομεθα 5κυριε ο θεος των δυναμεων εως ποτε οργιζη επι την προσευχην του δουλου σου 6ψωμιεις ημας αρτον δακρυων και ποτιεις ημας εν δακρυσιν εν μετρω 7εθου ημας εις αντιλογιαν τοις γειτοσιν ημων και οι εχθροι ημων εμυκτηρισαν ημας 8κυριε ο θεος των δυναμεων επιστρεψον ημας και επιφανον το προσωπον σου και σωθησομεθα διαψαλμα 9αμπελον εξ αιγυπτου μετηρας εξεβαλες εθνη και κατεφυτευσας αυτην 10ωδοποιησας εμπροσθεν αυτης και κατεφυτευσας τας ριζας αυτης και επλησθη η γη 11εκαλυψεν ορη η σκια αυτης και αι αναδενδραδες αυτης τας κεδρους του θεου 12εξετεινεν τα κληματα αυτης εως θαλασσης και εως ποταμου τας παραφυαδας αυτης 13ινα τι καθειλες τον φραγμον αυτης και τρυγωσιν αυτην παντες οι παραπορευομενοι την οδον 14ελυμηνατο αυτην συς εκ δρυμου και μονιος αγριος κατενεμησατο αυτην 15ο θεος των δυναμεων επιστρεψον δη επιβλεψον εξ ουρανου και ιδε και επισκεψαι την αμπελον ταυτην 16και καταρτισαι αυτην ην εφυτευσεν η δεξια σου και επι υιον ανθρωπου ον εκραταιωσας σεαυτω 17εμπεπυρισμενη πυρι και ανεσκαμμενη απο επιτιμησεως του προσωπου σου απολουνται 18γενηθητω η χειρ σου επ ανδρα δεξιας σου και επι υιον ανθρωπου ον εκραταιωσας σεαυτω 19και ου μη αποστωμεν απο σου ζωωσεις ημας και το ονομα σου επικαλεσομεθα 20κυριε ο θεος των δυναμεων επιστρεψον ημας και επιφανον το προσωπον σου και σωθησομεθα

32

2.19 hertaling: WAGENAAR naar LXX 2 herder van Israel, zie toe gij die Jozef leidt als schapen! gij die gezeten zijt op de cherubijnen openbaar u 3 voor het oog van Efraim, Benjamin n Manassa schud uw oppermacht wakker en kom ons redden. 4 God, breng ons terug openbaar uw gelaat en we zullen worden gered. 5 Heer, God van de machten, hoelang toornt gij tegen het gebed van uw dienaars 6 zult gij ons tranenbrood tot spijs geven en ons laven met tranen in rijke mate? 7 gij maakte ons tot een tegenspraak voor onze buren en onze vijanden dreven de spot met ons. 8 Heer God van de machten, breng ons terug openbaar uw gelaat en we zullen worden gered. 9 een wijnstok bracht gij over uit Egypte gij wierpt heidenen eruit, en plantte haar. 10 ge baant eenweg voor hem uit plantte zijn wortels in de grond en hij vervulde de aarde 11 zijn schaduw bedekte de bergen en zijn scheuten de ceders van God 12 hij strekt zijn ranken uit tot de zee tot de rivieren uitlopen 13 waarom sloopte ge zijn omheining en plukken alle voorbijgangers van de weg ervan? 14 een zwijn uit het woud hield erin huis en een wilde eenzame ever vrat hem kaal 15 God van de machten keer dan toch terug kijk neer uit de hemel en zie en bezoek uw wijnstok! 16 en herstel hem die uw rechterhand plantte en zie neer op de mensenzoon die ge krachtig maakte tot eer aan uzelf! 17 hij is door vuur verteerd en is uitgegraven voor uw gebiedend gelaat zullen ze omkomen. 18 laat uw hand rusten op de man van uw rechterhand en op de mensenzoon die ge krachtig maakte tot eer van uzelf! 19 en nooit zullen wij u afvallig worden gij zult ons doen leven en wij zullen uw naam aanroepen

33

20 Heer God van de machten breng ons terug openbaar uw gelaat en we zullen worden gered.

34

2.20 hertaling: naar LXX 2. Attend, O Shepherd of Israel, who guidest Joseph like a flock ; thou who sittest upon the cherubs, manifest thyself ; 3. before Ephraim and Benjamin and Manasse, stir up thy power, and come to deliver us. 4. Turn us, O God, and cause thy face to shine ; and we shall be delivered. 5. O Lord God of hosts, how long art thou angry with the prayer of thy servant ? 6. Thou wilt feed us with bread of tears ; and wilt cause us to drink tears by measure. 7. Thou has made us a strife to our neighbours ; and our enemies have mocked at us. 8. Turn us, O Lord God of hosts, and cause thy face to shine ; and we shall be saved. Pause. 9. Thou hast transplanted a vine out of Egypt: thou hast cast out the heathen, and planted it. 10. Thou madest a way before it, and didst cause its roots to strike, and the land was filled with it. 11. Its shadow covered the mountains, and its shoots equalled the goodly cedars. 12. It sent forth its branches to the sea, and its shoots to the river. 13. Wherefore hast thou broken down its hedge, while all that pass by the way pluck it ? 14. The boar out of the wood has laid it waste, and the wild beast has devoured it. 15. O God of hosts, turn, we pray thee: look on us from heaven, and behold and visit this vine ; 16. and restore that which thy right hand has planted: and look on the son of man whom thou didst strengthen for thyself. 17. It is burnt with fire and dug up: they shall perish at the rebuke of thy presence. 18. Let thy hand be upon the man of thy right hand, and upon the son of man whom thou didst strengthen for thy- self. 19. So will we not depart from thee: thou shalt quicken us, and we will call upon thy name. 20. Turn us, O Lord God of hosts, and make thy face to shine ; and we shall be saved.

35

2.21 hertaling: naar KRAUS 2 du Hirte Israels, höre der du wie eine Herde Joseph geleitet! der du auf den Keruben thronst, erschiene 3 vor Efraim, Benjamin und Manasse! entbiete deine Heldenkraft und komm’uns zur Hilfe! 4 ‘Jahwe’ ‘Zebaoth’, stelle uns wieder her, lass leuchten dein Angesicht, dass uns Heil widerfahre! 5 Jahwe ‘’ Zebaoth wie lange zürnst du noch trotz des Gebetens deines Volkes? 6 du speisest sie mit Tränenbrot, tränktest sie mit Tränen —mit einem vollen Mass. 7 du sitzest uns zum Zank unseren Nachbarn, es spotten unsere Feinde über ‘uns’. 8 Jahwe Zebaoth, stelle uns wieder her lass leuchten dein Angesicht, dass uns Heil widerfahre! 9 einen Weinstock holst du aus Ägypten aus, vertriebst Völker und pflanztest ihn ein. 10 du schufst ihm Raum, er schlug Wurzeln und erfühlte das Land! 11 bedeckt wurden Bergen von seinem Schatten, von seinen Zweigen die Zedern Gottes. 12 er strickte aus seine Ranken bis zum Meer, bis zum Strom seine zweige. 13 warum hast du aufgerissen seine Mauern dass ihn zerpflückt wer vorbeigeht? 14 es frisst ihn kahl der Eber aus dem Wald, die Tiere des Feldes weiden ihn ab. 15 Jahwe Zebaoth kehr doch zurück blicke vom Himmel und sieh! suche heim diesen Weinstock. 16 und den ‘Garten’, den deine Rechte gepflanzt [und den Sohn, den du dir gross zogst] 17 ‘die ihn verbrannt, zerstört’ mögen vorgehen vor deines Angesichts Drohen! 18 deine Hand sei über dem Mann deiner Rechten über den Menschensohn, den du dir gross zogst! 19 wir aber wollen nicht weichen von dir. gib uns Leben,so wollen wir anrufen deinen Namen! 20 Jahwe ‘’ Zebaoth, stelle uns wieder her, lass leuchten dein Angesicht, dass uns Heil widerfahre!

36

2.22 hertaling: naar ZENGER 2 du Hirte Israels, höre doch du die wie Schafe Josef führtest der auf den Keruben thronst, erscheine doch 3 vor Efraim und Benjamin und Manasse wecke auf dein Macht und komm uns zu Hilfe/Rettung. 4 Gott, stelle uns wieder her und lass leuchten dein Angesicht, dass wir gerettet werden. 5 Jahwe Gott der Heerscharen wie lange noch rauchst du gegen das Bittgebet deines Volkes? 6 du speist sie mit Tränenbrot und tränkest sie mit Tränen, drittel massweise 7 du stellst uns als Zankapfel hin für unsere Nachbarn und unsere Feinde spotten über uns. 8 Gott der Heerscharen, stelle uns wieder her und lass leuchten dein Angesicht, dass wir gerettet werden. 9 ein Weinstock hast du aus Ägypten ausgehoben, du hast Völkern vertrieben und ihn gepflanzt. 10 du hast Raum gemacht vor ihm so dass er Wurzeln schlug und das Land erfüllte. 11 bedeckt wurden Berge von seinem Schatten und von seine Ästen die Zedern Gottes (Els) 12 er streikte seine Zweige aus bis am Meer und bis an den (Euphrat–)Strom seine Triebe. 13 warum/wozu hast du seine Mauern niedergerissen, das ihn abpflücken alle, die des Weges vorbeikommen, 14 das ihn (immerzu) abfrisst das Wildschwein aus dem Wald und dass das Getier des Feldes (Wildlands) ihn abweidet? 15 Gott der Heerscharen, kehre doch zurück, blicke vom Himmel herab und sieh, und nimm doch dieses Weinstock an, 16 und festige was deine Rechte gepflanzt hat, und den Sohn den du für dich stark gemacht hast. 17 die ihn im Feuer wie Abfall verbrannt haben, sollen von dem Drohen deines Angesichts zugrunde gehen. 18 deine Hand sei über dem Mann zu deiner Rechten, über dem Menschensohn, denn du für dich stark gemacht hast. 19 und wir werden nicht weichen von dir. erhalte uns am Leben, dass wir deinen Namen aus rufen können. 20 Jahwe Gott der Heerscharen, stelle uns wieder her, und lass dein Angesicht leuchten, dass wir gerettet werden.

37

3

hints, leessels, analogieën, roersels, jezus–woorden

3.1

hints

een ASAPH psalm, vlg GOULDER afkomstig uit het noorden, rond 750 BC, en enigszins voorloper van de PENTATEUCH een ASAPH–psalm zoals ook zijn: 50, 73–83 “ceders van God” kan ook gewoon “machtige ceders” beduiden een gehavende tekst :. niet zoeken nar samenhang eerder diverse / losstaande taferelen/beelden/metaforen 3.2

analogieën

3.3

jezuswoorden

3.4

roersels

v10 ev lijkt wel een droom-visioen 3.5

leessels

THOMAS HIEKE Psalm 80 - Praxis eines Methodenprogramms Eine literaturwissenschaftliche Untersuchung mit einem gattungskritischen Beitrag zum Klagelied des Volkes von Thomas Hieke, Bamberg ... Das Primärverständnis des Psalms in seiner Entstehungs- und ursprünglichen Verwendungssituation ist unaufgebbar, um einen naiv-biblizistischen oder auch fundamentalistischen Umgang mit dem Bibeltext zu vermeiden. Der Text selbst und seine Interessen sollen im Vordergrund stehen, und es muß verhindert werden, daß unterschwellige Interessen heutiger Verwender dem Text aufgezwungen werden. Daher wird ausgehend von der erarbeiteten Entstehungssituation und dem geschichtlichen Hintergrund das Primärverständnis zusammengefaßt und die ursprünglichen Intentionen der Verfasser dargestellt. Ps 80 ist im 8. Jahrhundert vC in einer schweren militärischen Bedrohung des Nordreiches als ein Hilferuf der unter der Bedrohung durch die Großmacht Assur stehenden Israeliten entstanden. Er wurde anläßlich einer Volksklagefeier, für die es ein mehr oder weniger gesichertes Ritual gab, als künstlerisch gestaltetes Gebet verfaßt und aufgeführt. Sein Hauptanliegen ist die Bitte um die erneute Zuwendung Gottes und um seine Hilfe angesichts der schweren Existenzbedrohung, die in scharfen Klagen Gott vor Augen gebracht wird. Der Psalm dient auch dazu, ein Ventil für die eigene Not, die Wut und die Angst zu bieten und diese Gefühle herauszuschreien. Neben diesem Primärsinn zeigt sich die "Tiefensemantik": psychologische Erfahrungsstrukturen, Menschenbilder und Gottesvorstellungen, die sich in dem Text widerspiegeln. Dafür war besonders die Untersuchung der Sprechhandlungen (mit Hilfe der Sprechakttheorie) hilfreich. Weiterhin hat die Textgeschichte bereits angezeigt, daß es nicht bei dem erarbeiteten Primärsinn blieb, sondern daß sich mit den neuen Situationen 38

im Laufe der Jahrhunderte auch der Sinn des Psalms immer wieder geändert hat. In diesem Zusammenhang ist nach den Kriterien für eine adäquate Wiederverwendung des Textes zu fragen, nachdem einige Beispiele aus der Geschichte gezeigt haben, wie willkürlich manchmal mit Ps 80 umgegangen wurde.

39

PREEK BIJ DE SAMENKOMST VOORAFGAANDE AAN DE BEGRAFENIS VAN PIETER TAMMINGA, OP 11 DEC 2009 IN TEN POST LEZING VAN PSALM 80 ... PREEK Familie van Pieter, ouders, broers en zussen, vrienden, Wij zijn hier bijeen in diepe rouw; we worden aangevochten door uiteenlopende emoties, van diep verdriet, van wanhoop, onmacht, en waarschijnlijk ook wel vlagen van woede en boosheid. Maar vooral het diepe verdriet. Zovelen leven met de familie mee, in deze dagen, nu Pieter is heengegaan. Zoals zijn broer Jan-Willem citeerde, en wij ook zongen, de avond is ingevallen . . . De maan is opgekomen. De donkere bossen zwijgen . . . Het is de sfeer waarmee de Florentijse dichter Dante zijn beroemde gedicht opent, Op het midden van onze levensweg bevond ik me in een donker woud, omdat ik van de rechte weg was afgedwaald. Ach, hoe moeilijk is het onder woorden te brengen hoe woest en ruw en onbegaanbaar dat woud was! Wanneer ik eraan denk, slaat mij de schrik weer om het hart. Want het is zo iets gruwelijks dat het de dood nabij komt. Zo opent Dante zijn boek. En de dood is nabijgekomen. Het woud, de donkere bossen blijken niet alleen woest en ruw, maar zijn eigenlijk ook onbegaanbaar. Het is nauwelijks onder woorden te brengen wat wij deze dagen meemaken. En daarom is het zo goed, dat zoveel sprekers toch vanmorgen het woord hebben willen voeren. Namens het gezin, namens vrienden, namens de studievereniging en namens de faculteit kunstgeschiedenis waar Pieter studeerde. En in die rij voeg ik mijzelf, als decaan van de faculteit godgeleerdheid en godsdienstwetenschap waar Pieter sinds kort begonnen was, gemotiveerd en met enthousiasme. En hoe kort wij in onze faculteit Pieter ook gekend hebben, de dood van Pieter grijpt ons aan. Maar namens de familie ben ik ook gevraagd wat te zeggen als predikant, omdat de wegen van Pieter en mij elkaar gekruist hebben, de afgelopen maanden. Niet alleen was Pieter aanwezig bij een lezing die ik gaf bij het Groninger Studentenpastoraat in de stad, over de historische Jezus, een lezing waarover Pieter in email contact trad, omdat het onderwerp hem zo interesseerde. Maar ook, zo begreep ik pas de afgelopen dagen, was hij aanwezig in een vesper die ik leidde in de Martini, waar ik om de maand in een avonddienst één van de Psalmen ter sprake breng. En het was Psalm 80, in sept jl, waar Pieter door geraakt was. En ik begrijp dat, zoals wij zullen zien. De Psalmen raken altijd, de existentiële oude liederen van Israel, de liederen die ook Jezus bad, in diepste nood. De psalmen waarnaar ook de familie Tamminga juist deze dagen teruggrijpt. De Psalmen, liederen van meer dan 2500 jaar oud, ze blijven voor ons klaar liggen. En het is Psalm 80 die ik vandaag weer ter sprake breng, omdat het ons helpt om het gevoelen van Pieter, die hierdoor aangesproken was, te begrijpen. En ook om onszelf, in onze eigen existentie, met deze Psalm te confronteren. En zo is mijn verhaal enerzijds minder persoonlijk, het beweegt zich af van Pieter, terug naar eeuwenoude woorden, maar daarmee, omdat hij daardoor

40

aangesproken was, ook weer naar hem toe. De preek van vanmiddag zal niet een herhaling zijn van woorden, het zal minder interpreterend zijn, en meer existentieel, de wezenlijk lading van de woorden proevend. Het bijzondere van deze Psalm is dat de dichter niet schroomt om zware aanklachten te uiten tegen God. De Psalm die wij lazen spreekt zware aanklachten uit. Volgens de Psalmist is het God, die andere volken tegen Judea heeft opgezet. We hebben het gelezen: HEER, God van de hemelse machten, hoe lang nog blijft u vertoornd op uw biddende volk? U liet ons brood van tranen eten en een stroom van tranen drinken. U hebt andere volken tegen ons opgezet, onze vijanden drijven de spot met ons. (Ps 80:5-7) En volgens de Psalm is het God die de omheining van de wijngaard van Israel heeft vernield: Waarom hebt u zijn omheining vernield? (Ps 80:13) De wijnstok van Israel is verkwijnd onder Gods duistere blik, zegt de dichter van de Psalm: De wijnstok van Israel is verbrand en weggehakt, verkwijnd onder uw duistere blik. (Ps 80:17) De Psalmist gebruikt hier het beeld van de wijngaard van Israel, zoals dat ook door de profeten wordt gebruikt. Israel is Gods wijngaard, maar volgens Psalm 80 is het dus God die de omheining van deze wijngaard heeft vernield. En zo heeft Pieter zich ook gevoeld, in hele andere omstandigheden, maar ook weer niet zo verschillend. Ook hij voelde dat de wijngaard van zijn leven weer vernield werd. Dat wat hij gecultiveerd had, dat wat hij had opgebouwd en ontgonnen. Maar de omheining daarvan, zo ervaarde hij, werd neergehaald; hij voelde zich weerloos nu die omheining van zijn zekerheid weg was. En zo overmeesterde de angst hem, plukte hem leeg, wroette hem om, en vrat hem kaal. Het vrat aan hem. Want Pieter was een hele gevoelige jongen, van kinds af aan, zo blijkt uit de verhalen. Er is een gezinsfoto, waar je ook op kunt zien dat de jongste kinderen hem omringden en naar hem toetrokken. En hij bleef met ze spelen, hoe groot hij ook was. En dat gold ook voor kinderen uit de buurt. En die gevoeligheid bleek ook uit zijn studiekeuze, eerst theologie in Kampen, en later kunstgeschiedenis in Groningen, geïnteresseerd als hij was in architectuur en fotografie. Totdat hij het sinds september zeker wist, en hij weer theologie wilde gaan studeren, nu in Groningen. Zijn gevoeligheid was niet gemakkelijk. Hij wilde nooit oppervlakte, altijd maar de diepte in. Zelfs kunstgeschiedenis was, ondanks zijn gevoeligheid, te esthetisch voor hem, zo bleek bij zijn (reeds gememoreerde) werkbezoek aan Florence enige tijd geleden. Hij wilde meer, hij wilde vooral dieper, hij wilde naar de bronnen. Hij wilde doorvragen. Die gevoeligheid was niet gemakkelijk, het maakte hem ook kwetsbaar, het maakte hem ook ontvankelijk voor gevoelens van woede, voor gevoelens niet begrepen en gezien te worden. Hij had in de verwoording daarvan een literaire begaafdheid; er staan in zijn dagboek – zo vertelde Jan-Willem mij – passages die zo uit de Deense filosoof en theoloog Kierkegaard afkomstig kunnen zijn, hoewel Jan-Willem betwijfelt of Pieter deze gelezen heeft. Het was zijn eigen gevoel en talent die hem hiertoe in staat stelden. Zijn eigen gevoel, dat er soms ook voor zorgde dat zijn gedrag enigszins onaangepast was. En zo kan ik mij voorstellen dat Pieter, die vesper in de Martini, de woorden van Psalm 80 herkende. Woede over de afbraak van zijn wijn41

gaard, alles wat gecultiveerd was dreigde braak te komen liggen. De Psalm spreekt zware aanklachten uit tegen God. De vraag die avond, die vesper was, kan dat? Kunnen, mogen wij als mensen aanklachten uiten tegen God? En het aarzelende antwoord die avond was, ja, blijkbaar kan dat. Dat Psalm 80 inderdaad aanklachten tegen God niet schuwt, blijkt ook daaruit dat er geen zondebelijdenis in deze Psalm staat. God wordt alleen verantwoordelijk gemaakt voor het verval van Israel. De reden daarvan wordt niet in de zonden van Israel gezocht. En daarin herkende Pieter zich ook. Hij had weinig op met de gedachte dat wij slecht zijn, en vond dat daarmee de mensheid door het slijk wordt gehaald, en eens liep hij weg uit een kerkdienst waarin dat door een voorganger al te zeer benadrukt werd. Ik houd wel van zulke zelfstandige kerkgangers. De worsteling van Psalm 80 was zijn worsteling. Klagen mag, klagen tegen God. En klagen tegen God gebeurt, en ook wij kunnen daar reden toe gevoelen, als we in ons persoonlijke leven of anderszins afbraak ervaren – de veilige omheining om ons leven wordt vernield, onze grond leeggeplukt wordt, omgewroet, en kaalgevreten . . . ., zo zei ik in die vesper. Maar toch valt op dat in dat klagen de Psalmist vasthoudt aan twee dingen, die hij niet opgeeft – en dat is ook iets wat Pieter aansprak. Alleen onder die omstandigheden lijkt klagen tegen God vooral geoorloofd. In de eerste plaats houdt de dichter van Psalm 80 vast aan de uitspraak dat God herder is. Dat lezen wij aan het begin van de Psalm: Hoor ons, herder van Israël, die Jozef leidt als een kudde. (Ps 80:2) Ook in het duister van de geschiedenis spreekt de Psalmist uit dat het God is, die als Israëls herder, Jozef leidt, in de tegenwoordige tijd. Dat vertrouwen, hoe aangevochten ook, laat hij niet los. En dat vertrouwen spreekt ook uit het dagboek dat Pieter sinds eind vorig jaar heeft bijgehouden. Hoewel sporadisch, hier en daar, is het duidelijk dat Pieter een groot Godsvertrouwen behield. Het gevoel dat God betrouwbaar is. En dat vertrouwen, blijkt uit Psalm 80, gaat ook gepaard met het volgende. Niet alleen belijdt hij dat God ons als een herder blijft leiden, maar de dichter blijft ook met alle krachten bidden om de zegen die de priesters van God moesten opleggen aan het volk, wat beschreven staat in Numeri: De HEER zei tegen Mozes: ‘Zeg tegen Aäron en zijn zonen dat zij de Israëlieten met deze woorden moeten zegenen: “Moge de HEER u zegenen en u beschermen, moge de HEER het licht van zijn gelaat over u doen schijnen en u genadig zijn, moge de HEER u zijn gelaat toewenden en u vrede geven” ’, aldus Numeri (6:22-26). Het is deze priesterzegen die Psalm 80 helemaal beïnvloedt. Als een refrein keert de bede om deze zegen terug in de psalm (Ps 80:4, 8 en 20). En de aanspraak van God in deze beden loopt op naar een hoogtepunt; het gebed wordt steeds intenser. Eerst wordt God aangesproken als God, Elohim, en daarna versterkt als Elohim Zebaoth, God van de hemelse machten, om dan uit te lopen in de aansprak van God met zijn eigenlijke naam Yahweh, de Ik ben die Ik ben, Yahweh, de God van de hemelse 42

machten. Dat is wat ik diep ontroerend vind aan deze Psalm, en waar door de eeuwen heen zovele mensen door aangesproken zijn, ook Pieter. Niet de klachten, of dat klachten tegen God mogelijk moeten zijn, maar vooral ook dat de Psalmist zo hunkert naar de zegen van God. En zo lezen wij de echo’s van de priesterzegen van Aaron in deze psalm, als de dichter zijn beden blijft herhalen. En daarin is deze Psalm ons ten voorbeeld, dat we temidden van dit leven, ook al gaan wij door duistere wouden, ons blijven toevertrouwen aan God, en blijven vertrouwen dat dwars door de donkerte, ook de donkerte van de dood, hij ons zal verlichten. De Psalm komt zo aan het slot tot een hoogtepunt, en we zullen deze verzen in hun geheel lezen. Aan het slot staat daar, vanaf vers 18: Leg uw hand op uw beschermeling, het mensenkind dat u hebt grootgebracht. Dan zullen wij niet van u wijken. Laat ons leven, en wij roepen uw naam: HEER, God van de hemelse machten (Jahweh, Elohim Zebaoth), keer ons lot ten goede, toon uw lichtend gelaat en wij zijn gered. (Ps 80:1820) En vanmiddag willen wij dat gebed, “Leg uw hand op uw beschermeling, het mensenkind dat u hebt grootgebracht” in het bijzonder een laatste maal bidden voor Pieter. Juist omdat dit leven voor hem niet meer leefbaar was. Hij zag niet uit naar de dood, maar had een enorme angst voor het leven, vooral voor de depressie die hem weer wachtte. Wij vertrouwen hem toe aan de God waarin hij bleef vertrouwen, de God wiens lichtend aangezicht in het duister zichtbaar bleef. En wij bidden dit gebed ook voor de ouders en voor de broers en zussen – Leg uw hand op uw beschermeling, het mensenkind dat u hebt grootgebracht. Want ook zij zijn ieder mensenkind, door God geschapen. God, die een bescherming biedt die dwars door alle duisternis en dood heengaat. God die niet loslaat wat zijn hand begon. Wij kunnen alleen maar bidden, met Psalm 80, temidden van de verwarring van dit leven, dat God zijn lichtend aangezicht toont en ons redt. Ook als wij weten dat onze aardse wijngaard nooit meer volledig hersteld zal worden; want met Pieters heengaan is deze wijngaard nog verder leeggeplukt. Ook al zijn er tegelijk ook hele waardevolle woorden geschreven door Pieter, voor zijn ouders en broers en zussen, hoe kort ook. Op dit inktzwarte laatste bladzijden staat het, hij vond de laatste kracht nog om het te schrijven: “Ik houd van jullie, echt.” Het is die komma en dat woordje, ‘echt’, die mij ontroeren. Want anders zou je niet begrijpen dat dat zinnetje nog op die laatste bladzijden terecht is gekomen. Maar het staat er, als een tegengewicht, simpel en krachtig. “Ik houd van jullie, echt.” En zaterdagavond, toen de familie wegging naar Utrecht, knuffelde hij ten afscheid even met zijn vader; en het was anders dan anders. Dat is óók gebeurd. Maar de duisternis van de donkere bossen was volledig ingevallen. Daarvan wilde hij weg. Hij keek daarbij niet vooruit, maar wegvluchtend achterom. Maar in zijn hart was Godsvertrouwen, “Heer, toon uw lichtend gelaat.” En zo zal de steppe, de droge vlakte, zo zal de verwoeste wijngaard weer bloeien. Amen. Geurt Henk van Kooten (Groningen) http://pietertamminga.web-log.nl/mijn_weblog/meditatie_van_kooten/ 43

4

blend

uit een blend van de brontekst en de hertalingen van OBJ, GERHARDT, CHOURAQUI, BUBER, KOSTER, BRIGGS, MONTSERRAT, BDJ, LUTHER, JSP borrelt een 1e eigen brouwsel op, als een aftastend ontdekken van die oerparel.

44

4.1

v2 2a herder Israels, luister 2b gij die Jozef leidt als uw kudde 2c die troont op de cherubs, schitter

!‫ה‬É‫י‬¢‫ׂשר´אֵל הַאֲז‬¢‫רֹעֵה י‬ !Pֵ‫ יֹוס‬N‫נֹהֵג ּכַּצ¸א‬ ! ‫ הֹופִיעָה‬M¢‫יֹׁש¨ב הַּכְר¯י‬

2a 2b 2c

ro‘êh yisrâ’êl ha’aziynâh nohêgh katso’n yosêph yoshêbh hakkerubhiym hophiy‘âh

2a ! ֵ‫רֹע‬ ‫ה‬ !‫ׂשר´אֵל‬¢‫י‬ !‫ה‬É‫י‬¢‫הַאֲז‬

ro‘êh yisrâ’êl ha’aziynâh

2b !‫נֹהֵג‬ !N‫ּכַּצ¸א‬ !Pֵ‫יֹוס‬

nohêgh katso’n yosêph

2c

!‫ה‬É‫י‬¢‫ׂשר´אֵל הַאֲז‬¢‫רֹעֵה י‬ one-being-shepherd-of israel give-ear-you ! !Pֵ‫ יֹוס‬N‫נֹהֵג ּכַּצ¸א‬ one-leading as-(the-)flock Joseph ! ‫ הֹופִיעָה‬M¢‫יֹׁש¨ב הַּכְר¯י‬ one-dwellling the-cherubim shine-forth-you !

!‫ יֹׁש¨ב‬yoshêbh ! ¢‫ הַּכְר¯י‬hakkerubhiym M ! ‫ הֹופִיעָה‬hophiy‘âh 2 Give ear, O Ro’eh Yisroel, Thou that leadest Yosef like a tzon; Thou that art enthroned between the Keruvim, shine forth. 2a Herder Israels, hoor! 2b gij die Jozef leidt als uw schapen, 2c die troont op de cherubs, verschijn ons. 2 Pâtre d’Israël, écoute ! Toi qui conduit Iosseph comme un ovin, assis sur les keroubîm, resplendis ! 2 Hirt Jifsraels, lausche! der wie Schafe Jofsef lenkt, der auf den Cheruben Sitz hat, erscheine! 2 herder van Israël, luister! die als schapen Jozef drijft, die op de keroebs zetelt, verschijn! 2a shepherd of Israel, o give ear. 2b leader of Joseph as a flock, 2c throned upon the Cherubim, o shine forth. 2 Pastor d’Israel, escolteu-nos, vós que guieu com un ramat els fills de Josep. Vós que teniu querubins per carrossa, resplendiu 2- Pasteur d’Israël, écoute,

45

toi qui mènes Joseph comme un troupeau; toi qui sièges sur les Chérubins, resplendis 2 Du Hirte Israels, höre, der du Joseph hütest wie der Schafe; erscheine, der du sitzest über Cherubim! 2 Give ear, O Shepherd of Israel, Thou that leadest Joseph like a flock; Thou that art enthroned upon the cherubim, shine forth.

46

4.2

v3 3a in’t zicht van Efrajim en Manasse 3b laat oprijzen / opkomen je kracht en ga om ons te bevrijden

!‫!( ּומְנ®™¬ה‬Nִ‫מ‬³‫ )ּובִנžי‬M ! ¢‫ּגžבּור¯י‬Ê‫לִפְנ¦י אֶת‬ !œֶ‫ּגžר´ת‬Ê‫עֹורŸר´ה אֶת‬ !‫ה לִיׁש»עָתָה ּלָנּו‬Èְ‫ּול‬ !‫ עָלָי‬M‫ קָמִי‬M‫ר¯ּבִי‬

3a 3b 3c

liphnêy ’ephrayim ubhinyâmin umenasheh ‘orerâh ’eth-gebhurâthekha ulekhâh liyshu‘âthâh lânu rabbiym qâmiym ‘âlây

3a

!‫!( ּומְנ®™¬ה‬Nִ‫מ‬³‫! )ּובִנžי‬M¢‫ּגžבּור¯י‬Ê‫לִפְנ¦י אֶת‬ to-faces-of Ephraim and-Benjamin al BRIGGS : een wegtelaten want storende glosse !‫ ּומְנ®™¬ה‬umenasheh and-Manasseh 3b !œֶ‫ּגžר´ת‬Ê‫עֹורŸר´ה אֶת‬ !‫‘ עֹורŸר´ה‬orerâh rouse-you ! !œֶ‫ּגžר´ת‬Ê‫’ אֶת‬eth-gebhurâthekha mastery-of-you 3c !‫ה לִיׁש»עָתָה ּלָנּו‬Èְ‫ּול‬ !‫ה‬Èְ‫ ּול‬ulekhâh and-go-you ! !‫ לִיׁש»עָתָה‬liyshu‘âthâh to-salvation !‫ ּלָנּו‬lânu of-us 3 Before Ephrayim and Binyamin and Menasheh, Stir up Thy gevurah (might), and come and save us. ‫לִפְנ¦ !י‬ !M¢‫אֶתפְר¯י‬ !Nִ‫מ‬³‫ּובִנžי‬

liphnêy ’ephrayim ubhinyâmin

3a Voor Efraim, Benjamin, Manasse, 3b laat thans ontwaken uw kracht: 3c kom tot onze verlossing! 3 En face d’Èphraîm, de Biniamîn, de Menashè, éveille ton héroïsme et va, pour notre salut ! 3 vor Efrajim, Binamin, Mnasche rege deine Heldengewalt und komm uns zur Befreiung! 3 laat voor het gelaat van Efrajim, Benjamin en Manasse je kracht oprijzen en ga ons bevrijden! 3a before Ephraim and Manasseh, 3b o stir up thy might, 3c and o come for salvation to us. 3 davant d’Efraïm, de Benjamí i de Manasés; desvetlleu el vostre poder, veniu a salvar-nos. 3- devant Ephraïm, Benjamin et Manassé, réveille ta vaillance et viens à notre secours. 47

3 Erwecke deine Gewalt, der du vor Ephraim, Benjamin und Manasse bist, und komm uns zu Hilfe! 3 Before Ephraim and Benjamin and Manasseh, stir up Thy might, and come to save us.

48

4.3

v4 4a heer der heerscharen, herleef ons/ keer ’t om voor ons, 4b en doe lichten je gelaat 4c opdat we bevrijd worden

!‫יבֵנּו‬¤‫ הֲׁש‬M‫אֱל·הִי‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬

4a 4b

’elohiym hashiybhênu vehâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh

4a ! M‫אֱל·הִי‬

’elohiym

!‫יבֵנּו‬¤‫הֲׁש‬

hashiybhênu

!‫וžהָאֵר‬ !œ‫י‬ª‫ּפָנ‬ !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫וžנ‬

vehâ’êr pâneykha venivvâshê‘âh

4b

!‫יבֵנּו‬¤‫ הֲׁש‬M‫אֱל·הִי‬ Elohim al KRAUS ; uniformiseert naar ‘Jahwe Zebaoth’ restore-you-us ! !‫ׁש¨עָה‬³‫ּו‬¢‫יœ וžנ‬ª‫וžהָאֵר ּפָנ‬ and-light-up-you ! faces-of-you and-we-shall-be-saved niphal imperfect

4 Turn us again, O Elohim, and cause Thy face to shine that we may be saved. 4a Breng Gij, o God, ons de keer: 4b in het licht van uw aanschijn bevrijding! 4 Elohîms, fais-nous retourner; illumine tes faces, nous serons sauvés ! 4 Gott, lass es uns wiederkehren! lichte dein Antlitz und wir sind befreit!

4 God, keer ’t om voor ons, en doe lichten je gelaat opdat we bevrijd worden.

4a Yahweh (Sabaoth) restore us 4b and cause thy face to shine that we may be saved. 4 Déu dels exèrcits, renoveu-nos, feu-nos veure la claror de la vostra mirada, i serem salvats. 4- Dieu, fais-nous revenir, fais luire ta face et nous serons sauvés. 4 Gott, tröste uns und laß leuchten dein Antlitz, so genesen wir. 4 O G-d, restore us; and cause Thy face to shine, and we shall be saved.

49

4.4

v5 5a heer der heerscharen hoe lang nog 5b rookt je toorn / ziedt gij bij het gebed van uw volk

!‫ צְבָאֹת‬M‫יžהַׂשה אֱל·הִי‬ !œֶ‫נžּתָ ּבִתְפִּלַת עַּמ‬°‫מָחַי עָׁש‬Ê‫עַל‬

5a 5b

5a ! ‫יžהַׂש‬ ‫ה‬ !‫אֱל·הִימת‬ !‫צְבָאֹת‬

Adona ’elohiym tsebhâ’oth

!‫מָחַי‬Ê‫עַל‬ !ָ‫נžּת‬°‫עָׁש‬

‘adh-mâthay ‘âshantâ

!‫ּבִתְפִּלַת‬ !œֶ‫עַּמ‬

bithphillath ‘ammekha

5b

Adonay ’elohiym tsebhâ’oth ‘adh-mâthay ‘âshantâ bithphillath ‘ammekha !‫ צְבָאֹת‬M‫יžהַׂשה אֱל·הִי‬ Yahwehy Elohim hosts !œֶ‫נžּתָ ּבִתְפִּלַת עַּמ‬°‫מָחַי עָׁש‬Ê‫עַל‬ until-when ? you-smolder / zieden qal perfect in-prayer-of people-of-you

5 Hashem Elohim Tzva’os, ad mosai (how long) wilt Thou be angry against the tefillat amecha (prayer of Thy people)? 5a Heer, God der hemelse scharen, hoelang nog 5b de wolk van uw gramschap over het gebed van uw volk? 5 IHVH-Adonaï, Elohîms, Sebaot, jusqu’à quand fumeras-tu contre la prière de ton peuple ? 5 DU, Gott, Umscharter! bis wann zornrauchest du beim Gebet deines Volks: 5 AANWEZIGE, God der legioenen, tot wanneer rookt je toorn bij het gebed van je gemeenschap? 5a Yahweh Sabaoth, how long 5b dost thou smoke during the prayer of thy people; 5 Jahvè, Déu dels exèrcits, ¿fins quan estareu irritat mentre us suplica el vostre poble? 5- Jusques à quand, Yahvé Dieu Sabaot, prendras-tu feu contre la prière de ton peuple? 5 Herr, Gott Zebaoth, wie lange willst du zürnen über dem Gebet deines Volks? 5 O HaShem G-d of hosts, how long wilt Thou be angry against the prayer of Thy people?

50

4.5

v6 6a spijst gij hen met tranenbrood 6b laaft gij hen met tranen driemaal

!‫מְעָה‬£‫ ּד‬Mֶ‫ לֶח‬Mָ‫הֶאֱכַלְּת‬ !‫לִיׁש‬µ‫קֵמֹו ּבִדŸמָעֹות ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬

6a 6b

he’ekhaltâm lechem dim‘âh vattashqêmo bidhmâ‘oth shâliysh

6a !Mָ‫הֶאֱכַלְּת‬ !Mֶ‫לֶח‬ !‫מְעָה‬£‫ּד‬

he’ekhaltâm lechem dim‘âh

6b !‫קֵמֹו‬ ‫ו®ּתַׁש‬

vattashqêmo

!‫ּבִדŸמָעֹות‬ !‫לִיׁש‬µ‫ׁש‬

bidhmâ‘oth shâliysh

! ָ‫מְע‬£‫ ּד‬Mֶ‫ לֶח‬Mָ‫הֶאֱכַלְּת‬ ‫ה‬ you-fed-them hifil perfect bread-of tear !‫לִיׁש‬µ‫קֵמֹו ּבִדŸמָעֹות ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ and-you-are-making-drink-them hifil imperfect in-tears bowlful al BRIGGS !‫“ במדת לענה‬of-a-measure-of-wormwood” lament 3:14 he hath filled me with bitterness he hath made me drunken with wormwood jer 9:15 therefore thus says the LORD of hosts, the God of Israel, "behold, I will feed them, this people, with wormwood and give them poisoned water to drink. Psalm 42:3 My tears have been my food day and night, while they say to me all the day long, “Where is your God?” Psalm 69:21 They gave me poison for food, and for my thirst they gave me sour wine to drink.

6 Thou feedest them with the lechem dimah (bread of tears); and givest them dima’ot (tears) to drink in great measure. 6a Brood der tranen hebt Gij het doen eten, 6b hebt het tranen overvloedig doen drinken; 6 Tu les as nourris au pain de larmes, abreuvés aux larmes d’une jauge. 6 hast gespeist sie mit Tränenbrot, mit Tränen sie geletzt dreilingweis, 6 je liet ze brood der tranen eten, drenkte ze in tranen bij bakken. 6 Ha de pastar amb llàgrimes el pa, ha de beure a glops els seus plors. 6a dost thou feed them with the bread of tears; 6b and give them to drink (a measure of wormwood); 6- Tu l’as nourri d’un pain de larmes, abreuvé de larmes à triple mesure;

51

6 Du speisest sie mit Tränenbrot und tränkest sie mit großem Maß voll Tränen. 6 Thou hast fed them with the bread of tears, and given them tears to drink in large measure.

52

4.6

v7 7a stelt gij ons tot burentwist 7b onze vijanden tot spot

!‫כֵנ¦ינּו‬ ‫ לִׁש‬N‫מֵנּו מָדֹו‬¤‫ּתְׂש‬ !‫לָמֹו‬ʹ‫לְעֲג‬¢‫וžאֹיžבֵינּו י‬

7a 7b

tesiymênu mâdhon lishkhênêynu ve’oyebhêynu yil‘aghu-lâmo

7a !‫מֵנּו‬¤‫ּתְׂש‬

tesiymênu

N! ‫מָדֹו‬ !‫כֵנ¦ינּו‬ ‫לִׁש‬

mâdhon lishkhênêynu

!‫וžאֹיžבֵינּו‬ !¹‫לְעֲג‬¢‫י‬

ve’oyebhêynu yil‘aghu

7b

!‫לָמֹו‬

-lâmo

!‫כֵנ¦ינּו‬ ‫ לִׁש‬N‫מֵנּו מָדֹו‬¤‫ּתְׂש‬ you-are-placing-us qal imperfect quarrel to-neighbors-of-us !‫לָמֹו‬ʹ‫לְעֲג‬¢‫וžאֹיžבֵינּו י‬ and-ones-being-enemies-of-us they-are-deriding qal imperfect upon

7 Thou makest us a madon (strife, contention) unto shcheneinu (our neighbors), and oyveinu (our enemies) mock us. 7a nabuurvolken laat Gij om ons twisten, 7b onze vijanden lachen om ons. 7 Tu nous mets en querelle pour nos voisins ; nos ennemis se moquent de nous. 7 machst unsern Anwohnern uns zum Zwist, unsre Feinde spotten drauf los! 7 je maakte ons tot twistpunt bij onze omwonenden en onze vijanden spotten daarover. 7 Ens heu deixat a les disputes dels veïns, els enemics es riuen de nosaltres. 7a make us a strife to our neighbours, 7b that our enemies should mock at us? 7- tu fais de nous une question pour nos voisins et nos ennemis se moquent de nous. 7 Du setzest uns unsern Nachbarn zum Zank, und unsere Feinde spotten unser. 7 Thou makest us a strife unto our neighbours; and our enemies mock as they please.

53

4.7

v9 9a een wijnstok uit/aan egypte, het land van verdrukking, haalt gij 9b volkeren verdrijft ge en haar plant ge

!‫ ּתַּסִיע‬M¢‫ מִּמִצְר¯י‬Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ !ָ‫ ו®ּתִּטָעֶה‬M¢‫ר§ׁש ּגֹוי‬³‫ּתְּנ‬

9a 9b

gephen mimmitsrayim tassiya‘ teghârêsh goyimvattithâ‘ehâ

9a ! Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ !M¢‫מִּמִצְר¯י‬ !‫ּתַּסִיע‬

gephen mimmitsrayim tassiya‘

9b !‫ר§ׁש‬³‫ּתְּנ‬ !M¢‫ּגֹוי‬ !ָ‫ו®ּתִּטָעֶה‬

teghârêsh goyim vattithâ‘ehâ

!‫ ּתַּסִיע‬M¢‫ מִּמִצְר¯י‬Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ vine from-Egypt you-are-causing-to-journey hifil imperfect !ָ‫ ו®ּתִּטָעֶה‬M¢‫ר§ׁש ּגֹוי‬³‫ּתְּנ‬ you-are-driving-out piel imperfect nations and-you-are-planting-her qal imperfect

9 Thou hast brought a gefen (vine) out of Mitzrayim; Thou hast drove out Goyim, and planted it. 9a Een wijnstok groef Gij los uit Egypte, 9b verdreef volken dat hij hier geplant werd: 9 Une vigne de Misraîm, tu l’as fait partir ; tu as expulsé des nations et l’as plantée. 9 eine Rebe liessest du ziehn aus Ägypten, vertriebst Stämme, sie aber pflanztest du ein. 9 een wijnstok liet je uit Egypte wegtrekken, je verdreef volken en plantte hem, 9a a vine out of Egypt thou removest; 9b thou dravest out the nations, and didst plant her; 9 Un cep vau portar d’Egipte, per plantar-lo, expulsàreu els nadius. 9- Il était une vigne : tu l’arraches d’Egypte, tu chasses des nations pour la planter; 9 Du hast einen Weinstock aus Ägypten geholet und hast vertrieben die Heiden und denselben gepflanzet. 9 Thou didst pluck up a vine out of Egypt; Thou didst drive out the nations, and didst plant it.

54

4.8

v10 10a geruimd hebt gij voor haar 10b zodat haar wortels wortelen kunnen 10c en zij kan vullen het land

!ָ‫יה‬ª‫תָ לְפָנ‬¢‫ּפִּנ‬ !Z´‫ר‬µ‫ר§ׁש ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ !Z«‫אָר‬Ê‫ו®ּתְמַּלֵא‬

10a 10b 10c

pinniythâ lephâneyhâ vattashrêsh shârâsheyhâ vattemallê’-’ârets

10a

!ָ‫יה‬ª‫תָ לְפָנ‬¢‫ּפִּנ‬ you-surfaced piel perfect !ָ‫יה‬ª‫לְפָנ‬ lephâneyhâ to-faces-of-her 10b !Z´‫ר‬µ‫ר§ׁש ׁש‬ ‫ו®ּתַׁש‬ !‫ר§ׁש‬ ‫ ו®ּתַׁש‬vattashrêsh and-she-is-taking-root hifil imperfect !Z´‫ר‬µ‫ ׁש‬shârâsheyhâ roots-of-her 10c !Z«‫אָר‬Ê‫ו®ּתְמַּלֵא‬ !‫ ו®ּתְמַּלֵא‬vattemallê’and-she-is-filling piel imperfect !Z«‫’ אָר‬ârets land 10 Thou preparedst room before it, and didst cause it to take deep root, and it filled the eretz. !ָ‫ת‬¢‫ּפִּנ‬

pinniythâ

10a de grond hebt Gij voor hem bereid, 10b toen heeft hij wortels gemaakt, hij heeft het land overdekt. 10 Tu as bêché en face d’elle. Elle a enraciné ses racines, elle a rempli la terre. 10 geräumt hast du vor ihr her, ihre Wurzeln wurzelte sie ein und füllte das Land. 10 je ruimde op zodat hij ruimte had, met zijn wortels wortelde hij en hij vulde het land. 10a thou didst clear (the way) before her; 10b so that she took root and filled the land. 10 Li havíeu deixat net el terreny, va arrelar-hi, va omplir tot el país. 10- devant elle tu fais place nette, elle prend racine et remplit le pays. 10 Du hast vor ihm die Bahn gemacht und hast ihn lassen einwurzeln, daß er das Land erfüllet hat.

55

10 Thou didst clear a place before it, and it took deep root, and filled the land.

56

4.9

v11 11a bedekt heeft de bergen haar schaduw 11b en haar ranken de machtige ceders (gods)

!‫ עסִּלָה‬M‫י‬£‫ּכָּסּו הָר‬ !‫אֵל‬Ê‫פֶיה אַרŸז¦י‬ª‫ו®עֲנ‬

11a 11b

kâssu hâriym tsillâh va‘anâpheyhâ ’arzêy-’êl

11a !‫ּכָּסּו‬ !M‫י‬£‫הָר‬ !‫צִּלָה‬

kâssu hâriym tsillâh

11b !‫פֶיה‬ª‫ו®עֲנ‬ !‫אַרŸז¦י‬ !‫אֵל‬

va‘anâpheyhâ ’arzêy’êl

!‫ עסִּלָה‬M‫י‬£‫ּכָּסּו הָר‬ they-were-covered pual perfect mountains shadow-of-her !‫אֵל‬Ê‫פֶיה אַרŸז¦י‬ª‫ו®עֲנ‬ and-boughs-of-her cedars-of EL

11 The harim were covered with the tzel (shadow) of it, and the branches thereof were like the mighty cedars. 11a Zijn schaduw bedekte de bergen, 11b zijn ranken de cederen Gods, 11 Les montagnes se sont couvertes de son ombre, ses rameaux étaient des cèdres d’Él. 11 Berge wurden von ihrem Schatten verhüllt, ihre Äste Gotteszedern. 11 bedekt werden de bergen met zijn schaduw en met zijn takken de godsceders. 11a the mountains were covered with her shadow, 11b and with her boughs the cedars of God. 11 Els seus pàmpols cobriren d’ombra les muntanyes, amb la ufana dels sarments cobrí els cedres més alts; 11- Les montagnes étaient couvertes de son ombre, et de ses pampres les cèdres de Dieu; 11 Berge sind mit seinem Schatten bedeckt und mit seinen Reben die Zedern Gottes. 11 The mountains were covered with the shadow of it, and the mighty cedars with the boughs thereof.

57

4.10 v12 12a haar rijpe ranken stuurt zij / reiken tot aan de zee 12b tot aan de stroom haar uitlopers !M³‫י‬Ê‫ּלַח קְצִיר«הָ עַד‬°‫ּתְׁש‬ !ָ‫הָר יֹונžקֹותֶיה‬ÉÊ‫וžאֶל‬

12a 12b

teshallach qetsiyrehâ ‘adh-yâm ve’el-nâhâr yoneqotheyhâ

12a !‫ּלַח‬°‫ּתְׁש‬

teshallach

!ָ‫קְצִיר«ה‬ !M³‫י‬Ê‫עַד‬

qetsiyrehâ ‘adh-yâm

12b !‫וžאֶל‬ !‫הָר‬É !ָ‫יֹונžקֹותֶיה‬

ve’elnâhâr yoneqotheyhâ

!M³‫י‬Ê‫ּלַח קְצִיר«הָ עַד‬°‫ּתְׁש‬ she-is-sending piel imperfect harvest-branches-of-her unto sea !ָ‫הָר יֹונžקֹותֶיה‬ÉÊ‫וžאֶל‬ and to stream layer-plants-of-her

12 It sent out its branches unto the yam (sea, i.e., Mediterranean Sea) and its shoots unto the Nahar (river, i.e., the Euphrates). 12a tot de zee reikte hij met zijn takken, 12b met zijn uitlopers tot de Rivier. 12 Elle envoyait ses moissons jusqu’à la Mer, et vers le Fleuve ses surgeons. 12 ihre Ranken schickte sie bis zum Meer aus, an dem Strom ihre Schösslinge. 12 hij stak zijn twijgen uit tot aan de zee en naar de stroom zijn scheuten. 12a she sends forth her branches unto he sea, 12b and unto the river her shoots. 12 els seus brots van créixer fins al mar, els seus plançons fins al gran Riu . 12- elle étendait ses sarments jusqu’à la mer et du côté du Fleuve ses rejetons. 12 Du hast sein Gewächs ausgebreitet bis ans Meer und seine Zweige bis ans Wasser. 12 She sent out her branches unto the sea, and her shoots unto the River.

58

4.11 v13 13a waartoe hebt gij gebrest haar muren ? 13b zodat haar plukken/plunderen kunnen alle passanten van de weg? !ָ‫ֲּתָ גžד§ֵר«יה‬.¯‫לָּמָה ּפָר‬ !›«‫עֹבְר§י ד´ר‬Ê‫וžאָרּוהָ ּכָל‬

13a 13b

13a !‫לָּמָה‬ !ָ‫ֲּת‬.¯‫ּפָר‬

lâmmâh pâratstâ

!ָ‫גžד§ֵר«יה‬

ghedhêreyhâ

!ָ‫וžאָרּוה‬

ve’âruhâ

!‫ּכָל‬ !‫עֹבְר§י‬ !›«‫ד´ר‬

kol‘obherêy dhârekh

13b

lâmmâh pâratstâ ghedhêreyhâ ve’âruhâ kol-‘obherêy dhârekh !ָ‫ֲּתָ גžד§ֵר«יה‬.¯‫לָּמָה ּפָר‬ to-what ? you-breached qal perfect (stone-)dikes-of-her !›«‫עֹבְר§י ד´ר‬Ê‫וžאָרּוהָ ּכָל‬ and-they-nip-off-her qal perfect all-of ones-passing-of way

13 Lammah (why) hast Thou then broken down her walls, so that all they which pass by the derech do pluck her? 13a Waarom hebt Gij geslecht zijn ommuring, 13b dat elk die voorbij komt hem plundert, 13 Pourquoi as-tu fait brèche en ses clôtures . Ils l’égrappent, tous les passants de la route. 13 warum rissest du ein ihre Wände, dass alle Wegeswandrer sie rupfen? 13 waarom breste je zijn muren, zodat hem plukken kunnen alle passanten van de weg? 13a why then hast thou broken down her walls, 13b so that all the passengers–by may trample her? 13 ¿Com és que heu derrocat la seva tanca, perquè l’esfulli qualsevol vianant? 13- Pourquoi as-tu rompu ses clôtures, et tout passant du chemin la grappille, 13 Warum hast du denn seinen Zaun zerbrochen, daß ihn zerreißet alles, das vorübergehet? 13 Why hast Thou broken down her fences, so that all they that pass by the way do pluck her?

59

4.12 v14 14a haar doorwroeten doet het zwijn uit het bos 14b en gedierte van het veld afgraast haar !‫עַר‬³‫יר מִּי‬¢‫ה חֲז‬³‫יžכַרŸסְמֶּנ‬ !‫ה‬³‫רŸעֶּנ‬¢‫יז צָד§י י‬¢‫וžז‬

14a 14b

yekharsemennâh chaziyr miyyâ‘ar veziyz sâdhay yir‘ennâh

14a !‫ה‬³‫יžכַרŸסְמֶּנ‬

yekharsemennâh

!‫יר‬¢‫חֲז‬ !‫עַר‬³‫מִּי‬

chaziyr miyyâ‘ar

!‫יז‬¢‫וžז‬ ‫צָד§ !י‬ !‫ה‬³‫רŸעֶּנ‬¢‫י‬

veziyz sâdhay yir‘ennâh

14b

!‫עַר‬³‫יר מִּי‬¢‫ה חֲז‬³‫יžכַרŸסְמֶּנ‬ and-he-is-gorging-her piel imperfect swine from-wildhood !‫ה‬³‫רŸעֶּנ‬¢‫יז צָד§י י‬¢‫וžז‬ and-mammel-of field he-is-grazing-her qal imperfect

14 The chazir (wild boar) out of the forest doth lay it waste, and the beasts of the sadeh doth devour it. 14a het wilde zwijn aan hem vreet, 14b het gedierte des velds aan hem knaagt? 14 Il la ronge, le sanglier de la forêt, le grouillement du champ la pâture. 14 der Eber aus dem Wald nagt an ihr, des Felds Gewimmel weidet sie ab. 14 het everzwijn uit het bos schrokt hem en de zwerm van het veld weidt hem af. 14a the boar of (the Nile) tears her down; 14b and the beasts of the field graze upon her. 14 Hi entren els senglars a devastar-la i els animals salvatges hi pasturen. 14- le sanglier des forêts la ravage et la bête des champs la dévore? 14 Es haben ihn zerwühlet die wilden Säue, und die wilden Tiere haben ihn verderbet. 14 The boar out of the wood doth ravage it, that which moveth in the field feedeth on it.

60

4.13 v15 15a heer der heerscharen, keer je 15b kijk neer vanuit de hemelen, en zie 15c en verzorg deze wijnstok !‫א‬ÉÊ‫ צְבָאֹות ׁשּוב‬M‫אֱל·הִי‬ !‫ ּורŸאֵה‬M¢‫מַי‬µ™ִ‫הַּבֵט מ‬ !‫ ז¸את‬Nֶ‫פ‬ª‫ּופְקֹד ּג‬

15a 15b 15c

’elohiym tsebhâ’oth shubh-nâ’ habbêth mishâmayim ure’êh upheqodh gephen zo’th

15a ! ‫אֱל·הִי‬ M ! ‫צְבָאֹות‬ !‫ׁשּוב‬ !‫א‬É

’elohiym tsebhâ’oth shubh nâ’

15b !‫הַּבֵט‬ !M¢‫מַי‬µ™ִ‫מ‬ !‫ּורŸאֵה‬

habbêth mishâmayim ure’êh

15c !‫ּופְקֹד‬ !Nֶ‫פ‬ª‫ּג‬ !‫ז¸את‬

upheqodh gephen zo’th

!‫א‬ÉÊ‫ צְבָאֹות ׁשּוב‬M‫אֱל·הִי‬ Elohim hosts return-you ! please ! !‫ ּורŸאֵה‬M¢‫מַי‬µ™ִ‫הַּבֵט מ‬ look-you ! from-heavens and-see-you ! !‫ ז¸את‬Nֶ‫פ‬ª‫ּופְקֹד ּג‬ suggestie KRAUS : verstoorde, misschien te schrappen tekst and-note-you ! vine this

15 Shuv nah (return now), we beseech Thee, O Elohim Tzva’os; look down from Shomayim, and behold, and visit gefen zot (this vine); 15a God der hemelse scharen, o keer toch, 15b zie neer uit de hemel, aanschouw het: 15c hergeef hem uw zorg, deze wijnstok, 15 Elohîms Sebaot, retourne donc; regarde des ciels et vois, sanctionne cette vigne, 15 Gott, Umscharter, kehre doch um, blicke vom Himmel, sieh an, ordne dieser Rebe zu, 15 God van de legioenen, keer toch om! kijk uit de hemel en zie ’t: neem maatregelen voor deze wijnstok, 15a Yahweh Sabaoth restore us 15b look down from from heaven, and see, 15c and visit the vine (thou didst get), 15 Déu dels exèrcits, gireu des del cel els vostres ulls, veniu i visiteu aquesta vinya,

61

15- Dieu Sabaot, reviens enfin, observe des cieux et vois, visite cette vigne 15 Gott Zebaoth, wende dich doch, schaue vom Himmel und siehe an und suche heim diesen Weinstock 15 O G-d of hosts, return, we beseech Thee; look from heaven, and behold, and be mindful of this vine,

62

4.14 v16 16a de loot die geplant heeft uw rechter 16b de zoon / spruit die gij sterk voor u gemaakt hebt !œª‫טְעָה יžמִינ‬ÉÊ‫ה אֲׁש¬ר‬³‫וžכַּנ‬ !Kָ‫ אִּמַצְּתָה ּל‬Nֵ‫ּב‬Ê‫וžעַל‬

16a 16b

16a !‫ה‬³‫וžכַּנ‬

vekhannâh

!‫אֲׁש¬ר‬ !‫טְעָה‬É

’ashernâth‘âh

!œª‫יžמִינ‬

yemiynekha

!‫וžעַל‬ !Nֵ‫ּב‬ !‫אִּמַצְּתָה‬

ve‘al bên ’immatstâh

16b

!Kָ‫ּל‬

lâkh

vekhannâh ’asher-nâth‘âh yemiynekha ve‘al-bên ’immatstâh lâkh !œª‫טְעָה יžמִינ‬ÉÊ‫ה אֲׁש¬ר‬³‫וžכַּנ‬ and-sprig al KRAUS !‫ה‬³‫‘ וžג®ּנ‬und den Garten’ which she-planted qal perfect right-hand-of-you !Kָ‫ אִּמַצְּתָה ּל‬Nֵ‫ּב‬Ê‫וžעַל‬ suggestie KRAUS : een inlas die overeenkomt met v18b en eventueel te schrappen and-over son you-made-resolute piel perfect for-you

16 And the stock which Thy Yamin (Right Hand) hath planted, and the Ben that Thou madest strong for Thyself. 16a de loot die uw rechterhand plantte, 16b de zoon die Gij sterkte verleend hebt; 16 la souche que ta droite a plantée, le fils que tu as affermi ! 16 dem Senkling, den deine Rechte gepflanzt hat, überm Sohn, den du dir hast erstarken lassen! 16 de loot, geplant door jouw rechterhand —hij is boven de zoon die voor jou stevig werd— . 16a the one thy right hand did plant, 16b the son thou didst make strong for thyself. 16 que la vostra mà havia plantat i havia fet robusta i forta. 16- protège-la, celle que ta droite a plantée. 16 und halt ihn im Bau, den deine Rechte gepflanzet hat, und den du dir festiglich erwählet hast. 16 And of the stock which Thy right hand hath planted, and the branch that Thou madest strong for Thyself.

63

4.15 v17

17a !‫פָה‬º‫ר‬ ‫ׂש‬ !‫בָאֵׁש‬ !‫ּכְסּוחָה‬

seruphâh bhâ’êsh kesuchâh

!‫מִּג®עֲר¯ת‬ !œ‫י‬ª‫ּפָנ‬ !‫י¸אבֵדּו‬

migga‘arath pâneykha yo’bhêdhu

17b

! ָ‫פָה בָאֵׁש ּכְסּוח‬º‫ר‬ ‫ׂש‬ ‫ה‬ one-being-burned in-(the-)fire one-being-oblitered al KRAUS !‫ׂשד´פָה באׁש ּכְסָהּוה‬ ‘die ihn verbrannt, zerstört’ !‫יœ י¸אבֵדּו‬ª‫מִּג®עֲר¯ת ּפָנ‬ from-rebuke-of faces-of-you they-are-perishing

64

4.16 v18

18a !‫ּתְהִי‬ !œŸ‫ד‬³‫י‬ !‫עַל‬ !‫אִיׁש‬ !œª‫יžמִינ‬

tehiyyâdhkha ‘al’iysh yemiynekha

!‫עַל‬ !Nֶ‫ּב‬ !M´‫אָד‬ !ָ‫אִּמַצְּת‬

‘alben’âdhâm ’immatstâ

18b

!›ָ‫ּל‬

lâkh

!œª‫אִיׁש יžמִינ‬Ê‫דŸœ עַל‬³‫י‬Ê‫ּתְהִי‬ she-shall-become hand-of-you on man-of right-hand-of-you !›ָ‫ אִּמַצְּתָ ּל‬M´‫אָד‬ÊNֶ‫ּב‬Ê‫עַל‬ on son-of human you-made-resolute piel perfect for-you

65

4.17 v19 19a nooit meer wijken wij van u weg 19b herleef ons en uw naam zullen wij zeggen !œֶ‫סֹוג מִּמ‬ÉÊ‫וžל¸א‬ !‫קְר´א‬¢‫מְœ נ‬¤‫ּתְחַּי¦נּו ּובְׁש‬

19a 19b

velo’-nâsogh mimmekhâ techayyênu.ubheshimkha niqrâ’

19a

!œֶ‫סֹוג מִּמ‬ÉÊ‫וžל¸א‬ and-not we-shall-turn-away qal imperfect !œֶ‫ מִּמ‬mimmekhâ from-you 19b !‫קְר´א‬¢‫מְœ נ‬¤‫ּתְחַּי¦נּו ּובְׁש‬ !‫ ּתְחַּי¦נּו‬techayyênu you-shall-revive-us piel imperfect !œְ‫מ‬¤‫ ּובְׁש‬ubheshimkha and-in-name-of-you !‫קְר´א‬¢‫ נ‬niqrâ’ we-shall-call qal imperfect 19 So will we never turn back from Thee; revive us, and we will call upon Thy Shem. !‫וžל¸א‬ !‫סֹוג‬É

velo’nâsogh

19a en nooit dwalen wij meer van U af. 19b Doe ons leven - aanroepen uw naam. 19 Nous ne reculerons pas loin de toi ; fais-nous vivre; ton nom, nous le crierons ! 19 und nie wollen wir abschwenken von dir! belebe uns, und ausrufen wollen wir deinen Namen! 19 en wij zullen niet wijken van jou. doe ons herleven en je naam zullen wij aanroepen. 19a and we will not draw back from thee. 19b quicken us, and on thy name will we call. 19 No ens apartarem mai més de vós, guardeu-nos vós la vida, perquè invoquem el vostre nom. 19- Jamais plus nous n’irons loin de toi; rends-nous la vie, qu’on invoque ton nom. 19 so wollen wir nicht von dir weichen. Laß uns leben, so wollen wir deinen Namen anrufen. 19 So shall we not turn back from Thee; quicken Thou us, and we will call upon Thy name.

66

5

eigen hertaling

5.1

versie 1: de oerparel, lichtjes opgeblonken 2a herder Israels, luister 2b gij die Jozef leidt als uw kudde 2c die troont op de cherubs, schitter 3a in’t zicht van Efrajim en Manasse 3b laat oprijzen / opkomen je kracht en ga om ons te bevrijden 4a heer der heerscharen, herleef ons/ keer ’t om voor ons, 4b en doe lichten je gelaat 4c opdat we bevrijd worden 5a heer der heerscharen hoe lang nog 5b rookt je toorn / ziedt gij bij het gebed van uw volk 6a spijst gij hen met tranenbrood 6b laaft gij hen met tranen driemaal 7a stelt gij ons tot burentwist 7b onze vijanden tot spot 8a heer der heerscharen, herleef ons/ keer ’t om voor ons, 8b en doe lichten je gelaat 8c opdat we bevrijd worden 9a een wijnstok uit/aan egypte, het land van verdrukking, haalt gij 9b volkeren verdrijft ge en haar plant ge 10a geruimd hebt gij voor haar 10b zodat haar wortels wortelen kunnen 10c en zij kan vullen het land 11a de bergen bedekt heeft haar schaduw 11b en haar ranken de machtige ceders (gods) xxa heer der heerscharen, herleef ons/ keer ’t om voor ons, xxb en doe lichten je gelaat xxc opdat we bevrijd worden 12a haar rijpe ranken stuurt zij / reiken tot aan de zee 12b tot aan de stroom haar uitlopers 13a waartoe hebt gij gebrest haar muren ? 13b zodat haar plukken/plunderen kunnen alle passanten van de weg? 14a haar doorwroeten doet het zwijn uit het bos 14b en gedierte van het veld afgraast haar 15a heer der heerscharen, keer je xxb en doe lichten je gelaat xxc opdat we bevrijd worden 15b kijk neer vanuit de hemelen, en zie 15c en verzorg deze wijnstok / wijngaard 16a de loot die geplant heeft uw rechter 16b de zoon / spruit die gij sterk voor u gemaakt hebt 19a nooit meer wijken wij van u weg 19b herleef ons en uw naam zullen wij zeggen 20a heer der heerscharen, herleef ons/ keer ’t om voor ons, 20b en doe lichten je gelaat 20c opdat we bevrijd worden

(hertaling: walter, 17 sep 2010)

67

5.2

versie 1b: iets gladder 2b luister, gij die Jozef leidt als uw kudde 2c die troont op de cherubs, schitter 3a in’t zicht van Efrajim en Manasse, toon je kracht 3b en kom ons bevrijden 4a heer der heerscharen, breng ons de keer 4b en licht op je gelaat 4c en (be)vrij(d) zullen wij zijn 5a hoe lang nog 5b ziedt gij tegen uw biddend volk 6a en spijst gij ons met tranenbrood 7a tot spot van onze vijanden 8a heer der heerscharen, breng ons de keer 8b en licht op je gelaat 8c en (be)vrij(d) zullen wij zijn 9a een wijnstok uit Egypte haalt gij 9b volkeren verdrijft gij en haar verplant gij 10a geruimd hebt gij voor haar 10b en wortelen kunnen haar wortels xxa heer der heerscharen, breng ons de keer xxb en licht op je gelaat xxc en (be)vrij(d) zullen wij zijn 10c vullen kan zij het land 11a en bergen overschaduwen 12a haar rijpe ranken reiken tot aan de zee 12b en haar uitlopers tot aan de stroom xxa heer der heerscharen, breng ons de keer xxb en licht op je gelaat xxc en (be)vrij(d) zullen wij zijn 13a waarom breste gij haar muren ? 13b haar plunderen kunnen alle passanten 14a haar doorwroeten het zwijn uit het bos 14b haar afgrazen het gedierte van het veld 15xa heer der heerscharen, breng ons de keer xxb en licht op je gelaat xxc en vrij zullen wij zijn 15b vanuit de hemelen zie zorgend toe 15c op deze wijngaard 16a die loot door u verplant 16b die spruit voor u verstevigd 20a heer der heerscharen, breng ons de keer 20b en licht op je gelaat 20c en (be)vrij(d) zullen wij zijn

(hertaling: walter, 19 sep 2010) 68