Ps. óók als u de krant thuis wilt ontvangen of heel veel kranten weg wilt geven ; ) óf zelf een Great Place to Live bijeenkomst wilt organiseren

Het gaat om het verrijken van de leefomstandigheden van de ander,geïnitieerd vanuit het hart,

Hmmm.... een krant met als thema Sociaal Ondernemen. Een HOT TOPIC met 1.180.000 Google hits en uiteenlopende discussies. We organiseerden een bijeenkomst om er het fijne van te weten. Te lezen in het artikel van Ritzo ten Kate. Maar wat een pure discussie ... is Sociaal Ondernemen nu van wereldleed je broodwinning maken? Of is het BUSINESS AS USUAL en tegelijkertijd sociale problemen oplossen? Ideaal Ondernemen is daarom veel beter. Ondernemen waarbij iedereen blij wordt, betrokken bij de maatschappij en gericht op innovatie, met plezier... en met het LEF om je nek uit te steken en iets bijzonders te realiseren, met LIEFDE voor de mensen om je heen én INTEGER. Precies de drie kernwaarden van Great Place to Live ; ) Daarom is deze krant een bloemlezing over Sociaal en Ideaal Ondernemen. Met een prachtige kaart waarin het gehele landschap is verbeeld. Gemaakt door Jean Klare die zich een meester toonde met de Atlas van de Belevingswereld.

De volgende krant heeft als thema Creatieve Allianties. Wat is de kracht van netwerken en hoe kom je tot innovatieve oplossingen? Waar ligt synergie en hoe zit dat eigenlijk, het uitwisselen van waarde? Great Place to Live is het platform van pioniers, de architecten van de toekomst, rond het centrale thema Sociale Innovatie. Wilt u meer weten of mensen uit het netwerk betrekken bij uw toekomstverkenningen? [email protected]

op een zinvolle manier die leuk en duurzaam is. Door Jorrit Timmermans

Ps. óók als u de krant thuis wilt ontvangen of heel veel kranten weg wilt geven ; ) óf zelf een Great Place to Live bijeenkomst wilt organiseren.

Zo vat Simone Kuiter, oprichtster van For Love and Grow (FLAG), sociaal ondernemerschap samen. Met haar stichting fungeert zij als een incubator voor initiatieven die op duurzame wijze zaken als gezondheid, welvaart, gelijkwaardigheid en schoonheid in de wereld verbeteren. Mensen die hun droom willen verwezenlijken kloppen bij haar aan voor advies en ondersteuning. Hierdoor heeft ze de afgelopen jaren een duidelijk beeld gekregen van wat sociaal ondernemen inhoudt. Het begint allemaal bij het besef van een gemis in je eigen leven. Ontving je zelf bijvoorbeeld te weinig aandacht voor je talent, dan zal je dat in anderen juist willen bevestigen. Bij sociaal ondernemerschap help je eigenlijk jezelf en tegelijk de ander. Om hierin krachtig en effectief te zijn, moet je wel de gedachte overstijgen dat je anderen kunt helpen. Wat telt is de overgave aan het moment en vanuit alertheid te doen wat dan nodig is. Hoewel dit wellicht ingewikkeld klinkt, is de praktische vertaling simpel. Luister naar je hart en werk daarmee.

The future is a Great Place to Live and the start is today! Met hartelijke groet! Noor Bongers [email protected] Het interview, waarop dit artikel is gebaseerd, is te beluisteren op www.theprojectnetwork.net Meer info over FLAG vind je op www.forloveandgrow.com

Menselijke maat telt weer mee

Sociaal Ondernemerschap

Dat is precies wat Simone doet. Ze heeft een grote liefde en interesse voor mensen. Als ze is geraakt door iemand, neemt ze die persoon mee in haar hart. Regelmatig volgt ze de impuls iemand even te bellen of te mailen. Telkens weer blijkt ze daarmee de ander en zichzelf een stap verder te helpen. Kiezen om vanuit je hart te werken zet een ingrijpend proces in gang.

Met sociaal bewogen projecten als VanHarte Resto’s en Humanitas Huizen brengen

Eerst is het nodig onverwerkte blokkades te doorleven en op te ruimen. Simone heeft dit zelf ook meegemaakt en dat maakt dat zij ‘haar’ ondernemers begrijpt en kan begeleiden. Deze weg vergt soms wel een lange adem. Maar het is noodzakelijk om eerst je persoonlijkheid te ontwikkelen opdat de projecten die je initieert duurzaam kunnen zijn. Er zijn genoeg mooie initiatieven die binnen twee jaar zijn opgebrand. En sociaal ondernemerschap maakt pas werkelijk een verschil als het duurzaam is.

Luister naar je hart en werk daarmee Hoe belangrijk het hart ook is, een onderneming dient ook profijt te genereren in de vorm van geld. Dat blijkt tot nu toe lastig voor FLAG, want de financiële middelen zijn beperkt. Simone ziet dat niet als een gebrek, maar als een manier die haar dwingt bewust te kiezen voor wat bijdraagt aan een sterke en duurzame basis voor succes op de lange termijn. Het is voor haar duidelijk dat de nieuwe samenleving in de steigers staat. Pas als zij zelf en haar omgeving er klaar voor zijn, zal zij de middelen tot haar beschikking krijgen om een grotere groep te dienen. Het is duidelijk dat sociaal ondernemerschap karakter vergt. Je hebt zelfvertrouwen, lef en doorzettingsvermogen nodig. Ook als niemand meer in je gelooft, houd je vast aan je eigen waarheid. Als pionier volg je je eigen pad op weg naar de creatie van een wereld die nog niet bestaat. Die houding is essentieel voor sociaal ondernemerschap.

bedrijven hun werknemers weer in contact met de echte wereld. Dit leidt tot een hogere productiviteit, meer werkplezier en minder eenzaamheid in de betrokken ondernemingen. De mens en het persoonlijk geluk worden, volgens André Meiresonne, wellicht de nieuwe succesfactoren.

sociale innovatie

succes van buurtrestaurants afscheid van afwachten

Het jaar 2006 vertelt ons volgens Time Magazine ‘a story about community and collaboration on a scale never seen before’. Dat de mens terug is blijkt niet alleen uit het kerstnummer van Time. Klanten zijn eigenlijk nét mensen is het best verkochte managementboek van 2006. Het CNV heeft Plezier in Werk op de CAO-agenda gezet. Zijn werk-plezier en persoonlijk geluk binnenkort Key Performance Indicators (KPI’s)? Wie weet, want tevreden medewerkers zijn productiever, meer werkplezier betaalt uit in tevredener klanten en betere resultaten en meer geluk betekent minder kosten. Het gaat weer om mensen. Noem het sociale innovatie, noem het maatschappelijk ondernemen, de menselijke maat telt weer mee.

Steeds meer bedrijven sponsoren VanHarte Resto’s. Niet alleen met geld. Mensen uit die bedrijven werken er met veel enthousiasme als vrijwilliger. Wat is het geheim van VanHarte Resto’s? Het zijn buurtrestaurants waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Je kunt er voor 2,50 euro een driegangen maaltijd krijgen. De buurtrestaurants zijn opgezet als een antwoord op sociale uitsluiting en stille armoede. De leiding van een van de VanHarte Resto’s heeft elke maand een voortgangsgesprek met de directie van een grote verzekeraar, terwijl medewerkers van diezelfde verzekeraar bij VanHarte koken en in de bediening lopen. Het zijn hun meest bevredigende werkuren: ‘Dit gaat ergens over!’. Jonge managers van een energiebedrijf bedienen eenzame bejaarden.

jaloersmakende energie Juist in ‘zorgelijke’ sectoren als het onderwijs, de zorg en veiligheid is veel gaande en veel te leren. Het blijken broedplaatsen van nieuwe vormen van ondernemerschap en bedrijvigheid. Ouders in de Pijp beginnen tegenover de school van hun kinderen een tussenschoolse opvang met warm eten om half één ‘s middags. Hans Becker vindt met zijn Humanitas Huizen in Rotterdam ‘de geluksbevorderende zorg’ uit: gelukkige mensen zijn gezonder, hebben daarom minder zorg nodig en kosten dus minder. En de VanHarte Resto’s die nu als een restaurantketen worden ‘uitgerold’ in alle grote steden, blijkt een werkend recept te zijn tegen sociale armoede en levert een daadwerkelijke, tastbare bijdrage aan integratie in oude wijken. Er wordt op deze plekken gewerkt met een energie die jaloersmakend is. Vanuit intenties die niet alleen mooi en nobel zijn maar ook zakelijk en realistisch. Met zichtbare, tastbare resultaten die menig ‘harde’ manager als muziek in de oren zullen klinken.

contact met de samenleving Jong ontmoet oud, arm ontmoet rijk, alleen ontmoet samen. Het inspireert die high potentials. Ze ontmoeten mensen waar ze geen weet van hebben. Zo komen ze weer in verbinding met de wereld om hen heen. Misschien wel met zichzelf. Zingeving met een groot woord. Niet alleen de spreekwoordelijke arme oude vrouwtjes voelen zich eenzaam en alleen. ‘It’s lonely at the top’ zeggen de meeste topmanagers: ze zijn net zo eenzaam. Er is veel sociale armoede en dat gaat door alle maatschappelijke lagen en opleidingsniveaus heen. Misschien omdat veel werk, juist in de dienstverlening, erg rationeel en koud is geworden. Je kijkt naar een scherm en praat tegen spraakcomputers. Het gaat om kille cijfertjes en alles moet meetbaar zijn. Ondertussen heeft ieder mens behoefte aan warmte en contact. Ook op het werk! Contact met anderen, en uiteindelijk contact met jezelf. Met je eigen diepere wensen, behoeften en verlangens.

De menselijke maat blijkt profijtelijk en zelf in actie komen is bevredigend. Niet wachten op de overheid of politiek. Geen open brief naar de kabinetsformateur, maar gaan helpen in een buurtrestaurant. Niet praten, niet klagen maar zelf iets gaan doen. Stenen stapelen! Heel bevredigend. Door André Meiresonne, trainer, spreker en schrijver. Hij is o.m. verbonden aan De Baak Management Centrum VNONCW en auteur van Zin! E-mail: [email protected] Meer goed nieuws over VanHarte Resto’s vind je op W W W. VA N H A R T E R E K E N T O P U . N L

GREAT PLACE TO LIVE MEETS SOCIAL VENTURE NETWORK EUROPE SVN Europe en Great Place to Live ontwikkelen een serie ontmoetingen: Gathering Knowledge. Met de climax in het najaar 2007, een groots evenement:‘Ring of Fire’. De beslissers van de toekomst ontmoeten de beslissers van nu. En, hoe deze ontmoeting voor iedereen nieuwe perspectieven brengt. BENIEUWD? Iedereen, en met name de leden van SVN organiseren bijeenkomsten met jongeren. Over uiteenlopende onderwerpen. In heel Europa. De kennis en ontdekkingen komen samen in Ring of Fire. Samen met een bijzonder Europees gezelschap. Wil je meedoen? Of zelf een programma opzetten? Neem dan contact op met Noor Bongers (GPTL), [email protected] of met Albert Fischer (SVN europe), [email protected] LINKS www.svneurope.com www.greatplacetolive.nl

+HUIS

ZIEKEN

Voor zieke kinderen is het belangrijk dat ze zich thuis voelen in het ziekenhuis. Dit betekent zoveel mogelijk doorgaan met het dagelijks leven en dus: spelen! Om het steriele, onpersoonlijke ziekenhuis wat meer als een thuis te laten voelen, heeft Jetske Verdonk een infuus gecombineerd met een driewieler. Kinderen die in hun bewegingsvrijheid worden beperkt door het infuus, krijgen zo meer vrijheid en lichaamsbeweging, wat het herstel bevordert. En ze kunnen blijven spelen. Ook heeft zij een gordijn voor om het bed ontwikkeld waarmee kinderen de kaarten die ze krijgen, rond in plaats van achter hun bed kunnen hangen. Zo kunnen de kinderen zélf zien hoeveel kaarten ze gekregen hebben.

[email protected] M 06 430 230 85 Designer Jetske Verdonk Department Man and activity Project Zieken+huis Photo Eric Anthierens

‘When you and I have a dollar each and exchange it, you and I would still have one dollar each.

Delen = vermenigvuldigen

Zin! is een sociaal virus

Door Roland van Vliet, oprichter van en docent aan de Academie voor Persoonlijk Meesterschap en Ethische Communicatie [email protected] www.manisola.nl

When you and I have one idea each and exchange it, you and I have two ideas.’ (Anonymous) Voor de zomer schreef ik een managementboek: Zin! Leidinggeven aan jezelf en anderen. Vijf jaar werken als managementtrainer stroomde in vijf weken in m’n iBook. Na de zomer veranderde het in vijf weken tijd in een kleurrijk beeldboek. Door zomereditie van de Great Place to Live krant ontmoette ik Jacky-O. Zij maakte van elke tekstpagina een spannende spread. ‘Het vakantieboek voor managers!’ riep een vriendin van haar. Maar het verhaal is nog niet klaar. ‘Wil je zoveel mogelijk boeken verkopen?’, vroegen Martijn Aslander en Sanne Roemen. ‘Dan moet je het weggeven!’ Ja, dahag! We hebben al zoveel geïnvesteerd... en dan zomaar weggeven zeker... die is gek! Omdat twee zelfbenoemde internetgoeroes dat zeggen zeker. Sociaal virus, virtuele marketing... Lekker makkelijk, zoiets adviseren over andermans boek!

‘Ja, echt waar, probeer maar: een gratis download, dat werkt.’EEN GRATIS DOWNLOAD? VAN HET HELE BOEK? VAN KAFT TOT KAFT? Dat vind m’n uitgever vast niks, dacht ik. Maar Paul Quist vond het een prima idee... Toen had ik een gek probleem. Want in m’n trainingen zeg ik altijd: Begin met geven! Desnoods haal ik Jezus zelf aan: ‘Het is beter te geven dan te nemen.’ Maar nu ik zelf voor de keuze stond kwam het wel heel dichtbij. Ik voelde hoe moeilijk het is om ‘zomaar’ weg te geven wat je lief is; het boek waar zo hard aan gewerkt is. Op internet zetten, te downloaden door wie maar wil. Met een druk op de knop binnenhalen, 10 MB, 144 pagina’s. Er geen enkele controle meer over hebben. Te printen en te kopiëren, en ook nog te bewerken en zelfs te verhaspelen. Al weifelend realiseerde ik me ineens hoe ik zelf aan het boek gekomen was. Dat ik me vaak een doorgeefluik voelde. Dat ik dagen had waarop het leek of het boek zichzelf schreef. Hoezo, heb ik geschreven? Misschien is het wel een doorlopende ingeving! Heb ik het ook maar gekregen... Die gedachte hielp! We hebben een site rond Zin! gebouwd: www.zinboek.nl Met een hele grote DOWNLOAD-knop erop. Het boek verspreidt zich nu als een virus over het net en in de wereld. Het komt op plekken terecht waar ik geen weet van had. Bij mensen die ik anders nooit zou bereiken of ontmoeten. Ver buiten de doelgroep die ik in m’n hoofd had. Zin! wordt virtueel cadeau

gegeven, bijvoorbeeld via nieuwsbrieven. Het boek wordt van het scherm gelezen door studenten, huismoeders, mensen die voor zichzelf willen beginnen. Het komt terecht bij trainees, ambtenaren, marketeers, profvoetballers en hulpverleners. Zin! wordt aangeraden aan mensen die in gedachten met zelfmoord bezig zijn... En ik maar denken dat ik een managementboek had geschreven! Het is ook een zelfhulpboek aan het worden. Voor heel veel mensen. Omdat we zijn begonnen met geven. Mensen geven de site aan elkaar door en het boek cadeau op verjaardagen. Mailen erover, vormen inspiratiegroepjes, doen met elkaar de oefeningen. Zin! is het sociale virus aan het worden dat Martijn en Sanne beloofden. Dankzij virale marketing, dankzij het net. Het is echt waar: Delen = Vermenigvuldigen. Ik heb het nu zelf beleefd. Begin met geven... Heel soft! Of is dit het nieuwe ondernemen?

Win Zin! Je kunt Zin! winnen. Mail daarvoor naar [email protected] en geef antwoord op: Wat is jouw grootste succes met Delen = Vermenigvuldigen? Voor de drie inzenders met het meest prikkelde antwoord ligt een boek klaar. En de Hoofdprijs is een kop koffie bij de schrijver thuis! (Vergeet niet je volledige naam en postadres te vermelden bij je reactie) Door André Meiresonne [email protected] www.zinboek.nl

MEDISCHE INSTRUMENTEN VOOR

KINDEREN In onze huidige samenleving komen chronische ziektes onder jongeren steeds vaker voor. Jaarlijks stijgt het percentage kinderen met een (chronische) ziekte als diabetes, allergie en astma. Deze kinderen zijn dan vaak dagelijks aangewezen op medische hulpmiddelen. Het aanbod medische hulpmiddelen bestaat vandaag de dag veelal uit onpersoonlijke apparaatjes die buiten de belevingswijze van kinderen reiken en er bovendien hetzelfde uitzien als die voor volwassene (in saaie vormen en kleuren). Omdat deze medische hulpmiddelen dagelijks gebruikt en/of meegedragen worden door deze kinderen heb ik beoogd 2 series van 3 medische hulpmiddelen te ontwerpen voor kinderen (serie 1 voor 4-7 jr. en serie 2 voor 7-10 jr.) met een ‘kindvriendelijke’ uitstraling/karakter.

EEN SERIE HULPMIDDELEN BESTAAT UIT

Het is één van de belangrijkste en nog steeds actuele vraag in de filosofie of de mens wel of niet vrij is in zijn handelen. Ook voor een leider is deze vraag van belang; want juist in deze positie komt het er op aan dat je in iedere situatie de vrijheid hebt om tot de juiste beslissing te komen. Als jij niet beslist, maar het conformisme, je karakter, gewoontepatronen, begeerten, emoties, autoriteitsgeloof of het achterover leunende denken in je, dan kun je niet zeggen dat je zelf de initiatiefnemer bent. Hoe kun je vrijheid filosofisch definiëren en in de praktijk toepassen? Je kunt zeggen dat het Ik vanuit zichzelf tot initiatief moet kunnen komen. Dat het Ik niet het verlengde is van andere krachten, waardoor het een volgeling wordt, maar dat het Ik de initiatiefnemer is. Maar als je vanuit het Ik wil denken, wat is dan het Ik en hoe realiseert het zijn vrijheid? Er zijn moderne filosofen, zoals Daniel Dennett die het Ik geheel ontkennen. Dennett zegt dat we nooit een centraal orgaan hebben gevonden dat met Ik overeenkomt. Ook heeft de mens geen ziel en geest. Zijn bewustzijn is vergelijkbaar met een thermometer; alleen complexer. De mens is vergelijkbaar met een door de natuur gecreëerde computer; als de mens in staat blijkt te zijn een androïde of een volledig op de mens gelijkende computer te bouwen – met een kunstmatige intelligentie, inspiratie en gevoelsleven - , dan is dat het bewijs dat de mens een computer is. Vrijheid is een illusie; de mens is geheel bepaald door zijn genen, door zijn hierop gebaseerde reacties op de omgeving en zijn ervaringen. Dit standpunt – dat in allerlei gradaties overal te vinden is - noem ik materialistisch determinisme. De persoonlijkheid heeft geen vrije Ik dat tot zuivere zelfreflectie kan komen en zichzelf kan vormgeven. Als er al sprake is van een Ik, dan is het totaal beïnvloed door het verleden. De gevormde persoonlijkheid heeft het Ik geheel geabsorbeerd. Laten we dan kijken of er vrijheid mogelijk is als je de mens wél een geest en ook nog een ziel wilt toekennen. Zo is er al een lange traditie van denken waar het Ik het Zelf wordt genoemd. Het is een goddelijke kiem in de diepte van de ziel: zo werd dit in de Brahmaanse filosofie atman (of pure geest) genoemd. Door innerlijke stilte komt deze als een lotusbloem tot bloei en geeft in de ziel ontroering en intensiteit van verbondenheid met de wereld. Bij Plato is dit Zelf de verzameling van alle intuïties van wat bijvoorbeeld waarheid, schoonheid en het goede is. Meester Eckehart noemt dit het zielevonkje of Christus in de ziel, dat je door zelfverlorenheid tot vlam kunt brengen.

Nu wordt in verschillende geestelijke stromingen deze zelfverlorenheid ook wel genoemd: ‘het opheffen van het ego’. Er ontstaat dan een dualisme tussen hoger zelf en lager zelf. Je identificeert je met je hoger zelf en je stoot het lager zelf af. Zo is er evenwel ook geen vrijheid mogelijk. Dat wordt vaak ook gezegd: ‘onze gekoesterde menselijke vrijheid is een illusie; de ware vrijheid is de eenheid met het goddelijke’. Of als er niet naar zelfverwerkelijking, maar naar de geloofshouding wordt gevraagd: ‘volg de stem van God en loochen jezelf’. Hier worden twee vragen van de vrijheid door elkaar gehaald: ‘de vrijheid van’ en ‘de vrijheid tot’. Met vrijheid wordt dan bedoeld vrijheid van de aardse persoonlijkheid. Je kunt immers heel goed ergens niet vrij van zijn en toch de vrijheid hebben om iets te doen. Dit laatste concept van de vrije wil wordt ook in het rechtsleven gehanteerd die niet rekent met vergoddelijkte mensen. Hier wordt het menselijk Ik geabsorbeerd door het hoger zelf of door God. Dit standpunt noem ik spiritualistisch determinisme. Volgens mij kom je pas tot een begrip van de menselijke vrijheid als je denkt vanuit drie beginselen van het Ik. In mijn boek ‘Filosofie van het Ik’ beschrijf ik het Filosofische Ik, het Pneumatische Ik en het Empirische Ik. Het Empirische Ik is de persoonlijkheid. De onvrije drijfkrachten en ook het egoïsme werken hierin door; maar desondanks is het Empirische Ik meer dan alleen het lager zelf. De persoonlijkheid is juist ook het domein van verwerkelijking: daarin kan ik eigenschappen en vaardigheden tot ontplooiing brengen die ik vanuit mijn ontwikkeling van belang vind. Hierdoor verdwijnt

de negatieve connotatie van ‘lager’ of ‘het ego’. Het Pneumatische Ik is het Zelf van waaruit ik intuïties kan ontvangen. Het Filosofische Ik is juist het Ik dat in het materialistisch en spiritualistisch determinisme verzwolgen wordt. Het Filosofische Ik is mijn eigenlijke menselijke Ik, dat ik direct in mijzelf waarnemen kan als de intentie waarmee ik denk, voel, waarneem en wil. Hiermee is het denken verbonden en daarmee het vermogen tot zelfreflectie. Alleen door zelfreflectie kan ik vrij denken, want ik kan denken over de kwaliteit van de dingen die ik met mijn denken heb voortgebracht. Ook als dit denken in het handelen ligt. Hierdoor kan ik tevens bepalen hoe ik handelen wil. De motieven die uit het Empirische Ik komen, kan ik met het Filosofische Ik onderzoeken. De verhouding tussen deze drie Ik-beginselen vormt de levenskunst van het vrije handelen. Het Filosofische Ik is de kunstenaar en komt tot een idee hoe hij het kunstwerk wil maken. Of: hij kiest zijn eigen waarden, idealen en motieven van het handelen. Het Pneumatische Ik is de inspiratie. Of: in het vinden van motieven van het handelen kan het Filosofische Ik intuïties ontvangen van het Pneumatische Ik. Ik ben evenwel alleen dan vrij als het Filosofische Ik zelf kan bepalen welke intuïtie hij wel of niet tot motief van het handelen wil maken. Het Empirische Ik is het kunstwerk. Of: in mijn persoon-lijkheid worden de motieven van het handelen tot in de sociale omgeving tot uitdrukking en ontplooiing gebracht. Voor het leiderschap is situationeel handelen van belang. Je kunt als leider vrij handelen als je het juiste doet, op het juiste moment, naar de

juiste persoon en met de juiste intentie. Vanuit het Filosofische Ik stel ik de vraag: wat kan ik waarnemen en voelen in deze situatie en hoe vind ik daarvoor het juiste begrip in mijn denken. Ook hoort hierbij de vraag welke drijfkrachten op dit moment vanuit mijn Empirische Ik mijn handeling willen beinvloeden. Ik evalueer met mijn Filosofische Ik of deze drijfkrachten wel of niet bewust toesta. Als bijvoorbeeld angst of beantwoorden aan verwachtingen mijn motief is, dan handel ik niet vrij. Het Pneumatische Ik kan in dit ‘kenproces’ het Filosofische Ik intuïties geven. Daarvoor is het van belang dat je op een moment van innerlijke stilte bewust een vraag aan het Pneumatische Ik stelt en dan afwacht wat (nu of later) komt. Dan besluit je vanuit je Filosofische Ik vanuit welke waarden of idealen je in deze situatie wil handelen. Ook hier kun je weer door het Pneumatische Ik geïnspireerd worden. Dan is het van belang dat ik vanuit het Filosofische Ik deze waarden of idealen naar de situatie ‘verbijzonderen’ kan. Hiervoor is verbeeldingskracht (of fantasie) nodig. Ook hierin kan ik weer door het Pneumatische Ik geïnspireerd worden. Dan breng ik de handeling met behulp van mijn Empirische Ik tot uitdrukking en breng deze daardoor zichtbaar in de sociale omgeving. Daarna evalueer ik weer met mijn Filosofische Ik of deze handeling met haar gevolgen wel of niet vruchtbaar bleek te zijn (weer met het kennen van de situatie en van mijn persoonlijkheid hierin). Vrij handelen is dus mogelijk - mits je werkelijke aandacht voor jezelf en je omgeving hebt - als je de drie beginselen van het Ik hanteert!

- Een astmapompje (zeepaardje+ufo) - Een diabetespen (bij+robot) - Een pillendoosje met alarm (kip+spookje)

SERIE 1 bestaat uit beestfiguren waarbij de vorm van het beest het doel heiligt. De kip legt in plaats van een ei een pilletje, een bij die steekt prikt en dient insuline toe en een zeepaardje dat normaal belletjes blaast, blaast in dit geval de dosis aërosol. SERIE 2 bestaat uit figuratieve objecten. In deze leeftijdsgroep gebruikt het kind meer de eigen fantasie en wil het zelf meer invloed hebben op het uiterlijk van het product. het kind kan zelf sommige onderdelen, kleuren & stickertjes kiezen. Door Pjotr Goessen www.pjotr-designstudio.com

Je kunt immers heel goed ergens niet vrij van zijn en toch de vrijheid hebben om iets te doen.

Verrijk de samenleving en … jezelf!

Sociaal ondernemen is een manier van doen waarin we

Dezelfde mensen, nieuwe mogelijkheden, nieuwe sociale samenhang.

verschillende rollen en posities kunnen innemen en flexibel kunnen inspelen op wat de globale, kakofonische wereld van ons vraagt. Paulien Bakker van Ludens P&O laat zien

dat sociaal ondernemen zelfs een manier van ontwikkelen is, Hotline to Home is mijn droom. Ondertussen de droom van steeds meer mensen, die enthousiast zijn geworden voor het concept. Mensen beter verbinden met hun eigen sociale netwerk, zoals tijdens een opname in het ziekenhuis. Door inzet van moderne maar algemeen beschikbare communicatietechnologie, maken speciale vrijwilligers audiovisuele contacten mogelijk.

Door André Lucassen Cardeoloog St. Jans Gasthuis te Weerd www.hotlinetohome.nl http://hotlinetohome.web-log.nl Illustratie Jacky-O

Vanaf de oertijden spelen banden tussen mensen een belangrijke rol. Van je familie en je vrienden moet je het uiteindelijk hebben. Voor pure overleving, maar ook voor een zinvol gelukkig bestaan, een enkeling uitgezonderd. In tijden van nood zoals overlijden, ziekte, scheiding enzovoorts doen we graag een beroep op onze familie en op onze beste vrienden. Sinds die oertijd is veel veranderd. We hebben grote hersenen gekregen, voor het herkennen van gelaatsuitdrukkingen. Voor het onderscheid tussen vriend en vijand. We kijken graag naar de gezichten op TV en dichten onbekenden bepaalde eigenschappen toe. We hoeven echter maar even naar het gezicht van een geliefde te kijken om te zien wat hij of zij bedoelt. Er hoeft nog geen woord gesproken te zijn. Onze sociale structuren zijn ook veranderd. We wonen verder uit elkaar. Met de kans op vervreemding. Door inventiviteit -schrift, post, telefonie en TV- blijven we

toch nog redelijk van elkaar op de hoogte. En de komst van het Web gaat dit nog fundamenteler veranderen. Ik werk als cardioloog in het St. Jans Gasthuis in Weert. Ik hou van mijn vak. Toen ons ziekenhuis in maart 2005 en dipje had -we kwamen in het NOS Journaal, men sprak niet gunstig over ons- pijnigde ik me met de gedachte, hóe ik zélf iets aan de beeldvorming over mijn ziekenhuis kon doen. Een half jaar later overleed er een negentigjarige man in absolute eenzaamheid. Verpleegkundigen kwamen mij vragen wat we eraan konden doen. Ik wist het niet: hij had geen familieleden meer. Dit voorval opende mijn ogen. Terwijl astronauten vanuit het International Space Station videoconferencen met Capitol Hill, doen mijn dochters dit al lang op hun computers. Heel gewoon. Maar in het ziekenhuis - een technisch hoogontwikkelde omgeving- is het internet gesloten voor patiënten. In die tijd nam ik me voor om zelf het initiatief te nemen.

Vanuit mijn spreekkamer richtte ik de Stichting op. Met sponsorgelden kochten we laptopjes, webcams etc. Via mijn weblog kwam ik in contact met medestanders. Zo deed Herman van Veen zélf de launch van het concept achter Hotline to Home in december 2005. Nu in 2007 hebben we een enthousiaste groep van vrijwilligers die hun diensten aanbieden aan patiënten die graag een beeld-bel contact met thuis hebben. We hebben draadloze internettoegang via een commerciële HotSpot, de eerste in een Nederlands ziekenhuis. We proberen te zijn als water: het project blijft zich ontwikkelen. Met vallen en opstaan. We krijgen contact met steeds meer bedrijven die ons op telecom gebied iets willen bieden. De technische mogelijkheden groeien dagelijks. We kunnen langzaamaan een dienst ontwikkelen die steeds onafhankelijker wordt van locaal beschikbare infrastructuren.

die weerbaar maakt en groei bevordert

Behoedzaam nabij

Informateur Wijffels

Kansen langszij

Proeven aan werk

Sociaal ondernemen is een uiting van fundamentele drijfveren in ons dagelijks leven. Het maakt mogelijk dat wij onze invloed kunnen laten gelden; iets tot stand kunnen brengen waar we trots op zijn. Bovendien laat sociaal ondernemen je ervaren dat we ook behoedzaam in de nabijheid van anderen kunnen verkeren, ons verenigen met een ander en op kunnen gaan in de wereld om ons heen.

Dat sociaal ondernemerschap werkt demonstreerde de informateur Wijffels aan de onderhandelingstafel met de coalitiepartners. Hij maakte daarbij gebruik van inzichten uit de waarderingstheorie en de narratieve psychologie. Ook paste hij de ZKM Zelfkonfrontiemethode toe; een methode van betekenisconstructie van de Nijmeegse hoogleraar H.J.M. Hermans. De methode nodigt uit tot het reconstructie van het eigen verhaal. In een onderzoek naar de affectieve waarde van het eigen verhaal wordt duidelijk welke drijfveren een rol spelen in ons leven. Het biedt aanknopingspunten voor nieuw gedragsrepertoire op basis van betekenisvolle ervaringen. Deze methode stimuleert sociaal ondernemerschap en doet recht aan het vitaal verlangen naar rijkdom in ervaringen. Bovendien stimuleert het het erkennen van dominante posities, maakt het het hanteren van macht en invloedsrelaties tussen rollen en posities mogelijk en leert het eigen verantwoordelijkheid en eigen vormende kracht optimaal te benutten.

Sociaal ondernemerschap is overal; we gaan blijkbaar naar onze natuur te werk. Een collega nam een jonge Antilliaanse vrouw aan voor administratief werk. Uit bewogenheid en vanuit de behoefte te onderzoeken hoe het zou zijn. En hoewel ze een taalprobleem had, werd ze snel ervaren als een betrouwbare en ambitieuze kracht. Een andere collega is creatief van het type ‘vernieuwend en springlevend’ zonder veel conventies. Als mensen uit zijn wijde netwerk warm gelopen zijn voor taken en langzij komen, mogen ze met hem mee gaan doen. De nieuwe medewerkers vertegenwoordigden een sociale achterhoede die door een nieuwe rol en positie laten zien hoe ze veranderden in dagelijks kunnen, willen en doen. Een ander bood scholingsmogelijkheden in ruil voor deskundigheid met het oog op beider ontwikkeling. Er is nieuw werk ontstaan. Er wordt genoegen beleefd aan ervaringen van succes en verbondenheid.

Zelf ontwikkel ik in het kader van de Commissie Het Werkend Perspectief een game, het game2work.nl. De game is bedoeld voor jongeren met een functiebeperking die willen werken en een eerste contact willen aangaan met ondernemers in een veilige en aantrekkelijke omgeving. Voor het project werf ik de ondernemers, en vaak zeggen zij: Ja, wij doen mee. Het zijn ondernemers die in een milieu verkeren waarin zij zich vrij voelen om te experimenteren, waarin zij voorbeelden hebben, en gestimuleerd worden andere vormen van samenwerking en productie te introduceren. Zo blijven zij weerbaar en in ontwikkeling. Het zijn ondernemers die vertrouwen op hun vaardigheden om de ruimte die zij creëren - voor zichzelf en anderen - sociaal en economisch verantwoord te benutten. Daarmee doen zij recht aan hun motieven om hun vormende kracht in te zetten om trots te kunnen zijn. En om de ervaring te kunnen hebben belangeloos samen te kunnen zijn, en zorgzaamheid en genegenheid te ervaren in relatie tot anderen, het werk en de wereld. Ze hebben ruimte kunnen maken en hechten aan de uiteenlopende ervaringen die hen flexibel en actief houdt.

Nieuwe doorkijkjes In de praktijk zijn er vele voorbeelden. Zoals de medewerker die, gekoppeld aan het netwerk van de baas, heel haar milieu verbreedt, verrijkt en verstevigt. Het laat zien hoe sociaal en traditioneel ondernemerschap bevredigend samen kunnen en moeten gaan. Het moedigt aan tot dynamische interactie waarin bestaande samenwerkingverbanden effectief en vernieuwend worden benaderd, en uitersten worden verbonden in nieuwe handelingsmogelijkheden.

Hotline to Home is dan wel een droom, maar meer in de zin van een toekomstvisioen: het gaat er gewoon komen.

Tekenen (h)erkennen

mensen om te participeren in een dorp, wijk of stad. Meestal komt er een vergadering waar buurtbewoners worden uitgenodigd en krijgen ze te horen wat er gebeurt (of moet gebeuren). Vervolgens kunnen ze kiezen of ze daaraan meedoen of niet. Door Salih Kilic WijkWeb is een heel ander initiatief van het stadsdeel GeuzenveldSlotermeer te Amsterdam. De toenadering richting bewoners is vooral bijzonder. Waar de meeste gemeenten en ambtenaren ervoor kiezen het pad helemaal uit te stippelen en vast te leggen, kiezen de mensen van WijkWeb er juist voor om de bewoners een centrale rol te geven in de ontwikkeling van de wijk. In plaats van consumenten worden het producenten! Ze worden de ontwikkelaars van hun eigen wijk, op vrijwillige basis. De overheid krijgt dan een andere, nieuwe, rol, namelijk die van de begeleider, de ruimteschepper.

Zo zijn er talloze workshops, cursussen en clubs te benoemen waar mensen uit de wijk tijd en moeite in steken om het tot een succes te brengen, terwijl alles vrijwillig gedaan wordt! De mensen die cursussen organiseren kunnen tot een niveau komen dat ze er hun inkomen uit kunnen halen. Zo is er een vrouw in de wijk die cursussen scrapbooking geeft. Scrapbooking is een creatieve manier om foto’s op een herinneringwaardige en creatieve manier te bewerken tot een prachtig boek (een scrapbook). Dat vindt ze

heel erg leuk om te doen, zeker als ze dat kan delen met anderen. Nu zijn haar cursussen zo populair geworden dat er een wachtlijst is! Ze overweegt om het op grotere schaal te gaan doen, zodat ze haar inkomen kan verdienen door haar passie te volgen. Zij is overigens niet de enige. Er zijn meerdere voorbeelden te noemen van deze vrijwilligers die uitstromen in betaald werk. Mensen komen op de plekken waar ze horen. Dát is schitterend organiseren. WijkWeb heeft hier een grote rol in gespeeld, door het enkel te faciliteren. En volgens WijkWeb zit daar juist de kracht: faciliteren; niet uitstippelen en pushen. Nu kun je jezelf de vraag stellen: Wat laat mij schitteren?’ ‘Hoe kan ik schitteringen faciliteren binnen mijn organisatie of misschien wel binnen mijn eigen leven? Dan komt Great Place to Live weer een stapje dichterbij. Voor meer informatie over WijkWeb kun je contact opnemen met Anush Avetisyan, [email protected]

Met het Backpack Project gaan we samenwerken met jongeren die op de stoeprand balanceren. Jongeren die nog niet weten of ze in de goot willen springen, op de veilige stoep blijven, of misschien wel willen oversteken naar de onbekende overkant... Bij het Backpack Project krijgen ze de kans om hun talenten te ontdekken en ontwikkelen. We gaan compleet vraaggestuurd aan de slag om met hen te ontdekken wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn. En dat gaan we dan gewoon doen! Met in ons achterhoofd dat mensen veel makkelijker te motiveren zijn voor dingen die ze leuk vinden, dan voor dingen die ‘moeten’. Daarom willen we niet werken vanuit negatief gedrag, maar bouwen aan positieve ervaringen. Het gaat om verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven. Zelf keuzes maken en omgaan met de consequenties.

Door Paulien Bakker Ludens P&O [email protected] www.ludenszkm.nl

OF IS DE WERKELIJKHEID ANDERS?

www.game2work.nl

Kom tot je recht

Tijdens mijn scriptiebeoordeling zei de delegatie toehoorders uit het werkveld: ‘leuk idee, maar hoe wordt dit bekostigd?’ Mijn favoriete docent grinnikte toen ik antwoordde: ‘op de lange termijn is het kostenbesparend en als Groningen niet wil betalen dan ga ik wel naar de EU...’ Ondertussen zijn we vele ontbijtvergaderingen, lunchvergaderingen, serieuze vergaderingen, brainstormborrels, koffiegesprekken en mijmerwijntjes verder. Er zijn nog veel meer vragen dan alleen het kostenplaatje, maar er zijn ook veel meer mogelijkheden en kansen dan we ooit hadden gedacht. Dus we gaan gewoon door.

We gaan zelf het proces door waar de jongeren straks ook door gaan. We geloven erin en anderen doen graag mee. We weten nog steeds niet precies hoe, maar dát we het gaan doen is zeker! Tenslotte is je eigen toekomst vormgeven en enorme uitdaging... Door Fanny Koerts [email protected]

www.socsci.kun.nl (van H.J.M. Hermans) www.seezee.com (ontwerper poster Game2work)

.G

W

Klinkt mooi, toch? De jongere echt centraal, individuele begeleiding, en als zij graag willen, samenwerken in een groep. Niet meer de goede

kant op sleuren, alleen duwtjes in de richting die zij ambiëren. Het is aanvullend op hulpverlening-, school- én arbeidstrajecten. En natuurlijk ontstaat er een sterk netwerk waar balans is tussen geven en krijgen. Jongeren leren een attitude aan waardoor ze hun leven lang kunnen bijdragen aan een nog mooiere maatschappij! Fantastisch, halleluja, gelijk doen! Toch?

De kracht & succes aan de ene kant en de verbondenheid met anderen & de wereld aan de andere kant geeft een groot genoegen. Het bergroot het welzijn, er ontstaat ruimte voor ervarings rijkdom. Als mens kom je tot je recht in dynamische verbondenheid met anderen.

WW

Een voorbeeld: een Marokkaanse vrouw zit dag in dag uit thuis. Ze voelt zich niet fijn, omdat ze zich totaal niet kan ontwikkelen. Ze is eigenlijk op zoek naar het vervullen van haar passie. WijkWeb is op dat moment bezig bewoners te betrekken bij het organiseren van activiteiten. Ze besluit om bij WijkWeb langs te gaan. Eenmaal daar krijgt ze de vraag ‘Wat zou je bij ons willen doen?’, maar daarop heeft ze geen antwoord. Een vrijwilliger van WijkWeb laat haar achter een computer zitten en vraagt haar op te schrijven wat haar leuk lijkt om te doen. Gewoon, wat vind je leuk? Wat is je passie? Wat zou je leuk lijken? De vrijwilliger loopt even weg, om later weer

terug te komen. Op dat moment is het duidelijk. De Marokkaanse vrouw wil fietsen! Samen met anderen, ook al kunnen ze het nog niet. Het gevolg is dat verscheidene vrouwen, waaronder ook andere Marokkaanse vrouwen die weinig activiteiten buiten de deur hadden, iets konden doen wat ze leuk vonden en waar ze elkaar mee leerden kennen! De buurt komt op die manier dichter bij zichzelf, de mensen dichter bij elkaar. Persoonlijke ontwikkeling is onvermijdelijk. De buurtbewoners leren altijd iets nieuws. Allochtone mannen en vrouwen kunnen beter integreren en maken contact met mensen buiten hun normale kennissenkring. De autochtone bevolking komt in contact met andere culturen of ontdekt een passie die nog niet aan de oppervlakte lag.

Soms denk ik: ‘Oh mijn god, waar ben ik aan begonnen!’ En soms ben ik bijna euforisch omdat bijna iedereen die ik spreek net zo enthousiast is als ik. Nu meer dan twee jaar later is mijn scriptie over talent- en motivatie-ontwikkeling uitgegroeid tot een echt project, het Backpack Project, met vier fantastische mensen in het team en een heleboel anderen die graag helpen en bijdragen. De plannen worden steeds scherper en de ideeën haalbaar. Zo vallen er steeds meer puzzelstukjes op hun plek. Het is heerlijk om te merken dat veel mensen (ongeveer) dezelfde visie hebben als jij, en dat ze graag helpen als je maar een duidelijke vraag stelt. Dan is het niet meer 1+1=2 maar 1+1=11...

L

volgens WijkWeb

E.N

Een van de moeilijkste dingen voor lagere overheden is het stimuleren van

RE

IV

Schitterend organiseren

Sociaal ondernemen is niet eenvoudig. Het vergt kritisch zelfonderzoek van de ondernemer en reconstructie van de manier waarop hij zijn ervaringen waardeert en de wijze waarop zijn ervaringen van invloed zijn op zijn doelen, economische en sociaal maatschappelijke. Maar het is mooi als de overal en klein begonnen tekenen van sociaal maatschappelijk verantwoord ondernemerschap, worden herkend en vooral ook erkend. Dan zal blijken dat al die initiatieven, hoe klein ook begonnen, toewerken naar dat wat het jongste regeerakkoord propageert. En samenleven aantrekkelijk maakt!

AT P L A C E

L O T

ideaal

ondernemen

phoney island

Zelfbevestiging

kolonien

ov

er

wingewesten

Vuile Handen

Paternalistisch Instituut

n

em

Geweld Rendement

er

Chaos

sc

h

Cynisme Roof

Exhibitionisme Bestwil

Targets

bergen van geld

Windowdressing

Zoete broodjesbakkerij

Beterweter Hulp Grote Wereldverbeteraar Betweter Instituut voor Naïviteit

ap Asociaal

Belasten

levenskwaliteit

Uitnutten

van

Harde Stroom

de mins

Investering

onde e Str

oom

Winstoogmerk

Gemene Deler Egoïsme

rnem

ersc

Hard

Winner

Onderhandelen

te We e rs t an d

Harde Business Instituut voor De Knikkers Economische orde

verschroeide a arde

hap

Spelen

Vitaliteit

Doen

Handelen Onafhankelijkheid

Belangen

Andere ogen

synergie

Ambitie

Dialoog

Zijn

w a a r d e

Compassie Betrokkenheid

Toevoegen

Respect

Geld als Middel

Kwetsbaar

Empathie

Inhoud Integriteit

Eigenwaarde

Vakmanschap Anderen

Intentie

Vertrouwen

Vragen

vrijblijvend

Talent Spontaniteit

Eerlijkheid

Win win

e Str oom

Iets wat Borrelt Wil

Openheid

Bewustwording

Drijfveren

Wederkerigheid

Waarden

Vermenigvuldigen

Vuurtoren

Keuze

Zach t

Virtuositeit

eenzame hoogte Authenticiteit verbinden

Communicatie

Luchthaven

Delen

Industrie

Oplossingen

Uitzichtspunt

Omgeving

succes

Teruggevendheid

Druk van Buitenaf Stakeholders Eilanden

Bergtop

Bijdragen

Vulkaan Veer

Winn

N

Wrak

micronesië

Ruïne Monument

oprechtheid

Co-creatie Herkennen

Vrijwillig

Altruïsme Het Spel

Leren

Lef

zelfbeschikking

Burcht

bergen van liefde

Beelddenker

Vrijheid

legenda

Warm Gevoel

Tipping Point

Aandeelhouders

Shareholders

idealisme

Vormen

Produktverbeteraar Innoveren

solidariteit

Schuld

Exploitatie

g We

w i n s t

Visie

Wereldwinkel

Uitputten

Doelen

Microkredieten W

O

Kerkhof

S

alle rechten voorbehouden © 2007 jean klare ~ www.hellendvlak.nl

Aanvullen

Drijfverenwerf

SOCIAAL ONDERNEMEN KLINKT GOED, MAAR HOE WERKT HET? HOE KUN JE ALS ONDERNEMER FINANCIËLE ÉN SOCIALE DRIJFVEREN COMBINEREN? WAT IS DE KRACHT VAN SOCIAAL ONDERNEMERSCHAP? LUC PIETERS, MANAGEMENT CONSULTANT, OVER NIEUW LEIDERSCHAP, SOCIALE INNOVATIE EN DURF. Ondernemerschap gaat over geld verdienen. Je eigen business opzetten. Onafhankelijk worden. Kortom, als ondernemer zorg je vooral goed voor jezelf. Toch ligt het niet helemaal zo: ondernemers zorgen immers ook voor werk. Voor zichzelf én voor anderen. Met dat werk zorgen ze voor economische groei en welvaart. En daarmee, weliswaar indirect -maar toch- voor onze sociale voorzieningen. Kortom, het zijn de ondernemers die onze economie en daarmee onze maatschappij draaiende houden. Toch?

Sociale vernieuwing Wat is eigenlijk ons beeld bij

Sociaal Ondernemerschap ondernemend sociale problemen oplossen Sociaal ondernemerschap is hot. Instanties die zich vanuit hun core business bezighouden met sociale

Nobelprijs Een mooi voorbeeld van sociaal ondernemerschap is het

Verbinden Vooral dat verbinden is belangrijk. Op 30 november 2005

werk van Muhammad Yunus, een bankier die armen uit ontwikkelingslanden microkredieten verleent. Vorig jaar ontving hij de Nobelprijs voor de vrede. Yunus is van huis uit econoom, hij is ondernemer én sociaal betrokken. Zijn drijfveer is ‘een wereld zonder armoede en oorlog, met voor iedereen voldoende mogelijkheden om zich te ontwikkelen.’ Kortom, we hebben het hier over een sociaal ondernemer met wereldwijd aanzien. Want het werkt. Niet het grote geld, maar het kleine geld zorgt voor maatschappelijke en sociale ontwikkeling.

vond het eerste ´recombinatiecongres´ plaats, waar 21 voorbeelden van maatschappelijke vernieuwing werden gepresenteerd en besproken. Doel van de initatiefnemers was om met elkaar in contact te komen, om van elkaar te leren en om tot nieuwe combinaties en initiatieven te komen. André Meiresonne schreef hier over: ‘Je komt elkaar tegen aan de rand van je eigen terrein. Daar is de doorgang naar werkelijke vernieuwing. Door zelf initiatief te nemen. Elkaar aan te vullen. Nieuwe combinaties te maken (…). Niet afwachten, maar actief handelen.’

ondernemerschap? En hoe kun je dat verbinden met sociale drijfveren? Gewoon, door beide begrippen te combineren tot Sociaal Ondernemerschap. Wat krijg je dan? Dan krijg je wat in een artikel in Ode 67 is beschreven als trend voor de komende jaren. ‘Miljoenen mensen denken erover een bedrijf te starten, niet alleen om veel geld te verdienen, maar ook om hun ideeën vorm te kunnen geven en om de bevrediging die het werken voor jezelf met zich meebrengt.’ Deze ondernemende energie kan wel eens de belangrijkste motor voor sociale vernieuwing worden. Ode schrijft: ‘Mensen die zich willen inzetten voor sociale vernieuwing delen het verlangen hun talenten te gebruiken om zekerheid, erkenning en een zinvol bestaan te creëren – en om plezier te hebben.’

Waar nodig leiderschap tonen. Mensen en organisaties verbinden. Vanuit het besef dat je het allemaal niet alleen hoeft te doen, en dat ook niet meer kunt. Veel van de huidige maatschappelijke ‘problemen’ kunnen worden opgelost door de moed te hebben om onorthodox te denken en te handelen. Wie doet er mee? Wie durft?’ Kortom: verbeter de wereld, onderneem! Begin klein, verbind je met anderen en eindig groots. Ik zou zeggen: AAN DE SLAG!

Sociale ondernemer David Bornstein, auteur van How to

Leiderschap Sociaal ondernemerschap begint met leiderschap.

change the world definieert de sociale ondernemer als volgt: ‘A social entrepreneur is a person who has both a powerful idea to cause a positive social change and the creativity, skills, determination and drive to transform that idea into reality.(…) They devote themselves to pursuing social change or “social profit,” rather than financial profit.’ Ondernemerschap dus, waarbij de drijfveer niet zozeer financieel is, maar veeleer sociaal.

Op basis van een inspirerende visie, positieve waarden en een heldere ambitie. Wanneer deze worden gekoppeld aan ondernemende daadkracht, dan volgt de beweging. Is deze beweging gericht op sociaal-maatschappelijke vernieuwing, dan is er sprake van sociale innovatie. Leiderschap en ondernemerschap zitten in ieder persoon. Iedereen heeft de mogelijkheid een positief verschil te maken. De vraag is steeds: Waar kies je voor? En wat doe je daar vervolgens mee? Met wie en waarmee verbind je jezelf?

LUC PIETERS werkt als management consultant onder meer aan projecten gericht op (maatschappelijke) dienstverlening en ondernemerschap. [email protected] BRONNEN Ode (www.ode.nl), How to change the world van David Bornstein (eind 2006 ook in het Nederlands verschenen) en Innoveren door recombineren, André Meiresonne, 2005. Meer informatie: www.soo.nl en www.howtochangetheworld.org

problematiek, zoals De Wereldwinkels of Stichting de Hofstede, positioneren zich steeds meer als sociale ondernemingen. En van de andere kant noemen ook bedrijven, zoals bijvoorbeeld Nike, De Rabobank of De Vrijbuiter (Roden), zich als zodanig. En dan zijn er ook nog de sociaal ondernemende starters; Fifteen van Jamie Oliver, of Tony Chocolonely chocolade van Teun van der Keuken. Gaan we dan eindelijk een betere wereld krijgen? En waar

IN HOLLAND STAAT EEN HUIS... ‘In Holland staat een huis...’ Ons huis. Welkom. Terwijl u dit leest, loopt u al naar binnen, door de voordeur bij Stichting Zwerfjongeren Nederland. Een stichting die bestaat, omdat er minstens 5000 zwerfjongeren in Nederland, op drift, van plek naar plek gaan en geen vaste verblijfplaats kunnen vinden. Zij hebben vaak niet alleen hulp nodig bij het vinden van onderdak, maar hebben vaak wat men in de professionele wereld noemt een ‘multi’problematiek. Hulp-verlenen aan zwerfjongeren is niet makkelijk. Ze hebben geen woonruimte, komen soms niet meer op school, ze hebben vaak schulden of een verslaving, en hebben de contacten met hun familie verbroken. Bovendien heeft een tienermoeder natuurlijk iets anders nodig dan een jongere met psychiatrische problemen of met schulden. Voor al die verschillende jongeren is iets anders nodig. Er is dus in de tweede plaats – naast erkenning voor de complexiteit van de problemen en verschillen binnen de groep zwerfjongeren - een aanpak op maat nodig. Een aanpak die aansluit bij de desbetreffende jongere en die hen uiteindelijk helpt om zichzelf te leren zien als iemand die de regie kan voeren over zijn of haar eigen leven. In die aanpak moeten in ieder geval wonen, leren, en werken een plaats hebben. Voor de organisatie van zo’n aanpak op maat is niet 1 model.

Er moet aangesloten worden bij de lokale situatie: welke voorzieningen zijn er al, welke partijen zijn daarbij betrokken, wie kan de trekker zijn? Het realiseren van zo’n aanpak vraagt om samenwerking. In de derde plaats is het dus nodig dat de verschillende partijen die een rol zouden kunnen spelen over hun grenzen kijken en met elkaar in gesprek te gaan over wat er nodig is, wie wat gaat doen, wie de regie neemt, en wie verantwoordelijk is. Ter verbetering van de situatie voor zwerfjongeren werkt SZN vanuit drie ideeën, die symbool staan voor deze drie doelstellingen. HAND we hebben vele handen nodig, want alleen door de samewerking van vele partijen (hulpverleners, beleidsmakers, ‘decision-makers’ bij woningbouwcorporaties, sponsor etc.) kunnen we werken aan een beter perspectief voor zwerfjongeren. LICHT alle betrokken partijen hebben stimulans nodig, goede ideeën en (vernieuwende) initiatieven die werken, deze dienen wederom gedeeld te worden, het licht en de energie staan daarvoor. SLEUTEL Uiteindelijk moeten de betrokkenen ook tot een werkbare situatie komen, afspraken kunnen dan gemaakt worden en dat zorgt voor het ‘sleutelmoment’, een verbinding wordt gemaakt als mensen bereid zijn ‘ja’ te zeggen.

Om deze verbinding tot stand te brengen, is de Stichting Zwerfjongeren Nederland een campagne gestart. Deze werd vlak voor het begin van dit jaar ingeluid door prinses Màxima. Ook zij staat bekend om haar inzet voor de verbinding over en weer en tussen mensen. Zij nam daarom als eerste plaats op de speciale ‘zwerfbank’. De stichting roept met deze zwerfbank op om in gesprek te gaan, om een verbinding aan te gaan. Wilt u zich inzetten voor zwerfjongeren of doet u al iets voor deze groep? Dan horen wij dat graag en bieden wij u de zwerfbank aan. Voor projecten die de leefsituatie van zwerfjongeren verbeteren reikt de Stiching Zwerfjongeren ook een jaarlijkse prijs uit in juni: de ‘Altijd Onderwegprijs’. Voel u geroepen om deel te nemen en laten we samen de zwerfbank naar binnen halen. Door Anne Kogut Voor meer informatie over zwerfjongeren: De zwerfbank & SZN, www.zwerfjongeren.nl

hebben we het eigenlijk over?

Great Place to Live organiseerde een bijeenkomst om het thema te onderzoeken. Ik hield een korte introductie. Een wat warrige – of nee, organische – discussie volgde. Jean Klare maakte een begin met een belevingskaart. En Hugo Engelbert (Hugomatic) versloeg de avond in een erg rake infographic. Los van hoop en mooie plaatjes heeft de avond mij aangezet tot denken én de definitie. Sociaal ondernemerschap is het

Ik plaats een aantal vraagtekens: werken we nou vanuit een sociaal vraagstuk of werken we aan een sociaal vraagstuk? En wat is het doel? Het sociale vraagstuk oplossen of iets anders? Wat nou duurzaam beheerde bronnen? En een tweede hoofdvraag: zijn milieuvraagstukken ook sociale vraagstukken? Kortom: het wordt er niet scherper op.

op een ondernemende wijze oplossen van sociale problemen.

Mijn kijk op sociaal ondernemerschap Mijns inziens is het vrij simpel. Sociaal ondernemerschap is het op een ondernemende wijze oplossen van sociale problemen, zoals bijvoorbeeld analfabetisme, onderscholing, werkloosheid, armoede, non-veiligheid, gezondheidszorg, discriminatie en criminaliteit. Dergelijke problemen spelen op het niveau van de straat waarin je woont, je wijk, je dorp, je stad, een land of zelfs de wereld. En op die verschillende niveaus kun je dus ook aan sociaal ondernemerschap doen. Sommige sociale ondernemingen hebben het oplossen van sociale problemen als hun hoofdproduct. En andere sociale ondernemingen zien het als een mooi en belangrijk bijproduct.

Rondkijken Als je rondsurft en rondpraat dan lijkt sociaal ondernemerschap eenzelfde soort containerbegrip te worden als maatschappelijk verantwoord ondernemen. Met de nadruk vaak (maar niet altijd) op de P van People en in mindere mate expliciet op Profit en Planet. Sociaal ondernemerschap lijkt iets ideëels in zich te hebben. Jouw weldoenerige idealen nastreven. Iets waar je een intens warm gevoel van krijgt. Zo van: tjongejonge, dat voelt goed. Goed voor de medemens. Zoiets als ondernemerschap, maar dan wel socialer. Zeg maar ondernemen, maar dan wel met Jan Marijnisse of Wouter Bos aan het roer... Stichting Sociaal Ondernemerschap (SSO) begint voortvarend met een definiëring: ‘sociaal ondernemen ontstaat vanuit de behoefte om bij te dragen aan het oplossen van een sociaal vraagstuk’. En SSO gaat goed verder: ‘de sociale onderneming is – net als een gewone onderneming – innovatief en financieel levensvatbaar, maar naast financiële winst is het voornaamste doel het bereiken van duurzame sociale impact door het verbeteren van sociale structuren’. En ook in de verdere beschrijving van de bijvoorbeeld de sociale ondernemer komen veel aspecten terug die ook wij in ons boek noemen bij een gewoon ondernemer. Maar vervolgens maakt ook SSO bij hun echte definitie de fout om niet scherp te blijven en te vertroebelen. Ze definiëren sociaal ondernemerschap als volgt: ‘Vanuit een sociaal vraagstuk –armoede, milieuvraagstukken, gezondheidszorg – innovatieve en duurzame oplossingen zoeken, op een bedrijfsmatige manier. Financiële winst is een randvoorwaarde, maar het werkelijke succes ervan wordt afgemeten aan bijvoorbeeld de verbetering van sociale infrastructuur, toename van duurzaam beheerde bronnen.’

Bij sociaal ondernemerschap staat het zelf oplossen van sociale problemen centraal. Dit houdt ten eerste in dat clubs die zich slechts ‘bezighouden met’ of ‘werken aan’ zich volgens mij geen sociale ondernemingen mogen noemen (CWI, UWV, Verenigde Naties). De essentie van ondernemerschap is dat je waarde toevoegt, niet gewoon maar wat doet zonder dat daar iemand op zit te wachten. En ten tweede lossen sociale ondernemingen zelf problemen op. Gewoon even 5% van je winst doneren aan een goed doel is niet voldoende.

Zelf de handen uit de mouwen! Met ‘op ondernemende wijze’ doel ik vooral op ‘professioneel ondernemerschap’, net zoals je dat bij een ‘gewone onderneming’ zou doen. Wat is je product? Wat gebeurt er in de wereld? Welke trends zijn relevant? Wie zit er op te wachten? Wie gaat er hoeveel voor betalen? Hoe ga je het leveren? Wie is een aardige partner om mee samen te werken? En zo voort. Overigens impliceert sociaal ondernemerschap op zich niet unbedingt, dat je meer dan in een ‘gewone onderneming’ sociaal met je medewerkers omgaat of zo. Goed voor je personeel zijn lijkt me waardevol, maar niet meer of minder dan relevant is.

Sociaal ondernemen gaat over sociale problemen oplossen, dat hoeft op zich niet op een sociale manier. Verder houdt de ondernemende wijze wat mij betreft vooral in dat je je toegevoegde waarde expliciet maakt. Je houdt niet domweg je hand op, in de hoop dat er een gulle gever of subsidieverstrekker langs komt. Daarentegen laat je zien hoeveel je waard bent. Denk bijvoorbeeld aan de waarde van een talentproject voor dropouts. Natuurlijk enorm waardevol voor de kids zelf, maar wat te denken van de waarde voor de stad of de staat? Drop outs die niet terug komen op het rechte pad, kosten geld in plaats van dat ze iets opleveren. Denk bijvoorbeeld aan de schade die ze aanrichten aan medemens en omgeving, of de rekening van de gevangenis of wat te denken van al die uitkeringen?

Sociaal ondernemen gaat over sociale problemen oplossen, dat hoeft op zich niet op een sociale manier Sociale ondernemingen Ik denk dat er drie soorten zijn: Gewone ondernemingen, die ook sociale problemen oplossen. Nike doet Johan Cruijf Foundation achtige dingen om kinderen met eenachterstand door sport een leven te geven. De Rabobank investeert ook terug in de maatschappij – bijvoorbeeld door ouderen een cursus internetten te geven of micro-krediet kennis naar derde wereld landen te brengen. En De Vrijbuiter in Roden brengt met haar Bart’s African Foundation zelf tenten en andere waarde naar derde wereld landen. Voor de groep ondernemingen geldt dat het vaak een bijproduct is en vaak strijdig is met het primaire product. Concreet levert dat soms strijd met aandeelhouders. In deze groep zie je overigens ook veel fakeness: ‘kijk wij doen ook goede dingen.’ Instanties die sociale problemen op een ondernemende wijze oplossen. Als misschien wel het mooiste voorbeeld noem ik Stichting de Hofstede in Assen, die in de afgelopen jaren een transitie heeft doorgemaakt van sociale werkplaats tot sociale onderneming en nu echt doorgroeit tot dienstverlener. De Wereldwinkels snappen dat je meer verkoopt en je doelen daarmee verwezenlijkt als je ook gewoon echt betere producten hebt dan vanuit de Supermarkt. Veel van dit soort clubs, moeten het ondernemen nog verder ontwikkelen. Professionalisering, verzakelijking en hoge salarissen zijn veelal de gevoelige agendapunten. Puur sociale ondernemingen, die in het leven zijn geroepen om op ondernemende wijze sociale problemen op te lossen. Denk aan het geniale Fifteen van Jamie Oliver: een prachtcombi tussen talentontwikkeling van dropouts en een toprestaurant. Chocolonely van Teun van der Keuken: gegarandeerd slaafvrije chocolade, die én goed te eten is én wereldwijd een discussie op gang brengt over slavenarbeid in de 21e eeuw. Geniaal! Of ik noem het concept van microkredieten, zoals bijvoorbeeld Oikokrediet. Je leent ondernemers, die op geen enkele andere wijze aan geld kunnen komen, het hoognodige geld, zodat ze hun brood kunnen verdienen. En tegelijkertijd hanteer je een bizar hoog rentepercentage, waar je ook als investeerder blij van wordt. Niks liefdadigheid, gewoon harde business. Maar: wel goed... erg goed zelfs.

Tot slot Noor Bongers, Rein de Vries (beide van Pentascope) bedankt voor de inspiratie, de gastvrijheid, de toffe lieden en de heerlijke maaltijd. Ik wil Jean Klare en Hugo Engelbert danken voor de fijne samenwerking. Ik zie uit naar de plaatjes, de krant en meer. En Richard: jij natuurlijk ook tiege tank... Tijdens of na onze reis naar Polen, wil ik dit onderwerp uitschrijven tot een wat serieuzer artikel. Ik stel het dus op prijs als u een tips en trucs mailt of uw feedback. En u maakt me ook blij met mooie cases... Door Drs. Ritzo J.A.G. ten Cate De Ondernemers BV www.ritzotencate.nl www.deondernemers.nl www.innovatiefondernemen.com www.denationaleoqtest.nl

Vraag een autodealer hoe hij tot zijn beroepskeuze kwam en de kans is groot dat je een persoonlijk relaas krijgt dat klinkt als een reisverhaal. Maar, zo betoogt verteller Wim Wolbrink, ook de mensheid als geheel is op reis. Hij vraagt zich af hoever wij zijn op deze tocht en wat onze volgende pleisterplaats is. De reis in één zin Om de lange reis, die wij als individu maar ook als hele mensheid maken, in één zin samen te vatten ga ik te rade bij Joseph Campbell. Campell is de grote mytholoog die nagenoeg alle verhalen, mythen, volksverhalen en sprookjes heeft gelezen. In zijn beroemde boek ‘De held met de duizend gezichten’ vind ik die ene zin: ‘Uit het paradijs naar het individuatieproces*.’

Eindelijk weg uit het paradijs We willen leven, beweging, uitdagingen, groei. Maar in het paradijs gebeurt eigenlijk niets. Voor het lekkere leventje moest je tussen de Eufraat en Tigris zijn. Maar als je op reis wilt moet je de haard verlaten. We mogen Eva dankbaar zijn dat ze ons op weg hielp. Als het aan Adam had gelegen zaten we nog altijd in het saaie paradijs.

Individuatie Als een kind zich aan de kachel brandt dan zegt het ‘au’. Au-zeggen helpt om ‘ik’ te leren zeggen. Tegenslagen en littekens leren ons beter te ervaren wie we zijn en waar onze grenzen liggen. Ons ‘ik’ slijpen we verder aan onze vrienden, collegae en relaties. Elke ontmoeting herbergt ongekende kansen om iets te leren van de ander. En daar waar mensen met elkaar samen werken en samen leven krijgt die ene grote reis vorm.

Eilanden en vrouwen Een goede kennis vertelde me een toepasselijke verhaal. Het gaat over een koning die zijn zoon zelf onderwees. Elke les besloot de koning met de raad: ‘Jongen, onthoud goed dat eilanden en vrouwen niet bestaan.’ Op een dag

kreeg de jongen een paard. Hij reed er mee door het koninkrijk. Na een lange tocht kwam hij bij zee. Er dreef een soort pannenkoek in zee met hele vreemde wezens erop. Een vreemdeling sprak de jongen aan en zei: ‘Jongen, dat is nu een eiland met vrouwen.’ ‘Dat,’ zei de prins fel, ‘kan helemaal niet! Mijn vader, de koning, zegt dat zulke dingen niet bestaan.’ Maar de jongen bleef terugverlangen naar het uitzicht op die pannenkoek met de vreemde wezens. Zijn vader bleef hem echter dezelfde raad geven. Uiteindelijk besefte de prins dat het niet belangrijk was of zijn vader of de vreemdeling gelijk had. Zijn verlangen naar het strand was zo groot, dat hij besloot dat eilanden en vrouwen wel degelijk bestaan. Hij maakte een bootje, roeide naar het eiland en had een ongelofelijke toffe tijd.

Waarnemer bepaalt Het verhaal illustreert dat wij zelf aan de basis staan van wat wij willen zien. Ook uit de kwantummechanica weten we dat de waarnemer bepalend is voor het resultaat van het experiment. En of het nu het verhaal van de eilanden is of van kwantumbolletjes, steeds meer mensen krijgen door dat wij verantwoordelijk zijn voor onze eigen mindset. Als wij met ons denken, of ons geloof, bepalen welke kansen wij in ons leven creëren dan heeft dat grote gevolgen. We kunnen dan bergen verzetten, grootse dingen doen en met een ongekend optimisme mondiale problemen ter hand nemen.

goden schrokken nergens voor terug. Het inzicht dat ook wij ongekende scheppers kunnen zijn, is voor mij de logische volgende fase in onze ontwikkeling. Daarom breid ik Campbells one-liner uit tot: ‘Uit het paradijs om vanuit de individualiteit, voor de ander, een nieuw paradijs te scheppen.’

*

Ja, u leest het goed. Individuatieproces is een term geïntroduceerd door Carl Gustav Jung (1875 - 1961) en betekent: bewustwording van een kern in jezelf en dit als uitgangspunt voor leven nemen. En daarmee dit niet te verwarren met het individualisme.

Wim Wolbrink is verhalenverteller van Verteltheater Werder. www.werder.nl Zelf verhalenverteller worden? Kijk op: www.nationalevertelschool.nl

Door Kristof de Ridder Student Godsdienstwetenschap [email protected] M 06 - 38543453

In het midden van het Groninger land is begin jaren ’70 een glasfabriek uit de klei gestampt. De huidige voertaal van de driehonderd werknemers is nog steeds plat Gronings. Binnen deze nait souz’n moar doun (niet zeuren, maar werken) cultuur ben ik als afstuderende student godsdienstwetenschap een speurtocht begonnen naar spiritualiteit en zingeving op de werkvloer. Ik wist niets van bedrijfsvoering, het was mij slechts bekend dat een mens in zijn leven snakt naar visie en bezieling. Tal van interviews, nachtdiensten, personeelsfeestjes en koffiegesprekken later begin ik het Gronings een beetje te begrijpen; er zijn maar weinig woorden nodig om tot de kern te komen. Ik heb gespeurd naar vertrouwen, aandacht voor menselijkheid, liet mij vertellen over het verleden, luisterde naar denkbeelden over de heersende cultuur en de toekomst. Het was duidelijk te merken dat Winschoten midden in de rode driehoek van Nederland ligt, een driehoek geboren uit de hereboeren-cultuur. Van vertrouwen in de lampenbouwer was na talloze efficiencyslagen allang geen sprake meer.

Echter vertrouwen in de ploegmaten was er zeker te bespeuren, ‘wij doen het hier toch samen? en we worden er toch voor betaald?’ Groningers werken hard en goed voor hun geld, zelfs als er geen enkele uitdaging is. Het is niet voor niets dat er in Winschoten één van de laatste overgebleven glasfabrieken op Nederlandse bodem staat. Het bedrijf met haar sterke hierarchische structuur pastte hier naadloos in. De fabriek werd met de tijd effectiever en efficiënter, controleerbaarder. De cijfers werden zomogelijk nog heiliger en KPI’s* de nieuwe goden. Of het zinvol is wat men doet, of het werknemers tevredenheid schenkt of het bezieling laat opkomen, werd zelden gevraagd. De Groninger slikt immers wel, heeft hij altijd al gedaan en zal hij nog wel blijven doen. Ik als onwetende ziel heb bedacht dat het hier ergens mank loopt, en ik ben niet de enige. Boeken staan er vol mee: de huidige tijd vraagt om persoonlijke uitdaging, samenhang en visie. Dit is gelukkig ook niet onopgemerkt aan de glasproducent voorbij gegaan, engagement en employment zijn de nieuwe toverwoorden van het management.

Toverwoorden die in het bestaande systeem van controle en wantrouwen worden ingepast. Een nieuw trucje om targets te halen. Echter zo simpel is het niet, vertrouwen komt te voet en gaat te paard heb ik de Groningers horen zeggen. Betrokken medewerkers ontstaan slechts door hun vertrouwen te geven, door aandacht te schenken aan hun ziel. Medewerkers moeten de kans krijgen zich te ontwikkelen, hun talenten vrijelijk te benutten. Niet gehinderd door regels en bureaucratie geboren uit wantrouwen en achterdocht. Ik voorspel dat het bedrijf hierdoor zal bloeien van de kleine ondernemertjes, het bedrijf vooruit zal schieten, zal innoveren. Een weg die begint bij vertrouwen. Managers hoeven naar mijn idee slechts te faciliteren, het pad te lichten en voetangels uit de weg ruimen opdat men niet struikelt. Dat scheelt hun ook een boel stress. Dat is ondernemen ten top, van onderop vanuit bezieling en vertrouwen. Vertrouwen schenken in je eigen mensen, ze laten bloeien, hun Groninger ziel strelen. Dat is pas sociaal ondernemen. *Key Performance Indicator

eigentijdse en rendabele manier duurzaam maken. Over

tief: ‘Hoe kunnen we deze arme mensen helpen?’, maar hij

twintig jaar moeten zoveel mogelijk clubs een ‘zero’ impact

denkt vanuit de markt. Door zich de vraag te stellen: ‘Wat is

hebben op het gebied van CO2 uitstoot, water, afval en

van toegevoegde waarde voor de specifieke doelgroep en

zelfs energie (in de breedste zin des woords) teruggeven

hoe kan ik dit vertalen naar producten en diensten.’ Een

aan hun omgeving. Het project kijkt naar alle activiteiten die

minder bekende issue-driven ondernemer die een product

gebeuren in een club van drinken, flirten, dansen en naar

voor deze markt aanbiedt is U-specs. Het bedrijf verkoopt

het toilet gaan laat hier de duurzaamheidsgedachte op los.

een hippe ‘doe het zelf’ bril voor één euro aan arme

Een bekend voorbeeld van het project is de dansvloer die

bevolkingsgroepen met oogproblemen. Wereldwijd

energie op wekt. De vloer vangt de trillingen van de

kunnen meer dan één miljard mensen slecht zien door

dansende mensen op en zet dit om in energie om

onbehandelde oogafwijkingen. Het overgrote deel van

bijvoorbeeld de lichten aan te sturen.

Broedplaats voor issue-driven ondernemers

volgen van onderwijs en de vicieuze armoedecirkel in

Issue-driven ondernemen is een aansprekend en

stand houdt. U-specs levert zo op een commerciële

uitdagend concept voor jongeren en sluit prachtig aan bij

manier een oplossing voor dit probleem.

de trend van het praktisch idealisme. Enviu speelt in op deze trend en bouwt sinds 2003 kennis en ervaring op

Ondernemen vanuit een ideaal

dat via de ‘non loss’ onderneming verwezelijkt kan worden.

rondom dit thema. Enviu is een broedplaats voor jonge

Er ontstaat een nieuwe vorm van hybride organisaties

Onder jonge succesvolle en praktisch ingestelde mensen

issue-driven ondernemers. Het is een plek waar prille

met de kracht van het bedrijfsleven en het idealisme van

groeit het maatschappelijk bewustzijn en ik denk dat hier

voortuitstrevende ideeën de ruimte krijgen en starters

een gepassioneerde activist. Aan het roer staan issue-

de komende tijd veel issue-driven ondernemers gaan

direct kunnen beginnen. Zij krijgen ondersteuning bij het

driven ondernemers. Hun motivatie is het aanpakken van

opstaan. Een trend die dit stimuleert is de terugtredende

ontwikkelen van hun business case, het vinden van een

maatschappelijk problemen. Zaken als natuurdegradatie,

overheid en een steeds kritischer wordende (goede

investeerder of het opzetten van een eerste pilot. Zo

het CO2 probleem, dierproeven, duurzaamheid of

doelen) donateur. Dit dwingt overigens ook bestaande

armoede. Hun organisaties zijn ‘non-loss’ ondernemingen,

organisaties, veelal goede doelen, marktgerichter te gaan

Andy Krumholz is ontwerper in de VS. Hij ontdekte dat een

niet gericht op winst maximalisatie, maar op het verhogen

werken of te stoppen.

kleine groep Braziliaanse vrouwen in de sloppenwijken van

werken ze aan een nieuwe oplossingsgerichte manier voor het aanpakken van onze wereldproblemen.

markt. De tas is gemaakt van de lipjes van cola- en

mensen, bedrijven, bedrijfsfondsen en social venture

Mobieltjes, brillen en handtasjes maken de wereld mooier

bierblikjes. Andy hielp de vrouwen met het ontwerpen

Voor meer informatie over de issue-driven ondernemers genoemd in dit artikel en anderen W W W. E N V I U . O R G

capitalists. Mensen met een hart voor de wereld en een

Anita Roddick heeft de Body Shop groot gebracht

van een trendy tas zodanig dat het geschikt werd voor de

E-mail: [email protected]

hart voor hun investering. die zij graag terug verdienen.

door zich te verzetten tegen dierproeven. Zij startte net als

Amerikaanse en Europese ‘mainstream’ markt. Het bedrijf

Het rendement van de ‘non loss’ onderneming is niet altijd

andere issue-driven ondernemers, een bedrijf vanuit haar

van Andy en de dames is booming. Inmiddels werken er

in de vorm van dividend. Als er dividend wordt uitgekeerd,

hart. Hieronder een kleine greep uit de huidige generatie

vijftig vrouwen die hun brood verdienen en hun buurt in

is daaraan een maximum verbonden per aandeelhouder.

inspirerende issue-driven ondernemers in duurzaamheid

de sloppenwijk meetrekken in een positieve vibe.

De sociaal investeerder ziet zijn rendement graag op

en armoedebestrijding.

Brasilia een bijzondere tas produceerde voor de lokale

van de maatschappelijke impact van hun producten en diensten. Investeerders van deze bedrijven zijn gewone

Een prachtig voorbeeld is de Grameen Group. Het bedrijf van Muhammad Yunus geeft de allerarmsten uit

EIGEN WIJS

Bij een lampenfabrikant het licht brengen

Club zoveel mogelijk dance clubs in de wereld op een

benadert het armoede probleem niet vanuit het perspec-

andere blindheid, wat vaak resulteert in het niet kunnen

uitgebreid netwerk of een persoonlijk maatschappelijk doel

In de wereld van de verhalen noemen we dit inzicht het vinden van het goud, het meenemen van het elixer, het trouwen met de prins of het vuur van Prometheus. De

heidsdenken. Zo wil het jonge bedrijfje Sustainable Dance

aansluiting op de gangbare economische systemen. Hij

scherp te kunnen zien. De gevolgen hiervan zijn onder

immateriële wijze terug. Bijvoorbeeld in de vorm van een

Goud

Het laatste voorbeeld is ontstaan vanuit het duurzaam-

telefoons. Op deze manier krijgt een grote groep mensen

deze mensen ontbreekt het simpelweg aan een bril om

Sociale ondernemer Dat ons leven een avontuurlijke reis is, leren we uit verhalen en van het leven zelf. Alles wat we ondernemen doen we in het licht van deze fantastische tocht. In die zin zijn wij dus allemaal ondernemer. Wanneer je het egocentrische aspect van het individualisme overstijgt en je inzet voor de reis van de ander, dan is dat voor mij sociaal ondernemerschap. Meer woorden hoef ik er niet aan vuil te maken.

Bangladesh toegang tot micro-financiering en mobiele

Yolanda Eijgenstein, zakenvrouw van het jaar 1997, is oprichter en directeur van Why Company. Dit bedrijf richt zich op het verbeteren van de interne communicatie van bedrijven met als doel een inspirerende werkomgeving te creëren waar creativiteit, persoonlijke groei, werkplezier en het nemen van verantwoordelijkheid, de normaalste zaak van de wereld is. Op een andere wijze komt de bovenstaande visie van Eijgenstein tot uiting in Iederwijs, een vernieuwend onderwijssysteem - onder meer gebaseerd is op de Sudbury Valley School in de VS - waarvan ze mede-oprichtster is. Binnen Iederwijs gaat men ervan uit dat ieder kind al wijs is. Daarom is het kind het uitgangspunt: kinderen kunnen zelf bepalen wat ze willen leren en wanneer, ze leren zelfstandig, van elkaar en van de begeleiders in een omgeving waarin hun wijsheid tot uiting kan komen.

Yolanda: De wereld is zo mooi. Ik heb veel liefde om me heen. Ik krijg veel van mijn kids en ik vind het in mijn werk. Dat is voor mij een Great Place to Live. Al die kleinigheidjes over meer politie op straat, meer regels ... Ik kijk nooit televisie. De deur staat ook altijd open. Ik ben nog nooit bestolen geweest. Al die angst die je als kind of volwassene door je omgeving continue wordt aangepraat. Ik ben voor niemand bang. Heerlijk! Heel weinig angst door weinig televisie kijken en een positief mensbeeld, denk ik. Er zijn waarschijnlijk ook slechte mensen, maar die kom ik blijkbaar niet tegen. Ik vind het geweldig, het leven. Ik sluit ook wel mijn ogen voor de minder mooie dingen, dat is een manco wellicht. Maar aan minder mooie dingen is wat te doen. Ik zat te klagen over het onderwijs en dacht ‘ja, je kunt ook zelf actie ondernemen’. Klagen is zo gemakkelijk. Ik heb veel bewondering voor mensen die doorbijten en doorgaan. Het is zo gemakkelijk om een negatieve roddel op gang te brengen.

Dat is de spraakmakende, inspirerende visie van Yolanda Eijgenstein.

“Kijk, luister aandachtig, stel vragen, oordeel niet meteen en heb oprechte interesse in je collega's, klanten en in jezelf... en word een Happy Worker.”

GPTL: Wat vind je leuker: mensen coachen of zelf dingen doen, ontwikkelen?

Yolanda: Ze hebben allebei veel met elkaar te maken. Ik vind het momenteel vooral leuk om met groepen aan de slag te gaan, een-op-een werken is voor mij niet meer de grootste uitdaging. Dat vind ik minder spannend, dan kan ik mezelf minder ontwikkelen. Werken met groepen, waar veel met dubbele agenda’s gewerkt wordt of waar streken worden uitgehaald, vind ik erg leuk. Daarmee ontwikkel ik mijzelf verder. Ik vraag me dan af, hoe zou ik dit zelf aanpakken in zo’n situatie? Voor elke consultant, voor elke adviseur geldt dat je er zelf net zoveel van meeneemt als de man of vrouw die je coacht. Het geeft niet als het op een gegeven moment niet meer interessant is, dan is het namelijk afgerond. Als ik er zelf niet van leer ben ik ook een minder inspirerende coach. Datzelfde geldt met dingen, producten of ideeën, ontwikkelen. Ik ben veel met het innerlijk bezig geweest, met Iederwijs en in het werken met groepen. En dat is heel belangrijk. In het bedrijfsleven krijgt dat vaak te weinig aandacht. Maar op een gegeven moment realiseerde ik mij dat dat niet zaligmakend is: het uiterlijk is ook heel belangrijk. Je doet het externe tekort als je dat als minder belangrijk zou bestempelen. Het is ook mooi om jezelf te laten zien aan de wereld, er goed uit te zien en iets neer te zetten.

GPtL: Je wordt door jouw klanten benaderd omdat er een probleem is binnen het bedrijf, maar eigenlijk gaat het over henzelf ...

Yolanda: Klopt, maar dat weten ze nu wel hoor. Ze komen ook omdat er een probleem is, als er miscommunicatie is of iets dergelijks. En het is goed om te beginnen met bedrijfsprocessen, maar uiteindelijk moet je kijken naar wat er daadwerkelijk achter zit. Bijvoorbeeld angst, onmacht, pijn, frustratie. Al die dingen waar mensen tegenaan lopen, omdat ze het niet uitspreken. Als kind leer je al dat je eigenlijk moet doen wat de juf zegt en dat je niet trots mag zijn op waar je goed in bent. Dat past niet. Al die shit die we tegenkomen bij managers van tussen de dertig en zestig en bij onszelf, heeft helaas met vroeger te maken. Daarom ben ik ook voor Iederwijs in beweging. Iederwijs is in extreme mate voor veranderingen in het onderwijs. Het is lastig voor nieuwetijdskinderen om in normale schoolsystemen te functioneren. Daar gaat het om ratio, controle, leren en kennis. Maar ik denk dat ook zij een plek kunnen vinden in ons onderwijssysteem. Ik geloof dat wij met Iederwijs veel in beweging hebben gebracht. Ook al zou Iederwijs over twee jaar sluiten, dan blijft dit soort onderwijs bestaan. Dan komen er absoluut weer nieuwe Iederwijs-achtige initiatieven. We hebben al zoveel bodem gelegd, daar ben ik trots op. Ik weet dat het uiteindelijk voordelen biedt voor onze kinderen. Ik zie ook de manco’s van Iederwijs en van de extreem vrije opvoeding. Het draait allemaal om de balans die je steeds moet zoeken. Als een kind in Iederwijs poep aan de muur smeert, krijgt hij ook op zijn kop.

GPtL: Is de tijd rijp voor initiatieven als Iederwijs?

Yolanda: Als je een goed idee hebt negeren ze je eerst. Dan lachen ze je uit. Vervolgens krijg je weerstand en tenslotte word je omarmd. Mijn opa heeft als hoofd van de eerste Montessori-school in Amsterdam precies hetzelfde meegemaakt. Nu wordt het Montessori-idee omarmd: op elke school is er in de vorm van groepswerk of iets dergelijks wel iets van Montessori terug te vinden. Je krijgt de gevestigde orde pas mee als ze resultaat zien, dan geloven ze je. Dan kunnen ze ook controle uitoefenen. Maar als je ziet wat die kinderen leren, welke confrontaties ze aangaan. Dat is zo mooi om te zien, daar kunnen wij nog van leren. Ik heb nog gedacht aan Iederwijs voor volwassenen ...’ Ik denk dat er in dit tijdperk een ander soort mens ontstaat en mensen anders met elkaar omgaan. Je ziet het op scholen waar jongeren communicatiever zijn, waar ontzettend mooie dingen gebeuren. Het feit dat Pentascope bestaat, het feit dat Deepak Chopra wereldwijd gehoord wordt, dat zijn allemaal tekenen dat er mooie dingen gebeuren. Een blad als Ode ... Dat is overigens een van de weinige bladen die ik helemaal lees en waarvan elke keer minstens drie artikelen me diep raken. Het feit dat zo’n blad kan bestaan, vind ik fijn. Het feit dat er boeken geschreven worden over holistische zaken... Geweldig! Daar is nu plek voor in de wereld.

Nepvegetariër Mijn hele leven lang was ik verslaafd aan vlees. Waarschijnlijk ben ik geboren met een stuk vlees tussen mijn tanden. Mijn geboorteland Oekraïne is een land van carnivoren. “Wie sport en gezond wil leven eet vlees!” zei mijn vader altijd, dus at ik alles wat vlees was. Een leven zonder vlees kon ik me niet voorstellen. Toch eet ik sinds kort geen vlees meer. En niet alleen omdat ik het zielig vind voor de dieren, maar meer omdat ik bewuster ben gaan eten. Een met hormonen volgespoten biefstukje of een stukje antibioticakip zonder smaak, ik had er geen trek meer in. Dat er groeimiddelen bij dieren worden toegediend is een feit. Sommige sporters gebruiken dezelfde groeihormonen om spiermassa te kweken. Agressie en onredelijkheid zijn de bijverschijnselen. In sport is agressie op het veld prima, maar thuis en op straat is het minder handig. Wat maakt het volgespoten vlees toch zo lekker voor ons? Is het de smaak van vlees of is het een instinct uit de oertijd?

M

asaru Emoto, een onderzoeker van Japanse afkomst vroeg zich af of water, net als sneeuwvlokken, in staat zou zijn om kristallen te vormen. Hij bevroor water bij een temperatuur van -20 graden gedurende 4 uur en bekeek tijdens het ontdooien onder de microscopisch of er ijskristallen waren waar te nemen. En inderdaad, dat bleek het geval. De ontstane kristallen werden gefotografeerd en leverden magische beelden op. Nadat de onderzoeksmethode verfijnd was, werd er water van over de hele wereld gefotografeerd. Daaruit bleek dat de kristalbeelden van water er verschillend uit zien, afhankelijk van waar het water vandaan komt. Spectaculair bleek de ontdekking echter dat water in staat is trillingen op te slaan veroorzaakt door muziek, dan wel woorden, dan wel gedachten. Zo leverde muziek van Mozart prachtige harmonische kristallen op in tegenstelling tot Heavy Metal muziek, dat een chaotisch beeld weergaf waarin helemaal geen sprake was van kristalvorming. Met woorden bleek de uitkomst hetzelfde. Woorden als: liefde, dankbaarheid of je bent mooi, vertoonden prachtige kristallen. Woorden als: stommerd, ik vind je vies of ik haat je, vertoonden vergelijkbare chaotische beelden op als bij het experiment met rockmuziek.

Een uitbreiding van het experiment, betrof een derde potje dat gevuld werd volgens dezelfde procedure. Dit potje bleef onbeschreven en werd tijdens het hele experiment genegeerd. Dit leverde een nog opzienbarender uitkomst. Dit potje ging als eerste schimmelen en de inhoud werd zwart. Natuurlijk kennen met name kinderen dit verschijnsel allang onder de noemer ‘liever negatieve aandacht dan helemaal geen aandacht’.

Maar wat betekent dit nou eigenlijk?

Naast het feit dat er in dit project ruim aandacht wordt besteed aan het verschijnsel pesten kent dit project nog een aantal prettige bijkomstigheden. Kinderen worden zich bewust van het effect van hun woorden dan wel hun gedrag, aangezien ze leren dat ook zij voor 70% uit water bestaan. Het wordt dus ‘water en normen’ in plaats van waarden en normen! Zij ervaren dat ze invloed kunnen uitoefenen op de uitkomst van het experiment (empowerment van hun eigen kracht als schepper). En het maakt hen bewust van het belang van water, met name wat betreft het drinken van water in plaats van frisdranken. Dit kan bijdragen aan het vergroten van de gezondheid en het terugdringen van bijvoorbeeld overgewicht. Ook de ouders van de kinderen die aan het project deelnemen liften mee in het bewustwordingsproces van hun kinderen. Na afronding van het experiment op deze basisschool kan het lespakket met behulp van feedback van de kinderen nog aangepast worden. Daarna zal het lespakket onder de naam ‘Potje tegen Pesten’ zijn weg zoeken naar financiering en verspreid worden onder basisscholen, middelbare scholen en organisaties die zich bezighouden met pesten.

Voor mij heeft Emoto de stelling van Einstein ‘everything is energy’ op een prachtige manier visueel kunnen maken. En dat is wat wij mensen toch graag willen: eerst zien en dan geloven! Ook lijkt het een bevestiging van de suggestie van de Franse wetenschapper Jaques Beneviste, die ontdekte dat water in staat is trillingen op te nemen. Ook wel ‘het geheugen van water’ genoemd. Bij velen roept deze theorie echter de kritische vraag op: Is het wetenschappelijk bewezen? Persoonlijk heeft deze vraag mij nooit bezig gehouden. Als zeer praktisch ingesteld mens komt bij mij veleer de vraag op, indien dit zo is, wat kunnen we er dan mee in ons dagelijkse leven? Volgens mij ligt daar de ware spirituele oefening. Ik werd geïnspireerd door een experiment dat een student uit Japan ooit had gedaan met een potje rijst. Ik besloot hetzelfde experiment te doen maar koos voor een variant met water en rijst. Mijn experiment begon in december 2005. Ik maakte twee glazen potjes, een appelmoespotje en een jampotje, goed schoon. Ik stopte een laagje gekookte rijst in beide potjes, goot er kraanwater overheen en sloot de beide potjes af met het deksel. Op het eerste potje schreef ik met stift ‘dank je wel lieve rijst’ en op het andere potje schreef ik ‘stomme rijst’. Ik zette beide potjes op eenzelfde plek neer, maar met enige afstand van elkaar (omdat trillingen elkaar beïnvloeden). Samen met mijn dochters (toen 8 en 6 jaar), spraken wij elke dag de potjes toe met de hierop gesproken tekst. Na ongeveer vier weken trad er een verandering op. Het potje met ‘lieve rijst’ bleef helder, het potje met ‘stomme rijst’ begon te schimmelen en bruinig te worden. Nu ruim een jaar later is de inhoud van de potjes, zoals je op de foto kan zien, nog steeds hetzelfde.

Wat kunnen we praktisch met deze informatie? Aangezien niet alleen de aarde maar ook de mens voor ongeveer 70% uit water bestaan, heeft deze informatie een directe link met ons. Vanuit de visie dat ervaring de beste leermeester is, heeft Stichting Newtide een ervaringsgerichte handleiding ontwikkeld tegen pesten. Het lespakket, waar het rijst-experiment een onderdeel van vormt, laat kinderen met eigen ogen zien dat de uitdrukking ‘schelden doet geen pijn’ niet opgaat. Het project is in maart van start gegaan in groep 6 van een katholieke basisschool om te evalueren in hoeverre dit aansluit aan de belevingswereld van kinderen en om de effectiviteit te kunnen testen. Het is spannend nu een groep van 20 kinderen hun energie gaan bundelen in het toespreken van de potjes. Gaat er nu, door de toename aan sturende energie, op een eerder tijdstip verandering optreden in de potjes?

Heeft u goede ideeën over sponsering of financiering van dit lespakket, dan wel goede ingangen bij bijvoorbeeld het ministerie van Onderwijs, dan nodig ik u van harte uit om contact met mij op te nemen via [email protected]! Daarnaast nodig ik iedereen uit om zelf de proef op de som te nemen en het experiment zelf te doen. Je ervaringen zijn welkom op het forum van www.newtide.tv. Meer info over het werk van Masaru kunt u vinden op www.hado.net. Door Esther van Benthem

Toen ik dit vertelde bij FC Groningen werden er natuurlijk heel veel grappen over gemaakt. Een voetballende vegetariër is volgens de collega’s een onmogelijke combinatie. Elke blessure is nu het gevolg van een gebrek aan vlees en dus kracht. Echte ‘voetbalhumor’. De voetbalwereld is in dit opzicht erg conservatief. Ook mijn ouders in de Oekraïne vinden het vreemd dat ik geen vlees meer eet. Ze dachten dat ik ziek was geworden. Een leven zonder vlees kunnen zij zich maar moeilijk voorstellen. Wellicht ook omdat zij minder keuze hebben. Op sommige plekken in de wereld is dit vaak het geval. Als je in de derde wereld woont en er is niets anders te eten, dan heb je geen keuze. Wij in Nederland hebben wel de vrijheid om te kiezen voor een gezond dieet zonder vlees. Gezonder voor ons en gezonder voor de dieren. Maar nee, wij willen steeds meer vlees ook al weten we heel goed hoe de bio-industrie in elkaar zit. Terwijl ondertussen de biologische producten in de schappen blijven liggen… Liever een extra biertje voor dat geld. Lekker schijnheilig. Even schijnheilig als ik misschien. Want ik eet nog wel heel graag vis, die waarschijnlijk ook niet op de meest koosjere manier op mijn bord is gekomen, maar je moet ergens beginnen...

Sociaal ondernemen volgens de i-generatie

VERSCHIL MOET JE VIEREN

Wie goed doet, goed ontmoet. Vanuit die gedachte wil de i-generatie sociaal Ideale generatie breed weten te realiseren. We doen heel veel, maar Identiteit ondernemen. Met aandacht voor mens, Voor de i-generatie, de begin-dertigers van nu, is er ieder vanaf zijn eigen eiland. Bovendien plaatsen Sociaal ondernemen is ook: samenwerking vanuit goed beschouwd weinig geweest om tegen in het we tegenstrijdige belangen moeiteloos op een rij: duurzaamheid, waarbij iedere deelnemer zijn eigen maatschappij en milieu. Oude businessverzet te komen. Tijdens onze studie was de leuke auto, groot huis, fantastische relaties, uitdaidentiteit behoudt en juist het verschil wordt economie booming, het sociale leven heerlijk. gende baan én zorg voor de milieu. Kan dat? Zijn gevierd. Op die manier realiseer je een grotere modellen worden vervangen door nieuwe. Politiek was wel relevant, maar moest vooral een deze belangen inderdaad tegenstrijdig? Of is de impact dan in je eentje, zonder dat je jezelf verliest. behoorlijk sociaal aspect hebben. ‘Leuk’ is hét i–generatie gewoon veel realistischer en eerlijker De activiteiten die Wonder de afgelopen tijd heeft Geld zorgt niet langer voor een bloeiende motto van onze generatie. De i–generatie is primair tegenover zichzelf dan de generaties voor ons? ondernomen zoals Burgerbuddy, het Blijbedrijf en individueel. We zijn verbonden door het internet. Waarom zou je eigenlijk kiezen als het allebei kan Stoerevrouwen zijn sprekende voorbeelden van organisatie en tevreden medewerkers. In het mobiele tijdperk leven we in een veel kleiner en je dus eigenlijk niet hoeft te kiezen? Is die indivisociaal ondernemen. In de kern is Wonder een geworden wereld. Ons gemiddelde netwerk is zo dualiteit onze kracht of juist onze zwakte? Als wij organisatie die nieuwe relaties tot stand brengt Het is het sociale gezicht van organisaties wijdvertakt dat we elke gewenste informatie binnen echt zo sociaal ondernemend zijn, dan moeten wij tussen de meest uiteenlopende types, om daarmee drie mailtjes en twee keer googelen hebben dit toch vorm kunnen geven zonder aan onze duurzaamheid, oprechtheid èn het ‘gewoon leuk dat medewerkers gelukkig, tevreden, gevonden. Hoewel ‘leuk’ ons motto is zijn wij in ons individualiteit voorbij te gaan? hebben’ te combineren. Kortom: verschil moet je hele wezen de ideale generatie voor schitterend, vieren in plaats van vermijden. Ook dat is de kracht betrokken en gewaardeerd maakt en tot sociaal ondernemen. De vraag is natuurlijk: is dat Diversiteit van Sociaal Ondernemen volgens de i-generatie. echt zo? Of is het hele idee van sociaal onderMet het project Diversiteit; verschillen vieren!, betere prestaties brengt. Steeds meer nemen vooral een bevlogen begin-dertigers een onderdeel van Schitterend Organiseren, doet Marlies Winkel [email protected] gedachte? Pentascope een poging. Het project, waarin wordt & Tarik Yousif [email protected] mensen en organisaties ondersteunen samengewerkt met organisaties als Diversion, Tegenstrijdige belangen ICPadvies, Wonder, Steve Austen&Co en de deze nieuwe manier van ondernemen. Volgens gegevens van het ministerie van EconoRijksUniversiteit Groningen, geeft inhoud aan mische Zaken is de i–generatie in ieder geval de diversiteit in organiserend Nederland. Gewoon Marlies Winkel van Pentascope en Tarik meeste ondernemende generatie ooit. Althans, door te doen. Door het netwerk van organisaties Yousif (Wonder) over sociaal ondernemen, sinds de eerste onderzoeken naar ondernemende open te stellen, bijeenkomsten te organiseren en generaties. Nog nooit zijn er zoveel in- en uitschrij- door verschillende concrete projecten uit te voeren vingen geweest. Maar als we ons als generatie waarbij ‘de kans van het verschil’ centraal staat. duurzaamheid en de meerwaarde van het moeten verantwoorden blijft het opmerkelijk stil. Dat ‘jij’ anders bent dan ‘ik’ werkt in ons beider verschil. We hebben nog weinig tot niets maatschappijvoordeel; het bereik wordt veel groter.

Door Evgeniy Levchenko [email protected] www.levchenko.nl

Tegenwicht voor evenwicht Op de cover van deze Great Place to Live is het werk van Nicole Martens te zien. Een antwoord op de achteruitgang van onze leefomgeving, in het bijzonder de natuur, ofwel milieu en de verbazingwekkende desinteresse van de mens. Mensen voelen zich slechts verantwoordelijk voor hun directe omgeving, die voor ieder een andere betekenis heeft. De Natuur was ooit de directe leefomgeving van de mens en is zodanig geëvolueerd. Het artificiële, het maakbare of te wel Cultuur, is de tegenwoordige leefomgeving. Echter kan deze niet bestaan zonder Natuur. Het Belang van de mens lijkt te liggen bij de Cultuur, terwijl we biologisch afhankelijk zijn van Natuur. Primair ligt het Belang daar. Om dit ook zo te ervaren, zal de omgeving moeten veranderen, niet de mens. Haar onderzoek is gevat in het Boek ‘Functie van Gedrag verklaart niet het Mechaniek van Gedrag’. Voor meer info www.nicool.org Fotografie cover Jaap Rozema

STA U ZELF TOE ENIG ONGENOEGEN TOT U TE NEMEN Op welke manier kan ruis, in combinatie met aandacht voor het menselijk waarnemen en handelen, een grafisch ontwerp beïnvloeden? Dat is de grote vraag waarmee Charlotte van der Heiden - Nest ontwerp - zich bezighoudt. Maakt enig ongerief de mens niet sterker en slimmer? Dit in tegenstelling tot de hapklare brokken die ons dagelijks in de media worden voorgeschoteld. Verbergt ‘ruis’ een niet-intentionele boodschap in zich, die veel te vertellen heeft over de context, het medium of de zender ontmaskert van zijn werkelijke intenties. Het onderzoek ‘Noise Batch’ over deze zoektocht en de experimentele ruis site voor het DEAFestival kunt u vinden op www. nestontwerp.nl

Deze foto is gemaakt op Texel, nadat ik een uitgebreide rondleiding heb gekregen rond de eendenkooi van opa Leo. Opa weet elk plantje te benoemen, stoer stapt kleinzoon Sander achter hem aan. Samen onderhouden ze dit stukje natuur. Dan is het even tijd voor rust, opa gaat lekker zitten en zijn hond kijkt naar hem op, wachtend op een nieuwe opdracht. Sander torent boven opa uit, klaar om weer aan het werk te beginnen. Hij geniet! Ik geniet ook, het is speciaal om hier te mogen zijn. Om een stukje van andermans leven van zo dichtbij te mogen zien. Om er middenin te staan. Deze foto is een onderdeel van de serie ‘Grootouders & kleinkinderen’ van fotograaf Ester Kroezenga [email protected]

GRAFISCH ONTWERP / ILLUSTRATIES

Jaargang 2 uitgave 1, Oplage 20.000

Charlotte R. M. van der Heiden (nestontwerp.nl), Jacky-O, Cover: Nicole Martens (nicool.org) DRUKKERIJ Hazewinkelpers, Groningen LOGO Hendrik Jan Grievink www.hendrikjangrievink.web-log.nl

HOOFDREDACTIE Noor Bongers, [email protected]

EINDREDACTIE Perry Oostrum, Pentascope Edmee Tuyl, Speechless Maarten Kroon, Speechless Sonja van der Sar, zichzelf René Ritmeijer, Pentascope

TRAFFIC & PRODUCTIE Willemijn Phielix, Pentascope

GREAT PLACE TO LIVE TEAM VOOR PENTASCOPE: Theo Dijt, René Ritmeijer, Shanti Silos, Cécile Schlangen, Erik Mandersloot, Engbert Breuker, Joke van IJzeren, Rein de Vries, Leo Lamb, Christy van den Putten en Ronee Maasakkers, Fenno Meijer. VOOR GREAT PLACE TO WORK: Marcel van Marrewijk.

VOOR NIEUWE GARDE: Lykle de Vries, Jos den Daas, Carolien van den Akker, Gerjanne uit Arnhem, Ralph de Schipper. VOOR ELVENSTONE: Martijn Aslander, Fanny Koerts, Sanne Roemen. EN NAMENS HENZELF: André Meiresonne, Francis Lugtenburg, Wubbo Mossing Holsteijn, Jan Willem Wolff, Jacky-O, Armand Verspeek, Denn’s Werk en natuurlijk de MouseTigers.

SPECIALE DANK GAAT UIT NAAR alle mensen die zo nieuwsgierig zijn, dat ze iets met Great Place to Live willen!

WIL JIJ GREAT PLACE TO LIVE VOORTAAN IN JE BRIEVENBUS ONTVANGEN? STUUR DAN EEN E-MAIL MET JE GEGEVENS NAAR [email protected]

GREAT PLACE TO LIVE