PROVINCIAAL ONDERWIJS VLAANDEREN

PROVINCIAAL ONDERWIJS VLAANDEREN

LEERPLAN ONDERWIJS VOOR SOCIALE PROMOTIE

BOEKHOUDEN-INFORMATICA TSO3

Copyright © Provinciaal Onderwijs Vlaanderen

BO-I/05/MO/TSO3/G 04-05/1308/N

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden)

1

INHOUD Visie ......................................................................................................................................................... 2 Beginsituatie ............................................................................................................................................ 3 Algemene doelstellingen ......................................................................................................................... 6 Leerplandoelstellingen / leerinhouden ................................................................................................... 11 A Boekhouden - Module Aa1 Handelsdocumenten en administratie (60 lestijden) .................... 11 A Boekhouden - Module Aa2 Enkelvoudige boekhouding eenmanszaak (60 lestijden) ............ 15 A Boekhouden - Module Ab1 Basis dubbel boekhouden (60 lestijden) ...................................... 19 A Boekhouden - Module Ab2 Aanvulling dubbel boekhouden (60 lestijden) .............................. 21 A Boekhouden - Module Ab3 Dubbel boekhouden op de computer (60 lestijden) ..................... 23 A Boekhouden - Module Ab4 Inleiding vennootschapsboekhouding (60 lestijden) .................... 25 A Boekhouden - Module Ab5 Analyse van de jaarrekening (60 lestijden) .................................. 27 B Informatica - Module B1 Computer en besturingssystemen (60 lestijden) .............................. 29 B Informatica - Module B2 Tekstverwerking - basis (60 lestijden) .............................................. 29 B Informatica - Module B3 Rekenblad - basis (60 lestijden) ....................................................... 29 B Informatica - Module B4 Gegevensbeheer - basis (60 lestijden) ............................................ 29 C Economie - Module C1 Algemene economie (60 lestijden) .................................................... 30 C Algemene economie - Module C2 Financiële economie (60 lestijden) ................................... 33 C Algemene economie - Module C3 Bedrijfseconomie (60 lestijden) ......................................... 36 D Wetgeving Module D1 Burgerlijk, handels en economisch recht (60 lestijden) ...................... 42 D Wetgeving Module D2 Labo fiscaliteit (60 lestijden) ................................................................ 47 D Wetgeving Module D3 Labo Sociale wetgeving en loonadministratie (60 lestijden) ............... 52 Methodologische wenken ...................................................................................................................... 59 Pedagogisch-didactische wenken module A............................................................................... 59 Didactische hulpmiddelen module A ........................................................................................... 60 Pedagogisch-didactische wenken module B............................................................................... 60 Didactische hulpmiddelen module B ........................................................................................... 60 Pedagogisch-didactische wenken module C .............................................................................. 61 Didactische hulpmiddelen module C ........................................................................................... 61 Pedagogisch-didactische wenken module D .............................................................................. 62 Didactische hulpmiddelen module D ........................................................................................... 63 Evaluatie ................................................................................................................................................ 64 Bibliografie ............................................................................................................................................. 66 module A ..................................................................................................................................... 66 module B ..................................................................................................................................... 67 module C ..................................................................................................................................... 67 module D ..................................................................................................................................... 69


2

VISIE Dit leerplan is het resultaat van een netoverschrijdende samenwerking. Cursisten worden voorbereid op een job in vooral kleine en middelgrote KMO’s waar zij vaak verantwoordelijk zijn voor de administratie en de boekhouding. We proberen polyvalente administratieve bedienden op te leiden voor het brede scala van secretariaatswerk. Zij moeten noties hebben van zowel recht, fiscaliteit en boekhouden, kortom van alle facetten van het handelsleven. Hiervoor is het nodig dat ze buiten de typisch economische vakken ook voldoende achtergrond verwerven om in een moderne ICT-omgeving te functioneren. Op deze manier kunnen ze in het bedrijf, na een inloopperiode, zelfstandig de boekhouding voeren. Cursisten kunnen deze cursus ook gebruiken als opstap voor verdere studies in het hoger onderwijs, bijvoorbeeld voor het graduaat boekhouden (HOKT). Er is dus een doorstroommogelijkheid.


3

BEGINSITUATIE Er zijn verschillende categorieën van cursisten die deze opleiding kunnen volgen. -

Cursisten die in het voltijdse dagonderwijs op een of andere manier uit de boot vielen en die via deze cursus een tweede kans zoeken. Vaak kiezen deze cursisten bewust voor een opleiding in het CVO omdat ze willen werken in een gerichte opleiding met de vakken waar zij interesse voor hebben.

-

Cursisten die na een min of meer lange tijd van professionele inactiviteit een opfrissing zoeken van hun vroeger verworven kennis (“herinstromers”). Deze mensen hebben vaak reeds een opleiding gehad, die ze nu willen actualiseren (boekhouding op computer, fiscaliteit, …) of “moderniseren” (ICT).

-

Cursisten die voor hun werk de nodige kennis komen opdoen via een omscholing of bijscholing, omdat dit hun carrière- of promotiekansen binnen het bedrijf vergroot of omdat ze er zich toe gedwongen voelen door de concrete bedrijfsomstandigheden.

Voor al deze categorieën van cursisten gelden geen specifieke instroomeisen. Toch gaan we ervan uit dat men minimaal het lager secundair niveau gehaald heeft en dat men openstaat voor een zware cursus met een intensief weekrooster.


4


5


6

ALGEMENE DOELSTELLINGEN Gezien de opleiding in de achterliggende visie mikt op het vormen van polyvalente bedienden streven we volgende doelen na. De cursisten moeten niet alleen een basiskennis en inzicht verwerven in o

een eenvoudige elementaire boekhouding,

o

fiscaliteit,

o

recht,

o

een aantal economische thema’s ,

o

ICT, met zijn mogelijkheden maar ook met zijn beperkingen en gevaren,

maar moeten ook een aantal vaardigheden ontwikkelen: o

vlot kunnen hanteren van allerlei bedrijfs- en andere documenten;

o

een analytisch en kritisch vermogen;

o

doorzettingsvermogen;

o

herkennen en terugvinden van fouten en de bereidheid om deze fouten ten allen tijde te herstellen, ondanks het vele werk dat dit soms meebrengt;

o

via een raming de resultaten min of meer vooraf kunnen inschatten;

o

zelfwerkzaamheid;

o

aanpassingsvermogen en flexibiliteit;

o

vaardigheid in het zien van details;

o

inzien dat men afhankelijk is van ICT en zich zoveel mogelijk wapenen tegen de gevaren die dit meebrengt (beveiliging, …);

o

sociale en communicatieve vaardigheden.

Tenslotte wordt er gewerkt rond volgende attituden. o

Accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien.

o

Leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen.

o

Resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken.

o

Zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken.

o

Zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken.

Zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen.


7

Algemene doelstellingen Module A Boekhouden Algemene doelstellingen module Aa Vereenvoudigde boekhouding De belangrijkste handelsdocumenten uit de binnenlandse handel invullen. Deze documenten inschrijven in de boekhouding van een kleine onderneming, daarbij gebruik makend van computersoftware. Algemene doelstellingen module Aa1 TV Handelsdocumenten en administratie (60 lt) Kennis en inzicht verwerven in de technieken van de binnenlandse handel. Het gebruik van de handelsdocumenten toelichten. De belangrijkste handelsdocumenten uit de binnenlandse handel invullen (factuur, bankcheque, wisselbrief, ...). De handel situeren in de algemene economie. Algemene doelstellingen module Aa2 TV Enkelvoudige boekhouding éénmanszaak (60 lt) De vereenvoudigde boekhouding van kleine ondernemingen toepassen. De BTW-documenten invullen. Algemene doelstelling Module Ab Volledige boekhouding Met behulp van een professioneel boekhoudpakket een volledige boekhouding van een vennootschap voeren volgens het systeem van dubbel boekhouden tot en met het opstellen en analyseren van de jaarrekening. Algemene doelstelling Module Ab1 TV Basis dubbel boekhouden (60lt) De basisprincipes van een volledige boekhouding volgens het systeem van dubbel boekhouden toepassen. Algemene doelstelling Module Ab2 TV Labo aanvullingen dubbele boekhouding (60 lt) Een volledige boekhouding voeren vanaf de beginbalans tot en met de eindbalans en resultatenrekening. Algemene doelstelling Module Ab3 TV Dubbel boekhouden op de computer (60 lt) Een volledige boekhouding met computer voeren vanaf de beginbalans tot en met de eindbalans en resultatenrekening. Algemene doelstelling Module Ab4 TV Inleiding vennootschapsboekhouding (60 lt) Specifieke verrichtingen i.v.m. oprichting, uitbating en afsluiting van de boekhouding van een vennootschap boeken. Algemene doelstelling Module Ab5 TV Analyse van de jaarrekening (60 lt) De jaarrekening van een onderneming analyseren en de bedrijfseconomische toestand van een onderneming beoordelen.


8

Algemene doelstellingen Module B Informatica Algemene doelstellingen Module B1 TV Computer en besturingssystemen (60 lt) Kennis en inzicht verwerven in de werking van een computerconfiguratie. De voornaamste specificaties van een computersysteem begrijpen. Kennis verwerven in het praktisch gebruik over de elementaire commando's en handelingen van besturingssystemen. Algemene doelstellingen Module B2 TV Tekstverwerking - basis (60 lt) Het vaardig kunnen omgaan met de basishandelingen en het inzichtelijk beheersen van de aanwezige tekstverwerkingssoftware. Algemene doelstellingen Module B3 TV Rekenblad - basis (60 lt) Inzicht krijgen op de aangeboden rekenbladtechnieken. In staat zijn om zelfstandig oplossingen te bedenken voor allerhande praktische problemen gebruikmakend van de basiscommando's en de ingebouwde functies. Het praktisch nut inzien om vlot met een rekenblad oplossingen te creëren. Algemene doelstellingen Module B4 TV Gegevensbeheer - basis (60 lt) De cursist kent de begrippen gegevensbank, tabellen, formulieren, queries en rapporten. Zij/hij kan zulk een gegevensbank zelf bouwen en gebruiken. Er wordt verwacht dat zij/hij die opbouw kan doen als er een analyse beschikbaar is. De analyse zelf wordt op dit niveau nog niet geëist. De cursist heeft inzicht in relaties tussen tabellen en kent het belang van referentiële integriteit. Op basis van een analyse kan zij/hij deze samenhang tussen tabellen bouwen en referentiële integriteit afdwingen.

Algemene doelstellingen Module C Economie Algemene doelstellingen Module C1 AV Algemene economie (60 lt) Bekwaam zijn om het consumenten- en producentengedrag, de prijsvorming op de product- en factormarkten grafisch uit te beelden en te verklaren; de structuur en de evolutie van een volkshuishouding schematisch en grafisch voor te stellen en te interpreteren; het belang en de werking van de internationale economische betrekkingen aan te tonen en te verklaren; de rol van de overheid in de economische orde te beschrijven en te evalueren. Algemene doelstellingen Module C2 TV Financiële economie (60 lt) Bekwaam zijn om de rol en het belang van de geldhoeveelheid en het krediet en van de financiële instellingen en de beurs in ons economisch systeem te verklaren en te evalueren. Algemene doelstellingen Module C3 TV Bedrijfseconomie (60 lt) Bekwaam zijn om de externe en interne bedrijfseconomische problemen te onderkennen, te verklaren en te evalueren; het commercieel- en personeelsbeleid te beschrijven, te analyseren en te beoordelen; in een industriële onderneming de kostenregistratie te verantwoorden, de kostensoorten te onderscheiden en bepaalde oplossingsmethoden toe te passen; in een exporterende onderneming de commerciële en financiële problemen te verklaren, te analyseren en te beoordelen.


9

Algemene doelstellingen Module D Wetgeving Algemene doelstelling Module D1 TV Burgerlijk -, handels- en economisch recht (60lt) Inzicht verwerven in de doolhof van wetten en reglementen, die het dagelijks bestuurlijke en handelsleven determineren. Algemene doelstellingen Module D2 TV Labo fiscaliteit (60 lt) Het begrijpen en kunnen invullen van de verschillende rubrieken van de belastingaangifte. Manueel en met behulp van een fiscaal pakket kunnen berekenen hoeveel belastingen men moet betalen of zal terugkrijgen. Algemene doelstellingen Module D3 TVV Labo sociale wetgeving en loonadministratie (60 lt) Basisprincipes van de sociale wetgeving kunnen toepassen op eenvoudige praktijkvoorbeelden. Manuele uitwerking van loonadministratie.


11

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN A BOEKHOUDEN - MODULE AA1 HANDELSDOCUMENTEN EN ADMINISTRATIE (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

begrippen uit en kenmerken van economie, handel en handelaar omschrijven en illustreren;

•

de handel situeren in de algemene economie;

•

de handel indelen;

•

de voornaamste functies van de handel schetsen;

•

de rechten en plichten van de handelaar opzoeken en verklaren;

•

het bedrijfsleven indelen volgens de wettelijke criteria;

•

de soorten sectoren aangeven en omschrijven;

•

het belang van de sectoren erkennen;

•

een bedrijfskolom opbouwen.

1

Economie

1.1

Begrippen en kenmerken: economie, handel, handelaar

1.2

Situering handel versus economie

1.3

Handel en handelaar 1.3.1 Indeling van de handel 1.3.2 Functies van de handel 1.3.3 Rechten en plichten van de handelaar

1.4

Bedrijfsleven 1.4.1 Indeling volgens wettelijke criteria 1.4.2 Sectoren 1.4.2.1 Soorten 1.4.2.2 Belang

1.5

Bedrijfskolom - opbouw

2

Keuze van de vestigingsplaats en marktonderzoek

2.1

Keuze van de vestigingsplaats – motivatie – voor- en nadelen Marktonderzoek

•

de keuze van een mogelijke vestigingsplaats beoordelen aan de hand van de voor- en nadelen;

•

het marktonderzoek begripsmatig verwoorden;

2.1.1 Begrip

•

het belang van een goed marktonderzoek illustreren;

2.1.2 Belang

•

een eenvoudig marktonderzoek opzetten en kaderen aan de hand van enkele vragen.

2.2

Eenvoudig marktonderzoek


12

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

opeenvolgende verrichtingen inzake aan- en verkoop kunnen situeren;

•

de verkoopsvoorwaarden omschrijven en interpreteren;

•

de aan- en verkoopdocumenten analyseren en gebruiken;

•

de wettelijk verplichte vermeldingen op een factuur terugvinden en een factuur toetsen aan zijn conformiteit;

•

een factuur opstellen.

3

Aankoop- en verkoopverrichtingen

3.1

Opeenvolgende verrichtingen

3.2

Verkoopsvoorwaarden

3.3

Documenten 3.3.1 Analyse en gebruik 3.3.2 Factuur 3.3.2.1 Wettelijke vermeldingen 3.3.2.2 Conformiteit 3.3.2.3 Opstellen van een factuur

•

de begrippen toegevoegde waarde en BTW verduidelijken;

•

de algemene werking van het BTW-mechanisme aantonen aan de hand van een eenvoudig voorbeeld.

•

de diverse betalingsmodaliteiten onderscheiden;

•

de verschillende instrumenten bij rechtstreekse betaling toelichten en gebruiken;

4

De BTW

4.1

Begrippen: toegevoegde waarde – BTW

4.2

BTW-mechanisme

5

Betaling en inning

5.1

Rechtstreekse betaling 5.1.1 Kwijting 5.1.2 Kwitantie 5.1.3 Ontvangstbewijs

5.2 •

het gebruik van diverse rekeningen en het rekeninguittreksel illustreren;

Onrechtstreekse betaling 5.2.1 Financiële instellingen 5.2.1.1 Rekeningen – rekeninguittreksel 5.2.1.2 Betalingsdocumenten: bankcheque – storting

over-


13


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

schrijving – doorlopende opdracht - domiciliëring

•

diverse betalingsdocumenten analyseren en gebruiken;

•

het gebruik van betaal- en kredietkaarten toelichten;

5.2.2 Betaal- en kredietkaarten – Proton

•

elektronische vormen van bankieren toelichten.

5.2.3 Phone banking – PC-banking - Selfbanking

•

het begrip krediet begripsmatig omschrijven;

•

het belang van het krediet op zowel economisch als sociaal vlak schetsen en interpreteren;

•

de gevaren van het krediet illustreren;

•

een onderscheid maken tussen kredietverstrekking door de handelaar en kredietverstrekking door een financiële instelling;

•

de betekenis en de gevolgen van een verkoop op termijn en een verkoop op afbetaling formuleren;

•

de betekenis en de gevolgen van de kredieten op korte en lange termijn bij een financiële instelling formuleren;

•

een verantwoorde kredietkeuze maken op basis van eenvoudige, maar concrete gegevens.

•

de economische en sociale rol van het vervoer aantonen;

•

de verschillende transportmogelijkheden interpreteren op basis van kenmerken en voor- en nadelen en de bijhorende vervoersdocumenten analyseren (binnenvaart, spoor, weg)

6

Krediet

6.1

Begrip

6.2

Economisch en sociaal belang

6.3

Gevaren

6.4

Kredietverlening door handelaars 6.4.1 Verkoop op termijn 6.4.2 Verkoop op afbetaling

6.5

Kredietverlening door financiële instellingen: 6.5.1 Op korte termijn (kaskrediet, discontokrediet) 6.5.2 Op lange termijn (hypothecair krediet, lening op afbetaling, investeringskrediet, leasing)

6.6

Case – kredietkeuze

7

Het vervoer

7.1

Economische en sociale rol

7.2

Goederentransport – vervoermiddelen (weg, spoor, binnenvaart) 7.2.1 Soorten

•

een verantwoorde transportkeuze maken;

7.2.2 Kenmerken – voor en nadelen – documenten

•

berichtentransport toelichten.

7.2.3 Keuze – verantwoording 7.3

Berichtentransport


14


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

de economische en sociale rol van verzekeringen en het belang ervan aantonen;

•

het onderscheid onderkennen tussen verzekeringsmakelaars en verzekeringsagenten;

•

de basisterminologie inzake verzekeringen verklaren aan de hand van een case (polis).

•

zich degelijk laten informeren alvorens over te gaan tot de keuze en aankoop van een boekhoudpakket (het gebruiksgemak zal een bepalend element zijn in de keuze, maar hoeft niet uitgetest te worden).

8

Verzekeringen

8.1

Economische en sociale rol - belang

8.2

Tussenpersonen - makelaar - agent

8.3

Case - partijen - risico's - premie - polis - tussenpersonen

9

Aankoop boekhoudpakketten Criteria voor een goed boekhoudpakket (vereisten, prijs, aard en grootte bedrijf, aangeboden ondersteuning, gebruiksgemak …)


15

A BOEKHOUDEN - MODULE AA2 ENKELVOUDIGE BOEKHOUDING EENMANSZAAK (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

Opmerking: de inhouden van deze module hoeven niet in de opgegeven volgorde behandeld te worden. •

het begrip boekhouden verklaren;

1

Inleiding

•

het belang van een boekhouding aantonen;

1.1

Het begrip boekhouden

•

de boekhoudkundige verplichtingen van een kleine onderneming weergeven volgens de wetgeving op de boekhouding en de fiscaliteit van een eenmanszaak

1.2

Belang van een boekhouding

1.3

Boekhoudwetgeving voor een eenmanszaak

1.4

Fiscale wetgeving voor een eenmanszaak

2

BTW – Belasting op de toegevoegde waarde

2.1

Principes en algemene werking van het BTW-stelsel

2.2

Belastbare handelingen - Levering van goederen en prestatie van diensten

2.3

BTW vrijstellingen

2.4

Geen recht op aftrek en beperkte aftrek

2.5

BTW-aangifte

•

de principes en de algemene werking van het BTW-stelsel kunnen toelichten;

•

belastbare handelingen (het leveren van goederen en het presteren van diensten) illustreren;

•

vrijstellingen van BTW opzoeken en aantonen;

•

opzoeken en aangeven wanneer de BTW niet of beperkt aftrekbaar is;

•

aan de hand van getotaliseerde hulpdagboeken een BTWaangifte invullen. Opmerking: overige BTW-aspecten komen in andere modules aan bod.


16


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen 3 •

een aankoopfactuur analyseren op basis van de opgesomde 3.1 elementen;

Aankopen Analyse van een aankoopfactuur 3.1.1 Eigen nummering – datum – gegevens van de leverancier 3.1.2 Factuurbedrag – maatstaf van heffing 3.1.3 BTW-bedrag en –percentage 3.1.4 Al dan niet of beperkte aftrekbaarheid van de BTW 3.1.5 Kortingen 3.1.6 Terugstuurbare en verloren verpakking

•

een aankoopfactuur boeken in het aankoopboek;

•

eenvoudige aankoopverrichtingen invoeren en opzoeken m.b.v. computersoftware.

•

een verkoopfactuur analyseren op basis van de opgesomde elementen;

3.1.7 Bijkomende kosten 3.2

Boeking van een aankoopfactuur in het aankoopboek

3.3

Invoeren en opzoeken van aankoopverrichtingen m.b.v. software

4

Verkopen

4.1

Analyse van een verkoopfactuur 4.1.1 Volgnummer – datum – gegevens van de klant 4.1.2 Factuurbedrag – maatstaf van heffing 4.1.3 BTW-bedrag en –percentage 4.1.4 Kortingen 4.1.5 Terugstuurbare en verloren verpakking

•

een verkoopfactuur boeken en het verkoopboek;

•

contante winkelverkopen (kasverkoop zonder factuur) overbrengen naar het verkoopboek en daarbij de maatstaf van heffing en de BTW uitsplitsen;

4.2

Boeking van een verkoopfactuur in het verkoopboek

4.3

eenvoudige verkoopverrichtingen invoeren en opzoeken m.b.v. computersoftware.

Overbrenging van contante winkelverkopen naar het verkoopboek – uitsplitsing van maatstaf van heffing en BTW

4.4

Invoeren en opzoeken van verkoopverrichtingen m.b.v. software

•

4.1.6 Doorgerekende kosten


17


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen 5

Financiële verrichtingen

•

verrichtingen voor het kasboek analyseren en boeken;

5.1

Kasboek – analyse en boeking

•

verrichtingen voor het kasboek analyseren en boeken;

5.2

Bankboek – analyse en boeking

•

eenvoudige kasen bankverrichtingen (incl. betalingen aan leveranciers en ontvangsten van klanten) invoeren en opzoeken m.b.v. computersoftware.

5.3

Invoeren en opzoeken van kasen bankverrichtingen d.m.v. software

6

Administratie en eindverrichtingen

6.1

Bijhouden van klantenkaarten

6.2

Klantenfiches aanmaken en bijhouden m.b.v. de computer

6.3

Bijhouden van leverancierskaarten

6.4

Leveranciersfiches aanmaken en bijhouden m.b.v. de computer

6.5

Opzoeken van klanten- en leveranciersinfo (boekingen en openstaande saldi) m.b.v. de computer

•

klantenkaarten bijhouden a.h.v. inschrijvingen in het verkoopboek en het financieel boek;

•

klantenfiches aanmaken en bijhouden via computersoftware;

•

leverancierskaarten bijhouden a.h.v. inschrijvingen in het aankoopboek en het financieel boek;

•

leveranciersfiches aanmaken en bijhouden via computersoftware;

•

klanten- en leveranciersinformatie (boekingen en openstaande saldi) opzoeken m.b.v. computersoftware;

•

het voorlopig resultaat opzoeken m.b.v. computersoftware;

6.6

Opzoeken van het voorlopig resultaat

•

een inventarisboek opstellen met alle bezittingen en schulden op het einde van het boekjaar;

6.7

Inventaris

•

een afschrijvingstabel van de investeringen opstellen en aanvullen;

•

een inventaris maken van de voorraden;

6.7.3 Voorraden

•

de lijst opmaken van alle openstaande vorderingen;

6.7.4 Lijst met openstaande vorderingen

•

de lijst opmaken van alle openstaande schulden;

6.7.5 Lijst met openstaande schulden

6.7.1 Inventarisboek – bezittingen en schulden 6.7.2 Afschrijvingstabel investeringen

6.8

Boekhoudkundig resultaat


18


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen •

•

aan de hand van de hulpdagboeken en de inventaris het boekhoudkundig resultaat manueel berekenen en opzoeken m.b.v. computersoftware de eindafrekening van de BTW opstellen en de verschuldigde voorschotten berekenen.

6.9

Eindafrekening BTW – verschuldigde voorschotten


19

A BOEKHOUDEN - MODULE AB1 BASIS DUBBEL BOEKHOUDEN (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

•

inzicht hebben in de opeenvolgende fasen van een volledige boekhouding van beginbalans tot eindbalans en resultatenrekening.

documenten i.v.m. aan- en verkopen boeken in journaal en grootboek. BTW-verrichtingen boeken en BTW-aangifte invullen.

1

Economie, handel en handelaar

1.1

De balans: actief = passief

1.2

Indeling van de balans in rubrieken

1.3

Minimum algemeen rekeningenstelsel

1.4

Balansrekeningen: boekingsregels en afsluiten

1.5

Journaal en grootboek

1.6

Proef en saldibalans

1.7

Resultatenrekeningen: opbrengsten en kosten

1.8

Bestemming van het resultaat

2

Registratie commerciële activiteiten

2.1

BTW: percentages, belastingplichtigen, terug te vorderen, te betalen

2.2

Aankoop- en verkoopfactuur

2.3

In- en uitgaande creditnota

2.4

Commerciële kortingen

2.5

Aankoop- en verkoopkosten

2.6

Aankopen diensten en diverse goederen

2.7

Terugstuurbare verpakking

2.8

Aan- en verkopen in het buitenland

2.9

Afrekening met BTW-administratie

2.10

BTW-afgifte


20


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

•

documenten i.v.m. financiële verrichtingen boeken in journaal en grootboek.

voorraadwijzigingen en resultaatverwerking boeken. Proef- en saldibalans, eindbalans en resultatenrekening opstellen.

3

Registratie financiële activiteiten

3.1

Ontvangsten en uitgaven

3.2

Interne overboekingen

3.3

Ontvangen intresten op beleggingen

3.4

Te betalen rente op leningen

3.5

Financiële kortingen

3.6

Te innen en te betalen wisselbrieven

4

Afsluiting

4.1

Voorraadwijzigingen

4.2

Voorlopige proef- en saldibalans

4.3

Resultaatverwerking

4.4

Definitieve proef- en saldibalans

4.5

Eindbalans en resultatenrekening


21

A BOEKHOUDEN - MODULE AB2 AANVULLING DUBBEL BOEKHOUDEN (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

•

•

verrichtingen i.v.m. personeel boeken.

verrichtingen i.v.m. materiële vaste activa boeken.

verrichtingen i.v.m. financiering van de onderneming boeken.

1

Registratie van de verrichtingen i.v.m. personeel

1.1

Lonen

1.2

RSZ werkgever en werknemer

1.3

Ingehouden bedrijfsvoorheffing

1.4

Voorschotten, beslaglegging

1.5

Sociaal secretariaat

2

Registratie van de verrichtingen i.v.m. materiële vaste activa

2.1

Aanschaffing

2.2

Afschrijvingen

2.3

Realisatie

3

Registratie i.v.m. financiering van de onderneming

3.1

Eigen vermogen

3.2

Leningen op meer dan één jaar (investeringskrediet, leasing, ...)

3.3

Leningen op minder dan één jaar (disconto-, acceptkrediet, ...)


•

eindejaarsverrichtingen boeken, definitieve proef- en saldibalans opstellen en balans en resultatenrekening opmaken.

22

4

Inventarisverrichtingen, resultaatverwerking en jaarrekening

4.1

Nog te ontvangen facturen

4.2

Voorraadwijzigingen

4.3

Uitstel- en anticipatiekosten

4.4

Dubieuze vorderingen

4.5

Afschrijvingen

4.6

Proef- en saldibalans

4.7

Verwerking van het resultaat

4.8

Balans en resultatenrekening


23

A BOEKHOUDEN - MODULE AB3 DUBBEL BOEKHOUDEN OP DE COMPUTER (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

•

•

•

een boekhouding installeren op een computer.

boekhoudkundige verrichtingen invoeren in de computer.

alle verrichtingen terugvinden in de computer.

alle listings en wettelijke documenten afdrukken met de computer.

1

Installatie

1.1

Fysische omgeving

1.2

Aanmaken van een nieuwe onderneming

1.3

Parameters aanpassen

1.4

Rekeningenstelsel

1.5

Dagboeklijst aanmaken

2

Invoeren

2.1

Documenten boeken in aankoop-, verkoop- en financieel dagboek

2.2

Verrichtingen boeken in diverse dagboeken

3

Raadplegen

Grootboekrekeningen, verrichtingen en dagboeken raadplegen

4

Afdrukken

4.1

Dagboeken, overzichten, klanten- en leverancierslistings

4.2

BTW-aangifte en listing

4.3

Balans en resultaatrekening


•

de specifieke mogelijkheden van het boekhoudprogramma optimaal benutten.

24

5

Utility programma's

5.1

Boekhoudperiodes

5.2

Centralisaties

5.3

Verandering van boekjaar

5.4

Vernietiging van bewegingen

5.5

Op nul zetten van rekeningen

5.6

Paswoorden

5.7

Vreemde valuta en wisselkoersen

5.8

BTW-percentages


25

A BOEKHOUDEN - MODULE AB4 INLEIDING VENNOOTSCHAPSBOEKHOUDING (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

•

de verschillende stadia bij de oprichting van een vennootschap toelichten en de nodige boekingen verrichten.

specifieke verrichtingen bij uitbating van een vennootschap boeken.

1

Oprichting van een vennootschap

1.1

Statuten

1.2

Financieel plan

1.3

Inbreng in natura (bedrijfsrevisor)

1.4

Storting op geblokkeerde rekening

1.5

Oprichtingsakte (notaris)

1.6

Inschrijving in het handelsregister

1.7

Aanvragen van een BTW-nummer

1.8

Oprichtingskosten

1.9

Publicatie van het uittreksel

2

Specifieke boekhoudkundige verrichtingen bij uitbating van een vennootschap

2.1

Wijzigingen in het kapitaal

2.2

Belastingen

2.3

Financiering via uitgifte obligaties (facultatief)

2.4

Periodieke resultaatbepaling: maandelijks of driemaandelijks (facultatief)

2.5

Vereffening van de vennootschap (facultatief)


•

jaarrekening opstellen en aangifte in vennootschapsbelasting invullen.

26

3

Specifieke boekhoudkundige verrichtingen bij afsluiting

3.1

Jaarrekening: balans, resultatenrekening, toelichting

3.2

Aangifte in de vennootschapsbelasting (facultatief)


27

A BOEKHOUDEN - MODULE AB5 ANALYSE VAN DE JAARREKENING (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

•

•

een jaarrekening volgens het verkort schema opstellen aan de hand van de proef- en saldibalans.

de inhoud van het jaarverslag en de bedrijfsomstandigheden kritisch bespreken.

de ratio’s i.v.m. de productiviteit berekenen en beoordelen.

1

Opstellen jaarrekening verkort schema

1.1

Proef- en saldibalans

1.2

Jaarrekening

1.3

Balans

1.4

Resultatenrekening

1.5

Toelichting

2

Jaarverslag

2.1

Geconsolideerde jaarrekening (samenstelling van de groep)

2.2

Verslag van de commissaris-revisor

2.3

Commentaar:

2.4

Raad van bestuur

2.5

Woord van de voorzitter

2.6

Doel, activiteit, sector ...

2.7

Bedrijfsomstandigheden:

2.8

Omzet, kapitaal, winst ...

2.9

Waardebepaling van het aandeel

3

Analyse van de productiviteit

Ratio's i.v.m. de toegevoegde waarde


•

•

de ratio’s i.v.m. de rentabiliteit berekenen en beoordelen.

de ratio's i.v.m. de financiële structuur berekenen en beoordelen.

•

financieringstabel opstellen en bespreken;

•

de ratio's i.v.m. de investeringen berekenen en beoordelen.

28

4

Analyse van de rentabiliteit

4.1

Winststructuur

4.2

Resultaatverwerking

4.3

Commerciële, financiële en economische rentabiliteit

4.4

Winstmarge en omloopsnelheid

5

Analyse van de financiële structuur

5.1

Structuur van actief en passief

5.2

Netto bedrijfskapitaal

5.3

Liquiditeit

5.4

Gemiddelde betalingstermijn van klanten en leveranciers

5.5

Solvabiliteit

6

Vermogensstroomanalyse

6.1

Financieringstabel (tabel van herkomst en besteding van middelen)

6.2

Ratio's i.v.m. investeringen


B INFORMATICA - MODULE B1 COMPUTER EN BESTURINGSSYSTEMEN (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module A1 Initiatie in de informatica uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743)

B INFORMATICA - MODULE B2 TEKSTVERWERKING - BASIS (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module BA1 Tekstverwerking 1 uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743)

B INFORMATICA - MODULE B3 REKENBLAD - BASIS (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module BC1 Rekenblad 1 uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743)

B INFORMATICA - MODULE B4 GEGEVENSBEHEER - BASIS (60 LESTIJDEN) De inhoud van deze module wordt vervangen door de inhoud van module BD1 Gegevensbeheer 1 uit Informatica-Toepassingssoftware TSO3 (Leerplan 2002/743)

29


30

C ECONOMIE - MODULE C1 ALGEMENE ECONOMIE (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen

Deel I: Inleiding en economische modellen 1

Situering van het vak

1.1

Definitie economie

•

de taak van de economische wetenschap omschrijven;

•

het verschil tussen welvaart en welzijn aantonen;

1.2

Welvaart en welzijn

•

micro- en macro-economie onderscheiden.

1.3

Onderscheid micro- en macro-economie

2

De economische kringloop en de nationale rekeningen

per economische agent (gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland): •

de economische kringloop construeren en bespreken;

•

macro-economische grootheden en (deel)evenwichten verklaren, situeren en evalueren;

•

de berekeningswijze van het nationaal product, het nationaal inkomen, de nationale bestedingen toelichten.

Per economische agent (gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland): • Kringloop • Macro-economische grootheden - Evenwicht • Nationaal product – nationaal inkomen

Deel II: Marktwerking 3

Consumentengedrag

•

aan de hand van voorbeelden de begrippen nut, preferentie en indifferentie verklaren;

3.1

Nut, preferentie en indifferentie

•

met cijfervoorbeelden de preferentieschaal van de consument en een indifferentiecurvenveld grafisch voorstellen;

3.2

Preferentieschaal van de consument en indifferentiecurven

•

aan de hand van een cijfervoorbeeld de grafische afbeelding van de budgetlijn tekenen;

3.3

Budgetlijn

•

de optimale goederencombinatie van de consument berekenen en verantwoorden;

3.4

Optimale goederencombinatie


31


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen •

de gevolgen van een prijsverandering en een inkomensverandering afbeelden en toelichten;

3.5

Gevolgen van prijs- en inkomensveranderingen

•

grafisch komen tot de afbeelding van de individuele en de collectieve vraagcurve.

3.6

Individuele en collectieve vraag

4

Producentengedrag

4.1

Wet van de toe- en afnemende meeropbrengsten

4.2

Het kostenverloop

•

aan de hand van een cijfervoorbeeld de wet van de toe- en afnemende meeropbrengsten grafisch uitbeelden en verklaren;

•

uit de voorgaande wet, door omkering, de totale kostenfunctie afleiden, de gemiddelde en de marginale kosten berekenen, de kostensoorten grafisch afbeelden en bespreken;

Totale kosten Gemiddelde kosten Marginale kosten

•

de totale opbrengsten, de gemiddelde opbrengsten en de marginale opbrengsten berekenen, grafisch afbeelden en bespreken;

4.3

Het opbrengstenverloop Totale opbrengsten Gemiddelde opbrengsten Marginale opbrengsten

•

de optimale productiegrootte van de producent afleiden en verantwoorden;

4.4

Evenwicht op korte termijn – optimale productiegrootte

•

de individuele en collectieve aanbodcurve grafisch afleiden en bespreken.

4.5

Individueel en collectief aanbod

5

Prijsvorming

5.1

Prijsvorming bij volkomen concurrentie, bij monopolie, bij oligopolie

5.2

Concentratie: vormen, evolutie, gevolgen

•

de prijsvorming bij volkomen concurrentie, monopolie en oligopolie toelichten;

•

de concentratievormen opsommen, hun evolutie schetsen en hun gevolgen evalueren.

•


32


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Deel III: Marktregulering 6 • •

de techniek van de geldschepping en geldvernietiging verduide6.1 lijken. 6.2 de rol van de centrale bank (inclusief ECB) op een eenvoudige 6.3 wijze illustreren.

Het monetair beleid Geldschepping en geldvernietiging De rol van de centrale bank en de ECB Basisrentevoet

•

de rol en de betekenis van de basisrentevoet toelichten

rol

•

het inflatie- en deflatieverschijnsel verklaren; oorzaken, gevolgen en bestrijdingsmiddelen bespreken.

betekenis 6.4

Inflatie/deflatie Oorzaken Gevolgen Bestrijdingsmiddelen

•

de begrippen economische bewegingen en conjunctuur omschrijven;

•

het begrip economische groei omschrijven;

•

enkele conjunctuurindicatoren kritisch beoordelen en vergelijken.

7

Groei en conjunctuur

7.1

Economische bewegingen - conjunctuur

7.2

Groei: Begrip Indicatoren


33

C ALGEMENE ECONOMIE - MODULE C2 FINANCIËLE ECONOMIE (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

de functies van het geld opsommen en verklaren;

•

de soorten geld opsommen, verklaren en hun relatief belang aanduiden.

•

de techniek van de geldschepping verduidelijken;

•

de financiële kringloop opstellen.

1

Inleiding

1.1

Functies van het geld

1.2

Geldvoorraad - soorten geld - relatief belang

1.3

Expansie van de geldvoorraad - geldschepping

1.4

Financiële kringloop

2

Krediet

2.1

Belang van het krediet - economisch - sociaal

2.2

Kredietbronnen

•

het economisch en sociaal belang van het krediet aantonen;

•

de werkmiddelen van de financiële instellingen opsommen, omschrijven en hun relatief belang aanduiden;

•

de verschillende kredietvormen opsommen, beknopt omschrijven, indelen en verantwoorden;

•

de voorwaarden tot en waarborgen bij kredietverlening opsommen en toelichten; 2.3 kredieten indelen volgens bestemming;

2.2.3 Alternatieve mogelijkheden

de doeleinden van de kredietreglementering opsommen en omschrijven.

2.3.2 Op lange termijn

• •

2.2.1 Eigen middelen 2.2.2 Vreemde middelen (obligatieleningen, kasbons, deposito's)

2.4

Kredietvormen 2.3.1 Op korte termijn

Kredietverlening 2.4.1 Voorwaarden en waarborgen 2.4.2 Bestemming van de kredieten 2.4.2.1 Aan de overheid 2.4.2.2 Aan de ondernemingen (kaskrediet, discontokrediet,


34


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

investeringskrediet, leasing, factoring, ...) 2.4.2.3 Aan de particulieren (verbruikerskrediet en hypothecair krediet) 2.5

Kredietreglementering - Wet op het consumentenkrediet

3

Financiële instellingen

3.1

Bankwezen

3.2

Kredietinstellingen - diensten - tarieven

3.3

Betalingsinstrumenten

3.4

Monetaire overheid

•

het belang en de functies van het bankwezen toelichten;

•

de banken onderling vergelijken inzake diensten en tarievenstructuur;

•

het belang en de evolutie van de betalingsmiddelen kunnen schetsen;

•

de rol van de adviserende en controlerende instellingen t.o.v. de financiële tussenpersonen verduidelijken;

3.4.1 Advies- en controle-instellingen

•

de rol van de NBB en van de ECB verklaren en illustreren;

3.4.3 Nationale Bank van België

•

de instrumenten van de monetaire politiek opsommen, omschrijven en hun weerslag op de economie aantonen.

3.4.2 Europese Centrale Bank

4 • • • • •

de deelmarkten opsommen en verklaren;

4.1 het economisch nut van de beurs voor de spaarder, het bedrijfsle- 4.2 ven en de overheid verklaren en evalueren; 4.3 de organisatie van de effectenbeurs toelichten; 4.4 de oprichting, de werking en de activiteiten van de beursvennoot4.5 schappen beknopt toelichten; de soorten markten op de beurs opsommen en toelichten;

Beurs Geld- en kapitaalmarkt Nut van de beurs Organisatie van de beurs Beursvennootschappen Soorten markten van de Effectenbeurzen

4.6

Beurswaarden en introductie

4.7

Beursprijs


35


LEERINHOUDEN


beurswaarden omschrijven en de introductie van titels toelichten;

•

de factoren die de beursprijs beïnvloeden, bespreken;

4.8.1 Soorten orders

•

de soorten orders, de koersvorming en -notering, de afwikkeling op de deelmarkten verklaren en illustreren.

4.8.2 koersvorming

4.8

Uitvoering en afwikkeling van de beursorders

4.8.3 koersnotering 4.8.4 afwikkeling op de deelmarkten


36

C ALGEMENE ECONOMIE - MODULE C3 BEDRIJFSECONOMIE (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN


Inleiding

•

de begrippen onderneming en bedrijf onderscheiden;

1.1

Onderneming en bedrijf

•

de onderneming in haar maatschappelijke omgeving situeren;

1.2

Belangengroepen

•

de objectieven van de onderneming opsommen, verklaren en evalueren;

1.3

Management by objectives

•

de basisbegrippen rond budgetteren omschrijven;

•

de externe en interne organisatie onderscheiden.

•

de vermelde bedrijfs- en ondernemingsvormen opsommen en verklaren;

•

hun evolutie verantwoorden en illustreren;

•

hun voor- en nadelen onderzoeken.

1.3.1 Doelstellingen 1.3.2 Budgetteren 1.4

Externe versus interne organisatie

2

Bedrijfs- en ondernemingsvormen

2.1

Bedrijfsvormen, indeling naar 2.1.1 grootte: klein-, middelgroot- en grootbedrijf 2.1.2 verhouding tussen kapitaal en arbeid 2.1.2.1 arbeidsintensieve bedrijven 2.1.2.2 kapitaalintensieve bedrijven 2.1.3 productieritme: conjunctuur- en seizoenbedrijven 2.1.4 aard van de bedrijvigheid: handels- en industriële bedrijven

2.2

Ondernemingsvormen 2.2.1 aard van de bedrijvigheid: primaire, secundaire, tertiaire en quartaire sector 2.2.2 hoedanigheid van de eigenaar: privé-onderneming, overheidsbedrijf 2.2.3 juridische vorm: éénmanszaak, vennootschap


37


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

2.2.4 grootte: KMO, grote - en multinationale onderneming

•

het belang van de vestigingsplaats toelichten;

•

de soorten vestigingsplaatsen opsommen, toelichten en illustreren;

•

de vestigingsplaatsfactoren, -motieven en -gevolgen opsommen, omschrijven, illustreren en evalueren.

•

de vermelde concentratie- en deconcentratieverschijnselen opsommen, verklaren, vergelijken, illustreren en beoordelen.

3

Keuze van de vestigingsplaats

3.1

Economisch belang

3.2

Bedrijfs- en maatschappelijke zetel: vrije en gebonden vestigingsplaats

3.3

Vestigingsplaatsfactoren, irrationele motieven, agglomeratieve en deglomeratieve factoren

4

Optimale bedrijfs- en ondernemingsgrootte

4.1

Optimale factorcombinatie

4.2

Groeiobjectief: concentratie 4.2.1 Parallellisatie 4.2.2 Integratie

4.3

Kwaliteitsobjectief: deconcentratie 4.3.1 Specialisatie 4.3.2 Differentiatie

4.4

Ondernemingsconcentratie 4.4.1 Fusie 4.4.2 Opslorping 4.4.3 Holding 4.4.4 Kartel 4.4.5 Trust 4.4.6 Conglomeraat


38


LEERINHOUDEN


Organisatie

5.1

Leiding en uitvoering

5.2

Organisatiestelsels

•

de scheiding tussen leiding en uitvoering verantwoorden;

•

de taken van de leiding opsommen en omschrijven;

•

de vermelde organisatiestructuren bespreken en beoordelen;

5.2.1 Lijnorganisatie

•

organogrammen opbouwen;

5.2.2 Lijn- en staforganisatie

•

de vermelde organisatieaspecten toelichten en evalueren;

5.2.3 Comitéstelsel

•

de vormen van leidinggeven en de leiderschapsstijlen opsommen en evalueren;

5.2.4 Functionele organisatie

•

het belang van de communicatie aantonen;

•

de communicatiestoringen, -vormen en -middelen opsommen, bespreken en evalueren.

5.2.5 Departementalisatie 5.3

Organisatieprincipes 5.3.1 Eenheid van leiding 5.3.2 Eenheid van bevel 5.3.3 Gezag 5.3.4 Verantwoordelijkheid 5.3.5 Delegatie 5.3.6 Omspanningsvermogen 5.3.7 Controle

5.4

Organisatie van de leiding 5.4.1 Leiderschap 5.4.2 Communicatie


39

6

Commercieel beleid

6.1

Inkopen en verkopen

•

het belang van de inkoop en de verkoop als hoofdactiviteiten van de commerciële functie toelichten;

•

de administratieve werkzaamheden van beide schematisch voorstellen en de gebruikte documenten en boeken vermelden;

•

het begrip marketing beschrijven;

6.2

Marketing

•

marktonderzoek verklaren en uitvoeren en de soorten illustreren;

6.3

Marktonderzoek

•

het begrip marktbeleid omschrijven;

6.4

Marketingstrategieën

•

de doelstellingen en beperkingen van het marktbeleid opsommen en verklaren;

•

de marketinginstrumenten opsommen en kort bespreken;

•

marketingmix in een handels- en/of industriële onderneming illustreren en toepassen;

6.5.1 Kwaliteitsbeleid en productattributen

•

de vermelde elementen i.v.m. product- en prijspolitiek bespreken, illustreren en beoordelen;

6.5.3 Assortimentsbeleid

•

de vermelde elementen i.v.m. promotie- en distributiepolitiek bespreken, illustreren, toepassen en in hun evolutie beoordelen.

6.1.1 Administratie van de inkoopdienst 6.1.2 Administratie van de verkoopdienst

6.4.1 Doelstellingen en beperkingen 6.4.2 Middelen 6.5

Product- en prijspolitiek

6.5.2 Marktsegmentatie en productdifferentiatie

6.5.4 Levenscyclus en productontwikkeling 6.6

Promotie- en distributiepolitiek 6.6.1 Persoonlijke verkoop 6.6.2 Reclame 6.6.3 Direct marketing 6.6.4 Public relations en lobbying 6.6.5 Sponsoring en special events 6.6.6 Distributiekanalen, -vormen en -technieken


•

het ontstaan en het belang van de informele organisatie verklaren en evalueren;

•

het belang van en de belangstelling voor de mens verantwoorden;

•

de situatie van de werkende mens situeren;

•

de evolutie in het denken over de werkende mens schetsen (Maslow, Herzberg, Mc Gregor)

•

de arbeidsvoorwaarden, het arbeidsklimaat en de werkstructurering bespreken;

40

7

Personeelsbeleid

7.1

Formele versus informele organisatie

7.2

Human Relations en Human Resourses Management 7.2.1 Arbeidsvreugde, arbeidsvormen en arbeidsbelasting 7.2.2 Motivatietheorieën 7.2.3 Motivatietechnieken

7.3

Personeelsvoorziening 7.3.1 Functiebeschrijving

•

de vermelde elementen m.b.t. de personeelsvoorziening uitwerken tot een adequate personeelsbezetting;

7.3.2 Aanwerving 7.3.3 Selectie 7.3.4 Introductie 7.4

•

de vermelde elementen m.b.t. de personeelsbehandeling uitwerken tot een stabiel personeelsbestand.

Personeelsbehandeling 7.4.1 Beloning - loonstelsels 7.4.2 Begeleiding - bijscholing 7.4.3 Beoordeling: werkclassificatie, merit-rating 7.4.4 Promotie 7.4.5 Sociale voorzieningen

•

•

het onderscheid tussen handels- en industriële onderneming verklaren en vanuit het productief karakter van de industriële onderneming de noodzaak aan een specifieke kostenregistratie aantonen; het ontstaan van de kosten verklaren en het begrip kostprijs omschrijven;

8

Kosten en kostprijsberekening

8.1

Handelsonderneming versus industriële onderneming

8.2

Kosten en kostprijs


41

8.3 •

•

het begrip kostensoorten verklaren en het onderscheid tussen directe en indirecte, vaste en variabele, reële en standaardkosten omschrijven, illustreren en hanteren; de opgesomde systemen van kostenverdeling uitleggen, hun bruikbaarheid verantwoorden en toepassen;

•

de partiële kostprijsberekening (direct costing) verklaren en toepassen;

•

de break-even analyse verklaren en verantwoorden, de breakeven-afzet en -omzet berekenen en het break-even punt grafisch bepalen.

•

de plannen en de fasen voor een geslaagde commercialisering van een exportproduct uiteenzetten en evalueren;

•

aan de hand van de voorwaarden, clausules, documenten, formaliteiten, certificaten, reglementeringen, technieken, schema’s en risico’s de problemen van een exportbedrijf bespreken en beoordelen.

Kostprijsbestanddelen 8.3.1 Kostensoorten 8.3.2 Kostenonderscheidingen

8.4

Integrale kostprijs 8.4.1 Opslagmethode 8.4.2 Kostenplaatsen methode

8.5

Direct costing

8.6

Break-even analyse (kritisch punt)

9

Export - Commerciële en financiële aspecten

9.1

Exportmarketing 9.1.1 Instellingen ten dienste van de internationale handel 9.1.2 Marktstudie, distributie, promotie 9.1.3 Kostenberekening van de exportprijs

9.2

Internationale goederentransacties 9.2.1 Loco- en tijdaffaires 9.2.2 Termijnaffaires

9.3

Internationale vervoer-, verzekeringen douaneformaliteiten

9.4

Financiering van de internationale goederentransacties 9.4.1 Documentair krediet 9.4.2 Bankaccept


42

D WETGEVING MODULE D1 BURGERLIJK, HANDELS EN ECONOMISCH RECHT (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN


Inleiding tot het recht

•

het begrip recht omschrijven;

1.1

Begrip "recht"

•

soorten rechtsregels illustreren;

1.2

Soorten rechtsregels

•

belangrijkste rechtstakken van het Belgisch recht en hun inhoud kunnen weergeven;

1.3

Indeling van het recht

verschillende soorten rechtsbronnen kunnen weergeven en verklaren;

1.4

Bronnen van het recht

•

1.5

Gerechtelijke instellingen: organisatie en bevoegdheid

•

de gerechtelijke instellingen situeren en hun bevoegdheden toelichten en illustreren.

2

Principes van grondwettelijk recht

2.1

De grondwet

2.2

De centrale overheid

2.3

De gedecentraliseerde besturen

2.4

De Europese gemeenschap

3

Burgerlijk recht

3.1

Personenrecht

•

de principes van het grondwettelijk recht kunnen verklaren;

•

instellingen van de Europese Gemeenschap kunnen benoemen.

•

het begrip persoon definiëren;

•

aantonen dat de staat van de natuurlijke personen de verhouding uitmaakt tot de samenleving, tot de echtgenoot en tot de familie;

•

het begrip bekwaamheid van de persoon verklaren;

3.1.1 Het begrip persoon 3.1.2 De staat van de persoon 3.1.3 De bekwaamheid van de persoon


43


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

3.2

Familierecht

•

begrippen i.v.m. huwelijk en concubinaat, echtscheiding, onderhoudsgeld en huwelijksvermogenrecht toelichten;

•

voorwaarden en gevolgen van huwelijk en concubinaat toelichten;

3.2.2 Huwelijk en concubinaat

•

soorten echtscheidingen en de echtscheidingsprocedure toelichten;

3.2.3 Echtscheiding

•

het onderhoudsgeld verantwoorden;

•

soorten huwelijkscontracten en hun gevolgen toelichten en illustreren;

•

de begrippen i.v.m. soorten goederen, eigendom, bezit en vruchtgebruik verklaren;

3.2.1 Inleidende begrippen

3.2.4 Onderhoudsgeld 3.2.5 Huwelijksvermogenrecht 3.3

Zakenrecht 3.3.1 Indeling goederen 3.3.2 Zakelijke rechten:

•

erfdienstbaarheden illustreren en gevolgen aangeven;

3.3.2.1 Eigendomsrecht

•

recht van opstal en erfpacht toelichten en illustreren;

3.3.2.2 Vruchtgebruik 3.3.2.3 Erfdienstbaarheden 3.3.2.4 Recht van opstal en erfpacht 3.4

Erfrecht

•

de begrippen i.v.m. erfrecht kunnen verklaren en toepassen;

3.4.1 Algemene beginselen

•

wettelijke erfopvolging, testamentaire erfopvolging en schenkingen toelichten;

3.4.2 Wettelijke erfopvolging 3.4.3 Testamentaire erfopvolging 3.4.4 Schenkingen 3.5

•

de manier waarop verbintenissen ontstaan, uitgevoerd worden en tenietgaan, formuleren;

Verbintenissen 3.5.1 Begrip en soorten 3.5.2 Verbintenissen uit overeenkomst 3.5.2.1 De geldigheidsvoorwaarden voor het bestaan van de overeenkomst


44


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

3.5.2.2 De uitwerking van verbintenissen 3.5.2.3 Tenietgaan van verbintenissen •

het gebruik van bewijsmiddelen verantwoorden;

3.5.2.4 Bewijsmiddelen

•

modaliteiten van verbintenissen toelichten en illustreren;

3.5.2.5 Modaliteiten van verbintenissen 3.5.3 Verbintenissen uit quasi-contracten

•

verbintenissen uit quasi-contracten toelichten en illustreren;

•

verbintenissen uit onrechtmatige daad en de gevolgen ervan toelichten en illustreren;

3.5.4 Verbintenissen uit onrechtmatige daad: 3.5.4.1 Aansprakelijkheid voor eigen daad •

fout

•

schade

•

oorzakelijk verband

3.5.4.2 aansprakelijkheid van de ouders voor de daden van hun minderjarige kinderen 3.5.4.3 aansprakelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden 3.5.4.4 aansprakelijkheid van aanstellers 3.5.4.5 aansprakelijkheid voor zaken 3.6 •

voorwaarden voor deze contracten en rechten en plichten van de partijen toelichten.

Contracten 3.6.1 Koop - verkoop 3.6.2 Huurcontract 3.6.3 Andere overeenkomsten: aanneming, lening, bewaargeving, dading, pand, borgtocht, lastgeving


45


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

de begrippen handelaar, daden van koophandel, vestigingswet, en distributieattest toelichten;

4

Handels- en economisch recht

4.1

Kooplieden en daden van koophandel 4.1.1 Het begrip handelaar

•

4.1.2 De vestigingswet

formuleren welke verplichtingen moeten voldaan zijn bij de oprichting en de uitbating van een eigen zaak;

4.1.3 Vergunning en distributieattest 4.1.4 Verplichtingen bij oprichting van een eigen zaak 4.1.5 Verplichtingen bij uitbating van een onderneming

•

het begrip vennootschap toelichten;

•

verschillende vennootschapsvormen vergelijken (met nadruk op oprichtingsvoorwaarden en de aansprakelijkheid);

4.2

4.2.1 De vennootschappen: algemeen 4.2.2 NV, BVBA, VOF, CVBA, CVOHA 4.3

•

begrippen i.v.m. faillissement, bankbreuk, eerherstel en gerechtelijk akkoord verklaren;

•

het verloop en de gevolgen van een faillissement toelichten

•

de procedure voor het gerechtelijk akkoord toelichten en het belang van het gerechtelijk akkoord aantonen;

Vennootschappen

Faillissement en bankbreuk 4.3.1 Faillissement - verloop - gevolgen 4.3.2 Bankbreuk 4.3.3 Eerherstel 4.3.4 Gerechtelijk akkoord - belang

4.4

Handelscontracten

regels i.v.m. handelshuurovereenkomst en een vervoercontract kunnen toepassen;

4.4.1 De handelshuurovereenkomst

•

het handelsfonds toelichten;

4.4.3 Het vervoercontract

•

soorten verzekeringen kunnen toelichten op basis van de polissen (zoals BA, brandverzekering, levensverzekering, BA Auto);

4.4.4 De verzekering

•

4.4.2 Het handelsfonds


46


LEERINHOUDEN


beknopt functie, soorten en werking van de handelspapieren omschrijven en het huidig belang verwoorden;

4.5

Handelspapier 4.5.1 De wisselbrief 4.5.2 Het orderbriefje 4.5.3 De cheque

•

de onderdelen van de wet op de handelspraktijken en de wet op de leurhandel toelichten en illustreren.

4.6

Wet op de handelspraktijken

4.7

Wet op de leurhandel


47

D WETGEVING MODULE D2 LABO FISCALITEIT (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN


Inleiding

1.1

De begroting

•

het begrip begroting omschrijven;

•

belang van de begroting toelichten;

Begrip

•

belastingen omschrijven en het nut toelichten;

Belang van de begroting

•

plaats van de belasting in de begroting toelichten;

Waarom belastingen?

•

de verschillende soorten belastingen situeren en toelichten.

Plaats van de belastingen in de begroting 1.2

Administratief-rechterlijke indeling van belastingen. Directe belastingen

2

Personenbelasting

2.1

Begrippen

binnen het kader van de personenbelasting de begrippen belastingplichtige, personen ten laste, belastinggrondslag en verschuldigde belasting verklaren;

2.1.1 Belastingplichtigen

•

het systeem van belastingheffing verklaren;

2.1.3 Belastinggrondslag

•

het voordeel van voorafbetalingen verklaren en berekenen;

2.1.4 Verschuldigde belasting

•

2.1.2 Personen ten laste

2.1.5 Taxatieproces •

de begrippen bedrijfsinkomsten, bedrijfslasten en bedrijfsvoorheffing omschrijven voor verschillende soorten belastingplichtingen;

2.1.6 Voorafbetalingen 2.2

Bedrijfsinkomsten

•

mogelijke belastingveminderingen toelichten;

2.2.1 Begrip

•

de bedrijfsinkomsten invullen op het aangifteformulier;

2.2.2 Wedden, lonen, pensioenen en vervangingsinkomsten


LEERPLANDOELSTELLINGEN De cursisten kunnen

48

LEERINHOUDEN

•

de bedrijfslasten berekenen en invullen op het aangifteformulier;

2.2.2.1 bedrijfsvoorheffing

•

de bedrijfsvoorheffing invullen op het aangifteformulier;

2.2.2.2 bedrijfslasten

•

het netto-belastbaar inkomen bepalen;

2.2.2.3 Belastingverminderingen 2.2.2.4 Netto-belastbaar inkomen

•

de begrippen belastbare- en niet-belastbare bedrijfsinkomsten, bedrijfsuitgaven en -lasten, aftrekbaarheid van uitgaven, brutowinst en investeringsaftrek toelichten;

2.2.3 Bedrijfsinkomsten van nijverheids-, handels- en landbouwondernemingen 2.2.3.1 belastbare bedrijfsinkomsten 2.2.3.2 niet-belastbare bedrijfsinkomsten 2.2.3.3 bedrijfsuitgaven en -lasten 2.2.3.4 beperkte aftrekbaarheid van sommige uitgaven 2.2.3.5 fiscale verwerking van de brutowinst 2.2.3.6 investeringsaftrek

•

• •

belastingplichtige, belastbare bedrijfsinkomsten, belastingkrediet, investeringsaftrek, toekenning meehelpende echtgenoot, bezoldigingen van bestuurders, belastbare inkomsten, uitgaven en aftrekken verklaren;

2.2.4 Baten van vrije beroepen, ambten, posten en andere winstgevende bezigheden 2.2.4.1 belastingplichtigen

de investeringsaftrek berekenen en invullen op het aangifteformulier;

2.2.4.2 belastbare bedrijfsinkomsten

de toekenning aan de meehelpende echtgenoot invullen op het aangifteformulier;

2.2.4.4 toekenning aan meehelpende echtgenoot

2.2.4.3 investeringsaftrek

2.2.4.5 bezoldigingen van bestuurders 2.2.4.6 belastbare inkomsten 2.2.4.7 uitgaven en aftrekken


49


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

2.2.5 Bezoldiging van werkende vennoten •

bezoldigde werkende vennoten, belastbare inkomsten en uitgaven en aftrekken toelichten;

2.2.5.1 begrip 2.2.5.2 belastbare inkomsten 2.2.5.3 uitgaven en aftrekken 2.2.6 Taxatieproces 2.3

Onroerende inkomsten

•

de begrippen onroerende inkomsten, kadastraal inkomen en onroerende voorheffing verklaren;

•

de vrijstellingen en verminderingen van KI opzoeken en toelichten;

2.3.1.1 begrip

•

de aftrek van intresten toepassen;

2.3.1.3 aftrek van intresten

•

de onroerende voorheffing en het netto-belastbaar onroerend inkomen berekenen;

•

aangeven wie de OV dient te betalen en opzoeken hoe groot het bedrag ervan is;

•

de onroerende inkomsten invullen op het aangifteformulier;

•

de begrippen roerende inkomsten en roerende voorheffing verklaren.

•

het belastbaar inkomen berekenen, rekening houdend met het basisbedrag, de vrijstelling en de aftrekbare uitgaven;

2.4.1.1 basisbedrag

•

de grootte van de RV aangeven, de vrijstelling en de bijzondere heffingen toelichten;

2.4.1.3 aftrekbare uitgaven

•

de roerende inkomsten invullen op het aangifteformulier;

•

het netto-belastbaar roerend inkomen berekenen;

2.3.1 Kadastraal inkomen (KI)

2.3.1.2 vrijstellingen en verminderingen

2.3.2 Onroerende voorheffing 2.3.2.1 Betaling van de OV 2.3.2.2 Bedrag van de OV 2.3.2.3 Verminderingen 2.4

Roerende inkomsten 2.4.1 Belastbaar inkomen

2.4.1.2 vrijstelling

2.4.2 Roerende voorheffing 2.4.2.1 bedrag van de RV 2.4.2.2 vrijstelling van aangifte 2.4.2.3 bijzondere heffing


50


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen 2.5 •

de aangegeven diverse inkomsten omschrijven en invullen op het aangifteformulier;

Diverse inkomsten 2.5.1 Ontvangen uitkeringen tot onderhoud 2.5.2 Diverse inkomsten van roerende aard 2.5.3 Andere diverse inkomsten

2.6 •

directe en evenredige aftrekken kunnen berekenen;

•

de belastingbasis kunnen berekenen;

2.6.1 Directe en evenredige aftrekken 2.6.2 Belastingbasis

2.7 • •

•

Globalisatie

Berekening van de belasting

de te betalen of terug te vorderen belasting manueel (facultatief) berekenen en met behulp van een fiscaal pakket;

2.7.1 Manuele berekening (facultatief)

met behulp van een fiscaal pakket simulaties uitvoeren om de aangifte te optimaliseren.

2.7.3 Optimalisatie via een fiscaal pakket

2.7.2 Berekening met behulp van een fiscaal pakket

3

Vennootschapsbelasting (facultatief)

3.1

Inleidende bepalingen omtrent de belastbaarheid van de vennootschapswinsten

de belastbaarheid van vennootschapswinsten uitleggen (facultatief);

•

3.2 uitleggen waarom boekhoudkundige winst niet gelijk is aan fiscale 3.3 winst (facultatief);

•

de fiscaal belastbare vennootschapswinst bepalen (facultatief);

•

de aanslag in de vennootschapsbelasting en de afzonderlijke aanslagen voor de meerwaarden toelichten (facultatief);

•

de te betalen of terug te vorderen belasting manueel berekenen en met behulp van een fiscaal pakket (facultatief).

Boekhoudkundige winst of verlies versus fiscale winst of verlies Principes omtrent de bepaling van fiscaal belastbare vennootschapswinst

3.4

De aanslag in de vennootschapsbelasting en de afzonderlijke aanslagen voor de meerwaarden

3.5

Berekening van de belasting: manueel en met behulp van een fiscaal pakket


51


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

Indirecte belastingen •

informatie opzoeken om, op basis daarvan, de successierechten te berekenen in eenvoudige situaties;

•

informatie opzoeken om, op basis daarvan, in enkele courante situaties de registratierechten te berekenen;

•

douanerechten en accijnzen toelichten;

•

toelichten wie belastingplichtige is, wat belastbare handelingen zijn, welke verplichtingen de handelaars hebben.

4

Successierechten

5

Registratierechten

6

Douanerechten en accijnzen

7

BTW


52

D WETGEVING MODULE D3 LABO SOCIALE WETGEVING EN LOONADMINISTRATIE (60 LESTIJDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

Sociale wetgeving

•

•

het domein van en de evolutie in de sociale wetgeving schetsen.

vakorganisatie en aanverwante begrippen omschrijven;

1

Inleiding

1.1

Domein van de sociale wetgeving.

1.2

Ontstaan en evolutie sociaal recht.

2

Collectieve arbeidsverhoudingen.

2.1

Vakorganisaties voor werkgevers en werknemers 2.1.1 begrip 2.1.2 professionele en interprofessionele vakorganisaties

•

de organen voor collectief overleg bespreken;

2.2

Diverse sociale overlegorganen 2.2.1 nationale arbeidsraad 2.2.2 paritair comité 2.2.3 ondernemingsraad 2.2.4 syndicale afvaardiging 2.2.5 comité voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen

•

het begrip CAO uitleggen.

2.3

Collectieve arbeidsovereenkomsten


53


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

•

een arbeidsovereenkomst definiëren;

•

de arbeidsovereenkomsten indelen naargelang van de aard van het werk;

•

het ontstaan en de duur van de AO toelichten

•

de verplichtingen van de partijen toelichten op basis van één (of meer)arbeidscontracten;

•

bepalingen i.v.m. proefbeding toelichten;

3

De arbeidsovereenkomsten

3.1

Inleiding 3.1.1 Definitie arbeidsovereenkomst (AO) 3.1.2 Soorten AO's naargelang van de aard van het werk 3.1.3 Ontstaan en duur van de arbeidsovereenkomst

3.2

Rechten en plichten van werkgever en werknemer in hoofde van hun arbeidsovereenkomst

3.3

Het proefbeding 3.3.1 Sluiten van een proefbeding 3.3.2 Duur en beëindiging voor bedienden en arbeiders

3.4 •

de oorzaken van schorsing en einde van de arbeidsovereenkomst bespreken en illustreren;

Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 3.4.1 Begrip 3.4.2 Oorzaken van schorsing

3.5

Einde van de arbeidsovereenkomst 3.5.1 Algemene wijze van beëindiging 3.5.2 Einde van de arbeidsovereenkomst voor arbeiders 3.5.3 Einde van de arbeidsovereenkomst voor bedienden 3.5.4 Concurrentiebeding voor arbeiders en bedienden

3.6 •

de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers toelichten op basis van een concrete AO (loon, uitwinningsvergoeding, concurrentiebeding, delcrederebeding);

De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers 3.6.1 Begrip 3.6.2 Het loon 3.6.3 De uitwinningsvergoeding 3.6.4 Het concurrentiebeding


54


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen

3.6.5 Delcrederebeding •

de overeenkomst voor tewerkstelling van studenten toelichten aan 3.7 de hand van enkele concrete contracten (aard, vormvoorwaarden, proefbeding, schorsing, einde, de sociale zekerheid);

De overeenkomst voor tewerkstelling van studenten 3.7.1 Aard van de overeenkomst 3.7.2 Vormvoorwaarden 3.7.3 Proefbeding 3.7.4 Schorsing wegens arbeidsongeschiktheid 3.7.5 Beëindiging

•

de begrippen uitzendarbeid en deeltijdse arbeid uitleggen;

•

de betrokken partijen aangeven en de wederzijdse rechten en plichten verwoorden;

•

3.7.6 Studentenarbeid en sociale zekerheid 3.8

Uitzend- of interimarbeid 3.8.1 Begrip

proeftijd en einde van de overeenkomst verklaren;

3.8.2 Betrokken partijen en hun rechten en plichten 3.8.3 Proeftijd en einde van de overeenkomst

•

het verschil aangeven tussen een middenstandsopleiding en een industriële opleiding;

•

de AO voor deeltijdse arbeid omschrijven.

•

de totstandkoming, inhoud en doel van een arbeidsreglement toelichten;

•

het recht op bezoldiging en bescherming van het loon toelichten;

•

de voornaamste bepalingen uit de arbeidswet omschrijven;

•

de wettelijke bepalingen inzake feestdagen, educatief verlof en

3.9

De leerovereenkomst 3.9.1 Middenstandsopleiding 3.9.2 Industriële leerovereenkomst

3.10

De arbeidsovereenkomst voor deeltijdse arbeid

4

De arbeidsreglementering

4.1

Het arbeidsreglement

4.2

Het recht van bezoldiging en de bescherming van het loon

4.3

De arbeidswet

4.4

De betaalde feestdagen

4.5

Flexibele arbeidsregeling


55


LEERINHOUDEN

De cursisten kunnen VGV toelichten;

• •

de arbeidsreglementering bij deeltijdse arbeid opzoeken en toelichten; de procedure en vergoeding bij sluiting van de onderneming opzoeken toelichten en berekenen.

4.6

Betaald educatief verlof

4.7

De veiligheid en de gezondheid van de werknemers

4.8

Deeltijdse arbeid en arbeidsreglementering

4.9

Sluiting van de onderneming

5

De sociale zekerheid

5.1

Doel en kenmerken van de sociale zekerheid

•

het principe en werking van de RSZ uitleggen;

•

doel en organisatie van arbeidsvoorziening, werkloosheidsuitkering, gezinsvergoedingen, ziekte- en invaliditeitsuitkering, rust- en overlevingspensioen opzoeken en toelichten;

5.2

De Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

5.3

Arbeidsvoorziening en werkloosheid

de duur en de vergoeding van de jaarlijkse vakantie voor arbeiders en bedienden toelichten;

5.4

De gezinsbijslagen

5.5

De ziekte- en invaliditeitsvergoedingen

5.6

Het rust- en overlevingspensioen

•

5.7

De jaarlijkse vakantie

•

de regeling i.v.m. beroepsziekten opzoeken en toelichten;

5.8

Beroepsziekten

•

de deeltijdse arbeid toelichten m.b.t. de sociale zekerheid;

5.9

Deeltijdse arbeid en sociale zekerheid

•

het bestaansminimum opzoeken en verwoorden wie er recht op heeft.

5.10

Het bestaansminimum

6

Wet op de arbeidsongevallen

6.1

Het begrip arbeidsongeval

6.2

Werking

6.3

Vergoedingen

•

het begrip arbeidsongeval omschrijven, de werking van het systeem bespreken en de vergoedingen opzoeken.


56

Loonadministratie

•

het begrip loonadministratie omschrijven;

•

de loonadministratie situeren in de bedrijfsadministratie.

•

opzoeken bij welke instanties een werkgever verplicht is zich aan te sluiten;

7

Algemeen

7.1

Het begrip loonadministratie

7.2

Situering

8

Verplichtingen en formaliteiten die de aanwerving van personeel voorafgaan

8.1

Verplichte aansluiting voor een werkgever bij: 8.1.1 De RSZ 8.1.2 Het kinderbijslagfonds 8.1.3 Het vakantiefonds (m.b.t. arbeiders) 8.1.4 De arbeidsgeneeskundige dienst 8.1.5 Verzekering voor arbeidsongevallen 8.1.6 Bureau der belastingen

•

toelichten (eventueel na opzoeken) waarom enkele instellingen nuttig kunnen zijn voor een werkgever en waarom hij zich eventueel zou aansluiten bij een sociaal secretariaat.

8.2

Nuttige instellingen voor een werkgever 8.2.1 Sociaal secretariaat voor werkgevers 8.2.2 VDAB en RVA 8.2.3 Diverse beroepsverenigingen 8.2.4 Diverse paritaire comités 8.2.5 Gewestelijke administratie

9

•

opzoeken welke formaliteiten een werkgever moet vervullen bij de 9.1 aanwerving van personeel;

•

de regelgeving i.v.m. stagiaires opzoeken en toelichten;

Verplichtingen en formaliteiten bij de aanwerving van personeel In te winnen informatie voor de aanwerving van bepaalde werknemers

9.2

Verplichte stagiaires aan de werven (RVA stagiaires)

9.3

Aan te vragen toelating tot indiensttreding bij gastarbeiders

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) •

de formaliteiten bij aanwerving van gastarbeiders opzoeken;

•

de inhoud van enkele CAO's opzoeken en de voornaamste bepalingen toelichten;

•

de verschillende documenten nodig bij de aanwerving van personeel opzoeken en enkele ervan invullen;

•

de reglementering voor oprichting van bepaalde organen (zoals ondernemingsraad en comité voor preventie en bescherming op het werk) opzoeken.

•

de formaliteiten die regelmatig terugkomen, omdat de werkgever personeel tewerkstelt, opzoeken en (eventueel via een case) uitvoeren.

•

•

opzoeken welke formaliteiten moeten vervuld worden bij schorsing (bij ziekte, zwangerschap, klein verlet, technische of economische werkloosheid) en einde van een arbeidsovereenkomst (C4).

in samenwerking met de leraar een werkbezoek organiseren en voorbereiden aan een sociaal secretariaat en erover rapporteren.

57

9.4

De geldende CAO's naleven

9.5

Medisch onderzoek der werknemers

9.6

Opmaken van documenten zoals personeelsregister, individueel document bij arbeiders, de arbeidsovereenkomst, het arbeidsreglement, ...

9.7

Oprichten van bepaalde organen zoals de ondernemingsraad, het comité voor veiligheid en hygiëne,

10

Verplichtingen en formaliteiten die regelmatig terugkomen

10.1

Per maand: loonberekening, bedrijfsvoorheffing, loonstrook, ...

10.2

Per kwartaal: RSZ berekening

10.3

Per jaar: loonfiches, RSZ bijdragebon, individuele rekening

10.4

Om de vier jaar: sociale verkiezingen, ...

11

Verplichtingen en formaliteiten te vervullen bij een gebeurtenis die de arbeidsovereenkomst schorst of er een einde aan maakt

11.1

Ziekte

11.2

Zwangerschapsverlof

11.3

Klein verlet

11.4

Technische werkloosheid (enkel voor arbeiders)

11.5

Economische werkloosheid (enkel voor arbeiders)

11.6

Het C4 document

12

Werkbezoek aan een sociaal secretariaat (organisatie, voorbereiding, rapportering)


METHODOLOGISCHE WENKEN Met deze didactische wenken willen wij algemene suggesties geven voor een eventuele aanpak in de klas. De leraar heeft de vrijheid om de leerinhouden en -doelstellingen op een eigen, maar pedagogisch verantwoorde wijze te benaderen.

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN MODULE A Pedagogisch-didactische wenken 1

Steeds zal gewezen worden op fouten tegen de vakterminologie.

2

Het gebruik van de computer en een degelijk boekhoudpakket is een must. Voor het verwerven van inzicht kunnen evenwel de traditionele leermiddelen nog aangewend worden. De leraar kiest bewust een boekhoudpakket waarbij de vereiste tijd, nodig voor het aanleren van het pakket, minimaal is.

3

Bij de behandeling van de leerstof worden voortdurend verbanden gelegd met overige modules. Zodoende wordt de coördinatie tussen deze modules versterkt en groeit bij de cursisten het besef dat de diverse modules in één geheel passen.

4

Het is wenselijk dat van jaar tot jaar dezelfde leraar het vak toegewezen krijgt om continuïteit te waarborgen en om zijn competentie te kunnen bevestigen of te verhogen.

5

De leerlingen worden goed voorbereid op pad gestuurd voor een marktonderzoek. De vragen worden vooraf besproken in klasverband.

6

De leerlingen kunnen een documentatiemap aanleggen. M.b.t. betaling, inning en krediet kunnen de leerlingen eenvoudig en goed materiaal bekomen bij de diverse financiële instellingen. In de case uit het hoofdstuk kredieten kan daarvan gebruik gemaakt worden. Hetzelfde geldt voor de verzekeringen en de verzekeringsmaatschappijen. Bovendien biedt het internet talrijke mogelijkheden om nuttig didactisch materiaal te verwerven, o.a. voor het hoofdstuk vervoer.

7

Na het opstellen van criteria voor de aanschaf van een boekhoudpakket (let op gebruiksgemak) kan van de aanschaf van het boekhoudpakket gebruik gemaakt worden om documentatie en informatie te (laten) verzamelen.

8

Het verdient aanbeveling om deze cursus te koppelen aan voorbeelden uit de praktijk, zoals facturen van firma's. Er wordt ook gewerkt met boekhoudkundige documentatiepakketten die heel wat banken gratis ter beschikking stellen. In dergelijke pakketen zitten onder meer blanco formulieren. Sommige uitgeverijen stellen monografieën ter beschikking met documenten.

9

De BTW-aangifte word opgemaakt a.h.v. ingevulde dagboeken. Voor de benodigde documenten wordt dankbaar gebruik gemaakt van materiaal uit module Aa1.

10

De oefeningen m.b.t. kasen bankverrichtingen, aankoop- en verkoopverrichtingen, worden aanvankelijk eenvoudig gehouden. Het didactische primeert op het professionele. Naar het einde van de opleiding wordt de moeilijkheidsgraad opgevoerd.

11

De talrijke oefeningen worden best ondersteund met overzichtelijke schema's, die kunnen geprojecteerd worden. Het is belangrijk dat leerlingen inzicht verwerven in de materie. De boekhoudpakketten worden vooral gehanteerd bij herhalingsmomenten of monografieën.

12

Aan de hand van documenten en persartikels kan een groepsdiscussie op gang gebracht worden. Het is aan te bevelen om een verzamelmap door de studenten te laten aanleggen (zie ook Aa). Nuttig is ook een gevallenstudie: van oprichting tot afsluiting einde eerste boekjaar met praktijkdocumenten (aankoopfacturen, verkoopfacturen, kasen bankdocumenten, ...)

13

Bij de analyse van jaarrekeningen wordt uitgegaan van realistisch materiaal. Jaarverslagen zijn te bekomen bij de bedrijven en waar ze officieel worden neergelegd.

59


DIDACTISCHE HULPMIDDELEN1 MODULE A Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast voorziet men een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems en een leerboek, werkschrift of cursus. Er dient software aanwezig te zijn om de modules op ICT-gebied te ondersteunen. De cursisten leggen tevens een documentatiemap aan met praktische informatie m.b.t. hun toekomstig beroep. Het is wenselijk dat de leraar kan beschikken over (een) computer(s) in de klas. In elk geval hebben de cursisten toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting. De leraar kan beschikken over een boekhoudpakket. Bepalend voor de keuze zal de eenvoudige hanteerbaarheid zijn.

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN MODULE B Pedagogisch-didactische wenken De didactische wenken bij deze module staan vermeld in de betreffende leerplannen informatica.

DIDACTISCHE HULPMIDDELEN MODULE B Zie leerplannen informatica.

1

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex ARAB AREI Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

60


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN MODULE C Pedagogisch-didactische wenken 1

Het is aangewezen elk onderwerp te beginnen met een korte herhaling van de begrippen, zeker wanneer er leerlingen in de klas zitten die de tweede graad niet in een economische richting gevolgd hebben. Voor hen is het zinvol deze basisbegrippen toch te herhalen of te laten opzoeken en toepassen via bvb. een ICT-taak. In het bijzonder moet hierbij gedacht worden aan de omvang en de kenmerken van de beroepsbevolking, de werkgelegenheid en de werkloosheid (o.a. de verschillende vormen van werkloosheid).

2

Het is eveneens wenselijk de leerstof te benaderen vanuit een actualiteitsvisie. De begrippen én de verbanden worden regelmatig besproken in de media. Er is bijgevolg materiaal genoeg voorhanden dat kan bijeengezocht worden door de leerkracht of de leerlingen. De theorie kan opgebouwd worden vanuit de actualiteit of kan geïllustreerd worden aan de hand van actuele onderwerpen.

3

Bij de didactische aanpak is het aangewezen een variatie van werkvormen te hanteren in functie van de leerinhoud en doelstellingen. Daartoe rekenen we het onderwijsleergesprek, het groepswerk en de opdrachtvorm op basis van tekst, cijfermateriaal, grafieken, ... Deze werkvormen bevatten de principes van leerlingenmotivatie, aanschouwelijkheid en actieve participatie aan het lesgebeuren.

4

Gezien de snelle ontwikkelingen in de elektronische mediawereld wordt verondersteld dat de leerkracht de interesse voor het leervak bevordert via de zelfwerkzaamheid van de leerlingen (opzoeken van actuele gegevens en uitwerken van opdrachten via het internet).

5

Om inzicht te verwerven in de werking van de beurs zou de leraar met de cursisten kunnen deelnemen aan een beursspel.

6

Bedrijfseconomie dient zo praktisch mogelijk te worden benaderd, zoals dat ook voor andere modules wenselijk is. Zo is er wekelijks wel één of ander interessant feit te vinden in de pers aangaande concentraties, leiding, marketing, marktonderzoek en marketingmixelementen. Het bestuderen van praktijksituaties werkt zeer verhelderend. Ook m.b.t. personeelsbeleid is het aanbod aan geschikt materiaal in de kranten, tijdschriften en het internet zeer groot (job@, trends, vacature.com, enz.) De gemotiveerde leraar zal zeker belangstelling hebben voor een minionderneming of alleszins voor een gelijkaardig zelfopgezet project om de motivatie van de cursisten te verhogen. Export kan best via een gevalstudie benaderd worden.

7

Steeds zal gewezen worden op fouten tegen de vakterminologie.

8

Het is wenselijk dat van jaar tot jaar dezelfde leraar het vak toegewezen krijgt om continuïteit te waarborgen en om zijn competentie te kunnen bevestigen of te verhogen.

DIDACTISCHE HULPMIDDELEN MODULE C Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast voorziet men een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems en een leerboek, werkschrift of cursus. Er dient software aanwezig te zijn om de modules op ICT-gebied te ondersteunen. De cursisten leggen tevens een documentatiemap aan met praktische informatie m.b.t. hun toekomstig beroep. Het is wenselijk dat de leraar kan beschikken over (een) computer(s) in de klas. In elk geval hebben de cursisten toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting.

61


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN MODULE D Nr. 1

Pedagogisch-didactische wenken De lessen recht vormen een boeiend verhaal. De leraar zal zeker vermijden eentonig les te geven. De lessen dienen uit te gaan van de realiteit, van concrete en scherp gestelde situaties. De leerlingen treden op als probleemoplossers. Zij werken oplossingen uit die correct en rechtvaardig zijn en passen in het Pedagogisch Project. Vanzelfsprekend moet deze tijdrovende aanpak niet in alle lessen worden gevolgd. De volgende bronnen kunnen aangewend worden: reële contracten, akten, het Belgisch Staatsblad, arresten en vonnissen, verslagen van processen, krantenartikels, rechtskundige tijdschriften, enz. Verder leveren de onderscheiden didactische tijdschriften interessante gevallenstudies op. Aansluitend worden probleemstellingen, opdrachten en vragen gepresenteerd, die getoetst worden aan de theorie. De gevallenstudie stimuleert het denkwerk van de individuele leerling, maar lijkt eveneens interessant voor het opzetten van een groepsdiscussie. Hierbij is het van belang dat de leerlingen de onderliggende theorie kennen en kunnen toelichten.

2

De systematische aanknoping met de realiteit en de actualiteit (bv. via didactische uitstappen) creëert een toegevoegde waarde tot de lessen recht. Verder versterkt het gebruik van de didactische media (overheadprojector, video, internet) de impact van de lessen. Transparanten kunnen aangemaakt worden voor de schematische voorstelling van de gerechtelijke organisatie, de federale structuur, huwelijksvermogensstelsels of voor de situering van specifieke items in het geheel van het hoofdstuk (bv. bij de verbintenissen en de contracten).

3

Het is niet de bedoeling om de leerlingen steeds te overladen met details. Parate kennis kan soms wenselijk zijn, maar er dient vooral gestreefd te worden naar het bereiken van een algemeen praktisch juridisch inzicht bij de leerlingen.

4

Hoewel de praktijkgerichte benadering centraal staat bij het verwerken van de leerstofitems, moet deze aanpak afgewogen worden tegenover de voortgang in de leerstof. Dit betekent o.a. dat de onderwerpen niet tot in detail moeten geanalyseerd worden.

5

M.b.t. wetten zoals de Wet op de handelspraktijken of de Wet op de leurhandel dient de leraar de talrijke onderdelen bondig te behandelen.

6

Gezien de evolutie in het vakdomein met zijn talrijke wetswijzigingen moeten de leerlingen vertrouwd gemaakt worden met de zelfwerkzaamheid, het actualiteitsprincipe en het zelfstandig leren. Het opzoeken en verzamelen van gegevens, die uiteraard bij toetsen en taken kunnen aangewend worden, behoren tot het handelingsrepertoire van de leerlingen. Tevens kunnen zij een documentatiemap met het nodige cijfermateriaal en actuele artikels aanleggen.

7

Het gebruik van ICT is stilaan normaal geworden voor heel wat vakken. Ook voor recht kan er regelmatig gebruik van gemaakt worden (opzoeken van bijdragen, raadplegen van een nieuwe wet, onderzoeksopdracht). Via ICT kan het zelfstandig leren geïntroduceerd en gestimuleerd worden. De leraar heeft een voorbeeldfunctie en zal er naar streven om 10 tot 15% van de beschikbare tijd te besteden aan opdrachten die op een of andere wijze te maken hebben met ICT (internet, CD-ROM)

8

Het is wenselijk de leervakken recht steeds toe te vertrouwen aan dezelfde leerkracht, die zich kan specialiseren in de materie en zo zijn competentie vergroten.

9

De studenten dienen oplossingen te suggereren die naar hun mening het recht dienen. De gemotiveerde suggesties zullen worden gesynthetiseerd en vergeleken met de door de wetgever aanvaarde tekst. Deze aanpak kan bevorderd worden door gebruik te maken van levensechte documenten. Kritische evaluatie van de rechtsregels zal de docent de gelegenheid geven om te wijzen op de rechtsevolutie, de beperking van de wilsautonomie der partijen en van het eigendomsrecht, en de strijd tegen economisch machtsmisbruik.

62

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) Nr.

Pedagogisch-didactische wenken

10

De groeiende complexiteit en de permanente wijzigingen in de belastingwetgeving dwingen de leraar tot een systematische aanpak. De leraar maakt een afweging tussen de praktijkgerichte benadering en de theoretische beschouwingen. Deze laatste dienen bondig ingevuld te worden en leveren een bijdrage tot de oplossing van concrete toepassingen. Voor het in detail behandelen van specifieke gevallen en uitzonderingen is er geen ruimte.

11

De leraar kan voor de personenbelasting nuttig gebruik maken van de handleiding die jaarlijks bij het aangifteformulier van de personenbelasting gevoegd is. Voor de berekening van de personenbelasting zal hij gebruik maken van een specifiek softwarepakket.

12

Het is belangrijk dat de lessen leiden tot een beter begrip, inzicht en kritische (daarom niet negatieve) opstelling t.a.v. het domein van de 'Fiscale Wetgeving'.

13

Bij de praktische oefeningen verdient het aanbeveling gebruik te maken van professionele software.

14

De didactische wenken die gelden voor Burgerlijk - en handelsrecht gelden vanzelfsprekend ook voor Sociale wetgeving. De hoofdprincipes van ons sociaal recht – bescherming, zekerheid, solidariteit en overleg – vormen de basis van dit leerplanonderdeel. Via heldere begripsomschrijvingen, concrete situatiebeschrijvingen en schematiseringen van structuren en organen worden de leerlingen vertrouwd gemaakt met de essentiële aspecten van de 'Sociale Wetgeving'.

15

Mutualiteiten, vakbonden en vakorganisaties beschikken over uitstekend lesmateriaal.

16

De leraar zal herhaaldelijk gebruik maken van concrete en gevarieerde arbeidscontracten uit de leefwereld van de cursisten om de leerstof realistisch en bevattelijk te maken. Het uitnodigen van gastsprekers is voor deze module een aantrekkelijke optie.

17

Het hoofdstuk loonadministratie wordt bij voorkeur via een case benaderd. Het is niet de bedoeling om met de cursisten alle mogelijke documenten in te vullen. De leraar zal een verantwoorde keuze maken. Voor een aantal documenten kunnen ingevulde exemplaren de basis vormen van de les of een discussie.

18

In heel de module D zal de leraar erover waken de leerlingen niet te overladen met van buiten te leren tekst. Op talrijke plaatsen is aangegeven via de doelstellingen dat het kunnen opzoeken van bepaalde informatie reeds volstaat. Deze informatie of documentatie kan dan de basis vormen van verdere analyse en mag bij toetsen gebruikt worden.

DIDACTISCHE HULPMIDDELEN MODULE D Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast voorziet men een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems en een leerboek, werkschrift of cursus, maar ook akten van de burgerlijke stand, clausules in overeenkomsten, verkoopsvoorwaarden, huurovereenkomsten, verzekeringspolissen: door de studenten eventueel zelf mee te brengen. Er dient software aanwezig te zijn om de modules op ICT-gebied te ondersteunen. De cursisten leggen tevens een documentatiemap aan met praktische informatie m.b.t. hun toekomstig beroep. Het is wenselijk dat de leraar kan beschikken over (een) computer(s) in de klas. In elk geval hebben de cursisten toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting.

63


EVALUATIE Op het einde van de module kan nagegaan worden of de doelstellingen gerealiseerd zijn. Dit kan gebeuren op basis van een eindexamen. Permanente evaluatie kan eveneens. Beide evaluatievormen zijn evenwaardig. In elk geval vertrekt de evaluatie vanuit de doelstellingen. De leraar zal waken over het gebruik van de taxonomieën: naast het sporadisch toetsen naar kennis is vooral peilen naar het verworven inzicht en het kunnen toepassen ervan belangrijk. Het zinloos van buiten laten leren is uit den boze. CRITERIA Een relevante evaluatie moet beantwoorden aan een aantal criteria. Validiteit, betrouwbaarheid, transparantie en didactische relevantie zijn criteria die bijdragen tot de kwaliteit van de evaluatie. Validiteit De evaluatie is valide in de mate dat ze meet wat zij veronderstelt te meten. Om valide te zijn moet de evaluatie aan volgende voorwaarden voldoen: •

de opgaven moeten representatief zijn voor de volledige leerinhoud;

•

de toetsing moet aansluiten bij het onderwijs dat voorafgegaan is;

•

ze moet een aanvaardbare moeilijkheidsgraad hebben;

•

wat geëvalueerd wordt, moet ook voldoende ingeoefend zijn.

Betrouwbaarheid De evaluatie is betrouwbaar in de mate dat zij niet afhankelijk is van het moment van afname of correctie. Een hoge betrouwbaarheid wordt bekomen door: •

nauwkeurige, duidelijke, ondubbelzinnige vragen te stellen;

•

te verbeteren op basis van een duidelijk correctiemodel met puntenverdeling;

•

relatief veel vragen te stellen;

•

gevarieerde opdrachten en instructies aanbieden, die rekening houden met de verschillende leerstijlen;

•

aan de cursist voldoende tijd te geven om de toets uit te voeren;

•

veel evaluatiebeurten te voorzien (zonder te veel tijd van de onderwijstijd in beslag te nemen!).

Transparantie en voorspelbaarheid De evaluatie moet transparant en voorspelbaar zijn: met andere woorden ze mag voor de cursisten geen verrassingen inhouden. Daarom moet ze aan volgende voorwaarden voldoen: • • •

ze moet aansluiten bij de wijze van toetsen die de leerlingen gewoon zijn; de beoordelingscriteria moeten door de cursist vooraf gekend zijn; de cursist moeten precies op de hoogte zijn van wat ze moeten kunnen en kennen.

Didactische relevantie De evaluatie is didactisch relevant als zij bijdraagt tot het leerproces. De cursisten moeten uit de beoordeling iets kunnen leren. Daarom is het essentieel aan de cursist feedback te geven: •

•

door een gecorrigeerde toets te bespreken en aan foutenanalyse te doen: een goede toetsbespreking beperkt zich niet tot het geven van de juiste oplossingen maar leert de cursisten ook waarom een antwoord juist of fout is; door de examenkopij te laten inkijken en klassikaal te bespreken

64

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) VISIE Evaluatie is zowel procesgericht als productgericht: via toetsen, observaties, gegevens over zelfevaluatie van de cursisten en gesprekken verzamelt de lesgever op systematische wijze gegevens over de leer – en ontwikkelingsvorderingen van de cursist. Evaluatie mag dus niet als een afzonderlijke activiteit beschouwd worden die louter gericht is op de beoordeling van de cursist, maar moet verweven zijn met het leerproces. De didactische evaluatie is een inherent deel van leren en onderwijzen. Het moderne onderwijs is communicatief en functioneel. Het evalueert de communicatieve en andere vaardigheden van de cursist en niet langer uitsluitend de kennis. De ondersteunende kennis wordt bij voorkeur niet apart, maar steeds geïntegreerd beoordeeld en is afgestemd op de reële noden van de communicatie. Elke evaluatie is taakgericht en contextueel. De functie van een evaluatie is begeleidend en er wordt gebruik gemaakt van nieuwe evaluatievormen: o.a. zelfevaluatie is in dit concept belangrijk. In het kader van coöperatief leren gebeurt de evaluatie gezamenlijk, met een gedeelde verantwoordelijkheid: de lerende wordt immers actiever. De rapportering is kwantitatief en kwalitatief. De evaluatie is een geïntegreerde fase binnen het onderwijsleerproces en kan er niet van losgekoppeld worden. Ze moet in elk opzicht motiverend voor de cursisten werken.

65


BIBLIOGRAFIE MODULE A

Boeken De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. Geuens, P. en Van den Broeck, N., Optimum 2.1, Oostmalle, De Sikkel (De Boeck) Optimum 2.2, Oostmalle, De Sikkel (De Boeck) Van Liedekerke, G. en Walraev ens, G., Algemeen boekhouden 1, Standaard Uitgeverij/ MIM (nu Uitgeverij De Boeck Van der Elst, R. e.a., Algemeen Boekhouden 2.2, Standaarduitgeverij, Antwerpen (De Boeck) Gilis, F.R., Van den Bruel, L., Schelfaut, G., BTW, Standaard Uitgeverij / MIM (nu Uitgeverij De Boeck) Dierckx, W., BTW Almanak, , Standaard Uitgeverij / MIM (nu Uitgeverij De Boeck) Vanderstichelen, B., De nieuwe praktische BTW handleiding, , Standaard Uitgeverij / MIM (nu Uitgeverij De Boeck) Cools, C., Delatere, D., Hosten, E., Janssens, M., Kellens, M., Larbouillat, K., Lavric, A., Mulkens, S., Vanderstappen, F., Waterschoot, D., Economie vandaag, Bedrijfseconomie en Analytisch Exploitatieboekhouden, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Bevers, L., “Handelswijs”, Standard –MIM (Uitgeverij De Boeck), Antwerpen, 1998 (De Boeck) Sneyers, H., Verberckt, F., Bedrijfsbeheer, Uitgeverij De Boeck Debbaut, D., De Troyer, W. en Van Hauwermeiren, D., "Bedrijfsbeheer", Novum Smekens, K. en Van Caer, F., "Bedrijfsbeheer", Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (Uitg. De Boeck) Van Elsen, W., Bedrijfsbeheer – Dossier 54, Uitgeverij Den Arend Snyers, H., "Het HORECA-bedrijf", De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Rombouts, G. en Verberckt, F., "Didactiek van de handels- en economische wetenschappen", Oostmalle, De Sikkel (enkel voor de leraar) (De Boeck) Tijdschriften Macro Micro - Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen Didacta – Departement didactiek EHSAL – Brussel Economische didactiek – IDEA/UFSIA – Antwerpen ECONict - Samensmelting van Didacta en Economische didactiek Info economie onderwijs – RUG – Sectie lerarenopleiding Gent Lesmateriaal Publicaties van: Centrum voor Informatie in Assuranties Verzekeringsmaatschappijen Banken Mutualiteiten

66

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) Vakbonden en vakorganisaties Documenten van bedrijven Massy , M en Scheefhals, T., Optimum Boekhouden vandaag (didactisch boekhoudpakket in Windows-versie), Oostmalle, De Sikkel (De Boeck) Flitsend boekhouden (didactisch boekhoudpakket), Wolters, Novum. BOB-software, Uitgeverij De Boeck Brochures voor starters door diverse instellingen Cd-rom Starterscoach (UNIZO) “Video’s TFC”, Battelsesteenweg 445 D, 2800 Mechelen Telefoon : 070/222233

MODULE B

Zie betreffende leerplannen.

MODULE C

Boeken De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. De Cnuydt, I., en De Velder, S., "Economie vandaag", Gent, Academia Press Rombouts, G., "Algemene economie - Krachtlijnen en relaties", Uitgeverij De Boeck Lenaert, H., Economische Zaken, , Van In, Lier Van Rompay, M. e.a., Consumenten en producentengedrag, Standaarduitgeverij, Antwerpen (De Boeck) De Smet, R., De Rous, R., Kellens, M., Lavric, A., Mulkens, S., Strickaert, K., Waterschoot, D., Christiaen, H. (red.), Economie vandaag, Bedrijfsbeleid en recht I en II, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Delatere, D., Kellens, M., Mulkens, S., Larbouillat, K., Lavric, A., Waterschoot, D., Economie vandaag, "Vennootschapsboekhouden", De Sikkel (+ handleiding) Cools, C., Delatere, D., Hosten, E., Janssens, M., Kellens, M., Larbouillat, K., Lavric, A., Mulkens, S., Vanderstappen, F., Waterschoot, D., Economie vandaag, "Bedrijfseconomie en Analytisch Exploitatieboekhouden", De Sikkel (+ handleiding) "Bedrijfseconomie", met en zonder oplossingen, 6BI en 6Ha, Uitgeverij Natalis ([email protected]) "Bedrijfseconomische aspecten van het sportbeheer", met en zonder oplossingen, 6LO en Sport, Uitgeverij Natalis Bilsen, R. en Van Waterschoot, W., "Marketingbeleid", Uitgeverij De Boeck Houthoofd, N., "Inleiding tot de marketing", Uitgeverij Den Arend BOP “Winkelbediende”, Brussel, VLOR, 1999. BEVERS, L., “Handelswijs”, Standard –MIM (Uitgeverij De Boeck), Antwerpen, 1998 (De Boeck) DRIES, L., GOOSSENS, L. en SMISMANS, L., “Verkopen… je beroep 1 en 2”, Standaard, Antwerpen 1993

67

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) GOOSSENS, L., HAERS, C., en VAN DAELE, D., “Topseller on line”, Commerciële vorming 1, Standaard (Uitgeverij De Boeck), Antwerpen, 2001. HAERS, CH., VAN DAELE, D., “Verkoopkunde”, Standaard-MIM, Antwerpen 1993. JANSSEN, D.T.C, WIJERS, G.F., “Verkooppraktijk Leer- en werkboek, deel 1, 2 en 3”, B.V. Nijgh & Van Ditmar, Rijswijk, Nederland, 1991. “Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor winkelbediende”, SERV, Brussel, 1997. ROMBOUTS, G., VERBERCKT, F., “Didactiek van de handels- en economische wetenschappen”, Uitgeverij De Boeck, 1996. SNIJDER, H., “Verkopen : Wat? Hoe?”, Versluys uitgeversmaatschappij, Amsterdam, 1997. “Streepjes en stress”, SERV, Brussel, 1995. “Technologie en arbeid in de supermarkt”, SERV, Brussel, 1995. TER HAAR, W., VAN SCHALKWIJK,L., “Verkopen, ja … maar hoe?, deel 1 en 2”, Thieme, Zutphen, NL. 1985 - 1992. VDV, “Vademecum voor de voedingsdistributie”, Brussel, Spastraat 8 VAN ROSSEM, H., "Leren verkopen”, De Sikkel, 1990 VAN ROSSEM, H., “Verkooppsychologie”, De Sikkel, 1974 VAN ROSSEM, H., “Winkelinrichting en distributielee”r, De Sikkel, 1998 VAN STRYDONCK, CH., “Van verkoper naar topverkoper”, Standaard – MIM, Antwerpen, 1988 VERBRUGGEN, L., e.a., “Verkopen anders bekeken”, Garant, Leuven 1997 Landuyt, R., Dossier 5 D : "De wet op de handelspraktijken" (1996), , Uitg. Den Arend/ Bonheiden De Pelsmaker, P. "Marketing voor non-profit organisaties", VUB Floor, K. en Van Raay, F., "Marketingcommunicatiestrategie", Stenford Kroese Houthoofd, N., Inleiding tot de marketing", Den Arend Leunis, J., Inleiding tot de marketing", Acco Mens, "Strategisch management en marketing", Argo Offermans, P., De Laet, M. en Gys,B., Marktonderzoek - Tekst en cases", MIM Stanton, W., Etzel, M. en Walker, B., "Fundamentals of marketing", Mc Graw-Hill Van den Heuvel,T., "Markt- en marketingbeleid", Wolters-Noordhoff Van Eunen, E., "De kern van de marketing", Stenford-Kroese Winkler, J. en Kreutzer, A., "Marketingplanning", Spectrum Wage, J., "Verkooptechniek en 121 gouden regels", Kluwer Wage, J., "Psychologie en techniek van het verkoopsgesprek", Alphen aan de Rijn, Samsom Wage, J., "Verkoop in actie", Deurne, Kluwer Tijdschriften Macro Micro - Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen Didacta – Departement didactiek EHSAL – Brussel

68

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) Economische didactiek – IDEA/UFSIA – Antwerpen ECONict - Samensmelting van Didacta en Economische didactiek Info economie onderwijs – RUG – Sectie lerarenopleiding Gent Lesmateriaal Publicaties van: Centrum voor Informatie in Assuranties Verzekeringsmaatschappijen Banken Mutualiteiten Vakbonden en vakorganisaties Documenten van bedrijven Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken De tijdschriften Knack, Trends De kranten De Tijd, De Standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a. Jaaroverzicht, FET Statistische publicaties NIS en Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel Het stond in de tijd, Financieel Economische Tijd (FET)

MODULE D

Boeken De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. Rombouts, G. en Verberckt, F., "Didactiek van de handels- en economische wetenschappen", Oostmalle, De Sikkel (enkel voor de leraar) (De Boeck) Gilis, F.R., Van den Bruel, L., Schelfaut, G., BTW, Standaard Uitgeverij / MIM (nu Uitgeverij De Boeck) Dierckx, W., BTW Almanak, , Standaard Uitgeverij / MIM (nu Uitgeverij De Boeck) Vanderstichelen, B., De nieuwe praktische BTW handleiding, , Standaard Uitgeverij / MIM (nu Uitgeverij De Boeck) Fiscaal wetboek – BTW, Ced-Samsom Fransen, F., Haenen, E., Hoebeke, A.M., Humblet, A., Klykens, H., Laermans, H., Smeets, K., Vandenberge, K., Verledens, L., Burgerlijk -en handelsrecht, Novum (+ handleiding) Van Eeckhoutte, W., Van Opstal, M., Vanoverbeke, S., Beginselen van het sociaal recht, Novum De Smet, R., De Rous, R., Kellens, M., Lavric, A., Mulkens, S., Strickaert, K., Waterschoot, D., Christiaen, H. (red.), Economie vandaag, Bedrijfsbeleid en recht I en II, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Delatere, D., Kellens, M., Mulkens, S., Larbouillat, K., Lavric, A., Waterschoot, D., Economie vandaag, Vennootschapsboekhouden, De Sikkel (+ handleiding) (nu Uitgeverij De Boeck) Sociale wetgeving, Alle hoofdstukken van het leerplan afzonderlijk te verkrijgen, voor 6BI, 6Ha en 6SeT, Uitgeverij Natalis Snyers, H. en Verberckt, F., "Bedrijfsbeheer", De Sikkel (Uitgeverij De Boeck)

69

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) Debbaut, D., De Troyer, W. en Van Hauwermeiren, D., "Bedrijfsbeheer", Novum Smekens, K. en Van Caer, F., "Bedrijfsbeheer", Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (Uitg. De Boeck) Van Elsen, W., Bedrijfsbeheer – Dossier 54, Uitgeverij Den Arend Snyers, H., "Het HORECA-bedrijf", De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Tijdschriften Macro Micro - Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen Didacta – Departement didactiek EHSAL – Brussel Economische didactiek – IDEA/UFSIA – Antwerpen ECONict - Samensmelting van Didacta en Economische didactiek Info economie onderwijs – RUG – Sectie lerarenopleiding Gent Sociaal en fiscaal zakboekje, Kluwer, Deurne Test Aankoop - Budget en Recht Lesmateriaal Centrum voor Informatie in Assuranties Verzekeringsmaatschappijen Banken Mutualiteiten Vakbonden en vakorganisaties Documenten van bedrijven Sociale secretariaten Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken De tijdschriften Knack, Trends, De kranten De Tijd, De Standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a. Jaaroverzicht, FET

70


Interessante websites voor de leraar economie Allerlei http://www.batimonde.be/particulier/adres_vl.htm Nuttige adressen http://www.bin.be Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) http://www.xs4all.nl/~mkalk/menu.htm Economie- en onderwijslinks http://www.rago.be Gemeenschapsonderwijs http://www.gemeenschapsonderwijs.be/subpage_startpagina/bibliotheek/Url/index.htm

Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) http://www.vlew.be Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen http://schoolweb.argo.be/cvo/brussel/links.htm Links naar interessante websites http://www2.vereenvoudiging.fgov.be/inventaire/nl/pouvoirs.asp Inventaris van de officiële http://www.aboutbelgium.net/subpaginas/sitemap.html Over België (site map)

Pers http://www.destandaard.be De Standaard (krant) http://www.detijd.be De Tijd http://www.hbvl.be Het Belang van Limburg (krant) http://www.hln.be Het Laatste Nieuws (krant) http://www.gva.be Gazet van Antwerpen (krant) http://www.demorgen.be De Morgen (krant) http://www.hetvolk.be Het Volk (krant) http://www.nieuwsblad.be Het Nieuwsblad (krant) http://www.knack.be Knack (tijdschrift) http://www.trends.be Trends (tijdschrift) http://www.vacature.com/scripts/Actueel/sel-article.asp?startpos=1 Krantenarchief

Didactische sites http://www.vecon.nl Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen http://www.digischool.nl/ec/eclok.htm Economielokaal van de digitale school http://ww.digitheek.f2s.com/index.htm De digitheek – Links voor leraren en leerlingen http://www.docentenplein.nl/Econ.htm Economie en overheid lessen en cursussen http://klascement.be/ Lessen en cursussen Eigentijds onderwijs voor en door lkr en lln http://www.pienternet.be/ Lessen http://internationaal.kennisnet.nl/vo/Scholieren/lesmaterialen.htm Lesmateriaal http://www.econict.be Nieuw tijdschrift dat een samensmelting zal zijn van Didacta en Econ. Didactiek

71


Economie http://www.abb-bvb.be/gen/nl Belgische Vereniging van Banken http://www.vev.be Vlaams Economisch verbond http://www.bvvo.be Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen http://www.wereldwijd.be/start.htm Internationale economie, globalisering, enz. http://mineco.fgov.be/homepull_nl.htm Fed. overheidsd. econ., KMO, middenstand en energie http://www.praktischeeconomie.nl/nieuws/k020302/bloemen.htm http://www.plan.be/nl/projects/indprix/indprix.htm Federaal planbureau http://www.europarl.eu.int/home/default_nl.htm?redirected Europarlement

Bedrijfseconomie http://www.managementsupport.nl/default.asp http://www.kmobizz.be/ Info voor KMO http://www.test-aankoop.be Tijdschrift verbruikersunie http://www.stichtingmarketing.be/nl/home Stichting marketing

Boekhouding http://www.taxup.com/belgie_recht Webgids voor accountancy en fiscaliteit http://www.pouseele.be Audit en accountancy, boekhouding en fiscaliteit

Sociale wetgeving http://www.vdab.be VDAB http://inami.fgov.be/homenl.htm (riziv, zorgverleners, sociale verzekeringsinstellingen, enz.) http://www.onprvp.fgov.be/onprvp/NL/Themes_NL/menu_NL.htm Rijksdienst voor pensioenen http://www.svmb.be Sociaal zekerheidsfonds voor de zelfstandige ondernemer

Fiscale wetgeving http://212.190.77.115/cgi/welcome.pl Het Belgisch Staatsblad http://www.fiscalcedities.be/flash/flash.htm Actuele bedrijfseconomische en fiscale info http://www.fiscalnet.be/NL/Actualites.asp Fiscale actualiteit http://www.taxtoday.be/nl/index.jsp Actuele informatie

Burgerlijken handelsrecht http://users.pandora.be/vredegerecht-hasselt-1/ http://www.notaris.be http://www.advocaat.be/ http://www.just.fgov.be/index_nl.htm (zie Federale overheidsdienst Justitie) http://www.notaris-moyson.be/ Juridische sites http://www.gerechtsdeurwaarders.be/nl/

72

OSP – TSO – 3e graad – Handel Boekhouden-Informatica (1020 lestijden) http://home2.pi.be/ebeaucou/rechtspraak/rechtspraak1.htm

Bedrijfsbeheer http://www.startersservice.be/ Unizo http://www.unizo.be UNIZO – Unie van Zelfstandige Ondernemers http://www.unizo.com Kruispunt-site voor de zelfstandige ondernemer http://www.unizo.be/ Starters, KMO, ZO magazine, enz. http://www.cbd-bcd.be Belgisch comité voor de Distributie http://mineco.fgov.be/homepull_nl.htm Vademecum van de onderneming http://www.dvo.be/index.asp De Vlaamse ondernemer http://www.europages.com/nl De Europese bedrijvengids http://mineco.fgov.be/redir.asp?loc=/enterprises/vademecum/home_nl.htm Ministerie van Economische Zaken – Vademecum voor de beginnende ondernemer http://www.lvz.be/diensten/gids.htm Gids voor beginnende zelfstandigen http://www.kmoloket.be/kmoloket/default.asp KMO-loket van VIZO

Uitgeverijen http://www.deboeck.be Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + MIM + De Sikkel) http://www.kluwer.nl Uitgeverij Kluwer http://www.pelckmans.be Uitgeverij Pelckmans http://www.denarend.be Uitgeverij Den Arend http://www.wpeu.be Uitgeverij Wolters-Plantyn http://www.novum.be Uitgeverij Novum

Financiële instellingen http://www.kbc.be KBC Bank en verzekeringen http://www.fortisbank.be Fortis Bank en verzekeringen http://www.dexia.be Dexia http://www.axa.be AXA Bank en verzekeringen

Verzekeringen http://www.ethias.be Ethias verzekeringen

Op de website van de begeleidingsdienst worden deze links aangevuld.

73

PROVINCIAAL ONDERWIJS VLAANDEREN

Recommend Documents