Promotie Maritieme Tradities

Wie zijn wij?

Stichting Promotie Maritieme Tradities Opgericht 22 september 1994 / KvK 41174157

Onze voornaamste doelstellingen: F F F F F Mahu: fleet member of the Historical Naval Ships Association HNSA

Het bewaren van het culturele en materiële erfgoed van de Koninklijke Marine. Het bevorderen van de belangstelling voor het veelzijdige maritiem gebeuren. Het versterken van de band tussen allen die het maritieme gebeuren een warm hart toedragen. Het organiseren van reünies t.b.v. oud-opvarenden van Zr.Ms. & Hr.Ms. schepen en van inrichtingen. Het ondersteunen van andere maritieme instellingen in de ruimste zin.

Dat willen wij bereiken door: Werven van donateurs, die door een jaarlijkse bijdrage helpen de exploitatie mede mogelijk te maken. Benaderen van bedrijven om als sponsor op te treden in de vorm van financiële of materiële steun. Aanvragen van financiële steun van de overheid c.q. subsidieverstrekkers. Aanboren van kennis bij belangstellenden, waaronder oud-opvarenden. Zij kunnen bijdragen aan het in stand houden van de schepen. F Het uitgeven van maritieme boeken. F Onze website actueel te houden die u altijd kunt raadplegen: www.mahu880.nl F F F F

Sinds oktober 2003 zijn wij in het bezit van de Hr.Ms. Mahu, een ondiepwatermijnenveger van de Van Straelen klasse en het landingsvaartuig de L9512. Ter ondersteuning geven wij regelmatig een informatie magazine uit onder de naam MARITIEM AKTUEEL, of – indien nodig – een Nieuwsbrief. Tegen een minimum bijdrage van € 20,– per jaar verzenden wij deze naar onze donateurs. Losse verkoop € 3,50. Advertentietarieven op aanvraag. WORD DONATEUR EN HELP MEE ONZE DOELEN TE VERWEZENLIJKEN ! Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd door druk, kopie, fotografie, film, internet of op enige wijze of gebruikt worden voor andere doeleinden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van de stichting Promotie Maritieme Tradities.

In dit nummer: Nieuwe donateurs 4 Van de voorzitter 5 Van de penningmeester 6 Het verhaal van Jan Abels Dokkum 7 Machinekamer Journaal 12 11-12 Voor de mast 13 Bericht van de prik 14 Bericht van de schipper 15 PMT-uitstapje naar York 1-3 nov. 16 Marinekalender 2017 19 Nieuwbouwprogramma KM 20-23 Reünie RZN 26 oktober 2016 24 Op zoek naar dienstvakverhalen 24 Geschiedenis van de Mijnendienst 3 25 Bestellijst PMT 30

De MAHU, tijdens SAIL 2015 met gasten op het Noordzeekanaal.

Stichting

Promotie Maritieme Tradities Secr.: p/a Saturnus 42, 1115 TE Duivendrecht E-mail [email protected] Inschr. KvK 41174157

2016 nr. 1

Onze adverteerders 8,17,18,29,31,32

voorjaar 2

Agenda 2016 Vaarprogramma 2016 met de MAHU pag. 9 en 10 met voordelen voor de donateurs! Word dus donateur

Mahu

Bestuur Stichting Promotie Maritieme Tradities

Van de redactie

Beschermheer: Commandeur ir. C. Boelema Robertus Voorzitter: G.J. Abels (Hans) T: 020 6370614 E: [email protected] Secretaris: mw. I. Werkhoven (Inge) E: [email protected] Penningmeester: R. Goldsteen (Rob) T: 06 519 81558 E: [email protected]

Algemeen bestuursleden: P. Aberkrom (Piet), penningmeester RZN T: 06 511 61160 E: [email protected] L.T.J.M.A. Versteeg (Loek), sponsoring E: [email protected] Interne communicatie: M. van Tatenhove (Rinus) E: [email protected] PR-buitenland: H.C. Jongewaard (Henk)

Donateursadministratie Beheer website: G.J. Voogd (Job) R. Goldsteen (Rob) E: [email protected] Redactie Maritiem Aktueel H. Faber (Harry) De Schoener 3, 7622EJ Borne, T: 06 22443706 E: [email protected]

Beste Lezers, Bij mijn zoektocht naar nieuwe donateurs en sponsors kom ik herhaaldelijk tegen dat men de naam Mahu uitspreekt als Mahoe, daarbij vermoedelijk denkend dat het een buitenlandse naam is. Maar dan wil ik graag even rechtzetten dat onze Mahu genoemd is naar een heuse Zeeuwse jongen en dat die naam Mahu in Zeeland heel gewoon is. Daarom nog even in het kort ook de geschiedenis van onze dappere Zeeuw. Hij vloog als onderofficier vlieger in dienst van de Kon. Marine in Indië met een Dornier Do24K. Tijdens de Slag in de Javazee op 24 februari 1942 werd hij na een succesvol bombardement op een Japans schip op de terugweg door een Japanse overmacht aan jachtvliegtuigen neergeschoten en overleed. Hij was toen 27 jaar. Onze mijnenveger, die naar deze held werd genoemd, was één van 16 ondiepwatermijnenvegers die in de jaren 1960/62 op drie Nederlandse werven werden gebouwd. Te meer een reden, meen ik, om – als u dat nog niet bent – donateur te worden van ex-Hr.Ms. Mahu M880 om dit schip met die heldennaam in de vaart te houden! Ik wens u veel leesplezier met dit eerste 2016-nummer. Harry Faber, red.

Nieuwe donateurs

Stichting P.M.T. Postadres Rekeningnrs. Telefoon E-mail Website

p/a Saturnus 42. 1115 TE Duivendrecht Algemeen IBAN: NL 55 INGB 0005578761 Evenementen IBAN: NL 78 INGB 0004245373 Toko IBAN: NL 65 INGB 0006270482 Voor allen (ook RZN) geldt BIC: INGBNL 2 A 020 221 7684 / 06 511 61160 [email protected] www.mahu880.nl

Na het verschijnen van het vorige Maritiem Aktueel zijn de volgende mensen donateur geworden: Promotie Maritieme Tradities: A. Versteeg Almere G.R. Brouwer Zoetermeer I.J.P. Voorberg-Govers Bergen (NH) J. Hoefsmit Amsterdam Th. De Booij Bussum R. Hermans Bergschenhoek Th. De Langen Amstelveen Voor eventuele fouten in namen, adressering, opzeggingen enz. kunt u contact opnemen met de donateursadministratie: Stichting Promotie Maritieme Tradities t.a.v. Job Voogd, Beemsterstraat 515, 1024 BE Amsterdam E-mail: [email protected] / [email protected] of: [email protected] Met vriendelijke groet, Job Voogd

Adres en routebeschrijving Mahu De Mahu en LCA9512 liggen afgemeerd aan NDSM-pier nr 4, 1033 RG AmsterdamNoord. Als u een routeplanner gebruikt dan is het adres M.T. Ondinaweg. Met openbaar vervoer vanaf station Amsterdam-CS: Aan de IJ-zijde van het station neemt u de pont naar het NDSM-terrein, bij aankomst ziet u links het Botel. Dat is de NDSM-Pier en de MAHU ligt tegenover het Botel. Aan boord zijn wij bereikbaar via e-mail: [email protected] of T: 020 221 7684 Er is naganoeg altijd wel iemand aan boord, maar als u van ver komt, bel of mail ons dan eerst even, dan zetten wij de koffie klaar.

Reüniegroep Zeemacht Nederland IBAN NL 29 INGB 0005929884 t.n.v. RZN te Amsterdam

3

4

Van de voorzitter De winter is weer voorbij. Lente en hopelijk wat beter weer. Het betekend voor de medewerkers van de MAHU en de L9512 dat we weer kunnen werken aan de schepen. Het wachten is op een paar zonnige dagen achtereen en heerlijk in de buitenlucht schilderen en de boel opknappen. Om het schip netjes in in het marine-grijs te zetten hebben we toch echt een paar droge dagen met wat zon nodig.

later de Havendagen kunnen organiseren. De MAHU zou dan naar Dokkum kunnen komen. In 2017 zullen we met de MAHU dus een keus moeten maken. Dokkum of Rotterdam. Nu heb ik wel wat met Dokkum. Tenslotte komt een bekende voorvader, Jan Abels, uit Dokkum. Een van de eerste Geuzen die zich achter de Prins van Oranje schaarde. Wel vreemd dat er in Dokkum nog geen straat of plein naar hem vernoemd is. Komt vast nog wel. (Zie ook pag. 7) Voor onze donateurs is de mogelijkheid om met de MAHU naar de verschillende bezoeken mee te varen. Bekijk het uitgebreide vaarprogramma op pag. 8 en 9. Ik wens u een prachtig (vaar)seizoen en hopelijk tot ziens aan boord van de MAHU. Hans Abels

Er is nogal wat gebeurd de afgelopen tijd. Opnieuw hebben we afscheid moeten nemen van twee bemanningsleden. 23 februari jl. stierf Willem Bos. Op 2 maart werd hij gecremeerd. Vanaf zijn woonboot werd de kist op zijn sleepboot gezet en onder begeleiding van een groot aantal andere schepen, waaronder de L9512, werd hij naar het crematorium in Amsterdam Noord gevaren. Zaterdag 23 april jl. gingen we varen met een aantal gasten van de MOOC (Marine Onder Officieren Club) en een aantal gasten van de Duitse Marine Onderofficierenclub. Een bemanningslid van de MAHU, Ton den Hartogh was al geruime tijd ziek. De laatste tijd ging het snel achteruit met hem. Hij is met een ambulance naar de MAHU gebracht en heeft zijn We kregen een envelaatste tocht met de MAHU gevaren. Het weer was koud en lop met inhoud van de MOOC guur, maar ondanks alles heeft Ton van de tocht genoten. We hebben aan boord afscheid van hem kunnen nemen. Dinsdag 26 april is hij overleden en dinsdag 3 mei werd hij in Gouda gecremeerd. Nagenoeg de gehele bemanning in uniform en een paar dames waren daarbij aanwezig. De bemanning loopt inmiddels in mooie werkkleding. Bijna een ieder heeft één of meerdere broeken en hemden. Een jas en een paar schoenen. Op de linkermouw staat in plaats van KONINKLIJKE MARINE het vignet van het Varend Erfgoed KM. Het vaarprogramma voor deze zomer is compleet. Verschillende festiviteiten zullen we met de MAHU bezoeken. Nieuw is ons bezoek aan het Havenfestival in Huizen in september aanstaande. Vanuit Dokkum is er belangstelling voor de MAHU. De Admiraliteitsdagen in september zijn een groot succes. Jammer is dat het festival gelijktijdig wordt gehouden met de Wereldhavendagen in Rotterdam. Ik heb begrepen dat de organisatoren van Dokkum aan Rotterdam gaan vragen of deze volgend jaar niet een weekje eerder of 5

Onze beschermheer Commandeur ir. C. Boelema Robertus bericht ons dat hij op 19 mei j.l. is geplaatst als commandant van de NLMARFOR, wat vroeger het eskader, nog vroeger het smaldeel en daarvoor ‘s Lands vloot werd genoemd. Hij voegt daar aan toe: ‘Ik mag terug naar operaties op zee. Aangezien dat precies de reden is dat ik destijds in dienst ben gegaan kunt u zich voorstellen dat ik daar blij mee ben.’ En wij zijn trots en blij met hem voor deze fantastische en verantwoordelijke internationale job. Het bestuur

Van de penningmeester Helaas hebben. door een foutieve opgave van het IBAN-nummer in de vorige Maritiem Aktueel, veel donateurs problemen gehad met het overmaken van hun donatie. Hiervoor alsnog mijn verontschuldiging. Het juiste nummer is NL 55 INGB 0005578761. De donatie overmaken naar het foute nummer lukte niet, wellicht is dit de reden dat we nog niet van alle donateurs de bijdrage voor 2016 hebben ontvangen. Het in de vaart houden van de Hr.Ms. MAHU en het landingsvaartuig kost heel veel geld, we hebben uw bijdrage dan ook heel hard nodig. Wij vragen u dan ook, om als het u nog niet gelukt is de donatie voor 2016 over te maken op bovenstaande rekening. Vermeld u bij de betaling uw e-mail adres, dan kunnen we u per mail op de hoogte houden van het laatste nieuws en de actuele (vaar)agenda. Indien u uw donatie al hebt overgemaakt zonder uw e-mail adres te vermelden, mail dan uw e-mail adres naar de secretaris. Afhankelijk van de duur van de vaart kunnen de donateurs op een van de vele vaartochten meevaren voor € 25.—(dagdeel) € 50.—(hele dag).Donateurs die € 50.— of meer doneren, dus ook zij die donateur voor het leven worden, mogen eenmaal gratis meevaren. Rob Goldsteen Maak uw donateurbijdrage over 2016 s.v.p. per omgaande over in verband met onze krappe kaspositie! Bij voorbaat heel hartelijke dank ! 6

Het verhaal van Jan Abels

Vaarprogramma MAHU 2016

Als men over Dokkum spreekt, wordt al snel de in 754 vermoorde missionaris Bonifatius genoemd. Maar uit Dokkum komt ook een bekende Geus van het eerste uur. Jan Abels werd te Dokkum geboren. Hij staat bekend als een uitstekend zeeman, die in de aprilmaand 1558 door Den Raad van Friesland opgeroepen werd om het bevel te aanvaarden over enige schepen teneinde de zeerovers te bestrijden. Tijdens “De Opstand” tegen de roomse koning (de tachtig jarige oorlog) waren het de Geuzen die een belangrijke rol speelden. Met de Geuzen werden aanvankelijk Nederlandse edelen aangeduid. De tegenstanders van de Spaanse koning Fillips II. Later verwees de term specifiek naar de strijders die te land (bosgeuzen) of te water (watergeuzen) de Spanjaarden bevochten. Samen met de Amsterdamse ballingen als Jan Broeck en Hendrik Laers en Ellert Vliechop uit Enkhuizen sluit Abels zich aan bij de Watergeuzen, onder wie hij spoedig een der eersten was. Evenals zijn broer Fokke, bevond hij zich in april 1567 te Emden. Zodra hij Dokkum verlaten had, zijn de Spanjaarden zijn huis binnengetrokken en hebben er alles weg geroofd, terwijl zijn vrouw naar Emden vluchtte. Graaf Lodewijk van Nassau, die hem nog van vroeger kende, zond hem april 1568 een brief, waarop Abels in het legerkamp bij Appingedam kwam en in dienst van de graaf trad. Daartoe bracht hij zijn met kanonnen gewapend schip mee. Met dit schip ankerde hij 5 mei 1568 voor Delfzijl en steunde graaf Lodewijk flink bij diens aanval in Groningerland. Maar de hertog van Alva verslaat enkele maanden later het leger van Lodewijk van Nassau. De watergeuzen kunnen niet meer doen dan de vluchtende soldaten uit het water oppikken. Jan Abels doet daarbij van zich spreken om zijn heldendaden. Het aantal watergeuzen neemt flink toe hoewel de slag met Alva verloren werd. Maart 1572 bevind Jan zich in Dover. Voortdurend beijverde hij zich, de wreed geteisterde Nederlanden ten dienste te staan, waarbij hij telkens de gemeenschap met Friesland wist te onderhouden. Op 1 april 1572 was Jan Abels met zijn broer Fokke bij de inneming van Den Briel. In de epos ‘De Geuzen’ van O.Z. van Haren wordt naar de broers verwezen: Die stuurse weezens zyn twee Friesen. Een schip is onder hun gebied, Sy kunnen niets als dat verliesen, En hebben ander erfgoed niet. De Moeder ging daarvoor verpanden Haar huys, haar haav’, en hare landen; Gaan ampt voor Soonen was ’t begeer, Gaat, zeide sy, met norsche woorden, Verjaagd, die Wet en Godsdienst stoorden, En keerd hier, Vry! of “Nimmermeer!’

Op de in blauw aangegeven data vertrekken we van de NDSMpier Amsterdam, op de in rood aangegeven data vanauit de bezochte plaats terug naar de NDSMpier heen vrijdag 17 juni terug zondag 19 juni of maandag 20 juni (met gasten, per e-mail navragen wlek dag))

VAREN MET DONATEURS

zondag 14 augustus

VESTINGDAGEN HELLEVOETSLUIS

PIRATENDAG BATAVIAWERF 27 aug

WERELDHAVENDAGEN ROTTERDAM

HAVENFESTIVAL HUIZEN 16 en 17 sept

van 19 t/m 21 augustus heen donderdag 18 augustus terug maandag 22 augustus heen vrijdag 26 augustus terug zondag 28 augustus

van 2 t/m 4 september heen donderdag 1 september terug maandag 5 september heen donderdag 15 augustus terug zondag 18 september

SPECIALE VAARDAGEN: MET GENODIGDEN

zaterdag 13 augustus

VETERANENDAG KM DEN HELDER

heen terug

VETERANENDAG AMSTERDAM

maandag 4 juli (volgeboekt)

woensdag 29 juni zaterdag 2 juli

KIJK VOOR SOMMIGE EXTRA DAGEN IN DIT JAAR EN VOOR EVENTUELE WIJZIGINGEN REGELMATIG OP ONZE WEBSITE: www.mahu880.nl

Hans Abels 7

VLAGGETJESDAG SCHEVENINGEN

8

ADVERTENTIES Plaats ook uw advertentie in Maritiem Aktueel

Toelichting Vaarprogramma MAHU 2016 Voor onze donateurs bestaat de mogelijkheid om met de MAHU mee te varen naar en bij de verschillende evenementen, waaraan wij deelnemen, mede in het kader van Varend Erfgoed. Donateurs kunnen met meerdere tochten meevaren. U betaalt dan, zoals hiernaast vermeld, € 25,– voor een tocht van een dagdeel en € 50,– voor een vaartocht die de gehele dag duurt. Voor de zgn. ‘donateurs-extra’ (die € 50,– of meer per jaar doneren) is één vaartocht naar keuze gratis. Sommige tochten zijn incl. lunch aan boord. Prijzen kunnen echter verschillen, informeer voor de exacte prijzen en voor de boeking bij: [email protected]

Holland Batteries Loggerstraat 15 1976 CX IJmuiden T 0255 577467

Holland Batteries is een onafhankelijke Nederlandse onderneming die zich richt op zowel stationaire als op startbatterijen voor backup systemen en voor het starten van motoren/ systemen. Holland Batteries zorgt, na een gedegen inventarisatie en een goed advies, dat uw batterij doet waarvoor u hem heeft aangeschaft, namelijk stroomvoorziening gedurende een door uzelf bepaalde tijdsduur. Zonder uitzondering heeft iedereen die in onze overigens zelf nog jonge onderneming werkzaam is veel ervaring in de batterijwereld. Hierdoor hebben zelfs de meest complexe, bedrijfskritische en stationaire batterijtoepassingen geen geheimen voor ons.

Holland Batteries zorgt voor de juiste spanning op momenten dat het erop aankomt

Donateurs kunnen ook een partner/vriend/vriendin meenemen, waarvoor dan tevens genoemde bedragen moeten worden betaald. Als ernog capaciteit is dan kunt u als donateur een extra gast meenemen. Het moge duidelijk zijn dat onze donateurs bij populaire boekingen altijd ‘een streepje voor hebben’. Des te meer reden om donateur te worden als u dat nog niet bent! Wij hebben u bovendien heel hard nodig want – ondanks de honderden uren die onze vrijwilligers er in steken – kost het onderhoud van een schip als het onze veel, heel veel geld!

[email protected] www.hollandbatteries.nl

Holland Batteries volop spanning! 3000 m² OUTDOOR WATERSPORT KLEDING SPORTVISSEN SCHOENEN WEBSHOP Papaverweg 43 1032 KE Amsterdam-Noord T 020 6361996 / M 06 20431747 www.riendewolf [email protected]

9

10

12

Machinekamer Journaal

We zijn weer in een nieuw jaar, er is veel gebeurd veel verdrietige dingen vooral maar dit terzijde. Wat hebben we gedaan? We zijn met de kromhoutjes bezig gegaan met name de verstuivers; die zijn eruit geweest en afgesteld. Dat afstellen is veel werk omdat het gaat met plaatjes om de juiste druk te krijgen. Daarnaast zijn de kleppen en de compressie-inrichting afgesteld. Toen is er proef gedraaid, dit was oké. Vervolgens hadden we een probleem met een koppeling na de tandwielkast (vulcan) waar steeds luchtverlies voorkwam in een set bandjes. Van de andere tandwielkast is de achterkant eraf geweest i.v.m. met olielekkage. Dit is oorspronkelijk een vlakafdichting maar wij hebben dit opgelost met een zeekaart als pakking.

achterzijde tandwielkast

Als laatste hebben we de smeerolie van bb-hoofdmotor vervangen, eerst een vat leegpompen in een voorraadtank, vervolgens het carter leegpompen en het inspecteren waar we gelukkig geen rare dingen tegenkwamen. Alleen het zuigfilter in het carter eruit halen was een drama, gelukkig kijken we veel dokter Pol en zaten wij er dus ook tot de schouders in, niet in een koe of paard, maar in een motor dus. Nu de sb-motor nog.

deksel tandwiel

We hebben een proefvaart gehad met heel mooi weer, even de zee op en de motoren langzaamaan flink belast, dit ging bijzonder goed. Wel was er een probleem: een kromhout werd te warm en viel steeds uit. Zoeken en wat bleek: de impeller was kapot. Er was wel een reserve aan boord, maar die was kleiner. Uiteindelijk bleek het wel de juiste en die dus gemonteerd. Dat was een hele klus want je bent ongeveer de helft van de tijd bezig jezelf tussen de motor te wringen en je er weer uit te persen, maar het werkt weer en dat is het belangrijkste.

Jantje aan het klimmen Tot de volgende keer dan maar, Jakob Schuitema 11

12

Voor de mast

TuddreeBerichtje van de Prik (Elec.)

Tijdens de onderhoudswerkzaamheden aan de mast van de MAHU in het afgelopen najaar kwamen we er achter dat deze in een zeer slechte staat is. Er werd geconstateerd dat SB-mastpoot op twee plekken zeer ernstig aangetast is. Plek 1 (foto 1) bevindt zich vlak boven het scharnierpunt van de mast.

Het verrotte hout is hier al weggehaald en met het indraaien van de schroeven wordt bereikt dat het tweecomponentenmateriaal goed hecht waardoor het geheel een flink stuk steviger wordt.

Plek 2 bevindt zich vlak boven de dwarsverbinding van beide staande mastdelen. Voorzover we hebben kunnen nagaan bestaat de dwarsdoorsnede van elke mastpoot uit vijf verlijmde delen hout. Ook bij de bb-mastpoot staan alle kieren open, maar hier hebben we minder slechte plekken aangetroffen.

De basis van het probleem ligt in de verlijming van de mast, die is in de loop der jaren gedeeltelijk losgeraakt waardoor over de volle lengte vier kieren van ca. 1–1,5 mm zijn ontstaan en regenwater de mast is ingedrongen. Dat heeft een verrottingsproces in gang gezet met het resultaat dat sb-mastpoot op twee plaatsen totaal verrot is. Daarnaast waren schroeven voor het monteren van een kabelbaan exact in de verlijmingsnaad geschroefd, wat ook geen bijdrage heeft gegeven bij het dichthouden van de lijmnaden. In de winter zijn we begonnen om de sb-mastpoot opnieuw te verlijmen en de rotte plekken te verwijderen. Toen hebben we met twee componentenmateriaal de holtes weer opgevuld, zoveel als mogelijk met het winterweer. Het wachten is nu op wat beter weer zodat we de mast naden goed kunnen afkitten en de mastpoot op de slechte plekken kunnen versterken d.m.v. het omwikkelen van glasvezelband met epoxy. Zo kunnen we voorlopig de mast blijven gebruiken, maar we moeten wel naar een definitieve reparatie, wat er op neerkomt dat beide mastpoten vervangen moeten worden. Daar is expertise voor nodig van een goede mastenbouwer. Gezien de lengte van elk mastdeel van ruim 8 meter en de door de marine gekozen constructie zal dat nog een hele toer zijn. Ook moeten we de originele masttekeningen en bestekken opduiken of zelf een tekening maken. Het vervangen van de mast zal een bijzonder dure grap zijn en de financiële mogelijkheden van de stichting zijn zeer beperkt. Kortom problemen genoeg bij dit project, dus wie ondersteuning kan bieden in welke vorm dan ook, maar vooral financieel, is van harte welkom. Jaap van den Hoed 13

Beste Lezers, Er is weer genoeg gebeurd op elektrisch gebied aan boord van de Mahu. We hebben de hoofdmotoren van de voorvermarming losgenomen, gecontroleerd en schoongemaakt. Daarna weer teruggezet en toen konden de machinisten het pompgedeelte van de voorvermarming hoofdmotoren weer plaatsen. Er zit nu in de stuurboordpomp een krakend geluid, dus ga ik hem weer loshalen, om te kijken waar het geluid zit, in de motor of het pompgedeelte. De machinsten vertelden mij dat de toerenteller in de bedieningskast BB-hoofdmotor niet werkte, terwijl hij het wel deed in de E.D.-ruimte. Dus het gehele binnenwerk van de toerenteller uitgenomen en getest met een stroompje wisselspanning en hetbleek dat hij werkte, maar een stiftje, nodig om de meter bij te stellen, zat niet in het daarvoor bestemde gleufje waardoor de wijzer van de meter vaststond. Dit verholpen en nu werkt het weer als een zonnetje en ga ik met de machinisten de meter van het toerental van BB-motor weer afstellen. Met collega Joop een oude radarmotor voor de scanner geheel gedemonteerd en schoongemaakt, weer getest en twee dagen laten draaien op 24V=. Dit leverde geen problemen op, dus deze weer in de mast geplaatst, daarna het scannerblad opgezet met collega Anjen en daarna heeft hij de twee dagen in Zaandam gedraaid, waar we op bezoek waren. Nu moet de bekabeling van de mast mettertijd vernieuwd worden. We beginnen met een nieuwe koker te plaatsen, daar komen de kabels door te lopen. De koker komt vrij van de mastgedeelte waardoor de mast voor het schilderwerk bereikbaar blijft, zo kunnen er geen slechte plekken in de mast komen. Tussen de bedrijven door nog drie dagen naar Tuddern geweest, met o.a. een bezoek aan de Abdij Lilbosch in Echt. Zo dit is het voor deze keer tot de volgende keer, groetjes van Job Voogd (Prik)

ADVERTENTIE

14

Bericht van de schipper

Jaarlijks uitstapje met Piet: deze keer York In 2012 ben ik, pas redacteur geworden voor Marine Aktueel, voor het eerst met een van de jaarlijkse door Piet Aberkrom georganiseerde Engeland-reizen mee geweest. Dat was toen Hull en in 2014 hebben we New-Castle on Tyne bezocht. Piet zorgt bij deze PMT-reizen als een vader voor zijn ‘reiskinderen’ en weet elke keer iedereen te verrassen met een leuk programma. Maar natuurlijk zijn het niet alleen de excursies, maar is ook de als één familie aanvoelende trip aan boord een aparte belevenis. Goed, genoeg over het verleden. Harry Faber

Woensdag 13 april jl. hebben Hans Abels en ik (de nautische mensen van de MAHU) in Loosdrecht een workshop WinGPS5 pro van Stentec gedaan. De drie uur durende workshop was een groot succes en was nodig om alle voordelen van deze elektronische navigatiekaarten te begrijpen. Vast worden de gegevens van het schip ingevoerd: Lengte, breedte, diepte en hoogte met staande en met liggende mast. Stroming, getijde, de wind en zelfs weersverwachting zijn vooraf te bekijken. De B.A.Z. (Bericht Aan Zeevarenden)-gegevens worden bij het opstarten van het programma automatisch verwerkt.

We gaan dit jaar met Piet, ‘Brexit’ of niet, naar

Nadat de eindbestemming wordt opgegeven wordt de route automatisch berekend en in kleur aangegeven. Vrij simpel kan bekeken worden of de route over zee of via binnenwater geadviseerd wordt. Vooraf wordt aangegeven de verschillende brug hoogtes, de dieptes en alle noodzakelijke gegevens. Direct kan bekeken worden of de route wel of niet gevaren kan worden.

York

Aan boord werd een Furuno-radar geplaatst en door Radio- en Radarmedewerkers van de Koninklijke Marine gemonteerd en aangesloten. De plaatsing van de antenne had nog enige voeten in de aarde. Een compleet nieuwe radarmast voor plaatsing op het dak van de brug, moest gemaakt en gemonteerd worden. Onze medewerker Rob van Onselder heeft de mast zelf gemaakt en geplaatst. Onze scheeps-elektricien (de prik) Job Voogd had vooraf de benodigde voedingskabels aangelegd. Inmiddels is de radar getest en werkt perfect.

en wel van dinsdag 1 t/m donderdag 3 november 2016 !

Michel van Onselder heeft een aantal trossen die opgeslagen lagen in een container op maat gemaakt en van lussen voorzien. De trossen zien er prachtig uit en zijn direct in gebruik genomen. Ook heeft Michel speciale sluistrossen gemaakt. Korter en handzamer dan de regulaire trossen die gebruikt worden voor het afmeren.

Meer informatie over het verblijf in Hull ontvangt u in de loop van de zomer via e-mail.

Voor de LCA en de L9512 is een nieuwe mast gekocht. Deze moet nog voorzien worden van navigatieverlichting. Ook moet de mast op de L9512 gemonteerd worden. Er dient een mastvoet voor gemaakt en geplaatst te worden. De mast moet dan gekanteld kunnen worden i.v.m. onderdoorvaart van sommige bruggen.

[email protected]

De reis gaat met P&O vanaf Europoort op 1 november en we overnachten op de heen- een terugreis aan boord van de ferry. Op 1 en op 2 november is er tevens het (inmiddels bij de oud-gedienden al befaamde) diner aan boord. Vanaf Hull, de aankomstplaats van de ferry, wordt de transfer voor u verzorgd, en tevens de terugreis naar de ferry.

Deze fantastische reis kost per persoon slechts € 249,– U kunt vanaf heden tot 1 september inschrijven per e-mail:

onder vermelding van uw telefoonnummer en gelijktijdige betaling van € 50,– op rekening nr.: NL78 INGB 0004 2453 73 tnv PMT Evenementen en vermelding: York.

Zondag 3 april jl. hebben we een proefvaart met de Mahu gehouden. Prachtig weer die dag en we hebben alles met de motoren uitgeprobeerd. Enkele kleine storingen kwamen tevoorschijn. Inmiddels zijn deze opgelost.

Piet Aberkrom 06-651161160

Jan Elswijk. schipper MAHU

15

16

ADVERTENTIES

Plaats ook uw advertentie in Maritiem Aktueel

ADVERTENTIES Adverteren in Maritiem Aktueel: € 50,– per jaar

RIETDEKKERSBEDRIJF H. DEMMER Dennis Felderhoff

Operational Manager Archangelkade 27 1013 BE Amsterdam T: 020 475 00 70 / M: 06 450 701 96 F: 020 684 20 55 E: [email protected] www.duikbedrijf.com

duikwerken, laswerk, afdichting, video-inspectie, damwanden, berging, metingen, thermisch branden, hydrauliek, sloopwerk, waterhuishouding, constructie, baggeren, kernboren, diamantboren, injecteren, lekkage, onderwaterbeton, sluizen, stuwen, scheepsschroeven, binnenvaart, kustwater, snijden, zagen, branden, opruiming, reiniging, onderwaterconstructies, duikassistentie, gemalen, waterwegmarkering

jachtwerf

ROOPOORT 3 8011 CH ZWOLLE Tel.: 038 - 42 16 476

voor:

l l l l l l

al uw reparaties onderhoud stalling, ligplaatsen kort op de wal controles en antifouling zelf werken toegestaan

DMW

Voor al uw zeil- en plezierjachtverzekeringen en financieringen Postbus 323, 8250 AH Dronten Ambachtshof 64, 8251 KV Dronten T 0321 333 443 F 0321 332 629 www.dmw.nl

SCHOONMAAKBEDRIJF GROOS V.O.F.

Ambachtelijke Schoenmaker sinds 1964

rhebergen multihull yachts specialist in composiet-, polyester- en houtbouw

Scheepvaartassurantiekantoor

50 JAAR VAKMANSCHAP SPATOE IN DEN HELDER VAN ORIGINE KM SPATOE

t.t. neveritaweg 23, 1033wb amsterdam, [email protected] 020-6312104, 06-51960878

Common Sense Solutions voor al uw ICT infrastructuuren beveiligingsproblemen. Comsenso B.V. Toetsenbordweg 55-2 | 1033 MZ Amsterdam +31 88 266 66 66 general | +31 20 707 49 19 fax P.O. Box 56678 | 1040 AR Amsterdam Chamber of Comments Netherlands 34222074 For Common Sense Solutions, please visit http://www.comsenso.com

V.E.V. VRIESLANDSTRAAT 68 3069 WC ROTTERDAM TEL.: 010 455 7191 FAX: 010 456 3458

St. Diensten en recr. Complex “De Witte Raaf” Nieuwe Haven - Marine Postbus 10.000 / MPC 10A 1780 CA Den Helder C.T. [email protected] Tel. 0223 652197 / Privé 0223 641844

Stichting Historisch Archief T.O.Z.

MJM Mr. M.J. Meijer c.s. Notarissen

HATO

KOOS JONK

Autotel. 06 - 22 49 76 81 www.jonk-parts.nl Malerstraat 4 1501 NW Wormer

Tel. 075 - 642 77 77 Tel. 075 - 642 77 61



INSTRUMENTATIE PROCESF ILTR ATIE OLIER EINHEID ONDER HOUD

Industrieweg 15 C 1566 JN Assendelft www.promotional-industries.nl Tel. 075-6470790 E-mail: [email protected]

Keizersgracht 695 Tel.: 020 531 7070 E-mail: [email protected]

Museumwoning Tuindorp-Oostzaan Meteorenweg 174 1033 HJ Amsterdam Geopend 2e zondag van de maand van 11.00 tot 17.00 uur. Entree € 2,– p.p. Wandeling op afspraak (minimaal 8 personen) incl. bezoek museumwoning € 5,– Zie ook onze website:historischarchief-toz.nl

Speciaal transport Kraanverhuur Verhuur van o.a.: Toiletten Karweicontainers Heftrucks Opslagcontainers Schaftunits

C. Verolmelaan 130, 1422 ZB Uithoorn Postbus 563, 1420 CB Uithoorn Nederland Telefoon +31 101297 522 552 [email protected] www.solinas.nl / www.solinas.be

17

18

B.Q. de RUYTER B.V. Hardwareweg 20 Postbus 37046 1030 AA Amsterdam Tel. (020) 636 02 0 Fax (020) 636 34 12 E-mail: [email protected]

Buiksloterdijk 431 - 1034 ZA Amsterdam Tel/Fax 020 632 94 12 - Autotel. 06 51 45 22 76

Nieuwbouwprogramma Koninklijke Marine

Marinekalender Verleden en Heden 2017

In het januarinummer van Maritiem Nederland staat een artikel van de hand van Antoon Oosting met als titel: ‘Nieuwbouw marineschepen dreigt ernstig te vertragen’. Ik citeer: ‘Ondanks de vele geopolitieke spanningen in de wereld vallen er op korte termijn geen grote nieuwbouwprogramma’s te verwachten bij de Koninklijke Marine. De bouwers van offshore windparken zullen in ieder geval het komende decennium moeten vertrouwen op mijnbestrijdingsvaartuigen uit de jaren tachtig. De Walrusklasse onderzeeboten worden momenteel gemoderniseerd en moeten nog een tijdje mee. En ook al zijn er inmiddels ontwerpen van moderne fregatten, er ligt nog niets vast.’ Oosting gaat dan uitvoerig in op de besluitvormingsprocessen, maar ik wil het met u hebben over die mijnbestrijdingsvaartuigen en vooral over de plannen voor vervanging van de vier onderzeeboten.

De Marinekalender Verleden en Heden zal ook in 2017 weer verschijnen. De 2016-editie van deze populaire kalender keek terug in de tijd. De 2017-kalender zal o.a. een aantal dienstvakken in verleden en heden belichten, terwijl ook een plaats is ingericht voor de Marva (een apart ‘dienstvak’ indertijd), maar inmiddels volledig geïntegreerd in de krijgsmacht. De aanvullende informatie op de achterzijde van de maandbladen, waarmee vorig jaar is gestart, wordt zeer gewaardeerd en dus ook in 2017 gehandhaafd: De marinehistorie weer in een notendop! De kalender is samengesteld door Harry Faber en Ad de Kruijf.

De kalender is een uitgave van Artisan Publishing in samenwerking met o.a. de Stichting Promotie Maritieme Tradities.

Speciaal voor de donateurs van PMT, leden van RZN en de lezers van Marine Aktueel is de kalender vanaf nu te bestellen voor € 10,– incl. verzendkosten (Nederland)! (normale prijs € 13,00 excl. verzendkosten). De kalender kan worden besteld bij Artisan Publishing: per e-mail: [email protected] of per post: De Schoener 3, 7622 EJ Borne, steeds met vermelding: Mahu.

Op dit moment heeft de KM nog zes mijnenjagers in de vaart: resp. Zr.Ms. Makkum M857, Schiedam M860, Urk M861, Zierikzee M862, Vlaardingen M863 en Willemstad M864. Allemaal in de jaren ’80 (1985-1989) indienst gekomen. De totale marinevloot bedraagt op dit moment 34 schepen, waarvan 12 tot de Havendienst behorend.

U krijgt de kalender dan direct na verschijning (september) franco huis toegezonden met factuur. Dus stuur nog geen geld! De kalender is in september o.a. ook aan boord verkrijgbaar!

Het artikel van januari van Oosting is inmiddels deels achterhaald, want het Kabinet heeft recent een besluit genomen om de vier onderzeeboten te vervangen, want deze vier, resp. Zr.Ms. Walrus S802, Zeeleeuw S803, Dolfijn S808 en Bruinvis S810, in de jaren 19

20

1990-1994 indienst gekomen, zijn dan aan het eind van hunlevensduur en zijn dan niet meer inzetbaar. Eerst is wel overwogen om de Onderzeedienst op te heffen, maar met het afschaffen van de P-3C Orion maritieme patrouillevliegtuigen en zes van de acht M-fregatten werd de rol van de onderzeeboten op het gebied van onderzeebootbestrijding groter. In de Marinestudie 2005 was ook al gepleit voor Eén van de vier van de Walrusklasse instandhouding van de Walrusklasse en het belang van de onderzeeërs op het gebied van vergaren van inlichtingen benadrukt. Dat resulteerde uiteindelijk toch in 2013 in intentieverklaringen met resp. Noorwegen en Duitsland over nieuwe onderzeeboten. In 2015 werd duidelijk dat van de 64 onderzeeboten (incl. de huidige) die Nederland ooit in dienst heeft gehad sinds 1906 alle nieuwgebouwde in Vlissingen of Rotterdam waren gebouwd, maar dat, aldus minister Hennis: ‘De nieuwe onderzeeboten 2025 de eerste Nederlandse zijn die deels of volledig door een buitenlandse scheepswerf zullen worden gebouwd.’ Wel een opvallende uitspraak maar inhoudelijk week die niet af van de koers van de afgelopen jaren voor wat betreft materieelprojecten volgens het DMP (Defensie Materieels Proces). Toen brak de strijd pas los. Volgens KTZ Hugo Ammerlaan (groespoudste Onderzeedienst), alsmede de directie van Damen Schelde Shipbuilding was het geraamde budget veel te weinig. Een veel gehoord bedrag is 4 miljard euro, minimaal dus 1 miljard per boot. Maar ook dat is een slag in de lucht.

Overigens zullen de vervangers van de Walrusklasse zoals het zich laat aanzien niet in Nederland worden gebouwd. Sinds 1964 is er geen onderzeeboot meer in Nederland gebouwd; de bouwer, Rotterdamsche Droogdokmaatschappij (RDM), is al jaren failliet en er is veel kennis verloren gegaan. Maar KTZ Ammerlaan denkt daar anders over, hij is van mening dat de boten zeker grotendeels in Nederland zouden kunnen worden gebouwd. Nederland is voor de nieuwe onderzeeërs in gesprek met Noorwegen, dat nu zes kleinere onderzeeboten heeft van de Ulaklasse, die overigens niet in Noorwegen zelf zijn gebouwd. Nederland was ook in gesprek met Duitsland, maar die samenwerking vindt geen doorgang, ‘omdat de investeringsprogramma’s van beide landen niet op elkaar aansluiten. Er zijn niet veel andere marine waar ons land mee kan samenwerken. Zweden heeft de voor Nederland te kleine A26 besteld, terwijl Australië weer een onderzeeboot zocht die veel groter is. Mijn vriend, oud-commandat Niek Delfos, zond me echter deze week een bericht over de Australische marine met de tekst: ‘Hierbij nieuws over de bouw van onderzeeboten voor de Australische marine. Dit is andere koek dan dat geneuzel in ons land.’ In de begeleidende tekst over de keuze van Australië staat: ‘France has beaten Japan and Germany to win a A$50 billion (€ 32 miljard, red.) deal to build a fleet of 12 submarines for Australia, one of the most lucrative defence contracts. ‘Deze deal betekent dus dat Australië grote onderzeeboten koopt voor 2,66 miljard euro per stuk. Maar dat is niet alles, want in de tekst volgt: ‘The contract will have an impact on thousands of jobs in the shipbuilding industry in South Australia’ en ‘DCNS (de Franse onderneming, die onderzeeboot ontwikkelde), which traces its roots to 1624 and is 35%-owned by defence Electronics giant Thales SA (!) proposed a diesel-electric version of its 5.000-tonne Barracuda nuclear-powered submarine.’ Als het gaat om scheepsbouwers zijn er eigenlijk drie opties: het Franse DCNS (waar Australië dus mee in zee is gegaan), het Duitse TKMS en de ZweedsNederlandse combinatie Saab-Damen. Overigens betekent een samenwerking tussne Saab en Damen op voorhand niet dat als DCNS of TKMS wordt gekozen, geen onderzeeboten in Vlissingen worden gebouwd. Geen van de drie partijen heeft een Digitaal model van een Zweedse A26 onderzeekant en klaar ontwerp dat aansluit op boot van Kockums. de A26, die veel te klein is de (verwachte) wensen van de marine. voor Nederland en zal dus geen optie zijn, maar Onduidelijk is echter hoeveel vrijheid er Saab heeft ook een grotere variant voorbereid. is, omdat de drie bouwers op bepaalde punten vast willen houden aan keuzes in hun eerdere ontwerpen. Dat lijkt mij niet onrechtvaardig en bovendien kostenbesparend. Het wiel iedere keer opnieuw uitvinden is niet efficiënt.

De ‘Barracuda’, waarvan de Australische marine er 12 heeft besteld bij DCNS

21

22

Dus zeer benieuwd hoe het verder zal aflopen met die vervanger Walrusklasse. De ontwikkelingen op veel terreinen gaat snel, heel snel. Zo is er ook met betrekking to de onderzeeboten het item ‘drones’. De taken van een bemande onderzeeboot kunnen nog lang niet worden overgenomen door onbemande vaartuigen, inde volksmond ‘drones’, omdat onderwatercommunicatie alleen Model van de A26 onderzeeboot van Saab. nog met (glasvezel)kabels mogelijk is. Maar het heeft ook te maken met gewicht als speciale eenheden van het Korps Mariniers mee moeten in de onderzeeboten en zij bijvoorbeeld torpedo’s van 6 meter en 1600 kg moeten kunnen opslaan en lanceren. Maar nogmaals, de ontwikkeling gaat snel en nu al zijn de draadgeleide torpedo’s al een soort drone. De verwachting is dus dat de nieuwe Nederlandse onderzeeboten t.z.t. de beschikking zullen hebben over onderwater drones én vliegende drones. En ja, ook Ammerlaan is daarvan overtuigd, de nieuwe boten zullen geschikt moeten zijn voor een gemengde ‘bemanning’. Wellicht gaat de regering ook eens meerekenen dat er bij een gedegen koop van de vier onderzeeboten geld overblijft voor de verdere vernieuwing van de toch al schamele vloot van zes mijnenjagers, want die raken ook eens aan het eind van hun levensduur. Met dank aan Maritiem Nederland, Marineschepen.nl en Niek Delfos Harry Faber

Reüniegroep Zeemacht Nederland RZN, Saturnus 42, 1115 TE Duivendrecht [email protected]

De RZN heeft er voor gekozen om in 2016 maar één reünie te organiseren en wel voor alle oud-opvarenden van alle schepen van de KM. Ook degenen die nu varen zijn daarbij welkom. Deze grote reünie wordt gehouden op

woensdag 26 oktober 2016 in de Marinekazerne te Amsterdam. Deze reünie is voor iedereen die bij de Marine heeft gediend of nog dient, dus iedereen is welkom en geen aparte schepen. Het begint om 11.00 uur, zaal open 10.30 uur. Eerst koffie/thee met cake, tussen de middag de blauwe hap. De reünie eindigt om 16.00 uur. De kosten bedragen € 15,– p.p. Aanmelden vóór 8 oktober a.s. per e-mail: [email protected] Uw aanmelding is pas geldig na betaling op rekening NL 29 INGB 0005929884 t.n.v. RZN Amsterdam, onder vermelding van ‘reünie’. Wij zien jullie aanmeldingen tegemoet. Met vriendelijke groet, Inge Werkhoven, secretaris RZN Amsterdam Alle informatie hierover komt ook op Facebook, in Alle Hens, Checkpoint en de Defensiekrant. Dus hou dit goed in de gaten om u tijdig voor de reünie in te schrijven.

De redactie van de Marinekalender is op zoek naar verhalen over veranderde en/of opgeheven dienstvakken De Marinekalender Verledne en Heden 2017 zal een aantal verhalen opnemen van mensen die iets beleefd hebben bij het dienstvak waar zij dienden. Dat kan een apart verhaal zijn, maar we zoeken vooral verhalen uit de jaren ‘60 tot ‘90 en de overgangsjaren in het begin van deze eeuw. Mocht u iets interessants hebben meld het ons dan en we maken een afspraak voor een interview met u, als we nog geen verhaal hebben van zo’n dienstvak. Stuur uw gegevens naar [email protected] Een UVV of zgn. drone verlaat een A26 onderzeeboot (Bron: Saab)

23

24

De geschiedenis van de Mijnendienst

3

In een serie over de geschiedenis van de Mijnendienst worden alle facetten van dit eertijds zo boeiend bedrijf in herinnering gebracht en zullen – naast de ‘broertjes’ van de Mahu – de mijnen zelf, de mijnenleggers en –jagers en nieuwe ontwikkelingen aan de orde komen. Basis hiervoor was een serie artikelen die indertijd in ‘Onze Vloot’ is verschenen. Ook in Nederlands-Indië was de mijnendienst zeer actief geweest. Belangrijke vaarwaters zoals in de Riouwarchipel en toegangswegen tot de havens van Soerabaja en Batavia werden afgesloten met mijnversperringen, terwijl ook de toegang tot de haven van Ambon met een versperring werd bemoeilijkt. Een Japanse mijnenveger werd door een mijn van deze versperring tot zinken gebracht, terwijl twee anderen werden beschadigd. Maar ook hier werden verliezen geleden. Een groot aantal schepen ging verloren, deels door vijandelijkheden en deels door eigen vernielingen. Ondanks alles gelukte het aan vier mijnendienstschepen naar Australië uit te wijken, waaronder de als eiland gecamoufleerde Hr.Ms. Abraham Crijnssen, alsmede drie hulpmijnenvegers. Hr.Ms. Abraham Crijnssen wist, gecamoufleerd als bos en hier dus ook nauwelijk waarneembaar te ontsnappen.

aan de wal, maar later overgebracht naar het werkschip Hr.Ms. Vulkaan, een van de Britse marine in bruikleen ontvangen repairship. Bij de jaarwisseling van 1949/50 verhuisde de mijnenveegdienst naar de vroegere onderzeedienstkazerne aan de Bassingracht in Den Helder. Hier werden de Mijnenveegdienst (MVD) en het Marineduikbedrijf (ex-Mijnenopruimingsdienst Leiden, MOD) ondergebracht en werd de MOD per 15 februari 1950 opgeheven. In maart 1950 vond de fusie plaats tussen de MOD en MVD en werden de werkzaamheden onder de nieuwe naam Mijnendienst (MD) voortgezet. Hadden de mijnenvegers in Engeland reeds een aanzienlijk aandeel in de veegope raties gehad, bij terugkeer in Nederland wachtte nog een zeer omvangrijke taak. Na de bevrijding werd eerst het zuidelijke gedeelte, met name het Scheldegebied, voor geallieerde operaties vrijgemaakt. In het begin werden de schepen bijgestaan door Britse mijnenvegers, in 1946 en 1947 namen het 16e en 17e flottielje Duitse R-boten*) met de moederschepen Tange en Saar onder Nederlands operationeel bevel deel aan het vegen van een veilige scheepvaartroute langs de Nederlandse kust en de toegangswegen tot de havens van ons land. Toen het Central Mine Clearance Board in 1951 werd opgeheven was een gebied van ongeveer 2500 vierkante zeemijl geveegd en waren 350 zeemijnen onschadelijk gemaakt. Vanaf dat moment kon de Nederlandse kust als veilig worden aangemerkt, hoewel niet kon worden voorkomen dat een 40-tal koopvaardij- en vissersschepen, merendeels buiten de geveegde kanalen, op een mijn liep en zonken. In 1968 werd de dienst gereorganiseerd en de Mijnenbestrijdingssquadrons in twee groepen ingedeeld met als basis Den Helder en Vlissingen en werd de marinekazerne Hellevoetsluis opgeheven.

Na de capitulatie van Japan in augustus 1945 keerden de vier schepen naar Indië terug, terwijl vanuit Nederland een flottielje van acht MMS 126 fleet mijnenvegers o.l.v. het moederschip Hr.Ms. Jan van Brakel vertrok om in Indië de zo noodzakelijke veegoperaties uit te voeren. Ook dit riskante werk eiste weer mensenlevens. Bij de overdracht van de soevereiniteit aan de Republiek Indonesië werd het flottielje aan de Indonesische marine (Angkatan Laut Republik Indonesia, ALRI) overgedragen en gingen vier mijnenvegers naar Nieuw Guinea om daar nog enkele veegopdrachten uit te voeren. Naast bovengenoemde flottielje opereerde in 1950 en 1951 nog de divisie 17, bestaande uit drie Harbour Defense Motor Launches (HDML): Hr.Ms. Keeten, Mastgat en Zijpe, in de volksmond de Hemelvaartdivisie genoemd vanwege het grote risico dat de scheepjes liep. In het begin van 1951 zijn de activiteiten van de mijnendienst in Oost-Indië tot een goed einde gekomen; in Nieuw Guinea duurde dat tot eind 1959. Terugkeer naar Nederland Na het beëindigen van de vijandelijkheden in Europa werd de mijnenveegdienst vanuit Engeland naar IJmuiden overgebracht, kreeg aanvankelijk tot 1948 een basis 25

Ook in 1968 werd deelgenomen aan de operatie New Minion en later onder Nederlandse leiding aan de operatie New Broom met 14 eenheden, ondersteund door een helikoptersquadron van de MLD. Deze multinationale operatie van vijf landen beoogde het verbreden en mijnenveilig verklaren van scheepvaartroutes ten noorden van de Waddeneilanden. Opnieuw onder Nederlandse leiding vond in 1970 de operatie New Broom II plaats die de laatste beletselen voor de ET-route moest wegnemen. Als gevolg van enkele incidenten in de Rode Zee, waarbij sprake zou zijn van koopvaardijschepen die beschadigd raakten door mijnexplosies, werden op verzoek van de regering van Saoedi-Arabië twee schepen van de Alkmaar-klasse, t.w. Hr.Ms. Harlingen en Haarlem in het najaar van 1984 naar de Rode Zee gedirigeerd, teneinde te worden ingezet bij het opsporen en ruimen van mijnen. Na deze succesvol verlopen operatie werd aansluitend op verzoek van Egypte nabij de ingang van het Suezkanaal nog een mijnen- Hr.Ms. Harlingen M854 bestrijdingsoperatie uitgevoerd in een gebied dat sedert de tweede wereldoorlog in verband met mijnengevaar voor de scheepvaart was verboden. 26

In september 1987 vertrokken opnieuw twee eenheden van de Alkmaar-klasse, t.w. Hr.Ms. Hellevoetsluis en Maassluis uit Den Helder, nu naar het zuidelijk deel van de Perzische Golf voor de oorlogsoperatie Octopus om in het geschil tussen Irak en Iran de wateren voor de scheepvaart mijnenvrij te houden. In mei 1988 werden beide schepen afgelost door Hr.Ms. Urk die deelnam aan de operatie Calendar II. De betrekkelijke rust was slechts van korte duur, want op 22 februari 1991 besloot het kabinet twee mijnenjagers Hr.Ms. Maassluis M856 van de Alkmaar-klasse naar de Perzische Golf uit te zenden in het geschil tussen Irak en Koeweit. Later werd besloten nog een derde schip hieraan toe te voegen. Men besloot de geoefende bemanningen van Hr.Ms. Vlaardingen en Willemstad over te laten gaan naar Hr.Ms. Haarlem en Harlingen. Deze schepen werden uitgerust met onder andere satellietcommunicatie- en navigatie, .50 mitrailleurs en extra verbindingen. Ook de bemanningen werden nog eens extra getraind en kregen de nodige inentingen voor verblijf in de tropen. Het vertrek op 11 maart 1991 werd met veel kunst en vliegwerk gehaald. Het weekeinde voor vertrek werd de wacht aan boord door bemanningen van andere schepen gelopen. Zij waren het dan ook die de schepen vaarklaar maakten voor een inzet in verre wateren met echte mijnen. Op Kreta werd het verband op 25 maart versterkt met Hr.Ms. Zierikzee. Gezamenlijk spoorden de schepen in enkele dagen 35 mijnen op en maakten deze onschadelijk. Hr.Ms. Zierikzee M862

*) Naar aanleiding van mijn vorig artikel kreeg ik een telefoontje van iemand die verwonderd was dat niet was gesproken over een serie R-boten van voor en na de oorlog. Die komen hier nu kort aan bod. Maar wij vonden o.a. op de website Marineschepen.nl van Jaime Karremann meer informatie, die op de volgende pagina is weergegeven. En mocht u nog meer informatie willen hebben, dan kunt u onze ‘klager over de R-boten’ bellen: 0223 624146. Harry Faber 27

Räumbote of R-boten Zoals hiervoor gezegd kreeg ik een vraag waarom niet meer aandacht was geschonken aan de R-boten van voor en na de oorlog. Wat ik vond aan meer gegevens hieronder. Het was een serie mijnenvegers, klein maar robuust om in ondiepe wateren zoals havens en rivieren en onder de kust te opereren. Tussen 1933 en het einde van de oorlog werden er zo’n 300 gebouwd in verschillende serie met kleine wijzigingen. Uit het boek ‘Koninklijke Marine in beeld 1940-1949’* citeert Jaime Karremann (‘Marineschepen.nl warm aanbevolen website!) het volgende over de R-boten: ‘De Koninklijke Marine had na de oorlog een veelvoud van schepen in dienst, overgenomen van de Britten of Amerikanen. Het meest sprekend voorbeeld daarvan is wel Hr.Ms. Karel Doorman, het tweede vliegdekschip met deze naam dat werd overgenomen van de Britten, waar het tijdens de oorlog als HMS Vulnerable dienst had gedaan. Maar ook de ex-Britse torpedobootjagers als Hr.Ms. Marnix (ex-HMS Garlant), de ex-Australische mijnenvegers als Hr.Ms. Boeroe (ex-HMAS Toowoomba) en de Amerikaanse mijnenveger als Hr.Ms. Oosterschelde (ex-YMS 230). Naast deze schepen ontbreken in het boekje ook niet die tijdens de Tweede We reldoorlog al naam maakten, zoals Hr.Ms. Tromp, Hr.Ms. Tjerk Hiddes (ex-HMS Non Pareil, al in 1942 in Nederlandse dienst), Hr.Ms. O 24, Hr.Ms. Willem van dr Zaan en anderen. Vermelding verdient ook nog dat voorbeelden zijn gegeven van schepen die in mei 1940 in aanbouw waren en in Duitse handen vielen. Enige daarvan werden tijdens de oorlog niet afgebouwd of kwamen na de oorlog terug naar Nederland. Zeer interessant is de behandeling in het fotoboekje van in Nederland achtergebleven Duitse Räumbote of R-boten die na de oorlog in Nederlandse dienst werden genomen Hr.Ms. Schiermonnikoog M872 als kustmijnenvegers. Enkele voorbeelden hiervan zijn Hr.Ms. Schiermonnikoog M872 en Hr.Ms. Goeree M869.’ * Het boek ‘Koninklijke Marine in beeld 1940-1949’ wordt vermoedelijk herdrukt, want bij Bruna staat aangegeven dat het beschikbaar is vanaf 28/10/2016 en als paperback, 128 pagina’s, € 17,95 gaat kosten. Een boekje over de naoorlogse periode van onze Koninklijke Marine, maar zeker zo interessant door de vele verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog. Interessant vooral voor diegenen die de lotgevallen willen navorsen van vele tijdens de oorlog dienende schepen.

28

Bestellijst Promotie Maritieme Tradities BOEKEN Aantal

Titel Hr.Ms. MAHU, vernieuwd en bijgewerkt Ondiepwatermijnenvegers Van Straelenklasse (Mahu) 100 jaar Werkpaardeb Mijnendienst Alle schepen Mijnendienst in woord en beeld Amerikaanse fregatten Amstel en Wolf klasse Hr.Ms. Drenthe Hr.Ms. Groningen Hr.Ms. Johan Maurits van Nassau Hr.Ms. Karel Doorman R81 (vliegveld in zee) Hr.Ms. Korvetten, Ambon klasse Hr.Ms. kruiser Zeven Provinciën 1936-1976, nieuwe druk Hr.Ms. kruiser DE Ruyter, 1936-1973 Hr. Ms. Onderzeebootjagers Holland/Friesland klasse Hr.Ms. Overijssel Hr.Ms. Snellius en Hr.Ms. Luymes witte marine Hr.Ms. Soemba en Flores Hr.Ms. Tonijn Hr.Ms. Tromp / De Ruyter F801-F806 GW fregatten Hr.Ms. de Zeeuw 1951-1968 Hr.Ms. Zeeland D809 (nieuw) Flottieljeleiders Hr.Ms. Tromp en Jacob van Heemskerck Instructieboek kruiser Hr.Ms. De Ruyter Kleine Vaartuigendienst Koninklijke Marine in beeld, deel 2, 3, 4, 5, per deel (bij bestelling deelnummer opgeven) Koninklijke Marine 1950-1975 M.T.B. Motor Torpedobootjagers Nederlandse Torpedobootjagers Onderscheidingstekens Kon. Marine deel 1, prijs op aanvraag Patrouilleboten in actie 1947-1048 Schepen van de Van Speijk klasse 1963-1990 Standaardfregatten Kortenaer klasse Boeggolf voor Korea M.O.K. Hilversum De valreep beklimmen Boek Van Straelen klasse – speciaal pakket

DIVERSEN

Mahupet/cap Promotiefilm Hr.Ms. Mahu Badge PMT, RZN of NNG Reversspeld RZN of PMT Schildje PMT, of RZN of Hr.Ms. Mahu of NNG Stickers RZN of PMT Stickers KM rood/wit/blauw met anker Model Karel Doorman in Schoonhovenzilver Model WU-mijnenveger, speciale prijs Model A en B jagers Model Van Straelen klasse MAHU Indische recepten (herdruk PMT) Wapenschildje LPD Hr.Ms. Johan de With Wapenschildjes van Hooymayer, nagenoeg alle te leveren à €20,00 p.st., excl. verzendkosten à €6,95 (naam opgeven)

p.ex. € 15,00 30,00 25,00 15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 27,00 15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 18,00 15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 16,00

porto € 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50

23,00 15,00 15,00

6,50 6,50 6,50

15,00 15,00 15,00 15,00 15,00 20,00 30,00

6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 4,00

12,00 5,00 6,50 5,00 20,00 1,50 1,50 30,00 30,00 30,00 30,00 15,00 20,00 20,00

3,50 4,00 1,50 1,50 6,50 1,50 1,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50 6,50

Prijswijzigingen voorbehouden. Voor alle bestellingen zenden wij u een nota, incl. acceptgiro. Bestellingen zenden naar: Stichting P.M.T., Saturnusstraat 42, 1115 TE Duivendrecht of per e-mail: [email protected]

29

30

175 rooms with all modern conveniences, English/Continental Breakfast Buffet, 24 hour reception, pleasant bar, sundeck/terrace, free ferry service to and from Central Railway Station, free hotel shuttle bus all night long. Welcome on board!

INDO ~ ASIAN RESTAURANT

NDSM-Pier 2 1033 RE Amsterdam Telefoon: + 31 20 - 492 28 47 www.polluxpacific.nl

31