Warande informatief
bloet - jan decorte / kaaitheater & de roovers geboeid/prometheus © Phil Underwood
© Danny Willems
2
Een portret van onverzettelijkheid Jan Decorte en Sigrid Vinks delen hoofdrol Prometheus
Een waanzinnig stuk, een krachtig en dreigend portret van onverzettelijkheid. Dat is wat Jan Decorte en Sigrid Vinks samen met Sara De Bosschere en Michael Vergauwen hebben gemaakt van ‘Geboeid/Prometheus’. Decorte dompelde zich onder in de tragedie van Aischylos en schreef een vintage… Decorte. Volgens zijn tweede ik Sigrid Vincks gaat hij dieper dan ooit. Een dubbelinterview.
3
© Danny Willems
4
Geachte Jan Decorte, waarom de mythische figuur Prometheus? Omdat er een belleke rinkelde. Ik dacht: wat ga ik nu weer eens doen? Ik zal Prometheus nog een keer opzoeken. Ik heb hem al een keer gedaan met Sam Bogaerts in ‘76 in het conservatorium van Brussel, waar ik vijf jaar heb lesgegeven. Viviane De Muynck speelde toen de vermaledijde Io en Sam de Poseidon, God van de zee en schepper van de wateren. Maar nu is u weer vertrokken van de brontekst uit de vijfde eeuw voor Christus? Dat wil zeggen, van de vertaling van Emiel De Waele. Ik heb wel klassieke talen gestudeerd, maar dat Oudgrieks lezen is niet te doen. Dat is nog wat anders dan dat oud-Engels van Shakespeare. Mijn vader kende Emiel De Waele. Dat was een eigenaardig gezin: daar werd de hele tijd Latijn en Grieks gesproken. In ieder geval: zijn vertalingen – verschenen in de reeks Klassieke Galerij van De Nederlandse Boekhandel – heb ik tijdens mijn studententijd gekocht en ik heb ze nog steeds. Ik heb de tekst van De Waele zelfs twee keer na elkaar gelezen. Zo mooi is die vertaling uit de jaren 50. Ik heb altijd stof nodig. Mijn eigen fantasie is niet zo boeiend. Ik start altijd met Shakespeare, met de Italianen, met Fransen of met de klassieken. Ik heb een hekel aan moderne schrijvers, maar ik ben zelf een modern schrijver (grinnikt). Ik ga graag voor de heftigheid, voor de grote verhalen, voor de poëzie, niet voor slap, flauw en proza-achtig. Het verhaal van Prometheus ken ik. Dat heb ik zo goed mogelijk proberen te vertalen. Ik schrijf zeven uur in zeven dagen, elke dag een uur en het stuk is klaar.
5
6
VINTAGE DECORTE U las en leerde de tekst, Sigrid Vinks. Hoe vintage is deze Decorte? Sigrid Vinks: “Zeer. Elke voorstelling is vintage Decorte, in zijn bekende ‘kindlijke’ taal, in zijn ‘arme’ enscenering en scenografie. En net als alle andere voorstellingen gaat deze voorstelling over Decorte zelf, over de lijdende en de groteske mens. Mijn gevoel is dat hij dit keer zeer diep is gegaan.” Jan Decorte knikt en vertrekt richting toilet, als ik naar hem kijk voor commentaar. Prometheus is bekend als de Titaan die de mensen het vuur bracht en daardoor werd gestraft door Zeus: duizenden jaren lang lag hij vastgeketend op een rots en kwam een adelaar zijn lever uitpikken. Welke Prometheus belichten jullie? Jan Decorte: Sigrid kan dat schoon formuleren. Sigrid Vinks: Geboeid/Prometheus is een portret van onverzettelijkheid. Prometheus steelt het vuur van de goden en geeft het aan de mensen. Hij brengt hen zo beschaving, wetenschap en kunst. En hij schenkt de sterfelijke mensen ook het vergeten, zodat zij hun eigen dood niet voorzien. Dat nietweten brengt rust. Zeus is woedend en laat Prometheus aan een rots ketenen. Elke dag pikt een adelaar aan zijn lever. Die groeit ‘s nachts weer aan, zodat er geen einde komt aan de pijn. Maar Prometheus buigt niet voor de macht. Hij weet als enige hoe Zeus van zijn troon gestoten kan worden, maar weigert zijn geheim prijs te geven. De zekerheid dat Zeus hem ooit nodig zal hebben, stelt hem in staat om zich niet over te geven In de vertaling van P.C. Boutens die ik las wordt de weldaad van Prometheus – hij bracht de mens het vuur – ‘beloond met onoorbaar kwaad’. Sigrid Vinks: Daarom is Prometheus ook zo woedend. Uit goedheid voor de mens krijgt hij deze straf. Jan beschrijft het verhaal van Prometheus vanuit het vergeten dat die aan de mensen schonk. Het vergeten speelt een belangrijke rol in de voorstelling. Het is een geluk, een geschenk dat mensen niet weten waar en wanneer ze gaan sterven. We hebben het over de kracht van het vergeten in een tijd dat mensen alles willen weten, vastleggen, opzoeken..
7
Prometheus, ‘den wijzaard vol met bittre gal’, weet in tegenstelling tot zijn broertje Epimetheus zelf alles vooraf. Prometheus is een ziener. Sigrid Vinks: Het is toch een vloek om te weten? Jan Decorte: Bij Cassandra is het nog erger. Dat lijkt me het allerergste: weten en nooit geloofd worden! Sigrid Vinks: Ik hoorde laatst nog op de radio een reportage naar aanleiding van een boek over Nelson Mandela. Toen moest ik ook aan Prometheus denken: hoe lang heeft die Mandela niet onterecht in de gevangenis gezeten? En altijd maar denken: ‘het gaat goed komen. Ik ga er geraken!’ De lijdende figuur, de man die licht in de duisternis brengt roept reminiscenties op aan Christus, maar ook: aan de scheppende kunstenaars die jullie zijn… Jan Decorte: Als je me vraagt of deze tekst autobiografisch is, dan zeg ik neen. Anders gaan de mensen meteen hineininterpretieren. Sigrid Vinks: Maar natuurlijk gaat deze tekst over u. Die dubbelheid van Prometheus: aan de ene kant dat ondraaglijk lijden en vervolgens de vraag: is het dat lijden waard geweest? Dat streven naar iets hogers dan het persoonlijke lijden is precies wat Jan Decorte doet. Het spanningsveld tussen egoïst en altruïst zit er ook in. Elke altruïst is ook een egoïst, want hij wil zich profileren. Het kost een kunstenaar ontzettend veel aan hoofd en leden, hij wordt onderweg nog slecht behandeld ook. Hij werkt aan iets wat voor hem ongelofelijk belangrijk is, maar voor velen onbenullig.Elke keer je wat maakt moet je bereid zijn latten op je hoofd te laten meppen. Je moet goed zot zijn om kunst te maken. Jan Decorte: Prometheus is een geweldige held, maar ook een ongelofelijk loser en een onnozelaar. En dus sta ik daar aan het eind weer als de zot. Maar eigenlijk speelt Sigrid Prometheus. Het is in de loop der jaren zo gegroeid dat ik haar meer en meer toespeel. Zij doet ook mee de regie, speelt de hoofdrol, dat is niet meer dan normaal. Sigrid Vinks: Ik neem de grootste stukken tekst van Prometheus voor mijn rekening, en Jan de andere. En hij danst. Jan Decorte: Ga jij niet dansen, dan? Sigrid Vinks: Ga ik dansen? Dat kan. 8
© Danny Willems
9
© Danny Willems
10
DECOR Het toneel stelt voor een rotsgebergte in de nabijheid der zee aan de grenzen van het land der Skythen. Een door pieken gekroonde rotswand rijst, in het midden tegenover de toeschouwers, achter een kloof. Rechts is uitzicht op de zee. Links voor het berglandschap, dat met een enkele stortbeek is gestoffeerd, op naar het hoger geleden midden. De handeling vangt aan in den morgen. Dat las ik in mijn editie. En jullie decor? Zijn jullie naar de Zwarte Zee geweest op prospectie? Jan Decorte: Oh zeker wel, daar was duidelijk budget voor (lacht). Decor is bij mij pure abstractie. Sigrid Vinks: De taal is ons landschap. Wij spelen geen personages. Wij spelen de tekst. En daar zitten enorm veel sterke beelden in.
WINTERVÖGELCHEN Na Shakespeare is Aischylus de vaakst door u ‘bewerkte’ theaterschrijver. Waarom? Jan Decorte: Shakespeare is het begin en eind van alles. Door hem heb ik me inderdaad het vaakst laten inspireren. Wintervögelchen en Niks of niks, (gebaseerd op A winter’s tale en Much Ado About Nothing, nvdW) zijn niet zijn beste stukken maar ik haal zoveel wit en kracht uit de poëzie van zijn taal. Zijn stuk The Merchant of Venice durft hij niet eens ‘Shylock’ te noemen. Shakespeare geeft het ene woord na het andere en na tien releveren ze een beeld. De Koopman van Venetië gaat over macht en liefde en over christenen en joden. Mijn stuk heette dus Shylock en ik gaf hem het woord. En Aischylos? Jan Decorte: Hij is de oudste van de drie Griekse tragediedichters (voor Sophocles en Euripides) – we schrijven hier vijfde eeuw voor Christus. Je merkt dat hij nog niet zo goed weet waar hij mee bezig is. Maar het is prachtig. Prometheus geboeid in de vertaling van De Waele is echt genieten. Prachtige beschrijvingen ook. Het beweegt u. Die poëzie is zo vergankelijk en zo schoon dat ik er niet over kan zwijgen.
11
Waarom genieten we van een tragedie en zoeken we die steeds weer op? Sigrid Vinks: Omdat de tragedie de mens op een heel scherpe wijze confronteert met het leed inherent aan elk mens. Op die manier brengt de tragedie heftige gevoelens bij de toeschouwers teweeg. Jan Decorte: Er is de val van de hybris, de ijdelheid. Of het nu om koningen, goden, helden gaat en dan volgt de catharsis, de emotionele zuivering. Als je er de Griekse tragedies op naleest, gaat het koor bijna altijd van: ‘Zijt braaf, don’t do this at home.’ De stemmen van het koor zijn politiek geladen. Ze waarschuwen: doe niet gelijk Oedipus, doe niet als Prometheus. Dat is niet jullie bottomline? Sigrid Vinks: Wij zullen mensen eerder stimuleren om meer toe te laten in hun leven dan er nu in zit. Om meer te voelen, meer te denken. Om de kracht van het onbewuste toe te laten. Elke vorm van ontvoogding kan niet anders zijn dan positief, een weldaad. Jan Decorte: Wij stoppen geen boodschappen in producties. Elk oordeel uit het publiek is goed en gelijk aan een ander. Als men maar alle kleuren die er zijn ziet of wenst te zien. Indertijd in de KVS keek ik vanop het podium maar naar één vrouw in het publiek. Dat was de dame die de bar openhield. Als madame Matthieu in de voorstelling zat, dan was ik gerust. Als ze er niet was, dan moest het vervelend zijn. Ik herinner me dat ik Jean-Luc Dehaene, premier destijds, toen ik in het parlement zat, zag op de binnenkoer, na een verhitte discussie over het SintMichielsakkoord en dat hij riep: ‘Zo’n theater kunt ge niet maken, hé?’ Ik heb toen geantwoord: ‘Als wij zo’n slechte acteurs waren, dan kwam niemand nog kijken!’
Martine Cuyt
12
Geboeid/Prometheus Jan Decorte/Bloet & De Roovers
Tekst en regie: Jan Decorte met Jan Decorte, Sigrid Vinks, Sara De Bosschere, Michael Vergauwen decor: Jan Decorte, Johan Daenen kostuums: Jan Decorte, Sigrid Vinks, Sofie D’Hoore licht: Jan Decorte, Luc Schaltin productie: Bloet coproductie: Kaaitheater & De Roovers www.bloet.be
13
solidaire tickets – alle kinderen rijk! geef kinderarmoede geen kans
Je hoorde het misschien al op het nieuws: 1 op de 5 kinderen in Vlaanderen wordt geboren in een bestaansonzeker gezin en hun aantal stijgt jaar na jaar. Ook in de Kempen stijgt het aantal kinderen in armoede angstaanjagend. Tijd om solidair de strijd aan te gaan en een kind in armoede een gratis ticket te schenken. Wat kan jij doen? Koop één (of meerdere) tickets aan 6 euro voor een kind in armoede. Je kan tickets bestellen via de website of aan de ticketbalie. We verwerken je betaling, maar versturen geen tickets. In samenspraak met vzw T’ANtWOORD, het OCMW en de dienst Welzijn van de Stad Turnhout zorgen we ervoor dat jouw ticket terechtkomt bij de juiste kinderen. Wat doen de Warande, de stad en T’ANtWOORD? Waar nodig leggen wij een ticket voor een kinderactiviteit op: voor een mama, papa, voogd, broer, zus… Waar wenselijk voorzien wij een begeleidingstraject: nieuwe bezoekers krijgen op een speelse manier uitleg over wat een theaterbezoek of een bezoek aan een tentoonstelling inhoudt en kunnen achteraf nakaarten over de activiteit. Twee keer per jaar verneem je wat er met de inkomsten van de tickets is gebeurd.
meer info:
[email protected] i.s.m. vzw T’ANtWOORD, het OCMW en de dienst Gelijke Kansen van de Stad Turnhout
14
Meer theater, dans en circus 21/1: Remah Jabr - Palestina 23/1: Akram Khan Company - Kaash 27/1: Ferdnnd - Transkamer 3/2: Bára Sigfúsdóttir/Alexander Vantournhout - he lover/Aneckxander 6/2: NTGent - Dit zijn de namen 23/2: Het Banket - Aarzel nooit 25/2: KVS,Les Ballets C de la B & A.M. Qattan Foundation - Badke 25/2: Naast de Buren en ’t Arsenaal - Kreutzersonate 1/3: Laika & Michhai Geyzen - Über-ich 8/3: Berlin - Jerusalem 10/3 & 26/4: Theater Stap & Koen de Preter - To belong 24/3: Tg Stan - Wat/Nu 13/4: L-E-V, Sharon Eyal & Gai Behar - Sara & Killer Pig 14/4: De Speelman - Hechten 22/4: Het Kip - Achter ‘t eten 27/4: ’t Arsenaal - Dood van een handelsreiziger 4/5: Halory Goerger en Antoine Defoort - Germinal 19/5-28/5: Compagnie Marius - Figaro 22/6-25/6: Suzanne Grotenhuis - Ark on ice Juni: Michai Geyzen - Sterren op het Warandedak
15
CAFE Voor en na de voorstelling kan je terecht in het café Barzoen om iets te eten of te drinken.
PARKEREN Je kan een korting krijgen op je parkeertarief als je je parkingticket van Vinci laat valideren aan de ticketbalie.
O
