PROJECTPLAN ENERGIE UIT HOUT FASE 2 IMPLEMENTATIE EN UITROL
i
PROJECTPLAN ENERGIE UIT HOUT FASE 2: IMPLEMENTATIE EN UITROL
Uitgebracht aan:
Stuurgroep NL NFW Stuurgroep Agenda Netwerk Noordoost
Uitgebracht door:
Vereniging Noardlike Fryske Wâlden Florynwei 3 9251 MP Burgum
Contactpersoon:
W.J.B. Rozendaal 06-26518693
Auteur(s):
W.J.B. Rozendaal
Versie:
1.0
Datum:
21 januari 2013
ii
INHOUDSOPGAVE
1
2
3
4
INLEIDING
1
1.1
Aanleiding en achtergrond
1
1.2
Doelstelling
2
1.3
Beoogde projectresultaten
2
AANPAK
3
2.1
Uitgangspunten project
3
2.2
Projectopbouw
3
2.3
Activiteitenplan
4
2.3.1 Implementatie
5
2.3.2 Uitvoering en extra aanloopkosten
7
2.3.3 Investeringen en onderzoek stimuleren van lokale vraag
9
ORGANISATIE
11
3.1
Projectorganisatie
11
3.2
Verantwoording
12
DOORLOOPTIJD EN BEGROTING
13
4.1
Doorlooptijd project
13
4.2
Begroting
13
4.3
Financiering
14
iii
1 INLEIDING
1.1
Aanleiding en achtergrond
Het noordoostelijke deel van Fryslân staat bekend als de “Noardlike Fryske Wâlden” afgekort NFW. Dit gebied gelegen in de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Kollumerland, Smallingerland en Tytjerksteradiel, wordt gekenmerkt door een uniek cultuurlandschap bestaande uit relatief kleinsch alige percelen die worden omzoomd door deels dykswâllen en deels elzensingels. Vanouds leverde het onderhoud van deze perceelscheidingen voor de eigenaar nuttig gebruikshout. In deze tijd is nut en noodzaak niet meer aanwezig en is het nut omgeslagen in een beperking in de bedrijfsvoering. Het landschapsonderhoud vormt een kostenpost. De verder gaande schaalvergroting en de noodzaak tot productiegroei, onder andere door het afschaffen van het melkquotum in 2015, zullen er toe leiden dat de arbeidsfocus op het agrarisch bedrijf nog meer dan momenteel op de melkproductie moet liggen. Landschapsonderhoud wordt daarmee meer een bijzaak en staat dientengevolge onder druk. Er ontstaat een behoefte aan arbeidsontlasting ten aanzien van de activiteiten op het agrarisch bedrijf die niet (direct) bijdragen aan
Figuur 1.1: Typerend beeld voor het Nationaal Land-
de primaire productie.
schap NFW
Het huidige landschap heeft vanwege de ecologische en landschappelijke waarde een beschermde status en is aangewezen als “Nationaal Landschap”. De overheid biedt naast bescherming ook een financiële compensatie voor de kosten van het landschapsonderhoud in de vorm van beheervergo edingen. In de praktijk blijken deze beheervergoedingen in omvang onvoldoende. Er is te weinig bu dget voor het hele gebied en de vergoeding is te laag voor het gewenste beheer. Bovendien is het onzeker of de huidige vergoeding in de toekomst blijft bestaan. De beschikbaarheid van fossiele brandstoffen is eindig. Daarnaast leveren gebruik van deze vormen van brandstof nadelige effecten op voor het klimaat. Alle gemeenten binnen de Noardlike Fryske Wâlden hebben in hun visies of programma’s duurzaamheidsambities opgenomen. Deze variëren van het ‘stimuleren van duurzame energie’ tot CO2 en energieneutraal in 2020. Er is daarmee reden en ambitie om de opwekking van duurzame energie te verduurzamen. Het gebruik van biomassa is daarbij een maatschappelijke trend en kan in de vorm van biomassa eveneens een belan grijke rol vervullen bij ruimtelijke kwaliteit en identiteit van gebieden als het Nationaal Lan dschap de Noardlike Fryske Wâlden. Veel gemeenten noemen deze mogelijkheid ook in hun visies of programma’s. In een drietal praktijkproeven (2010 – 2012) voor ‘Energie uit hout’, geïnitieerd door de Vereniging NFW en de gemeenten in de Noardlike Fryske Wâlden, is onderzoek gedaan naar de combinatie van
1
oogst- en verwerkingsmethodes die het meest ecologisch effectief en economisch efficiënt is. Daa rnaast is een beknopt voorstel gedaan op welke wijze het landschapsonderhoud (oogst van biomassa) collectief georganiseerd kan worden waarbij de eigenaren ontzorgt worden. Naar aanleiding van de bevindingen in de praktijkproeven is de aanbeveling gegeven om een implementatiefase voor ‘Ene rgie uit hout’ op te starten. De vereniging NFW neemt deze aanbevelingen over en ziet potentie in het concept ‘Energie uit hout’ voor haar werkgebied en de beheerders van het landschap daarbinnen. Ook de stuurgroep Nationaal Landschap ziet mogelijkheden voor lokale energievoorziening middels energie uit hout.
1.2
Doelstelling
De doelstelling van het project is het kostenefficiënt organiseren van het landschapsbeheer in de Noardlike Fryske Wâlden waarbij:
De kwaliteit van het beheer continu wordt bevorderd
Eigenaren van groenelementen worden ontzorgt ten aanzien van de organisatie en uitvoering van dit beheer
Er in eerste instantie een kostenbesparing op het landschapsbeheer en mogelijk in de toekomst een plus ontstaat, ten opzichte van de huidige situatie
Het gebied de NFW meer CO2 neutraal wordt door op minimaal één locatie, een langjarig gebruik van de lokaal vrijkomende biomassa
1.3
Beoogde projectresultaten
Een geïmplementeerde werkwijze voor het organiseren van kostenefficiënt organiseren van kwalitatief hoogwaardig onderhoud van het landschap in de Noardlike Fryske Wâlden.
Een gebiedsdekkende beheerplanning voor het landschapsbeheer in de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Kollumerland, Smallingerland en Tytjerksteradiel.
Langjarige levering van de vrijkomende biomassa aan één of meerdere streekinitiatieven voor het gebruik of de verwerking van houtige biomassa.
2
2 AANPAK
2.1
Uitgangspunten project
Het businessplan Energie uit Hout laat een aantal varianten van verdienmodellen zien. Het uitgangspunt voor onderhavig projectplan is variant B: singels met 90% bedekking, eindkap volgens methode ‘Jistrum’ en de verkoop van droge houtsnippers.
Het kwalitatief hoogwaardige beheer als beschreven in de Veldgids landschapselementen geldt als uitgangspunt voor het project
De vereniging NFW neemt een centrale positie in bij de organisa-
Figuur 2.1: De methode 'Jistrum' welke als meest effici-
tie van Energie uit Hout
ent is getest tijdens de praktijkproeven
Bij de uitvoering van het project wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande informatie.
Streven is te komen tot een werkend duurzaam (kwaliteit, kosten en continuïteit) systeem voor de ontzorging van de eigenaar (agrariër, particulier, gemeente, Wetterskip) ten aanzien van het beheer en onderhoud van diens landschapselementen.
De aanpak en organisatie moet werkbaar zijn en na afloop van het project los staan van blijvende externe (overheids)financiering.
Gebruik van biomassa uit de nabije omgeving verhoogt de netto opbrengsten van de biomassa doordat een aanzienlijk deel van de kosten bestaan uit het transport van de biomassa van de oogstplaats naar de verwerkingsplaats.
2.2
Projectopbouw
In de eerste twee projectjaren zal geïnvesteerd worden in de aanpak en organisatie van Energie uit hout. Onder implementatie wordt verstaan het (indien nodig) oprichten van een rechtsvorm of aangaan van een samenwerkingsverband en het implementeren van de taken en rollen werkwijze in deze intermediaire organisatie. De aanpak is een groeimodel waarbij na verloop van tijd een systeem ontstaat waarin deze organisatie enerzijds overeenkomsten sluit met grondeigenaren over het uit (laten) voeren van landschapsbeheer en anderzijds door met verwerkers / afnemers van de vrijkomende biomassa. Tijdens het project wordt dan ook een groei voorzien in efficiëntie zodat uiteindelijk het beoogde eindbeeld en werkwijze van de optimale organisatie (kostenefficiënt en borging kwaliteit) worden bereikt.
3
De laatste twee projectjaren staan in het teken van de uitrol van de aanpak. In deze jaren wordt het doorgroeien van de organisatie tot de meest kostenefficiënte vorm voo rzien. Dit zal mede gebeuren door het gebiedsbreed opschalen van de aanpak. Gedurende alle jaren van het project zal naast het organiseren en implementeren van de aanbodzijde van biomassa ook aandacht zijn voor de afnemers. In dit projectonderdeel zal nog een stuk aanvu llend onderzoek verricht worden en zullen tevens zowel publieke als private (MKB en particulier) partijen gestimuleerd worden tot en benaderd worden voor het gebruik van lokaal gewonnen biomassa voor hun energievoorziening. De balans zal daarbij verschuiven van het uitvoeren van onderzoek naar het afsluiten van leverings- / afname overeenkomsten.
2.3
Activiteitenplan
In het project worden verschillende activiteiten uitgevoerd. Deze zijn te verdelen in drie categorieën zoals in onderstaande figuur is weergegeven.
Activiteiten t.b.v. implementatie en uitrol (investeringen)
Uitvoering landschapsbeheer inclusief organisatiekosten (eigen bijdrage) en extra aanloop-
Stimuleren lokale vraag en uitvoeren onderzoek (investeringen)
kosten (investeringen)
€
Investeringen / onderzoek stimuleren vraag
Investeringen / onderzoek Investeringen / Extra kosten + stimuleren vraag onderzoek risico uitvoering Extra kosten + stimuleren vraag risico uitvoering Extra kosten + Investeringen / risico uitvoering onderzoek Uitvoering stimuleren vraag Uitvoering (eigen bijdrage) Extra kosten + (eigen bijdrage) risico uitvoering
Uitwerken bouwstenen energie uit hout Keuze + opzet organisatie groeimodel
Werven expertgroep / ambassadeurs 2013 / 2014
Uitvoering Werven (eigen bijdrage) deelnemers 2 Optimaliseren organisatie, werkproces en bouwstenen Keuze, aanschaf Werven en inrichten deelnemers 3 beheersysteem Optimaliseren organisatie, Keuze en werkproces en oprichten bouwstenen rechtsvorm 2014 / 2015
2015 / 2016
Uitvoering (eigen bijdrage)
2016 / 2017
Uitvoering (eigen bijdrage)
2017 / 2018
Figuur 2.2 Projectopzet implementatie en uitrol energie uit hout
4
2.3.1
Implementatie
Werven expertgroep en ambassadeurs Bij de start van het project zal een aantal beheerders, welke in het voortraject hebben aang egeven te willen deelnemen aan energie uit hout aan het project worden verbonden. Deze groep deelnemers zal ingezet worden in de vorm van een expertgroep bij de implementatie van ene rgie uit hout. Daarmee wordt beoogd het aanbod tot ‘ontzorgen’ optimaal aan te laten sluiten bij de vragers. Daarnaast wordt beoogd deze groep eerste deelnemers in te zetten als ´ambassadeurs´ voor de aanpak bij de verdere uitrol. Keuze groeimodel en inrichten organisatie en werkproces Het eerste projectjaar staat in het teken van het bouwen aan de organisatie en het werkproces van Energie uit Hout. Daarvoor is het nodig eerst het gewenste eindbeeld m.b.t. de organisatie, afspraken met grondeigenaren en afspraken met aannemers vast te stellen. Ook zal de route naar dat eindbeeld toe moeten worden bepaald (groeimodel). In het eerste jaar zullen zowel het eindbeeld en de route (groeimodel) worden vastgesteld als de eerste stappen in de groeimodel worden genomen. Het beoogde eindbeeld en de werkwijze voor de optimale organisatie zijn afhankelijk van:
de vorm van de afspraak met de eigenaar (financieel, inhoudelijk en bevoegdheden interme-
het aanbestedingsmodel dat gekozen wordt
de wijze waarop de overheadkosten voor het ontzorgen van grondeigena ren worden omge-
diaire organisatie)
slagen Het concept ´energie uit hout´ gaat uit van collectieve uitvoering van landschapsbeheer middels aanbesteding. Deze uitvoering moet kostenefficiënt, maar ook kwalitatief in orde zijn. Ook in de aanb estedingsvorm is een keuze te maken en een groeimodel mogelijk.
Aanneemsom op basis van gedetailleerde werkomschrijving
Regie met veelvuldig toezicht
Aanneemsom op basis van kwaliteitskader
Eén van de aandachtspunten bij het maken van bovenstaande keuzes is het creëren van een robuust systeem met zo weinig mogelijk overheadkosten. Zodat er zoveel mogelijk rendement overblijft voor het landschap en haar beheerders. Nadat bovenstaande keuzes gemaakt zijn, is het beoogde eindbeeld voor de organisatie bekend en zal de “route” hier naartoe uitgezet moeten worden. Daarbij is het mogelijk dat de eerste jaren een andere meer laagdrempelige, maar minder tijds- en kos-
Figuur 2.3: Houtsnippers, het vrijkomende product bij
tenefficiënte werkwijze gehanteerd wordt om
landschapsbeheer
zo meer zekerheden te kunnen geven aan en draagvlak te verwerven bij deelnemende grondeigenaren.
5
Parallel aan het maken van de keuze voor de invulling van de intermediaire organisatie wordt het werkproces voor Energie uit Hout met taken en rollen van de verschillende schakels in het proces van ‘boom tot kachel’ uitgewerkt en uitgeschreven. De Vereniging Noardlike Fryske Wâlden, en meer in het bijzonder het bureau NFW zal een centrale rol vervullen in de uitvoeringsorganisatie Energie uit Hout. De organisatie en het werkproces zullen dan ook zodanig opgezet worden dat ze aansluiten op de vaste taken, rollen en werkwijzen binnen de Vereniging Noardlike Fryske Wâlden, welke zijn vas tgelegd in haar handboek. Uitwerken bouwstenen energie uit hout De gemaakte keuzes worden vervolgens uitgewerkt tot concrete producten. Daarbij wordt gedacht aan onder andere:
Concrete aanbieding aan grondeigenaren in de vorm van een contract met enkele bijlagen.
Aanbestedingsdocumenten met formats voor kaartmateriaal, beschrijvingen uit te voeren werkzaamheden etc.
In eerste instantie worden de producten zodanig opgesteld zodat hiermee gewerkt kan worden in het groeimodel. Gegroeid vertrouwen van de grondeigenaar in de intermediair kan er gedurende de looptijd van het project toe leiden dat het modelproducten geactualiseerd moeten worden totdat het meest optimale model voor de NFW wordt gehanteerd. Specifiek aandachtspunt bij het maken van keuzes en vervolgens de uitwerking van de bouwstenen is de (mogelijke) inzet van sociale werkvoorzieningsschappen. Uit de praktijkproeven (2010 – 2012) is gebleken dat deze schappen uitstekend ingezet kunnen worden voor specifieke werkzaamheden binnen de kapcyclus van de landschapselementen in de Noardlike Fryske Wâlden. Door te werken met deze werkvoorzieningsschappen wordt de social return on investment (economisch rendement en maatschappelijk rendement) van de investeringen in deze schappen en in het project Energie uit Hout aanzienlijk. Bij de uitwerking van het aanbestedingsmodel zal daarom de wijze waarop deze scha ppen ingezet kunnen worden een vast onderdeel vormen. Kiezen en (indien nodig) oprichten rechtsvorm De beoogde intermediaire organisatie zal als partner van eigenaren van landschapselementen deze eigenaren ontzorgen ten aanzien van het beheer van landschapselementen. Concreet houdt dit in dat deze overeenkomsten afsluit met grondeigenaren, zorg draagt dat de landschapselementen van de deelnemende grondeigenaren worden beheerd en de handel voert in de vrijgekomen bioma ssa. Nadat in het eerste jaar duidelijk is geworden op welke wijze de bedrijfsmatige activiteiten van het concept Energie uit Hout uit worden gevoerd, zal bekeken worden wat de best passende recht svorm is waaronder dit plaats kan vinden. Indien nodig wordt een nieuwe rechtsvorm opgericht. Planning- en beheersysteem Een digitaal planningen beheersysteem is een onmisbaar hulpmiddel om het concept Energie uit Hout succesvol en efficiënt uit te kunnen voeren, ongeacht welke keuzes gemaakt worden in het ee rste jaar. In een dergelijk systeem wordt de informatie over de elementen (zowel ruimtelijk als op attr ibuutniveau) en diens eigenaren opgeslagen. Bekeken zal worden aan welke criteria een systeem
6
1
moet voldoen en welk systeem het beste past bij de ambitie in de Noardlike Fryske Wâlden . Zodra een keuze is gemaakt voor een systeem zal dit ingericht worden. Bestaande data zoals de landschapsbedrijfsplannen en de landschapsinventarisatie 2012 zullen in het systeem verwerkt worden. Hieruit zal een digitale beheerplanning, op basis van de landschappelijke behoefte en spreiding van onderhoud in ruimte en tijd, worden opgesteld. Optimaliseren organisatie, werkproces en bouwstenen Op basis van ervaringen welke opgedaan worden gedurende de uitvoering van het project zijn aa nleiding de organisatie, het werkproces en de bouwstenen verder te optimalis eren. Het groeimodel wordt in het tweede, derde en vierde projectjaar verder doorlopen. Opgedane ervaringen en het ze tten van stappen in het groeimodel zullen er toe leiden dat de bouwstenen gewijzigd moeten worden totdat de meest optimale vorm voor de NFW bereikt is. Werven van deelnemers Gedurende de hele projecttermijn zal de werving van deelnemers doorlopen. In het tweede projec tjaar, wanneer de verdere implementatie plaatsvindt gebeurt dit nog laagdrempelig via de vaste kanalen van de NFW zoals de website, nieuwsflits, (jaar)vergaderingen van onderliggende ANV’s etc. In de laatste wervingsfase, vanaf het derde projectjaar, vindt de daadwerkelijke uitrol van energie uit hout plaats. Alle landschapsbeheerders binnen de NFW krijgen op basis van het planning- en beheersystemen een modelaanbieding. Via een grootschalige communicatie aanpak met belrondes, vragenuurtjes en waar nodig veldbezoeken worden ‘ontzorgingsovereenkomsten’ afgesloten met b eheerders. 2.3.2
Uitvoering en extra aanloopkosten
Uitvoering Tijdens het project zullen jaarlijks beheerwerkzaamheden middels het concept van energie uit hout worden aanbesteedt en uitgevoerd. Bij de praktijkproeven is onderzoek gedaan naar de combinatie van oogst- en verwerkingsmethodes die het meest ecologisch effectief en economisch efficiënt is. Voor de oogstmethode is gezocht naar een werkwijze waarin in één werkgang geoogst en versnipperd kon worden. De voor dit doel door UFKES te ontwikkelen machine (zagen en versnipperen in één werkgang)
Figuur 2.4: Tijdens het project worden ook beheerwerk-
kon nog niet binnen de looptijd van het
zaamheden uitgevoerd
1
Eén van de criteria zal zijn of het systeem de m ogelijkheid in zich heeft, om naast de benodigde functionaliteit voor energie uit
hout ook de functionaliteit bevat om invulling te geven aan de nieuwe rol voor agrarische natuurverenigingen in het nieuwe stelsel voor agrarisch natuurbeheer. Collectieven zoals ANV’s krijgen daarin de mogelijkheid om één overeenkomst te sluiten met de overheid (voordeur) en zelf (aan de achterdeur) overeenkomsten af te sluiten, te controleren, waar nodig te sanctioneren en uit te betalen met eigen leden.
7
eerste project getest worden. Juist bij de zeer arbeidsintensieve tussenkap maar mogelijk ook bij de eindkap zou deze machine tot een kostprijsverbetering moeten leiden. Indien de machine in een later stadium beschikbaar is, zal alsnog de inzetbaarheid als de kostprijs worden vastgesteld. Vooralsnog blijkt de methode ‘Jistrum’ de meest ecologisch effectief en economisch efficiënte werkwijze. Op basis van de kosten van deze methode en op basis van
Figuur 2.5: Opbrengsten van houtsnippers of in de toe-
marktprijzen voor houtsnippers is in het businessplan een ‘verdienmodel’ beschreven. Dit verdienmodel vormt de basis voor
komst wellicht toch pellets zijn de baten in de aanpak energie uit hout
de implementatiefase en gaat uit van netto kosten van € 49,- per ton natte snippers. Binnen het project worden deze kosten door de deelnemers zelf gedragen. Echter, kosten en baten kunnen aan verandering onderhevig zijn en daarmee tegenvallen. Dit brengt een zeker financieel risico voor de initiatiefnemers met zich mee. Voor het afdekken van bovengenoemd risico en/of eventuele meerkosten bij gebruik van de Ufkes machine wordt een risicovoorziening opgenomen in de projectbegroting. In onderstaande tabel is per projectjaar weergegeven voor welke aantallen elementen een eindkap wordt uitgevoerd en hoe hoog de risicovoorziening is.
Tabel 2.1: Eindkap en risicovoorziening per projectjaar
Projectjaar
Aantal km eindkap
Risicovoorziening
2013 – 2014
5 km
20% boven op methode Jistrum
2014 – 2015
7,5 km
10% boven op methode Jistrum
2015 – 2016
10 km
0%
2016 – 2017
10 km
0%
Binnen het project wordt ‘slechts’ bij 32,5 km landschapselement een eindkap uitgevoerd. De ambitie is om in totaliteit binnen de projectperiode al een veel hoger aantal km eindkap uit te voeren als spin off. Na de looptijd van het project zal er conform de deelname en beheerplanning beheer worden ui tgevoerd zonder structurele overheidsbijdrage voor energie uit hout (m.u.v. de beheervergoedingen welke via het nieuwe stelsel van agrarisch natuur- en landschapsbeheer lopen). Extra kosten groei organisatie en werkwijze Eén van de uitgangspunten van energie uit hout is dat het een systeem moet zijn dat op termijn los staat van blijvende externe (overheids)financiering. Op basis van het beoogde eindbeeld van de o rganisatie en werkwijze zal een exploitatiebegroting gemaakt worden. De kosten op basis van deze exploitatiebegroting voor de organisatie en werkwijze maken wel deel uit van de projectbegroting, maar worden door de deelnemers zelf gedragen in de vorm van een eigen bijdrage. De extra kosten die gemaakt worden in de ‘groeifase’ ten opzichte van dit beoogd e eindbeeld worden door het project gedragen.
8
2.3.3
Investeringen en onderzoek stimuleren van lokale vraag
Zowel publieke als private (MKB en particulier) partijen zullen gestimuleerd worden tot en benaderd worden voor het gebruik van lokaal gewonnen biomassa voor hun energievoorziening. Om deze partijen mee te nemen in het proces zullen een aantal onderzoeken en investeringen gedaan worden. Hiervoor zal waar mogelijk de samenwerking gezocht worden met onderwijsinstellingen. 1.
Aanvullend onderzoek naar aanleiding van fase 1 (praktijkproeven) naar motivaties van afnemers om te kiezen voor NFW houtsnippers. Dit onderzoek omvat zowel technische als maatschappeli jke aspecten. Voor de technische aspecten zullen de snippers vrijkomend bij het onderhoud ged urende de looptijd van het project bemonsterd worden. Voor de maatschappelijke aspecten wordt vooralsnog gedacht aan interviews.
2.
Onderzoek naar een aantrekkelijke businesscase per afnemerdoelgroep. Onderzocht wordt wanneer het aantrekkelijk is om te investeren in een biomassagestookte installatie. Dit wordt uitgewerkt in één of meerdere factsheets voor de verschillende doelgroepen .
3.
Om (regionaal) gebruik van biomassa uit de Noardlike Fryske Wâlden te stimuleren zullen proe fvolumes houtsnippers beschikbaar gesteld worden ten behoeve van geïnteresseerde partijen.
4.
Onderzoek wordt gedaan naar de meest optimale (prijs – kwaliteit) vorm van het drogen van de houtsnippers vrijkomend uit het landschapsonderhoud. Daarbij wordt in ieder geval gekeken of er verschil bestaat in de optimale droogmethode bij een toenemend volume houtsnippers.
Op basis van de onderzoeken (motivaties afnemers en businesscase gebruikers) wordt getracht meerjarige afnamecontracten te sluiten. Hiervoor wordt mogelijk een biomassamakelaar ingezet welke actief ´de boer op´ gaat in de NFW. Speciale aandacht gaat bij het ´vermarkten´ van het product uit naar houtgestookte publieke voorzieningen van bijvoorbeeld gemeenten en het Wetterskip. Afhankelijk van de wervingsresultaten in de eerste jaren en het onderzoek naar de verschillende droogmethoden zal een bij de schaal waarop ‘Energie uit hout’ in uitvoering wordt genomen passend plan voor de fysieke infrastructuur worden opgesteld en geïmplementeerd. Daarbij moet gedacht worden aan het inrichten van biomassa breng-, droog- en opslaglocatie (bijvoorbeeld op lege kuilplaten).
2.4
Risico’s
Het project kent een aantal risico’s waarvan er twee (nummer 1 en 2) bovengeschikt zijn: Nr.
Risico
Beheersing
1
Er is onvoldoende deelnamebereidheid
In het project wordt een tussenevaluatie inge-
onder eigenaren/beheerders van land-
bouwd in de planning. Dit moment ligt na het
schapselementen
tweede projectjaar. In het project wordt gewerkt met ‘ambassadeurs’, de werving van deelnemers wordt samen met hen gedaan.
2
De kosten voor de implementatie van
Binnen het project wordt eerst een nauwkeurig
het digitale planning- en beheersysteem
programma van eisen opgesteld op basis waar-
en het vullen hiervan met data zijn fors
van diverse systemen getest worden. Eventuele
hoger dan begroot
meerkosten voor het vullen van het systeem zullen deel uit gaan maken van de exploitatiekosten
9
welke gedragen worden door de deelnemers. 3
Het digitale planning- en beheersysteem
De actualisatie zal deel uitmaken van de exploita-
wordt, eenmaal geïmplementeerd, niet
tiekosten. De werkorganisatie ‘energie uit hout’
geactualiseerd
heeft alleen belang bij een actueel systeem en zal hier op toezien.
4
De lokale / regionale afzetmarkt voor de
De biomassamarkt is een internationale markt.
biomassa ontwikkelt zich onvoldoende
De vrijkomende biomassa zal zeker verkocht kunnen worden.
5
6
Door weersinvloeden kan er gedurende
Indien zich dit voordoet kan er in de daarop vol-
de projectjaren onvoldoende werk in
gende jaren meer werk in uitvoering genomen
uitvoering genomen worden
worden.
De kosten voor het beheer of de organi-
In de begroting is een ‘risicoverzekering’ opge-
satie daarvan vallen hoger uit dan in het
nomen (post: aanloopkosten uitvoering / organi-
de praktijkproeven is gebleken en in het
satie). Deze post wordt alleen aangesproken in-
businessplan energie uit hout is ver-
dien daar daadwerkelijk noodzaak toe is en de
woord
kosten hoger zijn dan in het businessplan is opgenomen.
7
De opbrengsten van de vrijkomende
Ook wanneer de opbrengsten lager uitvallen dan
biomassa vallen lager uit dan in het de
de gegevens waarmee in het businessplan is ge-
praktijkproeven is gebleken en in het
rekend wordt de ‘risicoverzekering’ welke in de
businessplan energie uit hout is ver-
begroting is opgenomen aangesproken.
woord
10
3 ORGANISATIE
3.1
Projectorganisatie
De projectorganisatie zal opgebouwd worden in de vorm van een schillenstructuur. Deze is schem atisch weergegeven in onderstaande figuur.
Figuur 3.1: Projectorganisatie energie uit hout
Bestuur NFW Het bestuur NFW is eindverantwoordelijke voor de uitvoering van het project. Vanui t deze rol is het bestuur:
Aanvrager voor financiering van het project
Opdrachtgever aan het projectteam
Projectteam Het projectteam is belast met de (dagelijkse) uitvoering van het project. In het projectteam wordt s amengewerkt door drie organisaties:
Aequator Groen & Ruimte (projectleider)
Landschapsbeheer Friesland
Projecten LTO Noord
Praktijknetwerk Gedurende de uitvoering van het project zal voor nauwe aansluiting met de ‘eindgebruiker’ van ene rgie uit hout nauw contact worden onderhouden met een praktijknetwerk van circa 10 enthousiaste agrariërs. Dit zijn te werven deelnemers (aanbieders van biomassa) van het eerste uur. Mogelijk he bben deze agrariërs ook een biomassavraag. Externe expertise en betrokkenheid publieke organisaties Tijdens de uitvoering van het project zal ook beroep gedaan worden op externe expertise en (ambt elijke) betrokkenheid van de lokale/regionale publieke partijen. Gedacht kan worden aan:
11
Ambtelijk vertegenwoordiger gemeente(n) o
Duurzaamheid
o
Beheer en onderhoud openbaar groen
o
Landschap
Ambtelijk vertegenwoordiger Wetterskip
Ambtelijk vertegenwoordiger provincie
Afnemer van biomassa
Studenten kenniswerkplaats
3.2
Verantwoording
Verantwoording aan de (co)financiers van het project zal via de twee bestaande structuren binnen de Noardlike Fryske Wâlden plaatsvinden. Afstemming en verantwoording over economische, financiële, regelgevings -, en duurzaamheidsaspecten en koppeling met lokale initiatieven voor duurzame energie vindt plaats binnen de ANNO structuur. Het project zal op de agenda staan van de themagroep Ruimte en Infra, waar bestuurders worden geïnformeerd. Voorbereidend hierop wordt het project inhoudelijk besproken in het ambtelijk vooroverleg. Uiteindelijke verantwoording wordt afgelegd aan het directeuren - en burgemeestersoverleg ANNO Afstemming over landschappelijke aspecten vindt plaats binnen de structuur die gekoppeld is aan het Nationaal Landschap. Het project valt onder de themagroep Natuur & Landschap. Bestuurders wo rden in de Stuurgroep Nationaal Landschap geïnformeerd. Dit wordt voorbereid in het coördinerend Ambtelijk Overleg Nationaal Landschap. Uiteindelijke verantwoording wordt afgelegd aan de Stuurgroep NL. Indien de bestuurlijke structuren binnen het groen(blauwe) domein in Noordoost Fryslân wijzigen kan dit aanleiding zijn de verantwoording op een aangepaste manier vorm te geven.
12
4 DOORLOOPTIJD EN BEGROTING
4.1
Doorlooptijd project
De beoogde startdatum van het project ligt op 1 april 2013. Het project kent een doorlooptijd van vier jaar waarbij de eerste twee jaar gezien worden als de implementatiefase en de laatste twee jaar als de uitrolfase. De beoogde einddatum ligt daarmee op 31 maart 2017. In hoofdstuk 2 is de aanpak beschreven in een activiteitenplan. Dit activiteitenplan is schematisch en samenvattend weergegeven in Figuur 2.2.
4.2
Evaluatiemoment
Na het tweede projectjaar is een evaluatiemoment opgenomen. Op dit moment wordt de deelnameb ereidheid aan energie uit hout beoordeeld. Afhankelijk van deze tussenevaluatie wordt de projectaanpak mogelijk bijgesteld. In het meest negatieve scenario kan het project op dit moment beëindigd worden.
4.3
Begroting
In onderstaande tabellen is de begroting weergegeven. Tabel 4.1 geeft de begroting weer per type kosten. De posten ‘Organisatiekosten collectieve uitvoering beheer’ en ‘Zaagkosten’ bedragen de exploitatiekosten voor het uitvoeren van beheer en de collectieve organisatie voor het totaal aantal kilometers zoals in Tabel 2.1 is weergegeven en bedragen ruim € 190.000,-. Hierin zijn de opbrengsten van de vrijkomende biomassa reeds verrekend. Deze kosten bedragen het verschil tussen de kosten en de baten en worden door de deelnemers zelf ingebracht. De overige kosten vormen eenmalige investeringen voor de implementatie en uitrol van het systeem. Zowel gedurende de projectperiode als daarna. Tabel 4.2 geeft het kasritme van de begroting weer. In de bijlage is een uitsplitsing gemaakt naar type kosten per jaar. Tabel 4.1 Begroting per type kosten Type kosten Afstemming en draagvlakverwerving beheerders Communicatie Eenmalige investering implementatie systeem Eenmalige investering in werving deelnemers Investering in lokale vraag biomassa / afzet product Organisatiekosten collectieve uitvoering beheer Overleg Projectleiding, secretariaat, rapportage Zaagkosten Aanloopkosten uitvoering / organisatie Eindtotaal
Som van Totaal Excl. BTW Som van Totaal BTW Som van Totaal Incl. BTW € 10.680,00 € 1.134,00 € 11.814,00 € 6.200,00 € 1.134,00 € 7.334,00 € 77.240,00 € 15.876,00 € 93.116,00 € 36.580,00 € 7.463,40 € 44.043,40 € 61.460,00 € 12.637,80 € 74.097,80 € 29.907,98 € 6.280,67 € 36.188,65 € 30.720,00 € 5.880,00 € 36.600,00 € 11.600,00 € 2.436,00 € 14.036,00 € 127.607,36 € 26.797,55 € 154.404,91 € 23.477,76 € 4.930,33 € 28.408,09 € 415.473,10 € 84.569,75 € 500.042,85
13
Tabel 4.2 Kasritme begroting
Jaar (van 1-4 tm 31-3) Som van Totaal Excl. BTW Som van Totaal BTW Som van Totaal Incl. BTW 2013 / 2014 € 100.374,36 € 19.768,21 € 120.142,57 2014 / 2015 € 119.665,61 € 24.575,38 € 144.240,99 2015 / 2016 € 97.126,87 € 20.253,84 € 117.380,71 2016 / 2017 € 60.146,26 € 12.496,31 € 72.642,57 Projectperiode 2013 / 2017 € 38.160,00 € 7.476,00 € 45.636,00 Eindtotaal € 415.473,10 € 84.569,75 € 500.042,85
4.4
Financiering
In onderstaande tabel is de financiering van het project opgenomen. Aangezien energie uit hout een prioritair project is binnen de Agenda Netwerk Noordoost is, wordt hierin cofinanciering gevraagd van de gemeenten. Het project draagt bij aan het beheer en behoud van het Nationaal Landschap, daa rom wordt ook een bijdrage gevraagd van de gemeente Smallingerland.
Organisatie Aandeel Bedrag Provincie 33% € 166.680,95 Gemeente Achtkarspelen 2% € 10.000,00 Gemeente Dantumadiel 2% € 10.000,00 Gemeente Kollumerland 2% € 10.000,00 Gemeente Smallingerland 2% € 10.000,00 Gemeente Tytsjerksteradiel 2% € 10.000,00 Wetterskip Fryslân 2% € 10.000,00 NFW (bijdrage deelnemers) 38% € 190.593,56 NFW (bijdrage vereniging) 4% € 20.000,00 Aanvragen diverse fondsen 13% € 62.768,34 Totaal € 500.042,85
14
Jaar (van 1-4 tm 31-3) 2013 / 2014
Totaal 2013 / 2014 2014 / 2015
Totaal 2014 / 2015 2015 / 2016
Totaal 2015 / 2016 2016 / 2017
Type kosten Afstemming en draagvlakverwerving beheerders Eenmalige investering implementatie systeem Eenmalige investering in werving deelnemers Investering in lokale vraag biomassa / afzet product Organisatiekosten collectieve uitvoering beheer Overleg Zaagkosten Aanloopkosten uitvoering / organisatie Afstemming en draagvlakverwerving beheerders Eenmalige investering implementatie systeem Eenmalige investering in werving deelnemers Investering in lokale vraag biomassa / afzet product Organisatiekosten collectieve uitvoering beheer Overleg Zaagkosten Aanloopkosten uitvoering / organisatie Eenmalige investering implementatie systeem Eenmalige investering in werving deelnemers Investering in lokale vraag biomassa / afzet product Organisatiekosten collectieve uitvoering beheer Overleg Zaagkosten Aanloopkosten uitvoering / organisatie Investering in lokale vraag biomassa / afzet product Organisatiekosten collectieve uitvoering beheer Zaagkosten Aanloopkosten uitvoering / organisatie
Totaal 2016 / 2017 Projectperiode 2013 / 2017 Communicatie Eenmalige investering implementatie systeem Overleg Projectleiding, secretariaat, rapportage Totaal Projectperiode 2013 / 2017 Eindtotaal
Gegevens Som van Totaal Excl. BTW Som van Totaal BTW Som van Totaal Incl. BTW € 7.280,00 € 756,00 € 8.036,00 € 18.780,00 € 3.675,00 € 22.455,00 € 4.800,00 € 840,00 € 5.640,00 € 25.500,00 € 5.355,00 € 30.855,00 € 4.601,23 € 966,26 € 5.567,48 € 7.680,00 € 1.512,00 € 9.192,00 € 19.631,90 € 4.122,70 € 23.754,60 € 12.101,23 € 2.541,26 € 14.642,48 € 100.374,36 € 19.768,21 € 120.142,57 € 3.400,00 € 378,00 € 3.778,00 € 51.060,00 € 10.647,00 € 61.707,00 € 2.840,00 € 596,40 € 3.436,40 € 11.180,00 € 2.280,60 € 13.460,60 € 6.901,84 € 1.449,39 € 8.351,23 € 5.760,00 € 1.134,00 € 6.894,00 € 29.447,85 € 6.184,05 € 35.631,90 € 9.075,92 € 1.905,94 € 10.981,86 € 119.665,61 € 24.575,38 € 144.240,99 € 2.400,00 € 504,00 € 2.904,00 € 28.940,00 € 6.027,00 € 34.967,00 € 13.100,00 € 2.683,80 € 15.783,80 € 9.202,45 € 1.932,52 € 11.134,97 € 1.920,00 € 378,00 € 2.298,00 € 39.263,80 € 8.245,40 € 47.509,20 € 2.300,61 € 483,13 € 2.783,74 € 97.126,87 € 20.253,84 € 117.380,71 € 11.680,00 € 2.318,40 € 13.998,40 € 9.202,45 € 1.932,52 € 11.134,97 € 39.263,80 € 8.245,40 € 47.509,20 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € 60.146,26 € 12.496,31 € 72.642,57 € 6.200,00 € 1.134,00 € 7.334,00 € 5.000,00 € 1.050,00 € 6.050,00 € 15.360,00 € 2.856,00 € 18.216,00 € 11.600,00 € 2.436,00 € 14.036,00 € 38.160,00 € 7.476,00 € 45.636,00 € 415.473,10 € 84.569,75 € 500.042,85
1
