Projectbureau Kwaliteit PO-Raad Postbus Bezuidenhoutseweg AE Utrecht 2594 AG Den Haag Tel

MASTERCLASSES 2010

Voor ondersteuners/adviseurs Gericht op de verbetertrajecten Taal/Lezen en Rekenen

Colofon Projectbureau Kwaliteit PO-Raad Postbus 85246 85246 AE Utrecht Tel. 030-400940 [email protected]

EDventure Bezuidenhoutseweg 161 2594 AG Den Haag

2

Voorwoord & Doelgroep Masterclasses 2010 Gericht op de verbetertrajecten taal/lezen en rekenen

Doelgroep: Ondersteuners/adviseurs uit de educatieve infrastructuur, nascholers, pabo’s en commerciële instellingen In de masterclasses staan onderwerpen centraal die gericht zijn op opbrengstgericht werken gekoppeld aan de basisvaardigheden taal/lezen en rekenen/wiskunde. Doel is om de kennis te vergroten van begeleiders/adviseurs die ondersteuning bieden aan scholen van de verbetertrajecten om systematisch de leerlingenprestaties te verhogen. De onderwerpen hebben daarom een directe relatie met de alledaagse schoolpraktijk. Veel uitvoerders van de masterclasses zijn landelijk actief betrokken bij de verbetertrajecten. Scholen in de verbetertrajecten worden op de werkvloer ondersteund door begeleiders uit de educatieve infrastructuur (schoolbegeleidingsdiensten, OSO of landelijke/commerciële instellingen). Voor deze ondersteuners uit de educatieve infrastructuur organiseert het Projectbureau Kwaliteit in samenwerking met EDventure en in afstemming met Alle Scholen in Beweging een aantal masterclasses ‘basisvaardigheden en opbrengstgericht werken’. Daarnaast zijn ook 2 data rond masterclasses vanuit het plan Excellentie opgenomen. De masterclasses bestaan uit verschillende thema’s waarin de ondersteuner zijn/haar eigen route kan kiezen. Deelnamekosten per masterclass bedraagt € 50,-; hiervoor ontvangt u een factuur. De masterclasses worden landelijk georganiseerd. Bij voldoende deelname is het ook mogelijk om regionaal een masterclass of masterclasses uit te voeren.

Wij zien uw aanmelding tegemoet!

Roel Weener Algemeen projectleider Projectbureau Kwaliteit

Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met: Gea Spaans Projectleider taal/leesverbetertrajecten (06-51872223) Gert Gelderblom Projectleider rekenverbetertrajecten (06-49355688) of [email protected]

3

Overzicht masterclasses

1 Masterclass:

Opbrengstgericht werken en leerlingvolgsystemen Uitvoerders: drs. Ina Cijvat, CPS en drs. Tijn Bloemendaal , HCO Planning: 16 april 2010 10.00-16.00

Leerlingvolgsystemen kunnen sterk ondersteunend zijn bij opbrengstgericht werken. Uit ervaring en onderzoek blijkt dat de analysemogelijkheden die deze systemen bieden op groeps- en schoolniveau vaak onvoldoende benut worden. Eén factor die hierbij een rol speelt, is dat scholen moeite hebben met het stellen van de juiste vragen. Een andere belangrijke factor is vervolgens de vraag welke overzichten in het leerlingvolgsysteem gebruikt kunnen worden om deze vragen beantwoord te krijgen. Met deze beide factoren zullen we aan de slag gaan tijdens deze masterclass, toegespitst op CITO LOVS, ESIS Webbased, ParnasSys en Dotcomschool. Om opbrengstgericht werken daadwerkelijk praktisch en betekenisvol gestalte te geven, zal steeds de link naar de vakinhoud moeten worden gezocht. In deze masterclass zullen met name de vakgebieden technisch lezen en rekenen centraal staan.

2 Masterclass:

Onderwijskundig leiderschap, cultuurverandering en opbrengstgericht werken Uitvoerders: Jeroen Imants, lector onderwijskundig leiderschap en opbrengstgericht werken en schoolleider, Hogeschool Edith Stein; Peter van Leeuwen, schoolbestuur Consent, Enschede; Monique Rosens, obs de La Res, Enschede Planning: 21 april 2010; 10.00-16.00 Opbrengstgericht werken is nog lang niet bij alle scholen en besturen ingeburgerd. Het innovatieproces veronderstelt visie en een aanpak op bestuurlijk en schoolniveau. De cultuurverandering dient tot en met de klas gestalte te krijgen. Daarbij is het nodig systematisch na te denken over de vragen welke doelen je in welke groepen wilt behalen, welke resultaten je behaalt, hoe deze resultaten geanalyseerd en geïnterpreteerd moeten worden en welke consequenties je hieraan verbindt. Het bespreekbaar maken binnen het team van leerlingenresultaten op schoolniveau en groepssituatie en het functioneren van de teamleden vraagt een cultuuromslag. De rol van de schoolleider als onderwijskundig leider is daarbij cruciaal. Hoe stelt de schoolleider zich op binnen de school en naar de bestuurders? Hoe borgt de schoolleider veranderingen? Hoe ga je hier als adviseur binnen de verbetertrajecten mee om en hoe zorg je dat teamleden en schoolleider eigenaar worden? 4

3 Masterclass:

Zwakke en Zeer Zwakke Scholen & verbeteren leerlingenresultaten Uitvoerders: Anneke van der Linde, projectleider Goed worden, goed blijven, PO-Raad Planning: 26 mei 2010; 10.00-12.30 Scholen die door de inspectie als zwak of zeer zwak worden getypeerd scoren qua leerlingenresultaten over meerdere jaren slechter dan mag worden verwacht gezien de populatie. Wanneer merkt de inspectie scholen aan als zwak en zeer zwak? Hoe werkt het toezichtskader om tot die beoordeling te komen? Welke instrumenten zijn er op dit moment (early warning systeem) om tijdig in de gaten te krijgen dat een school afglijdt tot een zwakke of zeer zwakke school? Wat zijn interventies die ertoe doen op school en bovenschools niveau om de leerlingenresultaten en in brede zin de kwaliteit van het onderwijs en teamfunctioneren te verbeteren? Wat kun je doen als begeleider die op een specifiek domein wordt ingezet (basisvaardigheden gekoppeld aan schoolontwikkeling). Hoe creëer je succes?

4 Masterclass: Hoe scoren methoden op de meetlat van recente inzichten van

Hoe scoren methoden op de meetlat van recente inzichten van goed leesonderwijs? Uitvoerders: Kees Vernooy, Lector Edith Stein; Joop Stoeldraijer, Edux Planning: 5 maart 2010; 10.00-16.00 In het ochtenddeel van deze masterclass staan de methoden van aanvankelijk en voortgezet technisch lezen centraal en ’s middags begrijpend lezen en woordenschat. Vragen die aan de orde komen zijn: Wat zijn op dit moment de belangrijkste inzichten rond lezen? Wat moet je zeker doen en wat moet je laten? Welke doelen zijn haalbaar voor het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs? Hoe scoren methoden op recente inzichten van goed leesonderwijs en de doelen die gehaald kunnen worden? Hoe ga je om met methoden op de scholen? Welke keuzen maak je en hoe ga je om met je zwakke punten als begeleider? Welke nieuwe toetsen zijn er op dit moment voor lezen en hoe ga je hiermee om?

5

5 Masterclass: Doelgericht en planmatig werken aan doorgaande

Doelgericht en planmatig werken aan doorgaande leesontwikkeling Uitvoerders: Yvonne Leenders; Mariët Förrer, CPS; Eveline Wouters, SvO Planning: 27 januari 2010; 10.00-16.00 Differentiatie is een centraal thema bij het verbeteren van het taal/leesonderwijs. Vragen daarbij zijn onder meer: Hoe slaag je er als leerkracht in om rekening te houden met de verschillen tussen leerlingen in een groep en tegelijk ervoor te zorgen dat je voor alle leerlingen continue leesontwikkeling realiseert? Hoe ziet een leerlijn voor continue leesontwikkeling eruit? Wat betekent dit voor het aanbod en het didactisch handelen van leerkrachten? Wat betekent dit op groepsniveau, per leerjaar en wat vraagt dit op schoolniveau? Hoe kom je als team tot continue ontwikkeling? Deze masterclass gaat over differentiatie en over continue leesontwikkeling.

6 Masterclass: Leesmotivatie en leesbevordering en verbeteren leesresultaten

Leesmotivatie en leesbevordering en verbeteren leesresultaten

Uitvoerders: Paul Filipiak, Jos Walta, Nicolien de Pater, Bibliotheek Utrecht Planning: 4 juni 2010; 10.00-16.00 Leesplezier en de leesinteresse zijn de belangrijkste drijfveren van leesbevordering. Kinderen leren vloeiend lezen als ze veel leeskilometers maken met boeken over onderwerpen waarin ze geïnteresseerd zijn. Een collectie aan boeken en teksten die gevarieerd is samengesteld (verhalend, informatief et cetera) dient in de school voor groep 1 tot en met 8 aanwezig te zijn en ook voortdurend te wisselen. Die wisseling kan aansluiten bij bewust gekozen landelijke boekpromotieactiviteiten gedurende het schooljaar. Daarbij is ook de koppeling in de bovenbouw aan begrijpend en studerend lezen al dan niet binnen de zaakvakken van inhoudelijk en roostertechnisch belang. Ook de inrichting van de groep en van de school, zoals een ‘Makkelijk lezen plein’, is bepalend om kinderen te motiveren. Wat weten we op dit moment over leesmotivatie, hoe werk je naast opbrengstgericht leesonderwijs aan leesbevordering en leesplezier? Wat doet ertoe in de school, hoe is de samenwerking met de bibliotheek, hoe gaan we om met de zomerdip c.q. hoe blijven kinderen lezen tijdens de zomervakantie? Wie organiseert de leesbevordering in de school en hoe pak je het aan?

6

7 Masterclass: De fundamenten van het rekenen

De fundamenten van het rekenen

Uitvoerders: Margreeth Mulder en Arlette Buter Planning: 28 mei 2010; 10.00-16.00 Wat is cruciaal om een goede rekenstart te kunnen maken? Hoe geef je dat vorm in groep 1 en 2? Hoe zitten programma’s voor voorbereidend rekenen voor groep 1 en 2 in elkaar? Hoe signaleer je risicokleuters? En wat kun je ondernemen om de ontwikkeling van tellen en getalbegrip te bevorderen? In de groepen 3, 4 en 5 staan de basisvaardigheden van het rekenen centraal. In deze leerjaren wordt naast de nodige aandacht voor getalinzicht en de getallenlijn ook veel tijd besteed aan het optellen en aftrekken tot 10, 20 en 100 en de tafels van vermenigvuldiging. Naast getalbegrip en inzicht in strategieën is ook het vlot en geautomatiseerd beheersen van deze vaardigheden van groot belang. Door goede instructie, effectief om te gaan met verschillen tussen kinderen en veel te oefenen op een motiverende manier kunnen veel rekenproblemen worden voorkomen en wordt er een solide fundament gelegd voor het rekenen van in de bovenbouw.

8 Masterclass:

Zwakke rekenaars in de bovenbouw Uitvoerders: Peter de Wert, Fontys en Yvonne van der Eerde, OBD NoordWest Planning: 5 maart 2010; 10.00-16.00 De problematiek van afhakende leerlingen in de bovenbouw is een bekend verschijnsel. Sommige leerlingen hebben moeite om het tempo te volgen, om te begrijpen waar het allemaal over gaat. Voor de D- en E- leerlingen zijn leerstappen in de rekenmethode te groot. Deze leerlingen raken meestal in de loop van groep 6 of 7 het spoor bijster en kunnen het tempo van de rest van de groep niet meer bijhouden. Als de leerkracht geen passende maatregelen neemt, dreigen deze leerlingen af te haken. Een aangepast traject stelt de leerkracht in staat de zwakke leerlingen alsnog een passend aanbod te geven. In deze masterclass gaan wij in op vragen als: Hoe pak je breuken, kommagetallen, procenten en verhoudingen aan voor zwakke rekenaars? Welke steun heb je hierbij aan de referentieniveaus, en welke rol speelt het ontwikkelingsperspectief hierbij?

7

9 Masterclass: Planmatig en effectief verbeteren van het rekenonderwijs

Planmatig en effectief verbeteren van het rekenonderwijs

Uitvoerders: Bauke Milo, Inspectie van het Onderwijs, Martijn Smoors, DOBA, Gert Gelderblom, Projectbureau Kwaliteit-PO-Raad Planning: 8 april 2010; 10.00-16.00 Niet zonder reden zijn veel scholen aan de slag gegaan om het rekenonderwijs op de school sterker te maken. Goed rekenonderwijs werkt namelijk door in heel de verdere schoolloopbaan van kinderen. In deze masterclass wordt voor u uiteengezet wat ertoe doet wanneer u een rekenverbetertraject opzet, of wanneer u hierbij een adviserende of ondersteunende rol heeft. De belangrijkste ingrediënten die nodig zijn om tot duurzame verbetering van het rekenonderwijs te komen worden voor u op een rij gezet. Daarbij wordt gebruik gemaakt van onderzoeksresultaten uit (inter)nationale literatuur en van ervaringen opgedaan in schoolverbeteringsprojecten.

10 Masterclass: Werken met referentieniveaus voor taal en rekenen

Werken met referentieniveaus voor taal en rekenen

Uitvoerders: Ria van de Vorle, SLO, Anneke Noteboom, SLO Planning: 18 juni 2010; 10.00-16.00 Referentieniveaus leggen vast wat kinderen op een bepaald moment in hun schoolloopbaan moeten kennen en kunnen op het gebied van taal en rekenen. De Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen heeft vier niveaus beschreven. Het niveau 2F wordt gezien als maatschappelijk minimumniveau. De vier taal- en rekenniveaus zullen gaan dienen als referentiepunt bij de overgang van po naar vo of van vo naar mbo. Daarnaast maken referentieniveaus een doorlopende leerlijn mogelijk. De Expertgroep beschrijft de taal- en rekenvaardigheidniveaus in vier domeinen. Voor taalvaardigheid zijn dit mondelinge taalvaardigheid, leesvaardigheid, schrijfvaardigheid en taalbeschouwing en taalverzorging; voor rekenen gaat het om getallen, verhoudingen, meten en meetkunde en verbanden. Voor een succesvolle invoering van het referentiekader moeten leraren ermee leren werken. Het toepassen van de referentieniveaus in de onderwijspraktijk, met daaraan gerelateerd ook het nemen van wenselijke initiatieven staat in deze masterclass centraal.

8

11 Masterclass Excellentie: Het jonge kind met een ontwikkelingsvoorsprong van 2 – 8 jaar

Het jonge kind met een ontwikkelingsvoorsprong van 2 – 8 jaar

Uitvoerders: organisatie via EDventure Planning: 23 april 2010; 10.00-13.00 Nadere invulling van de masterclass vindt nog plaats. U kunt zich wel alvast aanmelden.

12 Masterclass Excellentie: Er uit halen wat er in zit Er uit halen wat er in zit

Uitvoerders: Greetje Dijk (MHR) en Jan Kuipers (Cedin) Planning: 3 december 2010; 10.00-13.00 uur ‘Als je slim of (hoog)begaafde bent kun je goed leren’ is een veel gehoorde uitspraak. Ongeveer één op de vijf (hoogbegaafde kinderen levert prestaties die lager zijn dan wat er op grond van hun aanleg verwacht mag worden. Deze kinderen halen er kennelijk niet uit wat er in zit. In deze masterclass wordt nader ingegaan op oorzaken van onderpresteren. De nadruk zal echter liggen op de hulp van die op school kan worden geboden. ‘Gesprekken met kinderen voeren’ is een centraal onderdeel in deze masterclass, waarbij het versterken van de innerlijke motivatie het doel is.

9

Informatie Projectbureau Kwaliteit PO-Raad Verbetertrajecten taal/lezen en rekenen & Masterclasses voor ondersteuners Om scholen die deelnemen aan de verbetertrajecten optimaal te kunnen ondersteunen, onderneemt PO-Raad/Projectbureau Kwaliteit de volgende activiteiten: Taal/lees- en rekenexperts beoordelen de schoolplannen/formats en voeren adviesbijeenkomsten uit met scholen (intern begeleiders en directeuren) Monitoren van de scholen door de inspectie. De inspectie van het onderwijs volgt alle basisscholen (1.000 taal/lezen en 375 rekenen). Dat gebeurt met de zogenoemde Integrale vragenlijst Primair Onderwijs van de inspectie. Deze opbrengsten per school en cluster worden door de inhoudelijke experts teruggekoppeld. Ook wordt per bestuur een rapportage opgesteld. Jaarlijks vindt een bestuurlijk gesprek plaats door bestuurlijke experts waarin deze opbrengsten worden besproken. In dit gesprek gaan de experts en de bestuursleden na of de scholen van het bestuur goed op koers liggen. Verzamelen, ordenen en bewerken van kansrijke aanpakken. De voorbeelden worden uitgewerkt in tal van producten, zoals een digitale implementatiekoffer met daarin onder meer kwaliteitskaarten, beschrijvingen van good practices, draaiboeken, et cetera. Mogelijkheden om impulssubsidies aan te vragen voor Op Maat trajecten, lerarendagen en netwerken die de verbetertrajecten versterken. Besturen en scholen die niet deelnemen aan de PK verbetertrajecten kunnen gebruik maken van het ondersteuningsaanbod van het project Alle Scholen in Beweging. Het gaat hier dan vooral om het aanvragen van zgn. vouchers waarmee een reken- dan wel taalaudit kan worden afgenomen, de reken- of taalbus kan worden gereserveerd of een bezoek aan een zgn. kijk- en leerschool kan worden uitgevoerd. Via de site www.schoolaanzet.nl kan worden doorgelinkt naar www.allescholeninbeweging.nl waar de ondersteuningsmogelijkheden nader verkend en bekeken kunnen worden

Edventure Academy De EDventure Academy verzorgt postacademische opleidingen voor onderwijsadviseurs met als doel de professionaliteit/competenties van de adviseurs te verbeteren. Naast de opleiding tot taalspecialist, biedt de Academy ook de opleiding tot reken-/wiskundespecialist aan. Deze opleiding is ontwikkeld door EDventure en SLO, i.s.m. FIsme, het expertisecentrum rekenen/wiskunde van de Universiteit Utrecht. Een opleiding Hoogbegaafdheid is in ontwikkeling. Voor meer informatie en/of inschrijving kunt u naar: www.edventure.nu/academy.

10

Aanmelding deelname Masterclasses 2010 Gegevens deelnemer *): Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postadres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postcode & Plaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Telefoonnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Emailadres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rekeningnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Neemt deel aan**) Masterclassnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Titel Masterclass: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Factuuradres ***) Naam (instelling):. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postcode & Plaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Emailadres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rekeningnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . *) Opgave 1 deelnemer per formulier én per masterclass! **) Deelname kosten per masterclass € 50,***) Invullen indien anders dan postadres

Versturen naar: Projectbureau Kwaliteit PO-Raad O.v.v. Deelname Masterclasses Postbus 85246 3508 AE Utrecht 11