Pr og rammaboekje op ening refo500
30 ok t ober 2010 Sint-Janskerk en omgeving, Gouda
refo500.nl
actuele uitgaven over de reformatie op
Alle
www.reformatieboeken.nl DVD nu te koop: €9.95
////////////////////////////////////// //////////
//////////////
//////////////
g Samenlevin op drift conservatieve
• Drs. H. Hillen, Minister van Defensie
es van onze
de cris antwoord op
//////
tijd
//////
//////////// //////////////
Het christelijk-
Sprekers op deze DVD • Mevr. M. van der Staaij • Ing. E.J. Bilder, voormalig Tweede Kamerlid CDA • dr. B.J. Spruyt • dr. H. Dijkgraaf
s
ngre nservatief Co Christelijk Co tten Pu 10 20 ei 15 m
• drs. A. Kluveld
Verkrijgbaar in de stand van Historizon of bestellen via
[email protected] Meer informatie over het CCB: http://christelijkconservatief.blogspot.com
2
Welkom in Gouda, het historische hart van het Groene Hart Gouda is een echte reformatiestad. De Reformatie heeft de stad gevormd tot wat ze nu is: een stad waar tolerantie en verdraagzaamheid nog steeds belangrijke peilers zijn. De invloed van de Reformatie is ook nog steeds terug te vinden in ons culturele erfgoed. We zijn er daarom trots op als eerste reformatiestad verbonden te zijn met het project Refo500. Samen met de SintJanskerk, het museumGoudA en tal van andere betrokken partijen in de stad, heten wij u van harte welkom. We nodigen u graag uit om een kijkje te ne-
men in onze prachtige historische binnenstad, waar de sporen van de Reformatie overal te zien zijn. Waar historie en vitaliteit elkaar dagelijks tegenkomen. Een stad waar ik trots op ben en waarvan ik denk dat u zeggen zult: daar kom ik graag nog eens terug! Wim Cornelis, burgemeester van Gouda
Welkom bij Refo500 31 oktober is het Hervormingsdag. Voor sommige mensen is dat een bekend fenomeen, maar vele anderen zegt dat waarschijnlijk niets. Toch hebben we allemaal met die Hervorming, ook wel Reformatie genoemd, te maken. De hervormingsbeweging is namelijk van grote invloed geweest op de wereld waarin wij nu leven. De vraag is wat die invloed heeft opgeleverd.
Colofon
En of je daar tegenwoordig nog iets aan hebt. Vandaag gaan we op verschillende manieren met die vragen aan de gang. We kijken terug: Rewind, en ook vooruit: Forward. Refo500 wil zo verbindingen leggen tussen heden, verleden en mensen als u, jij en ik. De opening van Refo500 in Gouda is daarvan een veelkleurig en veelzijdig begin. Wij zijn blij dat u en jij er vandaag zijn. Welkom bij Refo500! Herman Selderhuis, Directeur Refo500 De opening van Refo500 is gerealiseerd in samenwerking met:
Druk : Drukkerij Verloop, Alblasserdam Begeleiding : Historizon, Waddinxveen Eindredactie : Karla Apperloo en Arjan Segers Dit is een uitgave van Stichting Refo500, Enschede/Berkenwoude, www.refo500.nl,
[email protected]
3
Ontdek en bezoek!
Boekhandel Smit op 50 meter afstand van de Sint-Janskerk Korte Tiendeweg 19 2801 JS Gouda 0182-516613 www.boekhandelsmit.nl
4
De Reformatie? Dat is toch iets van vroeger? Klopt. Als we het over de Reformatie hebben, dan denken we vaak aan de veranderingen en vernieuwingen in de 16e eeuw in de kerken in Europa als gevolg van de actie van Maarten Luther op 31
Over refo500
oktober 1517.
Maar over de Reformatie is meer te zeggen. Refo500 vindt, dat de Reformatie als beweging van vernieuwing en verandering niet alleen een betekenis heeft gehad in de 16e eeuw, maar nog steeds betekenis en invloed heeft op allerlei gebied.
Het maken van verbindingen doen we op de Refo-manier: Re en fo, oftewel rewind en forward. We kijken terug, maar ook vooruit. Vanuit de tijd van de Reformatie naar vandaag en omgekeerd. En dan blijkt er veel te doen, te zien en te zeggen.
Vanuit die visie is Refo500 opgestart, een project dat is ondergebracht bij de seculiere Stichting Refo500. Refo500 ziet het als haar opdracht om verbindingen te leggen tussen vroeger en nu. Mensen van vandaag houden zich namelijk met veel vragen bezig die ook al bestonden in de 16e eeuw, zoals: hoe nuttig is religie? Waar ga ik naar toe na mijn sterven? Hoe tolerant zijn we in onze samenleving ten opzichte van mensen die anders geloven? Welke keuzes maak ik op het gebied van relaties en seksualiteit?
Aan Refo500 doen inmiddels meer dan 70 partners mee uit Europa, Noord-Amerika en Azië.
Op www.refo500.nl is meer informatie te lezen over het project en het programma.
5
Dagprogr amma Sint-Janskerk, Gouda Het dagprogramma bestaat uit algemene programma-onderdelen (1), muziek (2), workshops, lezingen en gesprekken (3) en doorlopende onderdelen (4). De programma-onderdelen vanaf 12.00 tot en met 15.50 uur in het schip van de kerk worden uitgezonden door Zendtijd voor Kerken via een livestreamuitzending die op www.zvk.nl. te zien is. 1. Algemene programmaonderdelen De lange tenen van de islam Ahmed Akgunduz, Sadik Harchaoui en Bart Jan Spruyt ontmoeten elkaar in een tafelgesprek onder leiding van Herman Selderhuis over tolerantie toen en nu ten opzichte van verschillende religies. Uitslag verhalenwedstrijd Reformatorisch Dagblad Het Reformatorisch Dagblad heeft een verhalenwedstrijd georganiseerd met als thema ‘1517’. De uitslag van deze wedstrijd wordt bekendgemaakt onder leiding van Evert van Dijkhuizen. Aansluitend hieraan vindt een kort persmoment plaats, waarop Rewind Forward officieel wordt geopend. Meetup Twitteraars Twitteraars rond Refo500 kunnen elkaar ontmoeten in een zogenaamde meetup, en zo eens in real life met elkaar communiceren. De kerk als kop-van-jut Een spannend debat onder leiding van Andries Knevel over de kerk en de vraag of de kerk vandaag weer een reformatie of contra-reformatie nodig heeft, of juist heel wat
6
anders. Aan het debat doen mee: Christiane Berkvens, Wilma Hartogsveld, Mariska Orbán-de Haas en Arjan Plaisier. De vrije wil – boekpresentatie en debat Na de presentatie van een nieuwe, frisse vertaling van Luthers De servo arbitrio (de slaafse wil) gaan Jan Bloemendal en Markus Matthias met elkaar in gesprek over actuele vragen rond keuzevrijheid en wilsvrijheid. Hierbij zullen de standpunten van zowel Luther als Erasmus aan de orde komen. Het verhaal kwijt boekpresentatie Biechten bij Calvijn Een gesprek over de herkomst van de biecht door Herman Speelman en monnik Adri Kortekaas, nadat het boek Biechten bij Calvijn van Herman Speelman is gepresenteerd. Onder leiding van Elsbeth Gruteke, EO-presentator Boekpresentatie Uitgelezen, Bijbels en prentbijbels uit de vroegmoderne tijd Anne Jaap van den Berg en Boukje Thijs schreven het boek Uitgelezen. Bijbels en prentbijbels uit de vroegmoderne tijd, dat tijdens het dagprogramma gepresenteerd zal worden. In Uitgelezen worden verschillende bijbelvertalingen uit de vroegmoderne tijd
besproken. Zowel historische als ook taalkundige en kunsthistorische aspecten komen ruim aan bod. Boekveiling Wever van Wijnen Boekhandel Wever van Wijnen uit Franeker verkoopt kostbare en zeldzame antiquarische werken. De boeken kunnen voorafgaande aan het dagprogramma bezichtigd worden. Een unieke kans om het bezit te komen van boeken uit de prachtige collectie van dit antiquariaat! Ketters in Gouda Gouda kende een veelkleurige en roerige reformatie. Sommigen meenden dat de calvinistische reformatie weinig meer bracht dan oude wijn in nieuwe zakken. Radicaler dan de sympathisanten van Calvijn streefden zij naar nieuwe verhoudingen tussen kerk en staat. Figuren als Coornhert en Herman Herberts stelden vragen die tot op de dag van vandaag relevant zijn.
Tijd/uur
Koor/Schip
10.00
2. Muziek Zing mee met Luther Docenten van Driestar-Eductief verzorgen een interactieve workshop over het zingen van Reformatieliederen. Iedereen kan meezingen. Sela De bekende formatie Sela, van wie de muziek getypeerd kan worden als ‘protestantse praise’, levert een bijdrage aan deze dag met een concert en een presentatie over hun visie op muziek.
3. Workshops, lezingen en gesprekken Ketters in Gouda Een lezing door Mirjam van Veen van de Vrije Universiteit Amsterdam. Gesprek ‘Blik op de hemel is slecht voor het milieu’ Een open gesprek over de Reformatie en
Ontvangsthal onder het orgel
Van de Vormkapel
Het verhaal kwijt
Ketters in Gouda Blik op de hemel is slecht voor het milieu
11.00
Zing mee met Luther
12.00
De lange tenen van de Islam
De vrije wil
Is er toekomst voor de Twittechismus?
13.0014.00
13.00 uur Uitslag verhalenwedstrijd RD
Meetup twitteraars rond Refo500
Refo aan de muur? Bijbelschilderkunst rond Rembrandt
13.35
Opening Refo500 voor pers
14.00
Muziekgroep Sela
Boekpresentatie Uitgelezen
Stripverhalen in de kerk – Kunst en Reformatie
15.00
De kerk als kop-van-jut
Receptie voor vrijwilligers project NBG
Maria: een kuise maagd of een profetische vrouw?
16.00
Boekveiling
17.00
Einde dagprogramma Sint-Janskerk. De kerk is gesloten van 17.00 – 19.00 uur.
7
het milieu tussen Teus M. Hofman (TUA) en Hilde Niezen (Groen Links uit Gouda), geleid door Hans Alderliesten uit Gouda. Workshop ‘Is er toekomst voor de Twittechismus?’ Hans Havinga introduceert kort de Twittechismus en de reacties er op. Maar we gaan vooral met u als deelnemer aan de slag. Hoe zou een catechismus anno 2013 er uit zien? Welke vragen stellen we 475 jaar na het verschijnen van de Heidelberger? Hoe komen we aan de ‘goede’ antwoorden op die vragen? Laat u verrassen, inspireren en denk mee over een vervolg op Twittechismus. Lezing ‘Refo aan de muur? Bijbelschilderkunst rond Rembrandt’ In de 17de eeuw waren er veel kunstenaars die bijbelse geschiedenissen ofwel ‘historiën’ schilderden. Hoe komt het dat de bijbelschilderkunst in dit land in die tijd zo bloeide? Lazen kunstenaars de bijbel? En voor wie maakten ze hun schilderijen eigenlijk? Tanja Kootte van Museum Catharijneconvent geeft een lezing aan de hand van vele afbeeldingen uit de collectie van dit museum. Workshop ‘Stripverhalen in de kerk Kunst en Reformatie’ Door middel van een aantal verrassende opdrachten ga je met elkaar op zoek naar antwoorden op vragen rondom de Goudse Glazen. De verhalen die de Goudse Glazen vertellen zijn net stripverhalen. Tafelgesprek ‘Maria: een kuise maagd of een profetische vrouw?’ Maria, een voorbeeld in nederigheid, kuisheid en gehoorzaamheid. Maar ook: een sterke vrouw, die haar geloof uitzingt in het Magnificat. Een tafelgesprek in kleine
8
kring door zr. Mirjam Hoogenbosch van de Emmaus Priorij in Maarssen.
4. Doorlopende onderdelen in de vrije ruimte van de kerk Ontdekkingstocht Sint-Janskerk (5-15 jr.) Een boeiende audiotour leidt kinderen en tieners door de Sint-Janskerk en neemt hen mee in het verhaal van de Sint-Janskerk en de beroemde Goudse Glazen. Leer ons kennen, een bordspel over culturen en religies in Nederland. Gedurende de hele dag kunnen (minimaal 4 spelers) het bordspel ‘Leer ons kennen’ spelen. Aan de hand van stellingen en opdracht komt u onder leiding van een medewerker van de Stichting Synagoge Enschede meer te weten over culturen en religies in Nederland. Locatie: stand 16. Stands partners Refo500 Breng een bezoek aan de stands van BeterUit Reizen/Kreijkes Vakantie Idee, Christelijke Hogeschool Ede, Donatus Verzekeringen, Driestar Educatief, Europäische Melanchthon-Akademie, Evangelische Alliantie, Evangelische Theologische Faculteit, Gereformeerde Hogeschool, Guido de Brès Stichting, Hervormd Gereformeerde Jeugd Bond, Historizon, Katholieke Universiteit Leuven, Uitgeverij Kok ten Have, Luther Hotel Wittenberg, Nederlands Bijbelgenootschap, Nederlands Dagblad, Raven Financieel en Juridisch Advies, Reformatorisch Dagblad, Remonstrantse Broederschap, Stichting Nationale Synode, Theologische Universiteit Kampen, Vandenhoeck & Ruprecht, Theologische Universiteit Apeldoorn, Vereniging Protestants Nederland, Vrije Universiteit Amsterdam, Boekhandel Wever van Wijnen, Zendtijd voor Kerken.
Jongerenprogr amma, diverse locaties Gouda Uur
Programma
10.00-17.00 Crèche
Locatie
Doelgroep
Jeruzalemkapel
Allerkleinsten
10.00-17.00 Ontdekkingstocht Sint-Janskerk Sint-Janskerk
Kinderen / Tieners
10.00-17.00 Toen en nu
Jeruzalemkapel
Kinderen
10.00-17.00 Jongeren en geloof
Stadhuis Gouda
Jongeren
10.00-17.00 Unplugged in de Hof
Hof van Sint-Janskerk
Jongeren
10.30
Bibledate
Koepoort
Tieners / Jongeren
10.30
Een monnik vertelt…
Jeruzalemkapel
Kinderen
11.00-16.00 Maak je eigen initiaal
Jeruzalemkapel
Kinderen
11.00
Moet je horen
Bibliotheekcafe Zoet en Zalig Kinderen
11.00
Zing mee met Luther
Sint-Janskerk
Allen
12.00
Bibledate
Koepoort
Tieners / Jongeren
12.00
Moet je horen
Bibliotheekcafe Zoet en Zalig Kinderen
12.00
5en9 stellingen
Stadhuis Gouda
Jongeren
12.00
Verhaal op zaal
museumgoudA
Voor 10 – 100 jarigen
12.00-16.00 Dierensafari
museumgoudA
Kinderen
13.30
Bibledate
Koepoort
Tieners / Jongeren
14.00
Moet je horen
Bibliotheekcafe Zoet en Zalig Kinderen
14.00
Sela
Schip Sint-Janskerk
Allen
14.00
Stripverhalen in de kerk
Van der Vormkapel
Tieners
15.00
Moet je horen
Bibliotheekcafe Zoet en Zalig Kinderen
15.00
Bibledate
Koepoort
Tieners / Jongeren
9
Inhoud progr ammaonderdelen (alfabetisch) 5en9 stellingen (15-25 jr.) Welke beelden mogen bestormd worden? Welke heilige huisjes zouden weleens kritisch bevraagd mogen worden? Dit interactieve debat wordt gevoerd met twitter, video-interviews en via social media. Opinieleiders worden uitgenodigd om te reageren op de mening van jongeren.
de invloed van de Bijbel op de samenleving.
Crèche (0/5 jr.) Ook de allerkleinsten worden door Refo500 niet vergeten. In de Jeruzalemkapel wordt een doorlopend programma geboden. Ervaren oppassers zorgen voor uw kinderen en bieden hen een programma dat bij hun leeftijd past.
Bibledate (10-15 jr.) De BibleDate is een experience-trailer van het Nederlands Bijbelgenootschap, waarin tieners op een interactieve manier kennis maken met de Bijbel. Ze denken na, praten mee en geven hun mening over de Bijbel en
tijdschriften
nieuwsbrieven, periodieken, magazines, informatiebladen...
huisstijldrukwerk
Dierensafari (5-10 jr.) Met hun ouders / begeleiders kunnen kinderen op dierensafari door het Museum Gouda. Bij de kassa krijgen ze voor € 2,50 een Dierensafari-boekje en een (leen)verre-
Vormgevers van drukwerk
briefpapier, visitekaarten, enveloppen, with compliments...
boeken
Ontwerpstudio, drukkerij, binderij, personaliseren, verzendgereed maken...
reclamedrukwerk
Drukkerij Verloop Bedrijventerrein Vinkenwaard Ohmweg 31 - 2952 BD Alblasserdam Postbus 33 - 2950 AA Alblasserdam T 078 691 28 99 F 078 691 95 36 E
[email protected] I www.verloop.nl
jubileumboeken, dagboeken, prekenboeken, levensbeschrijvingen... presentatiemappen, posters, brochures, folders...
10
kijker. Op de meest onverwachte plaatsen kom je dieren tegen!
uit de Bijbel vertelt. Ook zullen ze ’s morgen, passend bij hun verhaal, verkleed rondlopen.
Een monnik vertelt (5-10 jr.) In de eeuwenoude Jeruzalemkapel neemt een monnik je mee naar lang, lang gelden… De tijd van ridders, kruistochten en de kerk van toen komen tot leven.
Jongeren en geloof (15-25 jr.) Een expositie over de relatie van jongeren en geloof. De tentoonstelling biedt een overzicht van de veranderingen in geloofsbeleving en een weergaven van de diversiteit in de beleving van religie.
Kleur de goudse Glazen (5-10 jr.) Kinderen maken hier kennis met de geschiedenis van de Goudse Glazen. Daarnaast kleuren ze ook zelf een carton van de Goudse Glazen in.
Zing mee met Luther Docenten van Driestar-Eductief verzorgen een interactieve workshop over het zingen van Reformatieliederen. Iedereen kan meezingen.
Maak je eigen initiaal (5-10 jr.) Heb je ooit weleens van die oude handschriften gezien met van die prachtige letters? Het maken van die letters is echt monnikenwerk! Bij dit onderdeel kun je zelf je eigen initiaal (de mooi versierde eerste letter van een hoofdstuk) maken.
Ontdekkingstocht Sint-Janskerk (5-15 jr.) Een boeiende audiotour leidt kinderen en tieners door de Sint-Janskerk en neemt hen mee in het verhaal van de Sint-Janskerk en de beroemde Goudse Glazen.
Sela (allen) Sela is de bekende christelijke formatie die met hun protestantse praise de christelijke muziek een nieuwe impuls hebben gegeven. Samen met tekstschrijver Hans Maat zullen ze een totaalprogramma neerzetten.
Stripverhalen in de kerk (10-15 jr.) Door middel van een aantal verrassende opdrachten ga je met elkaar op zoek naar antwoorden op vragen rondom de Goudse Glazen. De verhalen die de Goudse Glazen vertellen zijn net stripverhalen.
Toen en nu (5-10 jr.) Bij dit programma ontdek je wat de waarde van de Reformatie was en is. De hele dag door kun je terecht in o.a. de bouwhoek, kleurhoek en de videohoek.
Unplugged in de Hof (15-25 jr.) In de Hof van Sint-Janskerk kun je doorlopend luisteren naar live optredens, gezellig wat drinken en andere jongeren ontmoeten.
Moet je horen (5-10 jr.) Vertellen was tijdens de Reformatie al een geliefde bezigheid, maar ook nu spreken verhalen tot de verbeelding. Door beroepsvertellers worden aansprekende verhalen
Verhaal op zaal (10-100 jr.) Rondleiding langs altaarstukken van vlak vóór de Beeldenstrom uit de St. Jan in de kapel van het museum.
11
12
A: St. Jan B: Jeruzalemkapel C: Bibledate (Koepoort)
13
D:Bibliotheekcafé E: Museum F: Hof van St. Jan G: Stadhuis
G A F E
B C D
De Reformatie: vergissing of vooruitgang? Bekende Nederlanders zullen tijdens het avondprogramma ingaan op de vraag, of de Reformatie een vergissing of vooruitgang was. De muzikale omlijsting wordt
Avondprogr amma 30 oktober 2010, Sint-Janskerk, Gouda
verzorgd door het Christelijk Vocaal Ensemble Cantare uit Gouda, onder leiding van Leo Rijkaart. Cantare wordt begeleid door het orkest ‘Concerto d’Amsterdam’ en Christiaan Ingelse op het bekende Moreau-orgel.
De avond begint om 19.30 uur (kerk open vanaf 19.00 uur). • Opening dr. Herman J. Selderhuis, directeur Refo500. • Welkom door de heer Wim Cornelis, burgemeester van Gouda. • Terug naar gewoon – de Reformatie en het volk, dr. Anne van der Meiden, theoloog en communicatiedeskundige. • Protestant en liberaal – een onmogelijke combinatie, dr. Heleen Dupuis, lid Eerste Kamer voor de VVD. • Vocaal Ensemble Cantare: Cantate ‘Sehet, welch eine Liebe hat uns den Vater erzeiget’, Johann Sebastian Bach, BWV 64. • Boekpresentatie ‘De onbekende Calvijn, een veelkleurig portret’ door dr. Erik A.
14
• •
•
•
• •
de Boer, theoloog en Reformatie-historicus. Pauze Tegen boeren en burgers – mr. Kees van der Staaij, lid Tweede Kamer voor de SGP. Voor of tegen Joden – dr. Hans Jansen, protestants theoloog en medewerker van het Simon Wiesenthalcentrum in Brussel. Vocaal Ensemble Cantare: ‘Hör mein Bitten’, Felix Mendelssohn-Bartholdy en enkele berijmde psalmen. Terug naar de kerk - dr. Antoine Bodar, priester. Terug naar het Woord – ds. Gerrit de Fijter, voorzitter van de Stichting Nationale Synode en lid van de Raad van
Handig om te weten: • Op vertoon van dit programmaboekje heeft u vrije toegang tot het museumgoudA voor het hele gezin. • Op de plattegrond vind u de koffiecorner, waar koffie/thee, stroopwafel en broodjes ham en kaas zijn te verkrijgen. • Kaarten voor het avondprogramma kunnen tot en met 30 oktober gekocht worden bij boekhandel Smit, Korte Tiendeweg 19 in Gouda en de winkel van de SintJanskerk. Kaartverkoop ’s avonds alleen aan de kassa van de SintJanskerk.
Advies van Refo500. • Sluiting – Karla Apperloo-Boersma, projectleider Refo500. Refo500-sponsor Vereniging Protestants Nederland biedt alle bezoekers van het avondprogramma een gratis exemplaar aan van het nieuwe boek ‘De onbekende Calvijn, een veelkleurig portret’ (E.A. de Boer en P. van de Breevaart, red). Het avondprogramma wordt rechtstreeks uitgezonden door Zendtijd voor Kerken via livestream op www.zvk.nl en via Spirit 24. De Evangelische Omroep zendt het avondprogramma uit van 20.02 tot 22.00 uur via Radio 5 (op de kabel en op de middengolf 747AM).
15
Nieuwe Tiendweg 16 • 2923 AE Krimpen aan den IJssel Telefoon 0180-591581 • Telefax 0180-591582 • E-mail
[email protected]
