PROFIELWERKSTUK Nienke Datema & Carmen Hoek. Klas: Havo 5 Vak: Geschiedenis Onderwerp: Feminisme

PROFIELWERKSTUK Nienke Datema & Carmen Hoek Klas: Havo 5 Vak: Geschiedenis Onderwerp: Feminisme

Inhoudsopgave Inleiding…………………………………………………………………………...................2 Wat is feminisme?..................................................................................................................4 Hoe dachten vrouwen in de 20e eeuw over het feminisme en hoe denken zij daar nu over? En welke (belangrijke) organisaties waren hierbij betrokken?.................................................................................................................................. Voor de eerste feministische golf: 1900……………………………………………………6 Na de eerste feministische golf: vanaf 1920………………………………………………..8 Biografie Aletta Jacobs……………………………………………………………………...10 Biografie Wilhelmina Drucker…………………………………………………………….13 Tussen de eerste en Tweede feministische golf: 1920-1960……………………………..14 Na de tweede feministische golf: vanaf 1960……………………………………………..15 Heden: 2006………………………………………………………………………………….17 Eigen onderzoek...................................................................................................................... Inleiding op ‘Eigen onderzoek’; Afname van een Enquête……………………………18 De enquête………………………………………………………………………………….19 Grafieken 25-40 jaar………………………………………………………………………..21 Grafieken 40-60 jaar………………………………………………………………………. 23 Grafieken 60 jaar en ouder………………………………………………………………..25 Conclusie/Samenvatting van de enquête…...…………………………………………..27 Toekomst Feminisme………………………………………………………………………... Een derde feministische golf?……………………………………………………………..29 Beantwoording van de hoofdvraag……………………………………………………...... ”Wat zijn de overeenkomsten en verschillen, tussen de gedachten van de vrouw over hun rol in de samenleving, vóór de feministische golven en daarna?”................................................................................................................31 Spotprenten over het feminisme…………………………………………………………32 Bronvermelding…………………………………………………………………………….33 Logboek Nienke…………………………………………………………………………….34 Logboek Carmen……………………………………………………………………………37 Bijlagen……………………………………………………………………………………....40

1

Inleiding Het enige recht van een vrouw is het aanrecht", die uitdrukking hoor je heus nog wel eens vallen. Vroeger was dit misschien wel zo, maar nu is dat echt veranderd. Vrouwen hebben hoge posities op de arbeidsmarkt en laten niet met zich sollen. Alle rechten van de vrouw zijn ook wettelijke vastgelegd. Zo luidt artikel 2.1 van de grondwet: Een ieder heeft aanspraak op alle rechten en vrijheden, in deze verklaring opgesomd, zonder enig onderscheid van welke aard ook, zoals ras, kleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst of andere status. En in Artikel 23.3 is het volgende te lezen: Een ieder zonder enige achterstelling, heeft recht op gelijk loon voor gelijke arbeid. In deze wetten kun je dus lezen dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen. Zo'n honderd jaar geleden was dat wel anders. Deze wetten werden totaal niet nageleefd. Vrouwen hadden een ondergeschikte rol in de samenleving. Hieronder enkele voorbeelden. - Vrouwen hadden geen gelijke kansen op een opleiding. De opleidingen voor meisjes waren van mindere kwaliteit en vervolgopleidingen waren vaak alleen toelaatbaar voor jongens. - Vrouwen werden vaak gedwongen tot seks. Omdat de man alle macht had binnen het huwelijk, werd van vrouwen verwacht dat ze maar gewoon meededen als de man zin had om te vrijen. - Vrouwenmishandeling was heel gewoon. Als vrouwen niet deden wat hun mannen van hen verwachtten, werden ze geslagen. - Vrouwen werden gezien als een object om kinderen te baren en dienstbaar aan de man te zijn. God had de vrouw geschapen om voor mensen te zorgen. Ze waren dus constant bezig met de opvoeding van de kinderen en het huishouden. - Vrouwen mochten niet stemmen en hadden totaal geen inspraak in de politiek. Als vrouw zijnde mocht je dus eigenlijk helemaal niks. Het is dus niet gek dat veel vrouwen besloten hiertegen in opstand te komen Ze wilden emanciperen, ze waren het zat! Rond 1900 begon deze ‘opstand’. Dit is het begin van het Feminisme….

2

In ons PWS geven wij de aandacht aan de volgende deelvragen: - Wat is feminisme? - Hoe dachten vrouwen in de 20e eeuw over het feminisme en hoe denken zij daar nu over? En welke organisaties waren hierbij betrokken? → Hierin behandelen wij verschillende periodes: 1900 / 1920 / 1920-1960 / vanaf 1960 / Het heden

3

Wat is Feminisme? (deelvraag I) Het woord 'feminisme' komt van het Latijnse woord femina, dat vrouw betekent. Het feminisme is ontstaan door het achttiende-eeuwse verlichtingsdenken. Vrouwen waren het niet eens met de rechten en plichten die ze al dan niet bezaten. Ze wilden gelijke rechten en een kans op een toekomst; een stukje zelfontplooiing. Maar waar deze vrouwen vooral naar streefden was vrijheid . De eerste feministen waren dan ook vooral liberalen; zij waren namelijk vooral voor vrijheid van het individu. ___________________________________________________________________________

● Definitie woordenboek; feminisme volgens het woordenboek 1) Vrouwenbeweging 2) Het streven naar de economische, juridische, maatschappelijke enz. rechten van vrouwen en mannen op gelijk niveau te brengen. 3) Het streven de maatschappij te feminiseren. Hieruit kun je concluderen dat het doel van het feminisme is: (streven) naar gelijke rechten voor mannen en vrouwen. De vrouwen wilden gelijk behandeld worden. Vandaag de dag noemen we dat nog steeds ‘vrouwenemancipatie’. ___________________________________________________________________________

• Ontstaan van feminisme De status van de vrouw heeft in loop der jaren enorm veel meegemaakt en is keer op keer veranderd, dan weer positief, en dan weer negatief. In het begin van de 20e eeuw leefden de vrouwen als ‘onderdanig’. De onderwijsmogelijkheden waren slecht, de situatie op de arbeidsmarkt was slecht en op politiek gebied had de vrouw niets te zeggen. Over de situatie thuis al helemaal niet te spreke. De vrouwen moesten voor de kinderen zorgen en het hele huishouden bijhouden. En het werk dat ze soms deden was ook niet al te best; saai, eentonig en soms nog gevaarlijk werk in de fabriek!thuis moesten de vrouwen alleen zorgen voor de kinderen en het huishouden. Door dit alles gingen vrouwen, voornamelijk uit de ‘elite’, zich organiseren in vrouwenbewegingen, om zich te verzetten tegen de maatschappij. ___________________________________________________________________________

4

Hoe dachten vrouwen in de 20e eeuw over het feminisme en hoe denken ze daar nu over? Welke organisaties en personen waren hierbij betrokken? (deelvraag II+III samengevoegd) Periode Periode Periode Periode Periode

± 1900 ± 1920 ± 1920-1960 ± 1960 ± 2006

Voor de feministische golf Rondom Eerste feministische golf Tussen Eerste en Tweede feministische golf Rondom Tweede feministische golf Het heden

5

± 1900 In de 19e eeuw en daarvoor hadden vrouwen weinig rechten, voornamelijk plichten. In een arbeidersgezin werkten er zoveel mogelijk mensen, dus ook de vrouwen en de kinderen. In die gezinnen werden vrouwen gewoon gedwongen om te werken, omdat er te weinig inkomen was om het gezin mee te voeden. En dat werk was meestal erg zwaar werk en ook lange werkdagen. Door de industrialisatie en de modernisering werd de huisindustrie vervangen door fabrieksmatige productie. Doordat vooral de textielindustrie opkwam, werd de vraag naar vrouwenarbeid groter: vrouwen waren immers beter met textiel dan mannen. En ze waren bovendien goedkoper. Dit was dan een klein positief punt voor de vrouwen, omdat zij zo de kans kregen om wat ‘meer geld’ te verdienen. Voor vrouwen uit de wat ‘gegoede’ burgerij gold, dat zij niet buitenshuis mochten werken. Voor veel vrouwen leidde dit tot een eenzaam en saai huisbestaan. Voor ongehuwde vrouwen betekende dit verbod op betaalde arbeid, dat ze voor hun levensonderhoud afhankelijk waren van de steun van de familie. Maar je kon ook op een andere manier afhankelijk zijn van steun van je familie. Het belangrijkste doel van een meisje was namelijk; het wachten op de juiste huwelijkskandidaat. En dat moest natuurlijk wel een man zijn die niet beneden je stand was. Vooral voor arme meisjes was een goede huwelijkskandidaat belangrijk. Als er zich geen goede huwelijkskandidaat meldde en het meisje ongehuwd bleef, dan was ze voor haar levensonderhoud ook afhankelijk van de steun van de familie. Voor alle vrouwen gold dat ze op geen enkele wijze handel mochten drijven. Ze mochten geen contracten ondertekenen en in juridische aangelegenheden werden ze als kinderen behandeld. Geen van deze vrouwen had politieke rechten. In die tijd hadden ze daar zelfs niet eens van gehoord. De opleidingen díe ze kregen, waren vooral hele simpele basisopleidingen. De kwaliteit van dit onderwijs was vele mate slechten dan de opleidingen voor jongens. Ook de vervolgopleidingen waren meestal alleen opengesteld voor jongens. Men twijfelde er aan of meisjes wel genoeg verstand hadden voor de universiteit. Dat was ook de reden dat het -tot 1871- verboden was voor meisjes om naar de universiteit te gaan. Als ze de opleiding aan de universiteit dan volgden en afgerond hadden , was het heel erg moeilijk om een baan te vinden. Er waren namelijk geen banen geschikt voor vrouwen. Dit in tegenstelling tot mannen: Die konden op de arbeidsmarkt allerlei verschillende functies krijgen zonder enige problemen. Als zo’n vrouw dan –met veel moeite- een baantje kon vinden, dan was het eentonig fabriekswerk en de lonen waren erg laag. De werkomstandigheden waren ook niet al te best en ze werden slecht behandeld. Ook hadden ze niet erg veel vrijheid op het werk. Ze mochten maar 1x naar de wc en als ze daar te lang op zaten, kregen ze een boete of werden ze zelfs ontslagen! Ook mochten ze niet met elkaar praten, en als ze dat wel deden, besloten de werkgevers om deze vrouwen te ontslaan: dan werkten ze namelijk niet hard genoeg.

6

De stemgerechtigde mannen vonden dat vrouwen niet mochten stemmen, omdat de vrouw niet in staat was een objectief oordeel te geven. En waarom zou de vrouw moeten stemmen? De man was het gezinshoofd en die vertegenwoordigde het hele gezin. De mannen vonden daarom dat dit helemaal niet nodig was. Vrouwen waren vroeger niet of nauwelijks betrokken bij politieke besluitvorming. Alleen de mannen die belasting betaalden mochten stemmen en zij waren ook de enige die zich verkiesbaar stellen. Een vrouw in de regering kwam in die tijd echt niet voor. Vrouwen werden gezien als een object om kinderen te baren en alles te doen wat de mannen vroegen. De mannen vonden namelijk dat God de vrouw heeft geschapen om voor mensen te zorgen. Ze waren dus constant bezig met de opvoeding van de kinderen en het huishouden. Dat deden ze dan ook, niet meer en ook niet minder. Dat vrouwen onderdanig waren, was goed te merken aan de seks. Vrouwen werden vaak gedwongen tot seks. De man had alle macht binnen het huwelijk, en ze verwachtten van de vrouwen dat ze maar gewoon meededen als de man zin had om te vrijen. Als vrouwen niet deden wat hun mannen van hen verwachtten, werden ze geslagen. In die tijd was vrouwenmishandeling heel gewoon. Mannen konden ook zoveel vreemdgaan als ze wilden. Ze gingen toch wel vrijuit als ze weer eens een ongetrouwde vrouw zwanger hadden gemaakt. Vrouwen mochten dit natuurlijk niet want die mochten geen vrij seksueel leven hebben. De opvatting toentertijd dat mannen van nature meer behoefte aan seks hadden dan vrouwen en als ze dan geen seks mochten hebben, dan werden ze prikkelbaar en chagrijnig. Het is natuurlijk logisch dat vrouwen dit allemaal natuurlijk helemaal zat werden. Rond de eeuwwisseling kwamen de vrouwen in opstand, met als doel gelijke rechten verwerven voor mannen en vrouwen. Dit begrip hebben we al besproken: vrouwenemancipatie.. ___________________________________________________________________________

7

± 1920

Eerste feministische golf

Wereldwijd gezien was de eerste feministische golf van 1850 - 1920. In Nederland kwam dit pas na 1870 op gang. Vanaf 1840 werden er veel organisaties opgericht door vrouwen uit de burgerij die waren gericht op liefdadigheidswerk. Zoals bijvoorbeeld armenzorg en ziekenverpleging. Door hun liefdadigheidswerk kwamen vrouwen nu meer te weten over de stand van zaken in het dagelijks leven, en over alle misstanden die er waren. Om deze misstanden op te lossen kwamen ze in actie. In de jaren '60 deden deze feministen hard hun best om het onderwijs toegankelijker te maken voor meisjes. Doormiddel van onderwijs zouden deze vrouwen dan later een baan kunnen krijgen. Wat ze bereikte was, de eerste onderwijzeressenopleiding in 1860, Aletta Jacobs die als eerste vrouw werd toegelaten tot de HBS en universiteit. De vrouwen uit de burgerij kwamen er ook achter dat er een dubbel seksmoraal heerste. Deze dubbele seksmoraal hield in dat mannen door hun natuurlijke aanleg meer behoefte hadden aan seks dan vrouwen. Vrouwen moesten daar niks van hebben. Daarnaast heerste er ook het geïdealiseerde beeld dat vrouwen als moeder geen plezier konden beleven aan seks. Prostituees werden toegelaten, zodat de man buitenshuis aan z'n seksuele behoeftes kon voldoen, omdat hij thuis niet genoeg aan zijn trekken kon komen. Door deze legalisatie werd het dus eigenlijk goedgekeurd dat mannen vreemdgingen, maar de gedachte dat vrouwen vreemdgingen was ondenkbaar en als dat dan toch gebeurde, werden zij met de nek aangekeken. Het is zeer begrijpelijk waarom ook hier tegen gestreden werd. Ook werd er een ideaal verspreid dat zowel vrouwen als mannen netjes moesten zijn. En niet vreemd mochten gaan. De acties in de jaren '80 en '90 waarbij de vrouwen streden voor de verbetering van de positie van alleenstaande moeders met hun kinderen zorgden ervoor dat via een wetswijziging in 1909 de natuurlijke vader van een kind tot onderhoudsplicht gedurende de minderjarigheid werd veroordeeld. De vader hoefde het kind niet te erkennen. Er kwam een kleine verbetering in de zeggenschap van moeders over hun kinderen bij de Kinderwetten van 1901. Toch bleven de vaders meer macht houden en aan de handelingsonbekwaamheid van getrouwde vrouwen kwam geen verbetering. Doordat de acties van de feministen succesvol waren geweest merkten ze dat hun acties weldegelijk effectief waren en dat ze dus goed bezig waren. Ze bedachten dat het fout was dat alleen mannen kiesrecht hadden, en gingen strijden voor vrouwenkiesrecht. Ze hoopten met het behalen van het vrouwenkiesrecht meer invloed te krijgen op de politiek. Als vrouwen meer invloed hadden op de politiek werd het makkelijker om 8

de positie van de vrouwen te verbeteren en hoefden ze geen acties meer te voeren. Typisch is dat het feminisme pas een echte massabeweging werd, toen er werd gestreden voor het vrouwenkiesrecht. In die tijd waren er twee belangrijke feministische verenigingen die streden voor vrouwenkiesrecht. Eén daarvan was de VVV (de Vrije Vrouwen Vereniging). Het programma van de VVV a. Openstelling van alle vakken van het onderwijs, zonder onderscheid voor de vrouw; b. Het recht om onder dezelfde voorwaarden en bij dezelfde bekwaamheid als de man staats- en gemeenteambten en betrekkingen te kunnen bekleden; c. Om bij het bezit van een doctorale rang een leerstoel te kunnen bezetten d. Het recht als rechtsgeleerde, om, door het verlenen van rechtskundigen bijstand, bij de rechtbank op te treden; e. Het recht van de voogdijschap, onder dezelfde voorwaarden, bij de wet voor de man voorgeschreven f. Het onderzoek naar vaderschap g. In gehuwden staat, hetzelfde recht op het beheer en de uitgaven van het gemeenschappelijke vermogen als de man De andere partij was de VvVK (de Vereniging voor Vrouwen Kiesrecht) Beide organisaties werden opgericht door een van de radicaalste feministen uit die tijd Wilhelmina Drucker ; de VVV in 1889 en de VvVK in 1894. Bij allebei de partijen speelde Aletta Jacobs een grote rol. Zij was zelf voorzitster van 1904 tot 1920. Na een lange strijd bereikte de feministen eindelijk hun doel op 18 september 1919. Op deze dag werd door koningin Wilhelmina de wet ondertekend, die vrouwen het volledige kiesrecht toekende. Maar mannen en vrouwen werden op politiek gebied pas echt gelijkgesteld in 1922. Vanaf dat jaar kregen ook de vrouwen automatisch een stembriefje toegezonden. Daarna zakte het feminisme langzaam in. Ze hadden hun doel (vrouwenkiesrecht) bereikt, en konden nu via de politiek zorgen voor betere omstandigheden voor vrouwen. Tenslotte brak in 1929 een zware economische crisis uit waardoor iedereen zich meer bezig hield met hoe ze zelf konden overleven dan met feminisme. Dat was het einde van de eerste feministische golf.

9

Biografie Aletta Jacobs:

Acht kinderen telde het joodse gezin van Abraham Jacobs en Anna de Jongh, toen op 9 februari 1854 Aletta Henriëtte Jacobs werd geboren. In het Groningse Sappemeer werkte vader als huisarts, terwijl moeder de zorg droeg voor het huishouden en het gezin. Met uiteindelijk elf kinderen was het gezin groot, en arm. Toch kregen alle kinderen de kans om te leren en te studeren. Ook de meisjes, wat destijds bijzonder was. Zo werd Charlotte Jacobs de eerste vrouwelijke apotheker van Nederland en deed Frederika Jacobs als eerste vrouw in Nederland het middelbaar examen in wiskunde en boekhouden. Als jong meisje had Aletta twee idolen, te weten haar vader en haar oudste broer Julius. Aletta: "Van mijn zesde jaar af heb ik steeds met de meest mogelijke beslistheid verklaard, dat ik, net als Pa en Julius, dokter wou worden, maar in Nederland bestonden geen vrouwelijke artsen. Medische studies werden alleen door mannen gevolgd. Het was de gewoonte dat een beschaafd meisje een huishoudschool bezocht om daar zich te verdiepen in de kunst de fraaie handwerken, er goede manieren leerde evenals een sprankelende conversatie. Aletta hield het op zo'n deftige school veertien dagen uit. Een compromis werd gesloten: overdag zou ze moeder in de huishouding helpen, 's avonds kreeg ze lessen in de Franse en Duitse taal. Maar het compromis werkte niet. Ze dagdroomde over vluchten, verwaarloosde het huishouden en werd stil en in zichzelf gekeerd. Haar broer Julius bekommerde zich om zijn zusje. In urenlange gesprekken spiegelde hij haar een toekomst voor waarin zij ook medicijnen zou studeren. Aletta vatte moed. Langzaam werd zij beter. Na enkele maanden kreeg ze van vader lessen in Grieks en Latijn. Het idee ontstond, dat de nu 15-jarige Aletta moest proberen te slagen voor het examen van leerling-apotheker. Zo gebeurde: op 26 juli 1870 behaalde ze het diploma. Toen naar de universiteit!Een mooi doel, maar dat een praktische voorbereiding vereiste. Toegang tot de collegebanken was pas mogelijk na aflegging van het zogeheten 'admissie-examen'. En om daarvoor te slagen, moest er flink gestudeerd worden. Dat zou mogelijk zijn op de H.B.S te Sappemeer. Directeur Rensen vond het goed dat Aletta als het enige meisje enkele jaren tussen de jongens plaatsnam.

10

Na veel doorzettingsvermogen, en nadat Aletta enorm veel in de studieboeken had gezeten, had ze al haar diploma’s en kreeg ze de afkorting Dr. Voor haar naam. Ze was nu officieel: Dr. Aletta H. Jacobs. Dr. Aletta H. Jacobs vestigde zich als huisarts in Amsterdam, aan de Herengracht. Hier ontving zij haar patiënten. Niet iedereen was even overtuigd van haar dokterskwaliteiten. Eens kwam de echtgenoot van een genezen patiënte klagen over de rekening: even hoog als die van een mannelijke arts. Dokter Jacobs antwoordde hem: "Hebt u dan, toen mevrouw Uw echtgenote inderdaad ernstig ziek was, minderwaardige en daarom goedkope hulp voor haar gezocht? Ik vermoed, dat het U in de eerste plaats om goede hulp te doen was." Enkele dagen later kwam de voormalige patiënte de rekening betalen.

brief van Thorbecke [fragment]

Dat de winkeljuffrouw niet mocht zitten, vond men normaal. Zo'n meisje moest letterlijk stand by zijn indien er een klant kwam. Men zei, dat de klant het zo wilde. Maar dr. Jacobs zag de gevolgen daarvan in haar artsenpraktijk. De klachten van de meisjes leken verdacht veel op elkaar: "En bijna altijd bleek na onderzoek, dat zij leden aan gynaecologische afwijkingen, waarvan ik de oorzaak slechts kon toeschrijven aan het feit, dat deze jonge vrouwen uren en uren achtereen en elke dag weder opnieuw moesten stáán." Een winkeljuffrouw werkte rond 1886 in de regel van acht uur 's morgens tot elf uur 's avonds, inclusief enkele korte pauzes dus vijftien uur. Medisch onverantwoord, sociaal onverantwoordelijk. Wettelijk toegestaan. Aletta Jacobs besloot aandacht te vragen voor deze kwalijke zaak. In januari 1894 publiceerde ze een hartstochtelijke oproep aan de vrouwen in Nederland om in winkels zitgelegenheid voor de winkeljuffrouw te verlangen. Als die eis niet werd ingewilligd, moest men als klant de betreffende winkel voortaan mijden. Een nationale discussie barstte los. Medici verklaarden zich tegen Aletta en haar idee, vrouwencomités ontstonden die er juist voor waren en de bladen en kranten stonden bol van de artikelen. Ook nu bleef Aletta Jacobs bij haar overtuiging. En zij won veld. Geleidelijk ontstond de overtuiging, dat ook winkeljuffrouwen moesten kunnen uitrusten. Uiteindelijk werd in 1902 een wet aangenomen, die zitgelegenheid voor de winkeljuffrouw verplicht stelde. In die tijd hadden C.V. Gerritsen en Aletta Jacobs samen veel meegemaakt. Bij de vriendschap was liefde gekomen. Hun vrije huwelijk hadden zij omgezet in een burgerlijk huwelijk, ondanks beider bezwaren tegen de belofte van gehoorzaamheid die de vrouw moest afleggen. En zij waren één bitterzoete dag vader en moeder geweest van een zoontje, dat door een medische fout niet langer leefde. Deze jaren woonden ze in het grote huis aan de Tesselschadestraat, waar ieder eigen leef- en werkruimte had. Wel brachten zij gezamenlijk vakanties door; beiden waren ook lid 11

van de internationale wielrijdersbond. Gerritsen steunde zijn geliefde bij haar werk, en hij was een fervent voorstander van het vrouwenkiesrecht. Na de dood van haar geliefde Gerritsen in 1905, duurde het lang eer Aletta zich weer aan haar idealen kon wijden. De strijd om het vrouwenkiesrecht trok haar uiteindelijk terug in het volle leven. Al in 1883 had zij om het stemrecht gevraagd. Met reden, want zij voldeed aan de wettelijke voorwaarden: ingezetene van Nederland en belasting betalend. Haar aanvraag om een stembriefje werd op grove wijze afgewezen. Bij de volgende Grondwetswijziging in 1887 werden vrouwen van het stemrecht expliciet uitgesloten; de wet sprak nu met nadruk over mannelijke ingezetenen van Nederland. Enkele jaren later (1894) was de oprichting van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) een feit. Vergaderingen en congressen volgden, in nationaal en internationaal verband. In 1903 werd Aletta presidente van de VVK om dat vele jaren te blijven. Het verkrijgen van vrouwenkiesrecht was en bleef belangrijk. Nieuwe campagnes kwamen. Na het grote congres in 1915 werd op 18 oktober 1916 een grote vrouwendemonstratie in Nederland gehouden, die alle grote kranten haalde. Aletta: "Vanaf die dag tot aan het einde waren er debatten over de kiesrechtartikelen in de nieuwe Grondwet. Hele groepen mensen hebben iedere dag een wacht gevormd voor het parlementsgebouw zodat de ministers het niet zouden vergeten dat ze er waren om het kiesrecht te eisen." In 1919 werd de eerste overwinning behaald: vrouwen kregen het recht van kiesbaarheid, het passief kiesrecht. In 1922 kwam de kroon op het werk, toen zij en andere Nederlandse vrouwen voor het eerst een stembriefje kregen. Ook dat werd gevierd. Vaantje kiesrecht Aletta was inmiddels bijna 70 jaar geworden. Veel van haar idealen had zij verwezenlijkt. Stemrecht, zitplaatsen voor winkeljuffrouwen, seksuele voorlichting en een persoonlijke bijdrage aan de wereldvrede. Natuurlijk tastten die zware jaren haar gezondheid aan. Dankzij rust en de lieve zorgen van vrienden, bleef de schade beperkt. Congressen en internationale reizen bleven haar energie opeisen. In Nederland begon men in brede kring te beseffen hoe bijzonder dr. Aletta H. Jacobs was. In 1924 was Aletta het middelpunt van een feest ter ere van haar 70ste verjaardag. Op 8 maart 1929 herdacht men het feit dat zij 50 jaar geleden promoveerde. Dr. Aletta H. Jacobs had nog veel plannen. Op 10 augustus 1929 overleed zij echter, vermoeid. De crematieplechtigheid werd druk bezocht en voor het bioscoopjournaal verfilmd.

12

Biografie Wilhemia Drucker Nederlandse vrouwenactiviste De Nederlandse vrouwenactiviste Wilhelmina Drucker (1847-1925) werd geboren in Amsterdam als Wilhelmina Elizabeth Lensing. Ze was een kind van een ongehuwde moeder en groeide in kommervolle omstandigheden op. Wilhelmina Drucker was een van de eerste Nederlandse feministes. Ze was een grote inspiratiebron voor Dolle Mina. Samen met haar zuster Louise schreef Wilhelmina de roman ‘George Davis’ waarin zij de jeugd beschreven van kinderen in een situatie waarin hun vader hen had verlaten voor een minnares. In deze roman hadden ze het eigenlijk over zichzelf. Hun vader had hun moeder direct na de geboorte van Wilhelmina verlaten. Hij was er vandoor gegaan met een nieuwe minnares en had ook kinderen bij haar gekregen. Wilhelmina en Louise werden opgevoed door hun moeder en grootmoeder. Al vroeg merkten de meisjes hoe erg ze werden achtergesteld, om de reden dat ze buitenechtelijke kinderen waren. Al die ervaringen verwerkten ze in hun roman. De roman zorgde voor veel opschudding mensen verafschuwden hun werk, omdat zij als vrouwen schreven over buitenechtelijke kinderen, en verweten hen van vreemdelingenhaat en chantage. De Vrouw In het jaar 1888 richtte Drucker, samen met een aantal andere vrouwen uit radicale en socialistische hoek, het weekblad De Vrouw op. Deze was bestemd voor vrouwen en meisjes. De plannen met het blad, dat werd uitgegeven door Nieuwenhuis, waren voortvarend. Het zou aan de belangen van vrouwen gewijd zijn, het zou zich daarbij op de gelijke rechten van vrouwen richten en het zou geen partijblad zijn. Hoewel het blad maar twee maanden bestond, heeft Drucker het politieke programma de volgende jaren verder uitgewerkt. Een belangrijke stap daarin was de oprichting van de Vrije Vrouwenvereeniging (VVV). Vrije Vrouwen Vereniging Wilhelmina Drucker richtte in 1889 de Vrije Vrouwen Vereniging op, waaruit zich in 1894 de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht ontwikkelde. De Vrije Vrouwen Vereniging was de eerste vrouwenorganisatie met een socialistische achtergrond. Wilhelmina Drucker gebruikte het tijdschrift Evolutie (1893-1926) om haar ideeën te propageren. Dolle Mina Wilhelmina Drucker overleed in december 1925 te Amsterdam. De feministische beweging Dolle Mina, die in 1969 ontstond, werd naar haar bijnaam vernoemd.

13

1920-1960

Tussen Eerste en Tweede feministische golf

Na de eerste feministische golf hadden mensen wel andere dingen aan hun dan feminisme hoofd (door de crisisjaren in de jaren '30) en schonken er dus weinig aandacht aan. Tijdens de crisisjaren werd er in diverse landen, waaronder ook Nederland, geprobeerd om de betaalde arbeid van vrouwen terug te dringen. Vrouwen werden als bedreiging gezien op de arbeidsmarkt. Doordat hun uurloon lager was, ontstond er veel vraag naar vrouwen op de arbeidsmarkt. In die tijd hadden de confessionele partijen veel invloed in de regering. Zij vonden dat vouwen thuis moesten blijven en mannen het betaalde werk moesten doen. Vrouwen moesten gehoorzamen aan 'de heren der schepping' Maar niet alleen de confessionelen dachten er zo over, ook de socialisten en de (progressieve) liberalen waren het er over eens. De feministen verzetten zich hier natuurlijk wel tegen, maar het verzet was minder radicaal dan in de feministische golf. Hieraan kun je zien dat de eerste feministische golf voorbij was, maar dat het feminisme als politieke stroming bleef bestaan. Boeken zoals 'Het misverstand vrouw' van Betty Friedan (1965) en artikelen zoals 'Het onbehagen bij de vrouw (1967)' zouden later ook bijdragen aan het zelfbewustzijn van vrouwen.

14

± 1960

Tweede feministische golf

In de jaren vijftig waren er ontwikkelingen aan de gang die zouden kunnen worden beschouwd als het vroege begin van de tweede feministische golf. Maar de jaren zestig, vooral de latere jaren, vormden in Nederland een tijdperk waarin veel veranderingen plaatsvonden, die uitmondde in het nieuwe feminisme. In de jaren '60 nam het aantal betaald werkende gehuwde vrouwen toe. Ook de tolerantie daarover groeide langzaam. Daar stond tegenover dat de overheid betaalde arbeid niet stimuleerde en er veel weerstand bestond tegen betaald werken van moeders met jonge kinderen. Het gezin mocht niet onder het betaald werken van de moeder lijden. In de jaren vijftig en zestig haalden meisjes en vrouwen in snel tempo hun achterstand op jongens en mannen in het onderwijs in. Politiek bleef ondanks het verwerven van het algemeen vrouwenkiesrecht een mannenzaak. Helaas werd dat door de bestaande politieke vrouwenorganisaties niet aangevochten. Er kwamen veranderingen op het gebied van voorbehoedsmiddelen, abortus en het huwelijksrecht. Deze veranderingen veroorzaakten bij veel vrouwen gevoelens van onzekerheid en onvrede, die zich in de jaren zestig ontlaadden in de tweede feministische golf. De te geringe vooruitgang in de situatie van vrouwen, die geen einde maakte aan het onrechtvaardige sekseverschil, botste met het gelijkheids denken van deze jaren. In de jaren vijftig en begin jaren zestig werd er weinig gepubliceerd over feministische vraagstukken. Dit veranderde in de latere jaren zestig. De naderende tweede golf kondigde zich toen onder meer aan met een duidelijke stijgende belangstelling voor boeken, studies, publicaties etc. met een feministische inhoud. In deze periode ontstonden 2 belangrijke actiegroepen. MVM (Man Vrouw Maatschappij) en Dolle Mina.

15

Man Vrouw Maatschappij was opgericht op 26 oktober 1968 met als doel de emancipatie van de vrouw te bevorderen. Hoewel MVM op haar hoogtepunt in 1973 maar drieduizend leden had, had ze veel invloed: veel van haar ideeën werden door de progressieve partijen overgenomen. De Man Vrouw Maatschappij deden allerlei publicaties over feministische vraagstukken. Ze hadden invloed in de politiek, op de overheid en op maatschappelijke organisaties. De MVM was vooral een partij voor de elite.

Dolle Mina werd begin december 1969 opgericht en werd in januari 1970 openbaar gemaakt. Het was een actiegroep van radicale, overwegend jonge feministen die met ludieke acties haar eisen kracht bijzette. In haar korte bestaan (1970-1972) baarde zij veel opzien, onder meer met de actie voor het recht op abortus, 'Baas in eigen buik'. Dolle Mina was genoemd naar Wilhelmina Drucker, een radicale feministe uit de eerste feministische golf. Feministische vormen van hulpverlening bereikten de 'basis' via vrouwengezondheids- centra, de Blijf-vanmijn-Lijf-huizen en de van 1975 daterende VIDOgroepen (Vrouwen in de Overgang). En dat niet alleen. De feministische beweging bleek grote invloed te hebben op de mentaliteit van het Nederlands volk. In de jaren zeventig begon er een economische crisis die doorwerkte in de jaren tachtig. Dit had invloed op veel vrouwen en het streven naar macht van de vrouwen werd weer geaccepteerd door de hoofdstroom van de feministische beweging in Nederland. Behalve de hoofdstroom van de feministen waren er ook nog steeds de radicaalfeministen die aan een tegencultuur werkten. De jaren tachtig worden gekenmerkt door een groeiende veelkleurigheid van het feminisme. In 1981 deden naar schatting 30.000 tot 50.000 vrouwen mee aan een landelijke stakingsdag tegen de voorgestelde Abortuswet die niet voldoende tegemoet kwam aan de feministische eisen. Sinds de aanname van die wet in datzelfde jaar is een belangrijk strijdpunt weggevallen. Hierna heeft de feministische stroming meer haar aandacht gericht op het seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes - tot uiting komend in aanranding, verkrachting, ongewenste intimiteiten op het werk, incest en in (gewelddadige) pornografie. 16

± 2006

Het heden

Momenteel (2006) zou je kunnen zeggen dat er sprake is van een derde feministische golf: enerzijds de strijd voor gelijke beloning voor gelijk werk, anderzijds ontstaan er feministische bewegingen onder migrantenvrouwen (Dolle Zina) die strijden tegen cultureel en/of religieus gemotiveerde achterstelling van vrouwen afkomstig uit bijvoorbeeld het Caribisch gebied, Somalië, Turkije en Marokko. Maar omgekeerd zijn er in het Westen ook wat jonge allochtone (vooral van islamitische afkomst) vrouwen in protest getreden tegen het vaak voorkomende vooroordeel dat ze systematisch zouden gediscrimineerd worden vanuit de familie kring. Vaak wordt vanuit een "westerse" visie de conclusie getrokken dat ze onderdrukt worden, bij het willen ‘tonen’ van hun identiteit. Vooral over de hoofddoek woed(d)en er serieuze discussies. Opmerkelijk is dat, hoe heviger de discussie wordt, hoe sterker deze jonge vrouwen zich gaan manifesteren. ___________________________________________________________________________

17

Eigen onderzoek: ENQUÊTE Om erachter te komen, hoe de meeste vrouwen in deze tijd denken over de status van de vrouw, hebben wij een enquête afgenomen onder vrouwen. De enquête vindt u op de volgende bladzijde. Wij hebben de enquête verdeelt in drie leeftijdscategorieën, zodat de resultaten wat overzichtelijker zijn. Ook kunnen we op deze manier een goede vergelijking krijgen tussen de verschillende leeftijden. OP de volgende bladzijden behandelen we de volgende punten: -

We hebben de enquête bijgevoegd. Beknopte samenvatting (door middel van grafieken) van de enquêtes uit de leeftijdscategorie 25-40 jaar Beknopte samenvatting (door middel van grafieken) van de enquêtes uit de leeftijdscategorie 40-60 jaar Beknopte samenvatting (door middel van grafieken) van de enquêtes uit de leeftijdscategorie 60 jaar en ouder. Samenvattend vertellen over de uitslag van de enquête, en wat de mogelijke oorzaken kunnen zijn voor de verschillen en overeenkomsten tussen de leeftijdscategorieën.

NB: De enquêtes zijn willekeurig afgenomen, en dat heeft geleid tot een verschillend aantal enquêtes per groep. 25-40 jaar; 18 enquêtes 40-60 jaar; 22 enquêtes 60 jaar en ouder; 10 enquêtes Na het verwerkt te hebben in een cirkeldiagram, kregen we het volgende resultaat:

Leeftijdscategorie 25-40 jaar Leeftijdscategorie 40-60 jaar Leeftijdscategorie 60 jaar en ouder

18

ENQUÊTE FEMINISME ___________________________________________________________________________ 1.Wat is uw leeftijd?

 25-40  40-60  60 en ouder

2.Wat is uw nationaliteit?

 Nederlandse  Marokkaanse  Turkse  Surinaams  Anders nl….

3. Heeft u kinderen?

 Ja  Nee

4. Wat is uw werksituatie?

 Ik werk fulltime, ga door naar vraag 6  Ik werk parttime  Ik werk niet

5. Waarom werkt u parttime/niet?

 Vanwege de kinderen  Vanwege het huishouden  Het is financieel niet nodig  Anders………………………………….

6. Werkt uw partner?

 Ja  Nee, ga door naar vraag 7

7. Werkt uw partner…

 Parttime  Fulltime

8. Vindt u dat de vrouw volledig geëmancipeerd is?

 Ja, ga door naar vraag 11  Nee

9. Op welke gebieden is de vrouw volgens u dan nog niet volledig geëmancipeerd?

 Werk  Inkomen  Huishouden  Opvoeding van de kinderen  Rechten en plichten  Overige…

(meerdere antwoorden mogelijk)

19

10. Welke maatregelen zouden er volgens u moeten komen om de emancipatie van de vrouw volledig te maken? …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………. 11. Vindt u dat in de loop van uw leven de status van de vrouw verbeterd is?

 Ja  Nee

12. Bent u zelf een beetje op de hoogte van de ‘huidige’ feministische strijd?

 Ja  Nee

13. Leest u dan ook bladen als de ‘opzij’ en/of de LOVER?

 Ja,  Nee

14. Denkt u dat de feministische acties van de jaren 60 invloed hebben gehad op de status van de vrouw?

 Ja  Nee

15. Hieronder volgen enkele voorbeelden/stellingen. Zou u willen aankruisen bij welk van de twee (u of uw partner) de stelling het meest van toepassing is?

- Wie doet het meest in het huishouden? - Wie heeft (in verhouding) het meeste inkomen? - Wie is er het meest betrokken bij de opvoeding van de kinderen. (Indien van toepassing)

Ik   

Mijn partner   

20

Enkele grafieken betreffende de uitkomst van de Enquête afname, in de leeftijdscategorie:25-40 jaar. (17 enquêtes) Wat is uw nationaliteit? 14 12 10 8 6 4 2 0 NL

Sur.

M ar.

Turk s

Ande rs

Zo als in de grafiek te zien is, zijn de meeste mensen die meegedaan hebben aan de enquête,van Nederlandse afkomst. We hebben deze vraag in de enquête gezet, omdat we ook wilden kijken of er verschil was tussen Nederlandse vrouwen en vrouwen van een andere afkomst, aangezien de culturen soms wat anders zijn. Helaas hebben we te weinig ‘buitenlandse’ vrouwen kunnen enquêteren om hier een beeld van te krijgen. Maar wij denken dat er toch wel degelijk een verschil zal zijn. (Dit is overigens hetzelfde resultaat als die in de leeftijdscategorie van 40-60 jaar, en de leeftijdscategorie 60+, vandaar ook dezelfde toelichting)

1 2 3 4 5

Heeft u kinderen? Werkt uw partner? (Indien van toepassing) Vind u dat de vrouw volledig geëmancipeerd is? Vind u dat, in de loop van uw leven, de status van de vrouw is veranderd? Leest u tijdschriften als ‘LOVER’ en/of ‘Opzij’

Ja Nee

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

Door het stellen van deze vragen, merk je goed dat er verschil is tussen de leeftijdscategorie 40-60 en deze categorie van 25-40 jaar. Zo zie je hier dat de meerderheid geen kinderen heeft, wat waarschijnlijk te verklaren is doordat de meeste vrouwen uit deze categorie nog erg jong zijn(relatief) om een kind te hebben. Ook vinden de vrouwen uit deze categorie(de meerderheid) dat de vrouw volledig is geëmancipeerd. Dit kan mogelijk verklaard worden, doordat vrouwen tegenwoordig een veel grotere kans op de arbeidsmarkt hebben en het verschil tussen mannen en vrouwen in deze tijd niet zo groot meer is. Tegelijkertijd lezen ook veel vrouwen geen opiniebladen m.b.t. het feminisme, zoals ‘LOVER’ en ‘Opzij’. Waarschijnlijk hebben zij daar geen behoefte aan, en besteden ze daar weinig aandacht aan. 21

Werksituatie geënquêteerden 10 8 Werkt fulltim e

6

Werkt parttim e 4

Werkt niet

2 0 Werksituatie

In de grafiek is te zien dat de meerderheid van de geënquêteerden werkt. Dit is te verklaren, doordat de meeste vrouwen rond deze leeftijd nog gewoon werken. Er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen, maar over het algemeen wordt er in deze leeftijdscategorie nog gewoon gewerkt. Hieronder is de grafiek te zien van de mensen die niet- en parttime werken, en wat daar de oorza(a)k(en) van is/zijn.

Van de parttimers en de mensen die niet werken, zijn dit de oorzaken:

Kinderen Financieel niet nodig Huishouden Anders

22

Enkele grafieken betreffende de uitkomst van de Enquête afname, in de leeftijdscategorie: 40 -60 jaar. (22 enquêtes) Wat is uw nationaliteit? 16 14 12 10 8 6 4 2 0 NL

S ur.

M ar.

T urks

And ers

Zo als in de grafiek te zien is, zijn de meeste mensen die meegedaan hebben aan de enquête,van Nederlandse afkomst. We hebben deze vraag in de enquête gezet, omdat we ook wilden kijken of er verschil was tussen Nederlandse vrouwen en vrouwen van een andere afkomst, aangezien de culturen soms wat anders zijn. Helaas hebben we te weinig ‘buitenlandse’ vrouwen kunnen enquêteren om hier een beeld van te krijgen. Maar wij denken dat er toch wel degelijk een verschil zal zijn.

1 2 3 4 5

Heeft u kinderen? Werkt uw partner? (Indien van toepassing) Vind u dat de vrouw volledig geëmancipeerd is? Vind u dat, in de loop van uw leven, de status van de vrouw is veranderd? Leest u tijdschriften als ‘LOVER’ en/of ‘Opzij’

Ja Nee

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

De volgende vragen kwamen ook voor in onze enquête De reden dat we deze vragen in één grafiek hebben gezet, is omdat ze allemaal met ja of nee beantwoord konden worden. De vraag die hier erg uitschiet, is de vraag over de ‘status van de vrouw’ in de loop van het leven. De geënquêteerde vrouwen ondervinden dus wel de positieve gevolgen van de veranderingen m.b.t. vrouwenrechten etc.

23

Werksituatie geënquêteerden 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Werkt fulltime Werkt parttime Werkt niet

Werksituatie

In de grafiek is te zien dat de meerderheid van de geënquêteerden, tussen de 40 en de 60 jaar, werkt. Daarbij is het aantal fulltimers en parttimers gelijk. De reden dat we deze vraag er in hebben gezet, is om te kijken of de vrouwen ‘afhankelijk’ zijn van de mannen, of dat ze ook zelf hun eigen geld verdienen. En als ze dan parttime of niet werkten, hebben wij ze gevraagd wat daarvan de reden was. (resultaat is hieronder te zien) We wilden namelijk weten, of het nog steeds zo was dat de vrouwen thuis blijven om voor de kinderen te zorgen en het huishouden te regelen. Naar onze mening, gelukkig, werken steeds meer vrouwen in deze categorie en blijven de mannen ook wat vaker thuis om voor de kinderen te zorgen. (Indien van toepassing) Ook helpen ze steeds meer mee in het huishouden. Hieronder is de grafiek te zien van de 14 mensen die niet- en parttime werken, en wat daar de oorza(a)k(en) van is/zijn.

Van de parttimers en de mensen die niet werken, zijn dit de oorzaken:

Kinderen Huishouden Anders..

24

Enkele grafieken betreffende de uitkomst van de Enquête afname, in de leeftijdscategorie: 60 jaar en ouder. (10 enquêtes) Wat is uw nationaliteit? 8 7 6 5 4 3 2 1 0 NL

Sur.

M ar.

Turk s

Ande rs

Zo als in de grafiek te zien is, zijn de meeste mensen die meegedaan hebben aan de enquête,van Nederlandse afkomst. We hebben deze vraag in de enquête gezet, omdat we ook wilden kijken of er verschil was tussen Nederlandse vrouwen en vrouwen van een andere afkomst, aangezien de culturen soms wat anders zijn. Helaas hebben we te weinig ‘buitenlandse’ vrouwen kunnen enquêteren om hier een beeld van te krijgen. Maar wij denken dat er toch wel degelijk een verschil zal zijn. (Dit is overigens hetzelfde resultaat als die in de leeftijdscategorie van 40-60 jaar, vandaar ook dezelfde toelichting)

1 2 3 4 5

Heeft u kinderen? Werkt uw partner? (Indien van toepassing) Vind u dat de vrouw volledig geëmancipeerd is? Vind u dat, in de loop van uw leven, de status van de vrouw is veranderd? Leest u tijdschriften als ‘LOVER’ en/of ‘Opzij’

Ja Nee

Vraag 1

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

De volgende vragen kwamen ook voor in onze enquête De reden dat we deze vragen in één grafiek hebben gezet, is omdat ze allemaal met ja of nee beantwoord konden worden. Omdat er maar 10 enquêtes waren van deze leeftijdscategorie, krijg je niet echt een eerlijk beeld. Zo lijkt het verschil bij vraag 4 enorm groot, terwijl de hoeveelheid bij ja 8 is, en bij nee 2. Schijn bedriegt, kan je in dit geval zeggen.

25

Werksituatie geënquêteerden 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Werkt fulltim e Werkt parttim e Werkt niet

Werks ituatie

In de grafiek is te zien dat de meerderheid van de geënquêteerde niet werkt. De kans is groot (zoals in de onderstaande cirkelgrafiek te zien is) dat dit komt doordat al deze mensen al boven de 60 jaar zijn. De meeste mensen zijn met de VUT, of, zoals sommigen het ook noemden, ‘prepensioen’.

Hieronder is de grafiek te zien van de mensen die niet- en parttime werken, en wat daar de oorza(a)k(en) van is/zijn.

Van de parttimers en de mensen die niet werken, zijn dit de oorzaken:

Kinderen Financieel niet nodig Anders; leeftijd

26

Conclusie van de Enquête Als je naar de uitslagen van de enquêtes kijkt zie je dat de meeste van de geënquêteerden Nederlanders zijn. Je ziet als je naar de enquêtes kijkt ook dat heel veel mensen van de categorie 25-40 bijna allemaal fulltime werken. Dit komt waarschijnlijk doordat deze mensen net op de arbeidsmarkt komen kijken en daarom allemaal nog fulltime werken. Bij de groep van 40-60 zie je dat de meeste mensen niet of parttime werken. De reden daarvoor is, omdat heel veel mensen net kinderen hebben gekregen en dus graag bij de kinderen thuis willen zijn. Bij 60 en ouder is de reden dat de meeste mensen niet meer werken wel duidelijk; deze mensen zijn allemaal bijna 65 en gaan met pensioen. Je ziet ook dat er nog maar heel erg weinig mensen werken in die leeftijdscategorie en als de mensenwerken, werken ze parttime. Nog steeds zie je wel dat mannen meer werken dan de vrouw. Zo zie je dat nog steeds de vrouw thuis blijft voor de kinderen en dat de man werkt. Dat is in de loop der jaren niet verandert. Over de volledige emancipatie zijn alle groepen het niet met elkaar eens. De groep 2540 vindt dat de vrouw genoeg is geëmancipeerd. Dit komt omdat deze mensen niet beter weten. Er is geen feministische golf geweest dus deze mensen hebben dat niet meegemaakt en weten dus ook niet wat de gevolgen daarvan waren. Mensen van 4060 vinden juist dat de vrouw niet goed genoeg is geëmancipeerd. Meesten mensen van deze categorie vinden nog steeds dat vrouwen op het gebied van inkomens worden achtergesteld. Tijdens de afname van de enquêtes zeiden veel vrouwen ook dat ze vinden dat de inkomens niet goed zijn verdeeld. De vrouwen vinden het onterecht dat ze minder voor hetzelfde baantje krijgen betaald dan dat mannen krijgen. Verder komt er heel goed naar voren dat ze vinden dat mannen zich nog steeds te weinig bemoeien met de opvoeding van de kinderen. De reden dat mannen zich daar minder mee bemoeien komt doordat de mannen bijna allemaal fulltime werken. Mannen komen later thuis en zijn er overdag niet dus kunnen zich ook niet met de opvoeding bemoeien. De groep 60+ vindt dat de vrouw goed is geëmancipeerd, dit komt omdat veel mensen van deze groep de tweede feministische golf heeft meegemaakt dus zij vinden dat de vrouw erop vooruit is gegaan. Wat verder wel heel erg opvalt is dat alle vrouwen vinden dat de status van de vrouwen in de loop der jaren heel erg goed is verbeterd. Dit komt doordat de vrouw in de loop der jaren veel meer rechten heeft gekregen. De meeste vrouwen lezen geen tijdschriften zoals de Lover en de Opzij. Dit komt misschien ook omdat veel mensen ook niet weten dat deze tijdschriften bestaan. Het valt op dat bij de groep 40-60 meer vrouwen de bladen lezen dan de andere groepen. Je ziet dat bij de groep 25-40 de vrouwen het meeste in de huishouding doen. Ook al werkt het grootste deel van de vrouwen in de categorie 25-40, het blijft wel zo dat de vrouwen ook het huishouden “erbij doen”. In verhouding verdienen de mannen meer dan de vrouwen. Bij de groep 40-60 komt er ook uit dat de vrouwen meer in het huishouden doen. En dat de mannen in verhouding meer verdienen dan de vrouwen. 27

Bij de groep 60+ zie je dat de vrouw het meeste in de huishouding doet en dat de man in verhouding meer verdient dan de vrouw. Wat er ook uitkomt is dat de vrouw meer bij de kinderen is dan de man. Bij de groep 60+ zie je natuurlijk dat zij niet meer thuis zijn voor de kinderen, want de meeste kinderen zijn allang het huis uit. ___________________________________________________________________________

28

Toekomst feminisme; een derde feministische golf? Bron: Maandblad ‘Opzij’ Alleen een aantal vrouwen die zich ‘De Harde Kern’ noemen doen af en toe van zich spreken door kritiek te uiten op de nog steeds bestaande achterstelling van vrouwen. In 1993 werd door een groep studentes en gesteund door het tijdschrift Opzij geprobeerd om een ‘Derde Feministische Golf’ te maken. Het probleem was dat menige Tweede Golfer feminisme alleen herkent als het er net zo uitziet als haar eigen feminisme. Er komt dus geen gemeenschappelijke groep. De buitenwereld klaagt over een gebrek aan opvallende acties en zichtbare leiders, en heeft de neiging het feminisme ‘dood’ te verklaren. Het woord feminisme heeft een slecht naam gekregen. Men associeert het met slecht geklede dikke lesbiennes en denkt: daar wil ik niet bijhoren. Volgens een onderzoek van een paar jaar gelden wilde tweederde van de Amerikaanse vrouwen inderdaad geen feminist genoemd worden. Baumgardner en Richards, beide auteurs van feministische boeken, vermoeden dat feminisme tegenwoordig minder zichtbaar is, juist omdat het overal aanwezig is. Het is aanwezig als vrouwen opdringerige mannen afpoeieren, als ze op kantoor vertikken steeds de koffie te zetten of als ze tv-series bekijken met krachtige vrouwen als Xena of Buffy the vampire slayer in de hoofdrol. Het was aanwezig op de tribunes van het WK voetbal voor vrouwen waar duizenden meisjes in Mia Hamm-shirts zaten, met verwijderbare tatoeages op hun armen. Het activisme van de Derde Golf is terug te vinden in die ene vrouw die de oppas organiseert op verkiezingsdag, zodat aan huis gebonden moeders ook kunnen stemmen. Of in die vrouw die protesteert tegen de onverschillige behandeling door een mannelijke arts. Vrouwen zijn in de grondwet nog steeds niet gelijk aan mannen. Vrouwen krijgen nog steeds minder geld voor vergelijkbaar werk. Uit onderzoek bleek dat dit 26% minder was. Er bestaan diverse websites waarbij je klachten kan melden, zoals bij Feminism.com. Deze klachten gaan vaak over onrechtvaardige behandeling zoals door een chef die het recht op promotie in een winkel ontkent met de opmerking dat ‘een vrouw nu eenmaal achter de kassa hoort’ of door een school die meisjes verbiedt lid te worden van het worstelteam. Al die vrouwen beseffen dat er sprake is van een onrechtvaardige situatie, maar ze hebben niet in de gaten dat er nog steeds, of opnieuw, een beweging is die verandering nastreeft. Ook de man-vrouwrelatie is nog een probleem. Beide seksen hebben een aangename baan totdat er kinderen komen; dan krijgt zij het gevoel dat ze meer thuis moet zijn. Maar of dit nu zal gaan lijden tot feministische acties op straat? Een bijwerking van het gebrek aan grote thema’s is dat er geen krachtige beweging ontstond zodat dit initiatief voor een Derde Feministische Golf beetje bij beetje afstierf. Er was geen actieve achterban en geen duidelijke doelen. Er bestaan nog steeds vrouwenbewegingen en instellingen die voor de rechten van de vrouw opkomen, alleen spelen deze in de huidige samenleving nog maar een hele kleine rol. Het feminisme zal waarschijnlijk geen toekomst meer hebben door het gebrek aan mensen die hier interesse voor hebben. De levensomstandigheden van de vrouw in 29

Nederland zijn zo uitstekend geregeld dat er geen behoefte meer zal zijn voor acties. De vrouw van tegenwoordig heeft ontzettende goede kansen om carrière te gaan maken. Zowel mannen als vrouwen krijgen een goede opleiding en het blijkt zelfs dat vrouwen gemiddeld een hogere studie doen dan mannen. Vrouwen gaan het weer waarderen als een man een deur openhoud. Dit is wel eens anders geweest. Veel carrièrevrouwen kiezen langzamerhand weer voor het gezinsleven. Thuis bij de kinderen, maar nu dus vrijwillig! Zou er alsnog iets in de weg komen van de eigentijdse vrouw, zullen zij mondig genoeg zijn om dit tegen te gaan.

30

Wat zijn de overeenkomsten en verschillen, tussen de gedachten van de vrouw over hun rol in de samenleving, vóór de feministische golven en daarna? Nadat we veel onderzoek hebben gepleegd zijn we erachter gekomen dat de gedachten van de vrouwen van nu en die van voor de feministische golven niet veel van elkaar verschillen. Er zijn wel heel veel dingen veranderd tussen de vrouw van nu en die van voor de feministische golven. De vrouwen van nu hebben nu veel meer rechten dan dat ze hadden voor de feministische golven. Voorbeelden zijn de kiesrechten, en dat de vrouw niet meer alleen bedoelt is voor het aanrecht. Nadat we onderzoek hadden gedaan bleek dat de vrouw van nu nog steeds vindt dat de vrouw nog niet genoeg is geëmancipeerd. Zo dachten de vrouwen er ook over voor de feministische golven. Alleen vinden de vrouwen dat ze nu op andere gebieden worden achtergesteld. Zoals salarissen. Bij de opvoeding van kinderen is de rol ook nog niet veel verandert. De vrouw voedt de kinderen het meeste op en de man gaat werken. Dit beeldt is ook nog niet verandert. Afb. 1

Afb. 2

Afb. 1: http://home.kabelfoon.nl/~avniewb/html/i879.jpg Afb. 2 : http://melancholia.telenetblog.be/melancholia/images/16980553bridelookingleftsepiaforweb.jp g 31

Spotprenten feminisme

32

Bronvermelding Bronvermelding afbeeldingen: Voorkant: Bladzijde 2:

http://www.spunk.org/texts/pubs/lilith/sp001881/enquete.htm http://www.bpweurope.org/2005/PAGES/ENGL/news_and_pictures/images/bericht_ bpw_belgien.gif

Bladzijde 10: http://www.hollandscheveld.nl/foto/14-4.jpg Bladzijde 11: http://www.alettajacobs.org/images/toest.jpg Bladzijde 12: http://www.alettajacobs.org/images/vaan_kleur.jpg Bladzijde 13: http://www.iisg.nl/bwsa/images/lensing.jpg Bladzijde 16: http://www.josvdlans.nl/jaren70/images/hor/dollemina.gif Bladzijde 31: Afb. 1: http://home.kabelfoon.nl/~avniewb/html/i879.jpg Afb. 2: http://melancholia.telenetblog.be/melancholia/images/16980553 bridelookingleftsepiaforweb.jpg

Bronvermelding tekst:

sites

www.opzij.nl www.iiav.nl (waaronder het tijdschrift LOVER; zie www.iiav.nl/lover ) www.wikipedia.nl www.scholieren.com www.fortunecity.com www.alettajacobs.org www.emancipatie.nl www.damescompartiment.nl/weaj.htm www.iisg.nl/bwsa/bios/lensing.html www.wijsheden.net

33

Logboek Nienke Nienke Wie? Nienke Nienke

Ma 02 Oktober ‘06 Wanneer? Don 24 Augustus ‘06 Din 3 Oktober ‘06

Nienke

Ma

9 Oktober ‘06

Nienke

Di

17 Oktober

Nienke

Ma 28 Augustus 30 Oktober ‘06

Nienke

Vrij 04 September ‘06

Nienke Nienke

Zon 5 November Woe 08 September ‘06

Nienke

Don 14 September ‘06

Nienke

Ma 18 September ‘06

Nienke

Don 28 September ‘06

Nienke

Vrij 29 september ‘06

Nienke

Zon 01 Oktober ‘06

Heel deelvraag 2 afgemaakt en Wat? alles nog een keer gelezen. Organisaties en bedrijven gebeld Alles gecontroleerd en om te vragen of zij een naam opgestuurd naar Carmen weten van een of meerdere vrouw(en) die de tweede feministische golf heeft meegemaakt. Hier zijn we echt ‘PWS-bespreking’: voortgang een tijd mee bezig geweest. Je besproken, gekeken of wedeop werd van het kastje naar schema liepen, kijken watheeft er nog muur gestuurd. Niemand moet gebeuren, definitieve informatie voor ons of mag deze oplossing voor niet gevenzoeken omdat het vervangin g van het vertrouwelijk is. Deinterview. telefoniste Beslote n dat het toch een van de klantenservice van enquête wordt. Volgende LOVER, (tijdschrift over week gaan we samen vragen feminisme) heeftdeons bedenken. Nogmaals deelvragen aangeraden om het interview ‘af nagelopen. te schaffen’ omdat er heel Vragen voor enquête moeilijk zo’n de iemand te vinden gemaakt is Met enquêtes langsvoor de deuren Informatie gezocht mijn geweest, langs leraressen deelvragen. Heel veel op op school, mensen mijn straat internet gezocht in naar informatie. aangesproken, ; allemaal Informatie voorfamilie deelvraag 1 een de enquêtes laten invullen. uitgeprint en een deel daarvan gelezen en aantekeningen Resultaten enquêtes bekeken, gemaakt. alles van op papier gezet. stukken Rest de uitgeprinte Gekeken welk antwoord meest gelezen en heel veel voorkwam etc:gemaakt. hieruit konden aantekeningen Een we later de grafieken maken begin gemaakt met deelvraagdie 1. in ons PWSgezocht te zien en zijn. Informatie Enquêtes verder bekeken en de gekopieerd. resultaten vergelijken en verklaren. Dit keer viel overigens Alles nog een heel goed nog best tegen, want 60van doorgelezen en de helft enquêtes helemaal onderzoeken, deelvraag 1 gemaakt. bekijken en analyseren, komaakt st Deelvraag 1 helemaal afge meer tijd dan dat weAlle beids en en plaatjes gezocht. goed hadden verwacht. nagekeken Daarna hebben we dit alles Informatie gezocht voor verwerkt op de pc, en grafie ken deelvraag 2 en alles uitgeprint gemaakt. het onderdeel Alles van Dus deelvraag 2 gelezen en ‘Eigen onderzoek; PWS’ van is de begonnen met het maken hierna al bijna helemaal af. De deelvraag.

Thuis Waar? Thuis Thuis

1uur Hoelang? 2 uur 10 min

Bij Nienke thuis

1 uur

Bij Carmen thuis NVT Thuis

1,5 uur uur 22,5 uur

Thuis

1 uur

Bij Nienke thuis Thuis

4 uur 2 uur

Op school in de Bibliotheek Thuis

45 minuten

Thuis

2 uur

Thuis

1 uur

Thuis

2uur

2 uur

34

Nienke

Wo

15 November

Nienke

Ma

27 November

Nienke

Wo

20 December

Nienke

Vrij

29 December

Nienke

Di

2 Januari

Nienke

Di

9 Januari

Nienke

Di

23 Januari

Nienke

conclusie en samenvattingen doen we volgende week. Inleiding + samenvatting (in woorden) gemaakt over de enquêtes PWS overleg; lopen we op schema? Wat moet er nog gebeuren? Zijn alle terugblikvragen gemaakt? Op hoeveel procent zitten we? Alle punten van kritiek verbeterd Bronvermelding van alle plaatjes en teksten enz. op een rijtje gezet en geplaatst in het PWS De rest van het PWS afgemaakt; periode 2006//conclusie e.d. Ook hebben we de lay-out helemaal in orde gemaakt. Het hele PWS in elkaar gezet en gecontroleerd op spelfouten e.d. bronvermelding controleren, bijlagen toevoegen, logboeken invoegen. PWS helemaal AF! Paar hele kleine dingetjes verbeterd, logboeken afgemaakt en inhoudsopgave in orde gemaakt.

Op school

1,5 uur

Bij Nienke thuis

1 uur

Carmen thuis

0,5 uur

Bij Carmen thuis

2,5 uur

Bij Nienke thuis

2 uur

Bij Carmen thuis

2 uur

Thuis bij Carmen

0,5 uur

Totaal aantal uren

35 uren

35

Logboek Carmen Wie? Carmen

Wanneer? Woe 28 Juni ‘06

Carmen

Di

Carmen

Ma

17 Juli ‘06

Carmen

Don

20 Juli ‘06

Carmen

Don 24 Augustus ‘06

Carmen Carmen

Ma 11 September ‘06 Vrij 15 September ‘06

Carmen

Ma

25 September ‘06

Carmen

Di

26 September ‘06

Carmen

Vrij

29 September ‘06

11 Juli ‘06

Wat? “Voorlopig Plan van Aanpak” Inleiding op het PWS en volgen van de workshop. Informatie opgezocht die nodig is voor de uitwerking van mijn deelvragen. Voornamelijk gezocht op internet, maar ook in encyclopedie. Feitelijke informatie over de feministische golfen en vrouwenbewegingen opgezocht. (Op internet) Samen met mijn PWS-partner een lay-out bedacht en een ontwerp van de voorkant gemaakt. Organisaties en bedrijven gebeld om te vragen of zij een naam weten van een of meerdere vrouw(en) die de tweede feministische golf heeft meegemaakt. Hier zijn we echt een tijd mee bezig geweest. Je werd van het kastje naar de muur gestuurd. Niemand heeft informatie voor ons of mag deze niet geven omdat het vertrouwelijk is. De telefoniste van de klantenservice van LOVER, (tijdschrift over feminisme) heeft ons aangeraden om het interview ‘af te schaffen’ omdat er heel moeilijk zo’n iemand te vinden is. Deelvraag I uitgewerkt Inleiding gemaakt (Inspiratie verkregen uit verschillende teksten over het feminisme; zie bronnen) Uitwerking deelvraag III ; periode 1900 Overwegen/bedenken nieuw eigen onderzoek, dat waarschijnlijk een enquête wordt onder vrouwen. Uitwerking deelvraag III;

Waar? School

Hoelang? 2 uur

Thuis

2 uur

Thuis

2 uur

Thuis

1 uur

Bij Nienke thuis

2 uur

Thuis Thuis

1 uur 1 uur

Thuis

2 uur

Op school, tijdens een tussenuur.

45 minuten

Thuis

2,5 uur 36

Carmen

Di

3 Oktober

Carmen

Ma

9 Oktober

Carmen

Di

Carmen

Ma

Carmen

Zon

5 November

Carmen

Wo

15 November

periode 2006 Van mijn PWS-partner Nienke haar uitwerking van de deelvragen ontvangen en hiervan één geheel gemaakt met mijn deelvragen.

Thuis

0,5 uur

‘PWS-bespreking’: voortgang besproken, gekeken of we op schema liepen, kijken wat er nog moet gebeuren, definitieve oplossing zoeken voor vervanging van het interview. Besloten dat het toch een enquête wordt. Volgende week gaan we samen de vragen bedenken. Nogmaals deelvragen nagelopen.

Bij Nienke thuis

1 uur

17 Oktober

Vragen voor de enquête gemaakt

1,5 uur

30 Oktober

Met enquêtes langs de deuren geweest, langs leraressen op school, mensen in mijn straat aangesproken, familie ; allemaal de enquêtes laten invullen.

Bij Carmen thuis NVT

Bij Nienke thuis

4 uur

Op school

1,5 uur

Resultaten enquêtes bekeken, alles op papier gezet. Gekeken welk antwoord meest voorkwam etc: hieruit konden we later de grafieken maken die in ons PWS te zien zijn. Enquêtes verder bekeken en de resultaten vergelijken en verklaren. Dit viel overigens nog best tegen, want 60 enquêtes helemaal onderzoeken, bekijken en analyseren, kost meer tijd dan dat we beiden hadden verwacht. Daarna hebben we dit alles verwerkt op de pc, en grafieken gemaakt. Dus het onderdeel ‘Eigen onderzoek; PWS’ is hierna al bijna helemaal af. De conclusie en samenvattingen doen we volgende week. Inleiding + samenvatting (in woorden) gemaakt over de enquêtes

2,5 uur

37

Carmen

Ma

27 November

Carmen Carmen

Wo Vrij

20 December 29 December

Carmen

Di

2 Januari

Carmen

Di

9 Januari

Carmen

Di

23 Januari

Carmen

PWS overleg; lopen we op schema? Wat moet er nog gebeuren? Zijn alle terugblikvragen gemaakt? Op hoeveel procent zitten we? Alle punten van kritiek verbeterd Bronvermelding van alle plaatjes en teksten enz. op een rijtje gezet en geplaatst in het PWS De rest van het PWS afgemaakt; periode 2006//conclusie e.d. Ook hebben we de lay-out helemaal in orde gemaakt. Het hele PWS in elkaar gezet en gecontroleerd op spelfouten e.d. bronvermelding controleren, bijlagen toevoegen, logboeken invoegen. PWS helemaal AF! Paar hele kleine dingetjes verbeterd, logboeken afgemaakt en inhoudsopgave in orde gemaakt.

Bij Nienke thuis

1 uur

Carmen thuis Bij Carmen thuis

0,5 uur 2,5 uur

Bij Nienke thuis

2 uur

Bij Carmen thuis

2 uur

Thuis bij Carmen

0,5 uur

Totaal aantal uren

38 uren

38

BIJLAGEN Enquêtes

39