Professioneel omgaan met risico’s in de kinderopvang
Workshop VVSG 26 maart 2013 Ellen Van Grunderbeek, Instituut voor Sociaal Recht KU Leuven
Opbouw 1. Situering 2. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid 3. Strafrechtelijke aansprakelijkheid 4. Reflecties vanuit een breder perspectief
Situering
Situering • Tendensen (in de samenleving) Verander(en)de zorgcontext
•
Samenleving en gebruikers stellen steeds hogere eisen aan de professionals (in de ruime zin) in de zorgsector
Controlemaatschappij
• •
Minder verdraagzaamheid t.o.v. risico’s en incidenten Poging om elk risico uit te sluiten of te voorkomen
(toenemende) juridisering van de zorg
•
Toenemende invloed van het recht in maatschappelijke verhoudingen (miv de zorg en hulpverlening) Verschillende verschijningsvormen
• •
Bv. meer procesvoering in de zorg: verkrampte zorgverlening ten gevolge van de toenemende druk van aansprakelijkheidsvorderingen (Herman)
Situering • Gevolgen van de tendensen o o
De vereiste competenties en de invulling van gepast handelen zijn onderhevig aan evolutie Positie van de professional (ruim) in de hulpverlening • Risico’s zijn inherent aan de beroepsuitoefening • Brengt onzekerheid en kwetsbaarheid met zich
o
In de kinderopvang (en de jeugdhulp) ook • Kinderen en jongeren brengen er een niet onafzienbaar aandeel van hun tijd door • Nemen een deel van opvoedingstaken en – verantwoordelijkheden over
Situering • Professioneel omgaan met risico’s is verbonden met het aansprakelijkheidsvraagstuk o Aanspreekbaar zijn voor je daden ≠ morele verantwoordelijkheid o “Iedereen” kan aanspreekbaar zijn • Bv. personeelsleden, bestuurders, stafmedewerkers, ouders, poetsvrouw, vrijwilliger, stagiair, overheid… o
Niet één aansprakelijkheidsvorm • • • •
Burgerrechtelijk Strafrechtelijk Tuchtrechtelijk …
Situering
Bedoeling van de workshop • Schets van aansprakelijkheidsvraagstukken in de kinderopvang o
o
Focus op één sector maar relevante verwijzingen naar de bijzondere jeugdbijstand (inclusief zorg voor minderjarigen met een handicap, centra integrale gezinszorg en centra kinderzorg en gezinsondersteuning) Focus ligt niet op de minderjarige cliënt en de ouders
• Theoretische duiding van de belangrijkste rechtsfiguren o
o
Op microvlak • Altijd in te kleuren door de context • Bouwstenen en kapstokken, geen pasklare antwoorden Op meso- en macrovlak
Opbouw workshop • Belichting van de twee aansprakelijkheidsvormen o
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid • Contractueel • Buitencontractueel
o
Strafrechtelijke aansprakelijkheid
• Aansprakelijkheidsvraagstukken in breder perspectief: een integriteitsbeleid?
• Vragenrondje
Opbouw 1. Situering 2. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid 3. Strafrechtelijke aansprakelijkheid 4. Reflecties vanuit een breder perspectief
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: vooraf • Voor elke vorm van burgerrechtelijke aansprakelijkheid o o
Fout: invulling afhankelijk van al dan niet bestaan contract Schade • Materieel • Moreel
o
Oorzakelijk verband • tussen fout en schade • wanneer de feiten aantonen dat de schade – zoals deze zich heeft voorgedaan – zonder de fout niet of niet in dezelfde omvang zou zijn voorgekomen
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: toepassingsgeval Kaatje, een peuter van 2 jaar, wordt dagelijks opgevangen in een kinderopvang. In deze kinderopvang werken zes begeleiders. Tijdens een spelmoment valt Kaatje van de glijbaan en loopt een lelijke kniewonde op. Op dat moment was één begeleider aanwezig die algemeen toezicht hield op een groep spelende peuters.
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: toepassingsgeval • Bestaat er een overeenkomst tussen de kinderopvang en (de ouders van) Kaatje?
• Kan de kinderopvang - als voorziening – contractueel aansprakelijk gesteld worden?
• Kan de kinderopvang persoonlijk aansprakelijk gesteld worden? • Kan de kinderopvang kwalitatief aansprakelijk gesteld worden? • Kan de toezichtdoende begeleider persoonlijke aansprakelijkheid oplopen?
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: overzicht 1. Contractuele aansprakelijkheid 2. Buitencontractuele aansprakelijkheid o o
Persoonlijke aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor andermans daad
3. Andere vraagstukken
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: contractuele aansprakelijkheid • Voorwaarde: contract tussen cliënt en voorziening o o o
Geldige overeenkomst Handelingsbekwame partijen Vrije instemming
• Welzijnsrelaties: hulpverleningsovereenkomst o
Specifieke invulling naargelang de sector • Bv. handelingsplan, hulpverleningsprogramma, ondersteuningsplan
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: contractuele aansprakelijkheid o
Voorschoolse kinderopvang: • Bestaande regeling (tot inwerkingtreding nieuw kinderopvangdecreet, voorzien op 1 januari 2015) • Erkende >< zelfstandige kinderopvang • schriftelijke overeenkomst tussen kinderopvangvoorziening en gezin • Huishoudelijk reglement • Toekomstige regeling (decreet 20 april 2012) • Uniforme regeling kinderopvang “voorschools” • Behoud schriftelijke overeenkomst en huishoudelijk reglement • Verder in te vullen door uitvoeringsbesluiten
o
Buitenschoolse kinderopvang • Huishoudelijke reglement en inlichtingenblad
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: contractuele aansprakelijkheid • Knelpunten: toestemmingsvereiste en positie van de contractspartijen • Toestemmingsvereiste: is er sprake van een vrije toestemming? o Vrijwillige >< gedwongen hulpverlening • Bv. dagelijkse opvang van peuter bij onthaalmoeder • Bv. plaatsing in bepaalde kinderopvang als POS-maatregel o o
Wettelijke verplichting tot contracteren Erkennings- en subsidienormen • Bv. opvangbepalingen in schriftelijke overeenkomst in Erkenningsbesluit KO • Bv. huishoudelijk reglement in Erkenningsbesluit IBO
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: contractuele aansprakelijkheid • Positie van de contractspartijen: positie van de minderjarige en de kinderopvangvoorziening? o Minderjarige: • Handelingsonbekwaam, contracteert via vertegenwoordiger (ouders, voogd…) • Bepaalde strekking: minderjarige kan zelf contracteren • •
Persoonlijk karakter van de hulpverleningsrelatie Parallellisme met gezondheidszorg en onderwijs
• Positie ouders: • •
Als vertegenwoordiger Als zelfstandige contractspartij (naast de minderjarige)
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: contractuele aansprakelijkheid • Positie van de contractspartijen: positie van de minderjarige en de kinderopvangvoorziening? o Gemeente, stad of OCMW • 2 opties: • •
Kinderopvangvoorzieningen Dienst voor onthaalouders
• Publiekrechtelijke/openbare rechtspersoon • Handelen niet zelf, maar via natuurlijke persoon: orgaan – aangestelde • •
Orgaan: hebben bevoegdheid de staat te verbinden – opgedragen taak Aangestelde: staan in ondergeschikt verband
• Contractuele band met schadelijder(s)?
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: contractuele aansprakelijkheid • Contractuele aansprakelijkheid: genuanceerd antwoord o o
Meestal akkoord over “zorg/hulpverlening” voorhanden Juridisch afdwingbare overeenkomst? • Verschillende stellingen 1. Geen afdwingbare overeenkomst wanneer er een wettelijke verplichting tot contracteren bestaat 2. “Protocol”: praktische en algemene afspraken die niet juridisch afdwingbaar zijn 3. Uitsplitsing verplichtingen hulpverleningsovereenkomst: resultaatsverbintenissen >< inspanningsverbintenissen
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: toepassingsgeval • Bestaat er een overeenkomst tussen de kinderopvang en (de ouders van) Kaatje?
• Kan de kinderopvang - als voorziening – contractueel aansprakelijk gesteld worden?
• Kan de toezichtdoende begeleider contractuele aansprakelijkheid oplopen?
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: toepassingsgeval (2) Lowie wordt dagelijks opgevangen in een onthaalmoeder. Op een zonnige lentedag speelt de oudste groep buiten. Het hekje naar de straat is echter blijven openstaan waardoor Lowie naar de straat lopen. Het tragische gebeurt, Lowie komt onder een auto terecht.
• Rb. Brugge 17 oktober 1983 o o
Psychiatrische patiënt die de afdeling kan verlaten en daarna zelfmoord pleegt Ziekenhuis komt tekort aan contractuele bewakingsplicht
• Rb. Tongeren 2 september 1991 o o
Psychiatrische patiënt springt uit raam op de 4e verdieping Contractuele aansprakelijkheid vzw wegens onzorgvuldige bewaking
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: overzicht 1. Contractuele aansprakelijkheid 2. Buitencontractuele aansprakelijkheid o o
Persoonlijke aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor andermans daad
3. Andere vraagstukken
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: persoonlijke aansprakelijkheid • Artikel 1382-1383 BW: “Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden. (…) ook voor die welke hij door zijn nalatigheid of door zijn onvoorzichtigheid heeft veroorzaakt .
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: persoonlijke aansprakelijkheid • Fout: toerekenbare onrechtmatigheid o
Onrechtmatigheid: • Schending van een wettelijke norm (bv. schuldig hulpverzuim, slagen en verwondingen, onopzettelijk doding) • Schending van de zorgvuldigheidsnorm (handelen zoals een “goede huisvader”)
o
Toerekenbaar: draagwijdte van daden kunnen inschatten • Aansprakelijkheidsbeperking personeelsleden, stagiairs, vrijwilligers • Aansprakelijkheid gemeenten en OCMW’s
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: persoonlijke aansprakelijkheid • Aansprakelijkheidsbeperking personeelsleden: contractueel of statutair? o Contractueel personeelslid: artikel 18 WAO • Verbonden door een arbeidsovereenkomst: in beginsel niet aansprakelijk • 3 uitzonderingen: • • •
o
Bedrog: bewust en gewilde miskenning van een na te leven verplichting Zware fout: verwaarlozing van de meest essentiële voorzichtigheidsregels Herhaalde lichte fout: gebrek aan beroepsernst
Overheidspersoneel: statutaire aanstelling • Niet aansprakelijk op basis van Wet Aansprakelijkheid Overheidspersoneel 2003: artikel 2 • Zelfde uitzonderingen
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: persoonlijke aansprakelijkheid • Stagiairs (ikv opleiding) o o o
Is de arbeidsovereenkomstenwet van toepassing? Aard/doel van de stage Verzekeringen
• Vrijwilligers o o
Vallen onder de vrijwilligerswet 2005 Regeling vergelijkbaar met artikel 18 WAO
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: persoonlijke aansprakelijkheid • Gemeenten en OCMW’s o o
Openbare/publieke rechtspersoon Overheid dient eveneens wettelijke normen na te leven en zorgvuldig te handelen • Wettelijke norm • Bv. zware wantoestanden: artikel 3 EVRM • Zorgvuldigheidsplicht: “gedragen als redelijke overheid”
o
Persoonlijke aansprakelijkheid staat los van de kwalitatieve aansprakelijkheid als overheid (zie verder)
Schematische voorstelling ZORGVULDIGHEIDSNORM
RECHTVAAR DIGHEIDSGROND
TOEREKENBAARHEID
FOUT
PERSOONLIJKE AANSPRAKELIJKHEID
SCHADE
ONRECHTMATIGE GEDRAGING
SCHULDBEKWAAM
OORZAKELIJK VERBAND
WETTELIJKE NORM
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: persoonlijke aansprakelijkheid • Toepassingen o
Overtreding van een wettelijke norm • Strafrechtelijke misdrijven: slagen en verwondingen, schuldig hulpverzuim, onopzettelijke doding… • Verplichtingen in Erkenningsbesluiten: klachtenprocedure, sluiten van verzekeringen…
o
Overtreding van de zorgvuldigheidsnorm • • • •
Gebrekkig toezicht Onzorgvuldige organisatie van toezicht Niet treffen van nodige voorzorgen …
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: overzicht 1. Contractuele aansprakelijkheid 2. Buitencontractuele aansprakelijkheid o o
Persoonlijke aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor andermans daad
3. Andere vraagstukken
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: aansprakelijkheid voor andermans daad • Aansprakelijkheid voor iets of iemand anders of kwalitatieve aansprakelijkheid
• Twee relevante vormen: o o
Aansprakelijkheid van de onderwijzer voor een leerling Aansprakelijkheid van de aansteller voor een aangestelde
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: aansprakelijkheid voor andermans daad • Aansprakelijkheid van de onderwijzer voor een leerling o o o
Onderwijzer: alle vormen van kennisoverdracht, oa. van maatschappelijke aard (ruim!) Geniet aansprakelijkheidsbeperking Weerlegbaar vermoeden van aansprakelijkheid: bewijs voldoende toezicht + onrechtmatigheid niet te voorkomen (goede huisvader-criterium)
• Brussel 16 januari 2002, RGAR 2002, nr. 13570 Opvoeders in een instelling voor jongeren met een licht mentale handicap en karakterstoornissen o Als onderwijzer beschouwd • Bergen 17 september 2003, RGAR 2005, nr. 14041 o Aanleren leefregels in home herinschakeling jonge personen met een handicap o Als onderwijzer beschouwd • Rb. Gent 14 september 2005, NJW 2006, afl. 141, 373 o Opvang baby’s en peuters door onthaalmoeder o Niet als onderwijzer beschouwd o
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: aansprakelijkheid voor andermans daad • Aansprakelijkheid van de aansteller voor een aangestelde • Aansteller-aangestelde: • •
Bestaan arbeidsovereenkomst (WG-WN) Statutair aangesteld
• Vrijwilligers • Stagiairs • Geen aansprakelijkheidsbeperking • Geen tegenbewijs mogelijk voor begane onrechtmatigheid o
Toepassing: aansprakelijkheid als aansteller aanvaard wanneer het gaat om: • Kinderdagverblijf aansprakelijk voor fout hulppersoon
• Rb. Gent 14 september 2005, NJW 2006, afl. 141, 373 o
Het OCMW (meer bepaald de dienst van opvanggezinnen) kan als aansteller aansprakelijk worden gesteld voor een fout van een onthaalmoeder tijdens en in verband met de bediening waarvoor ze werd aangesteld
Schematische voorstelling ZORGVULDIGHEIDSNORM
RECHTVAAR DIGHEIDSGROND
TOEREKENBAARHEID
FOUT
KWALITATIEVE AANSPRAKELIJKHEID
SCHADE
ONRECHTMATIGE GEDRAGING
SCHULDBEKWAAM
OORZAKELIJK VERBAND
WETTELIJKE NORM
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: toepassingsgeval • Kan de kinderopvang – als voorziening - persoonlijk aansprakelijk gesteld worden?
• Kan de kinderopvang kwalitatief aansprakelijk gesteld worden? • Kan de toezichtdoende begeleider persoonlijke of kwalitatieve aansprakelijkheid oplopen?
• Rb. Tongeren (9e kamer) 23 februari 2006 o o
Kleuter overlijdt bij het spelen van ‘begrafenisje’ op de kinderopvang (onopzettelijke doding) Vorderingen • Tegen de kinderbegeleidster: gebrekkig toezicht, niet correct invullen aanwezigheidslijst, afwezigheid van toezicht • Tegen de verantwoordelijke van de KO: gebrekkig systeem van de aanwezigheidslijsten, gebrekkige personeelsorganisatie • Vzw Kinderopvang
• Rb. Brugge (14e kamer) 13 februari 2006 o o
Baby G. vertoont tekenen van ondervoeding, waaraan hij overlijdt Gezin wordt vrijwillig opgevolgd door CBJ en CKG • Na medische controles doet het kindje het zeer goed • Opvolging via huisbezoeken door medewerker CKG • Opvolging verloopt in een eerste fase goed, in een tweede fase krijgt de medewerker de baby niet meer te zien
o
Vordering wegens schuldig hulpverzuim • Overtreding wettelijke norm • Medewerker(s) CBJ noch CKG kan schuldig hulpverzuim worden verweten, hadden/konden geen weet hebben van actueel en dreigend gevaar
• Rb. Leuven 27 april 2011: val van baby in crèche o o o
Spelende peuter (15 maanden) klimt op laag aangepast kinderstoeltje, valt en verliest tandje Ouders vorderen schadevergoeding wegens geleden schade Rechter acht kinderverzorgsters noch crèche aansprakelijk • Inspanningsverbintenis om toe te zien op gezondheid en veiligheid • Toetsing: 14 kindjes met 3 toezichthoudende verzorgsters • Val was niet te voorkomen, niet permanent naast kindjes staan, vasthouden of tegenhouden
• Corr. Tongeren 16 november 2006 (‘slikvonnis’) o o o
Vordering wegens onopzettelijke doding Patiënt diende gemalen vlees toegediend te krijgen, sterft door aspiratie van een (te) groot stuk vlees Vorderingen • • • •
Tegen stagiair-opvoeder Tegen verpleegkundige Tegen hoofdverpleegkundige Tegen verzorginstelling
• Rb. Marche-en-Famenne 20 juni 2012 o o o
Veroordeling ONE (Waalse K&G) Peuter overlijdt wegens knelling van hoofdje in bed van onthaalmoeder Vordering tegen de onthaalmoeder, sociaal assistente, directeur van ONE en ONE zelf • Onthaalmoeder en sociaal assistente: geen gebrek aan voorzichtigheid in haar hoofde, controles wezen niet op probleem, geen info over hoedanigheid bedden en matrassen • Directeur: kwam pas in dienst na start onthaalmoeder • ONE: onvoldoende informatieplicht zoals voorgeschreven in decreet van 17 juli 2002
• Rb. Rotterdam 5 januari 2012 o o o
Brandwonden bij gehandicapte bewoner zorginstelling na te heet bad Begeleider meldt het laattijdig Rechtbank acht de begeleider tekort geschoten
• Pro memorie: vordering tegen de overheid o
Rb. Antwerpen (8e kamer) 23 december 2010 • Vordering wegens niet-handelen door de staat wegens wachtlijstensysteem (in deze gespecialiseerde hulp in MPI, nu in pleeggezin) • Vordering afgewezen wegens gebrek aan belang
o
Voorzieningsrechter Rb. ‘s-Gravenhage 7 december 2007 • Plaatsing van minderjarige (op korte termijn) door de staat in aangewezen behandelinstelling • Geen wettelijke verplichting in hoofde van de staat om binnen bepaalde termijn te plaatsen • Vordering afgewezen
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: overzicht 1. Contractuele aansprakelijkheid 2. Buitencontractuele aansprakelijkheid o o
Persoonlijke aansprakelijkheid Aansprakelijkheid voor andermans daad
3. Andere vraagstukken
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: andere vraagstukken • Bewijs o o o
Benadeelde moet onrechtmatigheid aantonen Contractuele fout > overtreding wettelijke norm > overtreding zorgvuldigheidsnorm Hoe: • Alle middelen van recht • Wat met dossierstukken?
• Schadevergoedingsaspecten o o
Beroep op de rechter, al dan niet BP-stelling Integrale vergoeding, te bepalen in concreto
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: andere vraagstukken • Aansprakelijkheidsverzekering o o o
Dekking bieden tegen alle vordering tot vergoeding wegens voorvallen van schade Maatschappelijke relevantie: voorwaarde voor risicovolle activiteiten Verschillende types • Voor werknemers: beroepsaansprakelijkheid • Voor vrijwilligers: burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering • Voor stagiairs: schoolverzekering
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: andere vraagstukken • Samenloopsituaties o o
In de praktijk: verschillende schadeveroorzakers, schadelijders… 3 vormen: • Één persoon, één gedraging, meerdere vorderingen? • Meerdere schadeverwekkers, meerdere vorderingen? • Meerdere schadelijders?
o
Leidt tot complexe vraagstukken
Opbouw 1. Algemene situering 2. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid 3. Strafrechtelijke aansprakelijkheid 4. Reflecties vanuit een breder perspectief
Strafrechtelijke aansprakelijkheid • Fout = overtreding van Strafwetboek en bijzondere strafrechtelijke bepalingen in andere wetten o
Bv. Wet Bescherming Persoonsgegevens, Sociaal Strafwetboek
• Schade ≠ noodzakelijk • Openbaar Ministerie dagvaardt (niet slachtoffer)
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wie aanspreken? Wannes (1,5 jaar) heeft een lichte fysieke handicap. Dagelijks gaat hij met zijn jongere zusje naar de kinderopvang. De laatste tijd doet Wannes veel kindjes pijn. Bij de laatste aanval werd het Cindy, een van de begeleiders, te veel. Ze neemt Wannes eens stevig vast en zegt hem dat het gedaan moet zijn. Aan deze tussenkomst heeft Wannes blauwe plekken op armen, benen en bovenlichaam overgehouden.
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wie aanspreken? • Kan Cindy, als begeleider, worden gedagvaard voor slagen en verwondingen?
• Vervult de kinderopvangvoorziening een aansprakelijke rol?
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wie aanspreken? • Natuurlijke persoon iedereen die een strafbaar feit begaat o ongeacht leeftijd, statuut, verstandelijke vermogens bv. minderjarige, vrijwilliger, mentaal gehandicapte persoon o
• Rechtspersoon o o o o
Ingevoerd in 1999 voor misdrijven die verband houden met zijn activiteiten of voor zijn rekening werden gepleegd (materieel element), én opzettelijke beslissing of nalatigheid, in oorzakelijk verband met misdrijf (moreel element) Openbare rechtspersonen uitgesloten MAAR laat burgerrechtelijke aansprakelijkheid onverlet
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wie aanspreken? • Kan Cindy, als werknemer, worden gedagvaard voor slagen en verwondingen?
• Vervult de kinderopvangvoorziening een aansprakelijke rol?
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? Linda werkt al jaren als logistiek medewerker in een kinderopvang (koken en poetsen). Op een dag staan een stafmedewerker en een begeleider de problematische thuissituatie van Jonas (een peuter) te bespreken in de keuken, terwijl Linda in de aangrenzende koelruimte aan het opruimen is. Linda kan het hele gesprek volgen.
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Begaan de stafmedewerker en de begeleider een fout door dergelijk thema te bespreken met elkaar? In de keuken?
• Begaan de stafmedewerker en de begeleider een fout door dergelijk thema te bespreken terwijl Linda het kan horen?
• Is Linda strafbaar als ze met de informatie naar het parket stapt?
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Aandacht voor die misdrijven van bijzondere relevantie binnen kinderopvang: o o o o o
minderjarige cliënten in meestal bijzondere posities hulpverleningsplicht - opvoedingstaak - verzorgingstaak vertrouwensrelatie inherent risico voor knipperlichtsituaties
• Ondergebracht onder drie grote noemers o o o
Grensoverschrijdend gedrag en kindermishandeling Schuldig hulpverzuim Omgaan met vertrouwelijke informatie, i.h. bijzonder beroepsgeheim
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Grensoverschrijdend gedrag / kindermishandeling o o o o
Aantasting integriteit: fysiek, psychisch, emotioneel, seksueel Verzamelterm Omvat meer dan enkel strafbare gedragingen/onthoudingen Belangrijkste misdrijven: o.m. aanranding eerbaarheid, (on)opzettelijke slagen en verwondingen…
• Beschermingstechnieken minderjarigheid : o
Bestanddeel van misdrijf Bv. onthouden voedsel/verzorging
o
Verzwarende omstandigheid Bv. schuldig hulpverzuim
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Uitwerken van duidelijke, gekende en gedragen richtlijnen o
In arbeidsreglement: ?
• Benoemen van grensoverschrijdend gedrag o o
Sluitende omschrijving is niet mogelijk Wél werken aan bewustwording, eenvormigheid, verantwoord handelen…
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Schuldig hulpverzuim o o o o
o
o
Plicht tot hulpverlening aan persoon in nood Ernstig, groot en actueel gevaar Zelf vastgesteld of vernomen Hulp bieden: • zelf • via derden (intern, externe hulpverleners, parket) Verstrengde hulpverleningsplicht: • minderjarigen • kwetsbare personen Beoordeling door rechter: achteraf
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Specifieke link met kinderopvang o
o
Beoordeling van geboden hulp • competentie en werkcontext mee in rekening genomen Mogelijks belangenconflict voor zij gebonden door beroepsgeheim • delicate evenwichtsoefening
• indicaties bij afweging: • Wettelijke toelating tot spreken • Sectorale good pratices ter ondersteuning bij afweging • Ondersteuning op organisatieniveau • …
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Indicaties bij afweging: o o o o
Wettelijke toelating tot spreken Sectorale good pratices ter ondersteuning bij afweging Ondersteuning op organisatieniveau …
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Omgaan met vertrouwelijke informatie o o o
Discretieplicht Wet Bescherming Persoonsgegevens Beroepsgeheim
• Beroepsgeheim o o
Zwijgplicht gebonden aan een vertrouwensrelatie Géén keuze, wettelijk bepaald • Medische beroepen opgesomd in artikel 458 Strafwetboek • Restcategorie in artikel 458 Strafwetboek: noodzakelijke vertrouwensfiguur • Bijzondere wettelijke bepalingen • Bv. bijzondere jeugdbijstand, integrale jeugdhulp
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Beroepsgeheim o o o
Zwijgplicht gebonden aan een vertrouwensrelatie Géén keuze, wettelijk bepaald Beroepsgeheim in de kinderopvang? • In beginsel niet: • KO valt niet onder de reglementering integrale jeugdhulp • Geen noodzakelijke vertrouwensfiguren • Wel discretieplicht en toepassing privacywetgeving • Toch wel, bijvoorbeeld: • Artsen en verpleegkundigen verbonden aan een kinderopvang • Als opname in bepaalde kinderopvangvoorziening POSmaatregel is (enkel voor specifieke opname, niet algemeen)
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Schending o o o
Informatie aan derden Met opzet Persoon is of kan worden geïdentificeerd
• Toelaatbare doorbreking o
Bijzondere categorieën van derden • Ouders • Leidinggevenden
o
Verontrustende situaties Bv. noodtoestand, spreekrecht, cliënt is slachtoffer
o
Interne en externe overlegmomenten Bv. gezamenlijk en gedeeld beroepsgeheim, instemming
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Van weten naar handelen o o
Abstract – juridisch kader Instrumenten tot omkadering • Opleiding • Doet beroep op vaardigheden, competenties, intern beleid…van drager beroepsgeheim,voorziening Bv. bespreekbaar maken op organisatieniveau: ook, én zeker, wanneer een grens werd overschreden
• ruimte tot dialoog met andere actoren in werkveld Aandacht en respect voor elkaar standpunten, perspectieven, finaliteiten
• …
Strafrechtelijke aansprakelijkheid: wat gaat er fout? • Begaan de stafmedewerker en de begeleider een fout door dergelijk thema te bespreken met elkaar? In de keuken?
• Begaan de stafmedewerker en de begeleider een fout door dergelijk thema te bespreken terwijl Linda het kan horen?
• Is Linda strafbaar als ze met de informatie naar het parket stapt?
Opbouw 1. Algemene situering 2. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid 3. Strafrechtelijke aansprakelijkheid 4. Reflecties vanuit een breder perspectief
Reflecties: integriteitsbeleid • Besproken aansprakelijkheidsvormen bieden een juridisch antwoord
• Ingebed in een breder perspectief o
Juridische handvatten: • • • •
Tuchtrecht Deontologie Arbeidsrecht Welzijnsrecht
Reflecties: integriteitsbeleid o
Niet-juridische handvatten: integriteits- en risicobeleid • Omkaderingsinstrumenten • • • • •
Bekendmaken van good practices Vormingsprogramma’s Aanspreekpunten Inter- en supravisie …
• Professionele houding nastreven op alle niveaus • • • • • •
Individueel Teamverband Sectoren Koepels Overheid …
Voor wie meer wil weten…
K. HERBOTS, E. ANKAERT, E. VAN GRUNDERBEEK en J. PUT, Professioneel omgaan met risico’s. Juridisch onderzoek naar de aansprakelijkheid van private non-profit voorzieningen met de focus op de jeugdhulp en de kinderopvang, Brussel, Politeia, 2012, vii + 130 p.
Bedankt voor jullie aandacht!
