Procesindustrie. Kunststofrecycling in Zuid Nederland

Procesindustrie

Kunststofrecycling in Zuid Nederland

Dit is een uitgave van het projectteam van Innovatie Zuid. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt met financiële steun uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van OP-Zuid.

www.innovatiezuid.nl

“

et recyclen van materialen vereist kennis en H innovatie en levert daardoor ook innovatie en kansen op voor het bedrijfsleven! Zoals een verwerkingsfabriek die - naast inzamelen en scheiden - ook nieuwe producten maakt van gerecycled kunststof. Goed voor het milieu én goed voor de economie. Een mooi voorbeeld van hoe we in Brabant de economische kansen van

”

duurzaamheid en innovatie willen benutten. Mw. Ir. C.W. Jacobs, Provincie Noord-Brabant, Gedeputeerde Economie, duurzame ontwikkeling en Europa

“

Wij moeten ons inspannen om kunststof verpakkingsafval in

“

Als je eruit wilt halen wat er in zit, zul je de levensduur van de stoffen

eigen regio met eigen innovaties

moeten verlengen. Warmte

te verwerken en de opgedane

(verbranden) is immers de laagste

kennis naderhand vermarkten.

vorm van energie. En die moet zo lang

Het moet maar eens afgelopen

mogelijk worden uitgesteld.

“

zijn met het simpele korte termijn denken dat export, ook al is het maar naar Duitsland, eenvoudig

Dhr. M.J. Wiersma, Provincie Zeeland, Gedeputeerde Economie, energie en milieu

en goedkoop is. Duurzaamheid door innovatieve recycling

“

hoort thuis in je eigen regio! Dhr. H. Stiphout, Ondernemer

“

Kunststofrecycling past zeer goed in de duurzaamheid- en cradle2cradle ambities

“

van de provincie Limburg.

Dhr. B. Kersten, Provincie Limburg, Gedeputeerde programma Bereikbaar en duurzaam Limburg

“

Kunststofrecycling is complex, door de vele soorten en variaties kunststoffen die er zijn. Er kan echter veel meer worden gerecycled dan dat er nu gebeurd. De huidige gefragmenteerde markt kan dit niet. Daar zijn ondernemers met een visie voor nodig die bereidheid zijn tot samenwerking, het ontwikkelen van kennis

“

en het doen van investeringen.

Dirk Vermaire, DCV Consulting en Paul Gosselink, BOM, Programmamanager Nieuwe energie

Colofon

Innovatie Zuid September 2009 Thema Procesindustrie: Kunststofrecycling in Zuid Nederland Opgesteld door DCV Consulting D.C. Vermaire [email protected] In opdracht van BOM, EIZ, LIOF m.m.v. REWIN en Syntens Conctactpersoon N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij Wendy Persoon [email protected] Concept en grafisch ontwerp Stylism Djordi Luymes en Marc Buijs www.stylism.nl Oplage 750 exemplaren Rechten De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor enige eventueel geleden schade door foutieve vermelding in deze roadmap. © Copyright 2009, BOM. Niets aan deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder nadrukkelijke toestemming van de uitgever. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt met financiële steun uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van OP-Zuid.

Innovatie Zuid - Roadmap Kunststofrecycling

Inhoudsopgave 1

Samenvatting

4

2

Inleiding

6

3

Aanleiding kunststof recycling Zuid Nederland

8

4

Huidige drijfveren kunststof recycling

10

4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.3

Veranderende maatschappij Regelgeving kunststofinzameling en hergebruik Verpakkingen Elektrische en elektronische apparaten Overige bronnen REACH Vergunningverlening Duurder wordende grondstoffen en energie

11 11 11 12 12 12 14 14

5

Inventarisatie huidige markt en recycling mogelijkheden

16

5.1 5.2 5.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3

Soorten kunststoffen Toepassingen van kunststoffen Hergebruik van kunststoffen Prijs-kwaliteit verhouding recyclaat Prijs van kunststoffen Prijs van recyclaat Restkunststoffen Herkomst Marktspelers in restkunststoffen Waardecreatie door ketenconsolidatie

17 17 19 20 20 23 24 24 25 26

6

Scheidingstechnologieën

28

6.1 6.2 6.3

Mechanische scheidingstechnologie Chemische scheidingstechnologie Polymeertechnologie

29 29 30

7

Knelpunten hergebruik kunststoffen

32

7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.2 7.3

Kwaliteit recyclaat Toekomstige hoeveelheden recyclaat Nieuwe toepassingen recyclaat Bestaande toepassingen recyclaat Integratie recyclingketen Innovatie in recyclingindustrie

33 33 34 34 34 34

8

Toekomstige ontwikkelingen kunststofrecycling

36

9

Conclusies

40

10

Plan van aanpak kunststofrecycling Zuid Nederland

42

10.1 10.2 10.3 10.4

Het creëren van een impuls Ontwikkeling recyclinginstallatie voor polyolefinen uit huishoudens Bedrijvenclusters rondom restkunststof stromen Ontwikkeling kennisagenda Zuid Nederland

43 43 44 44

Referenties

46


1

4

Samenvatting


Kunststoffen zijn door de talloze nuttige toepassingen

De combinatie van een gefragmenteerde industrie

niet meer weg te denken uit onze samenleving.

met hoge kosten, weinig synergie en een technologie

Niet alleen als isolatiemateriaal dragen ze bij tot

die grotendeels in handen is van derden maakt dat met

aanzienlijke energiebesparingen, maar ook door hun

het recyclen van kunststoffen te weinig toegevoegde

lage gewicht in auto’s en verpakkingen. In het kader

waarde wordt gegenereerd. Kansen zijn er voor

van verduurzaming van de samenleving wordt er

bedrijven die effectief kunnen samenwerken of

gestreefd naar hernieuwbare energiebronnen, het

anderszins de keten van restkunststof tot product

verlagen van het energieverbruik en hergebruik van

integreren. Deze bedrijven kunnen de kosten

primaire grondstoffen. Kunststoffen zijn niet alleen een

reduceren. Door te investeren in eigen innovatie en

primaire grondstof (aardolie) maar er wordt ook veel

technologie waarmee met goedkope grondstoffen

energie geïnvesteerd om kunststoffen te vervaardigen.

kwalitatief goed recyclaat kan worden verkregen kan

Bij hergebruik van kunststoffen wordt er daarom

de marge worden vergroot.

bespaard op aardolie en energie (CO2 uitstoot). Van de in Nederland jaarlijks ingezamelde 850.000 ton

Een aantal initiatieven wordt voorgesteld die zullen

kunststoffen wordt ca. 21% als materiaal hergebruikt.

bijdragen de waargenomen knelpunten op te heffen.

In vergelijking met metalen, glas en papier en karton,

Voorgesteld wordt een scheidingsinstallatie voor

waarvan 75% en meer wordt hergebruikt, ligt het

kunststoffen uit huishoudens naar Zuid-Nederland te

hergebruik bij kunststoffen dus laag.

trekken en dit te combineren met een haalbaarheidsstudie naar de mogelijkheid om het maalgoed uit de

Met prijzen van € 1000 tot € 2500 per ton, zijn

installatie te compounderen tot een goede kwaliteit

kunststoffen waardevolle materialen. Het is dan ook

regranulaat. Hiermee kunnen de mogelijkheden van

opmerkelijk dat het aandeel hergebruik niet veel hoger

de beschikbare technologie worden aangetoond.

ligt. Een belangrijke reden daarvoor is dat door de

Voor Nederland is dergelijke combinatie nieuw en ook

verscheidenheid aan kunststoffen, de verschillende

in de ons omringende landen gebeurd dit weinig.

toepassingen en de variatie in verontreinigingen

Daarnaast is het doel tenminste twee clusters van

recycling complex is.

bedrijven te vormen die elk de keten van reststroom tot eindproduct integreren. Elke cluster heeft het

Maar er zijn meer oorzaken. De kunststofrecycling-

gemeenschappelijke doel een restkunststof te

industrie bestaat uit veel, meestal kleine bedrijven die

verwaarden, de kosten omlaag te brengen en de

in verschillende delen van de keten actief zijn,

kwaliteit van het recyclaat te verbeteren. De

zoals inzamelaars, recyclers, sorteerders en

initiatieven worden technisch ondersteund door

handelaren. Hierdoor is de markt gefragmenteerd,

een kenniscentrum voor de ontwikkeling van de

worden er extra logistieke kosten gemaakt en weinig

vereiste technologie. Ten behoeve van de

synergie behaald. Daarnaast heeft de industrie moeite

kennisontwikkeling op de langere termijn zal een

om voldoende waarde toe te voegen. Vervuilde

kennisagenda worden opgesteld.

restkunststoffen kunnen niet voldoende worden opgewaardeerd tot goed recyclaat met een overeenkomstig prijsniveau. Het kwalitatief goede recyclaat dat wordt geproduceerd is afkomstig van relatief schone reststromen die de recycler duur inkoopt. Een oorzaak voor de beperkte waardecreatie is dat de beschikbare technologie beperkte scheidingsen reinigingsmogelijkheden biedt en grotendeels in handen van apparatenleveranciers is. Een andere reden is dat er weinig eigen innovatie bij de recyclingbedrijven plaatsvindt. Recyclers kunnen zich daarom onderling moeilijk onderscheiden door een technologievoorsprong en concurreren op prijs.


5

2

6

Inleiding


Kunststoffen zijn materialen die door hun lage gewicht

het hergebruik 75 tot 90% is. De vraag dringt zich op

en uiteenlopende toepassingsmogelijkheden in grote

waarom dat zo is en hoe dit verhoogd kan worden, en

hoeveelheden worden gebruikt en daardoor een

vormt het uitgangspunt van deze roadmap.

belangrijke bijdrage leveren aan het verlagen van het energieverbruik in de samenleving. Zo leidt het gebruik

Er is gekeken naar de mogelijkheden om het

van kunststoffen in verpakkingen als vervanger voor

hergebruik van kunststoffen in Zuid Nederland

glas en in auto’s als vervanger voor metaal, tot een

(Noord-Brabant, Limburg en Zeeland) een impuls te

lager brandstofverbruik tijdens transport. Ook hoeft er

geven. Er is gekeken naar de industrie die kunststoffen

minder transport plaats te vinden omdat levens-

inzamelt en recyclet, waar de kansen liggen en op

middelen er langer in goed blijven. Door de vele

welke wijze kunststofrecycling gestimuleerd kan

gunstige eigenschappen van kunststoffen hebben ze

worden. Het gaat daarbij om het creëren van kansen,

inmiddels toepassing gevonden in alle aspecten van

om het zoeken van markten en van mogelijke

onze samenleving en is een moderne maatschappij

bedrijvenclusters, en om randvoorwaarden als

zonder kunststoffen ondenkbaar. De grote

regelgeving, technologie en kennis, energieverbruik,

hoeveelheden kunststoffen die hierdoor jaarlijks op de

beschikbare restkunststoffen, de kwaliteit van het

markt worden gebracht komen echter allemaal een

recyclaat, etc. Ook zijn de factoren die het

keer in het afvalstadium terecht. Het is op dit punt en

materiaalhergebruik remmen in kaart gebracht.

met name door het zwerfvuil, dat kunststoffen een negatief imago hebben. De bij de toepassing zo

Er wordt afgesloten met een voorstel waarmee een

gewaardeerde lange levensduur van kunststoffen

impuls kan worden gegeven aan het materiaal-

wordt in het afvalstadium juist een minpunt. Voor de

hergebruik van post-consumer kunststoffen.

enorme hoeveelheden kunststofafval die jaarlijks vrijkomen moeten verstandigere oplossingen worden

Voor deze studie is er literatuuronderzoek gedaan,

gevonden dan storten of verbranden.

de regelgeving is geïnventariseerd en er is met personen, bedrijven en instanties gesproken.

Het Europese en Nederlandse beleid is gericht op hergebruik van materialen, en in de laatste jaren is het accent steeds meer komen te liggen op het hergebruik van kunststoffen, omdat het hergebruik daar ver achterblijft bij dat van andere materialen. Het belang van hergebruik van kunststoffen zit in de besparing op de energie die bij de productie in het polymeer is geïnvesteerd en in de besparing op primaire grondstoffen. Om de energiebesparing te realiseren moeten, in het geval van kunststoffen, de polymeerketens behouden blijven. Indien bij de verwerking het polymeer wordt omgezet naar synthesegas of olie, het zogenaamde downcycling, wordt de energie die nodig was voor het vervaardigen van het polymeer, tenietgedaan en wordt een eindproduct verkregen met een aanzienlijk lagere economische waarde dan het oorspronkelijke polymeer. Downcycling is daarmee niet alleen energetisch ongunstig, ook de rekenbaarheid neemt er sterk door af. Materiaalhergebruik bij kunststoffen ligt in Nederland op een niveau van rond de 21%. Dit is laag in vergelijking met metaal, glas en papier en karton waar


7

3

8

Aanleiding kunststofrecycling Zuid Nederland


In het programma Pieken in de Delta (PiD) van het

Tezamen heeft dit tot gevolg dat het merendeel van de

Ministerie van Economische Zaken en de Provincies

kunststoffen in het afvalstadium;

Noord-Brabant en Zeeland is energiebesparing, door

niet als materiaal kunnen worden hergebruikt

hergebruik van reststromen naar hernieuwd bruikbare

(het eindproduct heeft geen acceptabele

grondstoffen, een van de speerpunten. Innovatie Zuid

eigenschappen);

- Operationeel Programma Zuid (InnoZ) heeft dezelfde

een recyclaat opleveren dat niet als kunststof

thema’s als PiD Zuid-Oost en Zuid-West gekozen en is

kan worden ingezet (verdringt andere materialen

erop gericht de Zuid Nederlandse economie te

zoals hout of beton) of,

versterken via innovatie en clusterprojecten.

beperkt kunnen worden gerecycled (het eindproduct kan nieuwe kunststoffen gedeeltelijk

Basisidee voor het programma InnoZ is om via een

vervangen, bijvoorbeeld op niet zichtbare plaatsen

gerichte aanpak clusterprojecten te ontwikkelen.

van een product of bij producten waar lage eisen worden gesteld).

BOM, LIOF en EIZ hebben vastgesteld dat initiatieven op het gebied van hergebruik van kunststoffen naar

De afgelopen jaren is de mechanische scheidingsen

groene grondstoffen kansrijk lijken maar nog niet

wastechnologie verder ontwikkeld en is er technologie

gestructureerd worden aangepakt.

ontwikkeld om verontreinigingen langs fysisch chemische weg af te scheiden waarbij de kwaliteit van

Interessante mogelijkheden om op energie en primaire

de kunststof behouden blijft. Dergelijke technologieën

grondstoffen te besparen worden geboden door

bieden de mogelijkheid om aan kunststofreststromen,

materiaalhergebruik van kunststofreststromen.

die nu beperkt of niet kunnen worden hergebruikt,

Eenmaal in het afvalstadium worden kunststoffen

waarde toe te voegen en op energie en primaire

momenteel beperkt als materiaal hergebruikt. Het

grondstoffen te besparen.

overgrote deel wordt verbrand, waarbij in toenemende mate energieterugwinning plaatsvindt, of als

Het besparen van energie en primaire grondstoffen en

reduceermiddel ingezet in hoogovenprocessen. Van

het creëren van toegevoegde waarde voor

het aandeel dat wordt gerecycled als kunststof vindt

afvalstromen, past prima in de lijn van EZ en de

dit meestal mechanisch plaats, d.w.z. sorteren,

provincies om reststromen optimaal te verwaarden.

versnipperen, wassen en drogen. Met een beperkt aantal schone reststromen wordt op deze wijze een regranulaat of maalgoed verkregen dat kan concurreren met nieuw materiaal. In alle andere gevallen zijn verontreinigingen als aanhangend vuil, andere kunststoffen, vulstoffen, vezels en overige verontreinigingen, zodanig vermengd dat een scheiding langs mechanische weg niet mogelijk is. Verder zijn er vele typen kunststoffen en ook per type kunststof kunnen er verschillende kwaliteiten en subsoorten zijn.

Samenvatting In deze roadmap worden de mogelijkheden om kunststofreststromen zo hoog mogelijk te verwaarden onderzocht. Daarbij wordt gekeken naar de mogelijkheden, competenties en interessen van de in Zuid Nederland gevestigde bedrijven en instellingen. Het is de interesse van de BOM, LIOF en EIZ om te laten onderzoeken of hier voor bedrijven in Zuid Nederland een rol is weggelegd.


9

4

10

Drijfveren kunststofrecycling


Er is een duidelijke maatschappelijke tendens waar-

is het Europese en Nederlandse beleid gericht op

neembaar richting verduurzaming van de samenleving.

hergebruik van materialen, waaronder kunststoffen.

Dit uit zich in het gedrag van consumenten en in het

Voor hergebruik van afvalkunststoffen is de regelgeving

beleid van overheden ten aanzien van het milieu.

van doorslag gevend belang. Immers, de goedkoopste

Parallel daaraan stijgt de welvaart in de wereld, en met

manier van afval verwijderen is storten, gevolgd door

name in het verre oosten, wat een versterkte vraag

verbranden. Het Landelijk Afvalplan 2002-2012 (LAP),

naar grondstoffen en energie oplevert. Het gevolg is

het Besluit beheer verpakking en papier en karton en

dat grondstof- en energieprijzen aan het stijgen zijn.

de regelgeving voor afgedankt elektrisch en elektronisch

De verwachting is dat deze ontwikkeling zal doorgaan

apparatuur (AEEA) verbieden daarom het storten van

nu dat met name China een periode van langdurige

kunststofafval en stellen eisen aan de hoeveelheden

economische groei lijkt door te maken. De belangrijkste

kunststof die nuttig moeten worden hergebruik en meer

drijfveren voor het recyclen van kunststoffen komen

specifiek als materiaal moeten worden hergebruikt.

voort uit de maatschappelijke discussie, de vigerende regelgeving en de prijsontwikkeling van grondstoffen

De afvalregelgeving kan worden ingedeeld naar de

en energie.

herkomst van het afval. Zo zijn afvalkunststoffen afkomstig van verpakkingen, van afgedankte elektrische

4.1 Veranderende maatschappij

en elektronische apparaten en uit overige bronnen. 4.2.1 Verpakkingen

De bescherming van het milieu wordt door mensen als

Per 1 januari 2006 is het Verpakkingsbesluit van

steeds belangrijker ervaren. Enkele decades geleden werd

kracht. Dit is in de plaats gekomen van de verpakkings-

het nog hoofdzakelijk gezien als een lokaal probleem. In

convenanten I, II en III. Nederland volgt hiermee de

de afgelopen decade zijn steeds meer mensen het

ons omliggende landen om de verplichtingen in

mondiale karakter gaan onderkennen. Dit is in een

regelgeving vast te leggen. Voor kunststoffen is het

belangrijke mate het gevolg van de publiek gevoerde

Verpakkingsbesluit van belang omdat het o.a. de grote

discussie over klimaatverandering en de economische

hoeveelheden kunststofverpakkingsafval regelt.

gevolgen van de toenemende vraag naar olie.

Dit bestaat voor een deel uit PET flessen, maar ook uit

De Europese Commissie heeft in 2007 een grootschalig

allerlei soorten folies, blisterverpakkingen, flacons, etc,

onderzoek laten doen naar de houding van Europeanen

afkomstig uit huishoudens. Om collectief uitvoering te

1

ten aanzien van het milieu . Daaruit blijkt dat het milieu

geven aan het Besluit is door producenten en

in alle landen als belangrijk wordt ervaren. Welke

importeurs van verpakkingen, in samenwerking met de

aspecten als belangrijkst naar voren komen verschilt

Nederlandse Gemeentes (VNG), in november 2005

van land tot land. Het belangrijkste thema voor

Nedvang opgericht.

Nederlanders is klimaatverandering maar ook (lucht) vervuiling van de leefomgeving, de milieuerfenis voor

Per 1 januari 2010 zijn gemeenten verplicht

het nageslacht en het uitputten van de natuurlijke

kunststofverpakkingen gescheiden in te zamelen.

bronnen tellen steeds meer mee.

Gemeenten ontvangen per ingezamelde ton kunststofverpakkingsafval een vergoeding uit het

Voor kunststoffen zijn het beperken van de CO2 -

Afvalfonds ter hoogte van € 475,=. Dit fonds wordt

emissie, het voorkomen van zwerfvuil en de eindige

gevuld met een deel van de verpakkingsbelasting die

olievoorraden de belangrijkste thema’s waarop

sinds 1 januari 2008 op verpakkingen wordt geheven.

hergebruik een positieve invloed heeft. Nedvang verwacht om uiteindelijk 85kt verpakkings-

4.2 Regelgeving kunststofinzameling en hergebruik In het kader van de verduurzaming van de samenleving

kunststoffen per jaar langs deze weg in te zamelen. Op het moment worden de in Nederland ingezamelde kunststoffen naar Duitsland getransporteerd om daar te worden gescheiden en verder verwerkt. Nederland heeft momenteel geen scheidingsstraten, maar de


11

verwachting is dat er op afzienbare termijn 2 à 3

Het huidige LAP loopt tot 2012, wanneer een nieuw

scheidingsstraten in Nederland zullen komen. Op basis

LAP van kracht zal worden. In het nieuwe LAP zal klem

van de Duitse statistiek wordt 33% van het daar

worden gelegd op het sluiten van ketens door nuttig

gescheiden materiaal ook als materiaal hergebruikt en

hergebruik verder om te buigen naar

de rest vindt een nuttige toepassing. Nedvang streeft

materiaalhergebruik. Ter voorbereiding van het nieuwe

naar een materiaalhergebruik voor kunststof

LAP zijn 6 pilot projecten gestart onder de naam “Naar

verpakkingen van 42% in 2012.

een ketenaanpak in het afvalbeleid”.2 Een van deze projecten betreft het recyclen van oude tapijten

4.2.2 Elektrische en elektronische apparaten

waaruit Nylon wordt teruggewonnen.

Kunststoffen afkomstig van elektrische en elektronische apparaten vallen onder de AEEA (WEEE)

4.2.4 REACH

regelgeving (Afgedankte Elektrische en Elektronische

REACH is de Regulation for Registration, Evaluation,

Apparatuur). Van deze apparaten moet 75% van het

Authorisation and Restriction of Chemicals. Van kracht

gewicht als materiaal worden hergebruikt. Er is een

geworden in juni 2007 en bedoeld om het voormalige

onderscheid gemaakt naar type apparaat zoals,

wetgeving voor chemicaliën van de Europese Unie (EU)

huishoudelijk groot, huishoudelijk klein, etc., waarvoor

te stroomlijnen en verbeteren. REACH legt een grotere

verschillende hergebruikpercentages gelden. Omdat de

verantwoordelijkheid bij de industrie neer om de

kunststoffen in de apparaten lichter wegen dan staal,

mogelijke risico’s van chemicaliën op gezondheid en

zal er tussen de 50% en 65% van de kunststoffen als

omgeving te controleren.

materiaal worden hergebruikt.

REACH geldt in principe voor alle chemicaliën: niet alleen voor industriële processen maar ook voor

4.2.3 Overige bronnen

dagelijks gebruik, zoals het reinigen van producten,

De overige kunststoffen vallen onder het LAP

verf of producten zoals kleding, meubels en

(Landelijk Afvalplan). Het gaat dan om bijvoorbeeld

elektrische apparatuur.

landen tuinbouwfolies, industrieel productieafval (bedrijfsafval), PVC, etc. Kunststof uit autowrakken valt

Bij REACH is het niet duidelijk hoe deze regelgeving het

wel onder het LAP maar heeft een eigen regelgeving.

materiaalhergebruik van kunststoffen precies gaat

Productieafval bestaat weer voor een groot deel uit

beïnvloeden. In principe vallen polymeren inclusief

kunststofverpakkingsafval en valt daarmee deels onder

stabilisatoren, maar ook afval buiten de REACH

het verpakkingsbesluit.

regelgeving3. Onder stabilisatoren worden verstaan anti-oxidanten, UV-stabilisatoren en thermische

Het LAP is gericht op het bevorderen van preventie

stabilisatoren. Het terugwinnen van polymeren uit

en afvalscheiding, met het oog op nuttige toepassing.

afval zou daarmee buiten de werking van REACH

De minimumstandaard voor gescheiden ingezameld

vallen. Voor de kunststofrecycling ontstaat er echter

kunststofafval is nuttige toepassing waaronder bij

toch een probleem met REACH, omdat de regelgeving

voorkeur materiaalhergebruik. Uitval en niet

ervan uitgaat dat producenten de samenstelling van

herbruikbaar kunststofafval moet worden verbrand.

hun grondstoffen kennen. In het geval van recycling is

Tabel 1 - Samenvatting van de voor Nederland relevante regelgeving voor het hergebruik van kunststofafval

Regelgeving Verpakkingsbesluit

AEEA LAP

12


Materiaal hergebruik

Nuttige toepassing

95% flessen > 0,5L

-

55% flessen ≤ 0,5L

-

27% overige verpakkingen

45%

75% (alle materialen)

80% (alle materialen)

100% voor herbruikbaar kunststof

uitval en niet herbruikbaar kunststof

160

140

100

80

60

40

20

jan/09

jul/08

jan/08

jul/07

jan/07

jul/06

jan/06

jul/05

jan/05

jul/04

jan/04

jul/03

jan/03

jul/02

0 jan/02

Olieprijs (FOB US$/barrel)

120

Jaar Figuur 1 - Ontwikkeling in de olieprijs (Brent UK (spot)) vanaf januari 20027

de herkomst vaak niet bekend en dus ook niet de

met eventueel nieuw toegevoegde additieven te

precieze samenstelling (met name van de

kunnen vaststellen of registratie verplicht is.

toevoegingen). Dit houdt in dat er veel kostbare analyses moeten worden gedaan om een

Het probleem wordt door de Europese Commissie

veiligheidsblad te kunnen afgeven.

onderkend, want de commissie heeft een onderzoek ingesteld naar de relatie tussen REACH en de Europese

Verder kan door het toevoegen van additieven aan de

afvalregelgeving (2006/12/EC). Het doel is om voor de

gerecyclede polymeren ook de verplichting tot

belangrijkste afvaltypen, criteria vast te stellen wanneer

registreren onder REACH ontstaan. Onder additieven

afval ophoudt afval te zijn en REACH van kracht wordt.

worden verstaan pigmenten, smeermiddelen,

Dit onderzoek zal ook polymeren dekken.

dikmakers, vlamvertragers, antistatische middelen, etc. Indien deze in concentraties is van 2% of meer, of in

Op het ogenblik lijkt het er in ieder geval op dat er in

totaal 1 ton/jaar of meer, worden toegepast is

de REACH regelgeving weinig rekening is gehouden

registratie verplicht. Bij het opnieuw in de markt zetten

met de recyclingindustrie. Dit terwijl Europa het milieu

van een gerecyclede kunststof moeten de reeds

in het algemeen en hergebruik meer specifiek hoog in

aanwezige additieven dus bekend zijn om in combinatie

het vaandel heeft staan.


13

4.2.5 Vergunningverlening Vergunningen die in het kader van de Wet milieubeheer (Wm) aan inrichtingen worden verleend waar afvalstoffen nuttig worden toegepast of worden verwijderd hebben een geldigheidstermijn van maximaal 10 jaar4. De vergunning kan dus ook voor een kortere periode worden verleend als de vergunningverlener daar reden toe meent te hebben. Dit in tegenstelling tot de gangbare praktijk waarbij vergunningen voor onbepaalde tijd worden verleend. Omdat vergunningen elke 10 jaar opnieuw moeten worden aangevraagd levert dat bij grote investeringen een belangrijke onzekerheid op. Daarnaast plaatst het de afvalverwerkende industrie in een uitzonderingspositie ten opzichte van andere industrieën.

4.3 Duurder wordende grondstoffen en energie Aardolie is de primaire grondstof waarvan kunststoffen worden gemaakt. Door de sterke stijging van de aardolieprijs in de afgelopen jaren (figuur 1) en de daaraan gekoppelde stijging van de energieprijzen, zijn de prijzen van kunststoffen fors gestegen. Koste polyethyleen vijf jaar geleden nog onder de € 1000/ton was dat medio 2008 € 1500/ton5. De prijs van recyclaten beweegt mee met die van nieuw materiaal (5.4.1.) waardoor een hoge olieprijs een belangrijke drijver wordt voor hergebruik. Door de financiële crisis is de olieprijs inmiddels sterk gedaald van een record hoogte van US$ 147/vat tot ca. US$ 40/vat begin 2009. Het International Energy Agency voorspelt in hun “World Energy Outlook 2008” echter dat er na 2010 een ernstig tekort aan olie zal ontstaan6. Door de groeivertraging neemt de vraag naar olie nu weliswaar af, maar deze zal door de vraag uit China en India in 2010 weer aantrekken tot US$ 100/vat of meer. Daarbij komt dat oliewinning tussen nu en 2030 een maximum zal hebben bereikt. De wereldwijde sterke bevolkingsaanwas en de toenemende welvaart, zal de vraag verder doen toenemen. De verwachting is dan ook dat in de komende jaren en op de langere termijn een hoge olieprijs het hergebruik van kunststoffen blijvend zal stimuleren.

14


Samenvatting De maatschappelijke wens om op een verantwoorde wijze met het milieu en onze primaire grondstoffen om te gaan vertaalt zich in regelgeving die efficiënter gebruik en hergebruik van (grond)stoffen, waaronder kunststoffen, aanmoedigt. Daarbij komt dat de toenemende vraag naar olie, die wordt gevoed door de bevolkingsgroei en de toenemende welvaart in de wereld, hergebruik van kunststoffen op de korte en lange termijn ook economisch interessant zal maken. Deze factoren, maatschappij, milieu en economie, zijn de belangrijkste drijfveren voor een optimaal hergebruik van kunststoffen.


15

5

16

Inventarisatie huidige markt en recycling mogelijkheden


5.1 Soorten kunststoffen Er zijn ongeveer 20 verschillende groepen van

stoffen. Met technische kunststoffen wordt verwezen

kunststoffen te onderscheiden. Van deze zijn er vijf die

naar de groep kunststoffen die wordt toegepast in de

75% van de vraag naar kunststoffen voor hun rekening

automotive, E&E en specialistische toepassingen die in

nemen, namelijk polyethyleen (PE, hoge (HD-PE) en

bovenstaande sectorverdeling onder overig vallen.

lage dichtheid (LD/LLD-PE)), polypropyleen (PP),

Voorbeelden van technische kunststoffen zijn ABS/SAN,

polyvinylchloride (PVC), polystyreen (PS) en

HIPS, PA, PMMA, POM en Nylon. Deze worden in

polyethyleentereftalaat (PET) 8 .

kleinere hoeveelheden geproduceerd en zijn duurder

Van elke soort kunststof zijn er verschillende

dan de bulk kunststoffen. De bulkkunststoffen PE (LD/

kwaliteiten met ieder een eigen specificatie. Deze

LLD en HD), PP, PVC, PET en PS, worden in grote

verregaande diversificatie van kunststoffen is een van

hoeveelheden geproduceerd en vooral toegepast in

de redenen waarom het hergebruik van kunststoffen

verpakkingen, bouw en constructie, landbouw en overig.

op een laag niveau ligt. Bij het inzamelen van kunststoffen wordt dus rekening gehouden met de

De sectorverdeling is voor het hergebruik van

verschillende soorten die er zijn en mengsels worden

kunststoffen van belang, omdat de post-consumer

op soort gescheiden. Wanneer een goede scheiding

kunststoffen uit deze sectoren sterk van elkaar kunnen

niet mogelijk is kan dat inhouden dat het mengsel

verschillen. Per sector worden verschillende

alleen nog maar nuttig kan worden toegepast in de

kunststoffen toegepast die met hun specificaties zijn

vorm van verbranding met warmte terugwinning.

afgestemd op de toepassingen in die sector. Tabel 1 geeft een indruk van de kunststoffen die per sector het

Hergebruik van kunststoffen is complex

meest worden toegepast9.

vanwege het grote aantal aan soorten en subsoorten dat er is.

Sectoren onderscheiden zich ook door de complexiteit van de ketenlogistiek. De logistiek van bijvoorbeeld industriële verpakkingen en B&C is relatief eenvoudiger,

5.2 Toepassingen van kunststoffen

omdat er minder schakels zijn. Kunststoffen zijn daardoor beter traceerbaar en eenvoudiger in te zamelen. Hierdoor kunnen in “eenvoudigere” logistieke ketens de kunststoffen beter gescheiden worden

De kunststoffenmarkt wordt onderverdeeld in een

ingezameld. In complexe ketens als consumenten

aantal sectoren, namelijk:

verpakkingen daarentegen is gescheiden inzameling

Verpakkingen

moeilijker en kostbaarder.

Bouw en Constructie (B&C)

Verder verschilt de aard van de verontreinigingen van

Automotive

de post-consumer kunststoffen per sector.

Elektrisch en elektronisch (E&E)

Kunststoffen uit de B&C bevatten verontreinigingen als

Huishoudelijk, sport en ontspanning

zand, glas, rubber, stenen etc, terwijl E&E kunststoffen

Land- en tuinbouw

vlamvertragers, andere kunststoffen en verlijmde

Overig (meubels, etc.)

componenten bevatten. Bij verpakkingen is het weer van belang of het primaire verpakkingen zijn die in

In Europa is de verpakkingindustrie de grootste

contact zijn geweest met de inhoud, zoals flacons, of

verbruiker van kunststoffen met 37%, daarna volgt

secondaire verpakkingen zoals kratten, krimpfolies, etc.

bouw en constructie met 21%, de automobielindustrie

Laatstgenoemden zijn vaak licht vervuild.

met 8% en elektrisch en elektronisch met 6%. De rest

Ook de vorm waarin een kunststof wordt toegepast

gebruikt samen 28%.

speelt een rol in de mate van vervuiling die kan optreden. Zo hebben folies, die worden gebruikt in de

Kunststoffen zelf worden ook nog onderverdeeld in

landbouw en voor het verpakken van voedsel, een

twee groepen, namelijk technische en bulk kunst-

groot oppervlak tot massa verhouding, waardoor er


17

Tabel 1 - Kunststofgebruik naar sector

Sectoren

PE-LD/

PE-HD

PP

LLD

PS/ EPS

PVC

ABS/

PMMA

PA

PET

PUR

SAN

Verpakkingen Bouw en Constructie Automotive Elektrisch en elektronisch Overige

veel vuil aan een kleine hoeveelheid kunststof kan blijven hangen. Een hoge vervuiling maakt het

5.3 Hergebruik van kunststoffen

hergebruik van kunststoffen economisch onaantrekkelijk vanwege de reinigingskosten.

Om een beeld te krijgen van het niveau van hergebruik en nuttige toepassing van kunststoffen is gebruik

Verder kan de levenscyclus van kunststoffen nog

gemaakt van rapportages door PlasticsEurope10 en

van belang zijn voor de mogelijkheid tot hergebruik.

Nedvang11 . In het PlasticsEurope rapport zijn de

De levenscyclus van verpakkingskunststoffen is kort,

gegevens verzameld voor alle ingezamelde kunst-

vaak dagen tot weken. Maar kunststoffen die worden

stoffen per land en per sector, alsook het type

toegepast in B&C daarentegen hebben een levenscyclus

kunststof. Nedvang daarentegen rapporteert alleen

van tientallen jaren. De levenscyclus van kunststoffen uit

over de verpakkingskunststoffen in Nederland.

de overige sectoren zit ergens tussen deze twee uitersten.

De gegevens uit het PlasticEurope rapport over het jaar

Een lange levencyclus kan tot gevolg hebben dat de

2006 zijn samengevat in figuur 2. In tabel 2 is deze

kunststof door zonlicht of door atmosferische inwerking

informatie opgesplitst naar sector, waarbij de sector

is gedegradeerd en bemoeilijkt hergebruik vanwege de

verpakkingen ook nog is onderverdeeld in

verslechterde kwaliteit van de kunststof. De kwaliteit van

huishoudelijk en industrieel.

kunststoffen in verpakkingen is juist vaak hoog vanwege geringe belasting tijdens de korte levenscyclus.

Verpakkingen vormen met 60% bij verre het grootste

Bij het hergebruik van post-consumer kunststoffen

deel van de ingezamelde kunststoffen. Volgens Nedvang

moet er daarom rekening worden gehouden met het

werden in 2006 in Nederland in totaal 597 kton

type kunststof, de mate van verontreiniging en in

verpakkingskunststoffen op de markt gebracht. Daarvan

welke mate de kunststof is gedegradeerd tijdens

is op basis van het PlasticsEurope rapport 513 kton

gebruik. Materiaalhergebruik van post-consumer

(86%) ingezameld. Nedvang gaat uit van 145 kton

kunststoffen is vanwege de diversiteit (ook binnen een

materiaal hergebruik en PlasticsEurope van 148 kton,

soort), de mogelijke vervuiling en de variaties in

wat neerkomt op ca. 28% materiaal hergebruik voor

kwaliteit van de reststroom niet eenvoudig

verpakkingskunststoffen. Dat aandeel hergebruik is wel uitsluitend afkomstig van industrieel verpakkingsafval, dat gescheiden wordt ingezameld en relatief schoon is.

Kunststoffen worden op alle terreinen en onder

Daarmee neemt deze stroom 84% (148 kt op 177 kt)

zeer uiteenlopende omstandigheden toegepast.

van de totale hoeveelheid kunststoffen die als materiaal

De chemische en mechanische belasting van de

worden hergebruikt voor zijn rekening.

kunststoffen is daarbij ook zeer uiteenlopend

18

alsook de mate van verontreiniging wanneer de

Verpakkingskunststoffen uit huishoudens werden in

kunststof in het afvalstadium is beland. Dit

2006 nog niet gescheiden ingezameld, maar zoals eerder

heeft tot gevolg dat de kwaliteit van post-

genoemd zal dat vanaf 2010 wel het geval zijn. Nedvang

consumer kunststoffen sterk uiteenloopt en

verwacht dat de hoeveelheid ingezamelde kunststoffen

hergebruik verder wordt gecompliceerd.

vanuit huishoudens 85 kton zal zijn. Dat is slechts 28%


van de 308 kton kunststofverpakkingen dat jaarlijks van

Gemiddeld lag het hergebruik van kunststoffen over

huishoudens komt. Niet duidelijk is waarom dit aandeel

alle sectoren in 2006 op 21% (177 kton van 851 kton).

zo laag is. Naar schatting zal van het ingezamelde deel

In 2010 zal dat met het aandeel van Nedvang op 24%

28 kton als materiaal worden hergebruikt, uitgaande van

komen te liggen. Het grootste deel van de kunststoffen

het aandeel kunststoffen dat in het Duitse DSD systeem

die worden ingezameld worden nog steeds verbrand,

als materiaal wordt hergebruikt, namelijk (33%).

waarvan een deel met energieterugwinning.

Tabel 2 - Ingezamelde post-consumer kunststoffen per sector

Sector

Ingezameld

Materiaal hergebruik

in kton

in %

in kton

in %

Huishoudelijk

308

36

0

0

Industrieel

205

24

148

72

Bouw & Constructie

66

8

13

20

Automotive

33

4

3

10

Elektrisch & elektronisch

43

5

4

9

Huishoudelijk, sport & ontspanning

25

3

0

0

Land- & tuinbouw

32

4

9

28

Overig (meubels, etc.)

139

16

0

0

Totalen

851

100

177

21

Verpakkingen

Gebruikers (851 kt) Verpakkingen Consument

308

Industrie

205

Nedvang

338

85

Overige

Producent

Inzamelaar(1) 137 16%

Converter

177+28 24% Export

Verbranding

Recycler

57

37

Deponie

?

509 60%

Figuur 2 - De verwerking van ingezamelde kunststoffen in 2006


19

Tabel 3a - Post-consumer kunststoffen ingedeeld naar type

in %

5.4 Prijs-kwaliteit verhouding recyclaat

PE-LD/LLD

27,3

Recyclaat is de verzamelnaam voor gerecyclede

PE-MD/HD

11,4

kunststoffen die toegepast kunnen worden in een

PP

17,6

PS

6,8

EPS

1,8

PVC

8,7

Industriële verpakkingen steekt hier met

PET

12,5

72% hergebruik, met kop en schouders

Type kunststof

Aandeel

ABS, ASA, SAN

2,0

PMMA

0,6

PA

1,2

overige thermoplasten

2,1

PUR

3,6

Overig

4,4

Totaal

100,0

Hergebruik van kunststoffen ligt met een gemiddelde van 21% op een laag niveau.

boven uit en is alleen verantwoordelijk voor 84% van het totale hergebruik van kunststoffen. De overige sectoren dragen tezamen slechts 16% bij.

productieproces van halffabrikaten of eindproducten. Onder dit begrip vallen de producten: maalgoed (schoongemaakte en gemalen kunststof), agglomeraat (korrelstructuur ontstaan door

Een relatief klein deel wordt nog gestort en een

verwarmen en inkrimpen van folie) en

klein deel wordt geëxporteerd naar landen als China,

regranulaat (verkregen na smeltfiltratie

India, etc. In deze landen worden de kunststoffen

en granulatie).

handmatig gesorteerd en hergebruikt. De export wordt daarom in de Europese statistieken als materiaal-

Recyclaat kan zeer goede technische eigenschappen

hergebruik meegerekend.

bezitten die vergelijkbaar zijn met virgin kunststoffen.

In tabel 3a zijn de ingezamelde post-consumer

Dergelijk recyclaat heeft een breed toepassingsgebied.

kunststoffen onderverdeeld naar type en in tabel 3b in

Vaak echter heeft recyclaat mindere eigenschappen,

enkele gangbare groeperingen. De kunststoffen die

een afwijkende kleur en soms afwijkende geur en is

veel worden toegepast in verpakkingen zoals de

daarom te onderscheiden van nieuw materiaal. Dit heeft

polyethylenen (PE), polypropyleen (PP) en

tot gevolg dat de prijs van recyclaat (beduidend) lager

polyethyleentereftalaat (PET), hebben het grootste

ligt dan die van nieuw materiaal. Vanwege de mindere

aandeel. Bij elkaar bijna 70%, wat begrijpelijk is

kwaliteit is recyclaat ook niet overal toepasbaar.

gezien het 60% marktaandeel die verpakkings5.4.1 Prijs van kunststoffen

kunststoffen hebben.

De prijs van kunststoffen wordt in een belangrijke mate bepaald door de prijs van ruwe olie. Dit is de Tabel 3b - Post-consumer kunststoffen ingedeeld naar groep.

Groep kunststof

Aandeel in %

Polyolefinen

20

belangrijkste grondstof voor kunststoffen en daarnaast is er voor de productie van kunststof veel energie nodig, waarvan de prijs ook weer is gerelateerd aan de prijs van ruwe olie.

56

Om een indruk te krijgen van de invloed die de olieprijs

Technische kunststoffen

6

heeft op de prijs van een kunststof zijn in figuur 3 voor

Verpakkingskunststoffen

70

Thermoplasten

92


polyethyleen, de grondstof- en energiekosten in de keten op basis van de olieprijs in augustus 2008 en maart 2009 berekend.

Energie

2008/08

2009/03

Datum

€1500/T

€ 800/T

PE prijs

€375

€475 Productie, winning, transport, etc.

32 MJ/kg

Inhoud

44 MJ/kg

€350 €650

€190 €260

US$ 120

US$ 45

Olieprijs

€/$ 0,70

€/$ 0,75

Wisselkoers

Figuur 3 - Het energiecomponent in de prijs van polyethyleen

De gegevens zijn gebaseerd op de Environmental 12

kunststoffen over de periode waarin de olieprijs op

Product Declarations (EPD) van PlasticEurope . Alle

de spotmarkt daalde van een hoogte van US$ 85 tot

energiebronnen voor productie en grondstof zijn bij

US$ 40-50.

elkaar opgeteld (GER: Gross Energy Requirement) waardoor de totale hoeveelheid energie wordt

Interessant is dat de prijs van de technische kunststoffen

verkregen die in de kunststof is opgeslagen en

als ABS, PC (glashelder), POM en PA6 minder daalde

geïnvesteerd in de vorm van grondstof en tijdens het

dan die van de bulkkunststoffen. De toegevoegde

winnen, transport en conversie van aardolie tot

waarde is bij de technische kunststoffen dus minder

kunststof. Voor PE is de gemiddelde totale energie

afhankelijk van de olieprijs.

genomen van PE-HD, -LD en –LLD, en deze is 76 MJ/kg. De energie-inhoud (CV: Calorific Value) van een

5.4.2 Prijs van recyclaat

kilogram PE is 44 MJ/kg. De resterende 32 MJ/kg kan

De prijs is voor recyclaat het belangrijkste koop-

worden beschouwd als energie die is geïnvesteerd om

argument. Afhankelijk van de kunststof en de kwaliteit

de kunststof te produceren, ofwel de energetisch

van het recyclaat zijn recyclaten 10 tot 80%

toegevoegde waarde, en kan bij verbranding niet

goedkoper dan nieuw materiaal (Figuur 5a en 5b).

worden teruggewonnen. Voor Figuur 3 zijn die twee

Uit het vlakke verloop van de grafieken is te zien dat

energiecomponenten op basis van de olieprijzen weer

de dalende prijs in deze periode geen echt effect heeft

omgerekend naar euro. Voor de duidelijkheid zijn de

op deze verhouding.

spotmarktprijzen van PE en ruwe olie (Brent) eraan

De beperkte daling van de prijs van technische

toegevoegd alsook de wisselkoers van de euro tegen

kunststoffen (Figuur 4) betekende ook een beperkte

de dollar.

daling in de prijs van technische recyclaten. De stabielere markt voor technische kunststoffen is

Het grote effect van bewegingen in de prijs van ruwe

dus ook gunstig voor de technische recyclaten.

olie wordt zo duidelijk. In de praktijk dekken producenten sterke schommelingen van de grondstof-

Voor verwerkers van recyclaat ook converters

prijzen deels af door lange termijn contracten. Aan een

genoemd, is een constante kwaliteit van het materiaal

stijgende trend kan echter geen producent ontkomen

van groot belang. Wisselende kwaliteit leidt tot

en dit heeft ook zijn weerslag op de prijs van recyclaat.

productie-uitval en daarmee tot kosten. Juist het leveren van een constante kwaliteit en met

Figuur 4 toont het verloop van de prijs van enkele

leverzekerheid is voor de recyclingindustrie vaak


21

moeilijk. Oorzaak daarvan zijn, de complexiteit van de

ingezet waar materiaalkosten een belangrijk deel van

distributie en inzamel logistiek, het niet goed op soort

de kostprijs uitmaken, de prijsdruk groot is en de

kunststof kunnen scheiden, de vele verschillende

kwaliteitseisen beperkt zijn.

gradaties die er binnen een soort kunststof zijn en het niet altijd even goed kunnen verwijderen van de verontreinigingen. Daar komt bij dat kleurstoffen en

De prijs van bulkkunststoffen en de recyclaten

pigmenten in post-consumer kunststoffen niet

daarvan, is sterk afhankelijk van de olieprijs.

verwijderd kunnen worden, waardoor de recyclaten

Technische kunststoffen en recyclaten zijn

alleen in donker gekleurde toepassingen kunnen

duidelijk minder gevoelig voor de prijs van

worden gebruikt. Door hun herkomst hebben sommige

ruwe olie. Recyclaat ligt afhankelijk van de

recyclaten ook een afwijkende geur, wat een verdere

kwaliteit tussen de 10% en 80% lager in prijs

beperking in de toepasbaarheid kan opleveren.

dan nieuwe materiaal. De kwaliteit is daarmee

Deze beperkingen maken recyclaten zeer herkenbaar,

de bepalende factor voor de prijs die voor een

en beperken de mogelijkheden tot hergebruik, met als

recyclaat wordt betaald.

gevolg een prijsdrukkende werking. Recyclaat wordt vanwege deze beperkingen daar

100 95%

Prijs (wk 41, 2008 = 100%)

90% 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55%

Week PE-HD (extr.) ABS (zwart)

PE-HD (spuitgiet) PAG

PE-LD (fi lm) PC (glashelder)

PP (homo) POM (natural)

Figuur 4 - De prijsontwikkeling van enkele polymeren vanaf week 41 (=100%) in 2008 t/m week 7 in 200913

22


07

05

03

01

51

49

47

41

50%

Technisch - Regranulaten (R) en Maalgoed (M) 100%

90%

90%

80%

80%

Week 2008/09 PE-HD (extr.) R PE-LD (film) R PE-HD (extr.) R PP (homo) R

PE-HD (extr.) M PE-HD (spuitgiet) M PE-LD (film) M PP (homo) M

07

41

0% 07

0% 05

10%

03

10%

01

20%

51

20%

49

30%

47

30%

05

40%

03

40%

50%

01

50%

60%

51

60%

70%

49

70%

47

Prijs t.o.v. virgin materiaal

100%

41

Prijs t.o.v. virgin materiaal

Bulk - Regranulaten (R) en Maalgoed (M)

Week 2008/09 ABS (zwart) R PC (glashelder) R PA6 R POM (natural) R

ABS (zwart) M PA6 M PC (glashelder) M POM (natural) M

Figuur 5 - Prijs van recyclaten t.o.v. nieuw materiaal

5.5 Restkunststoffen

€ -150/ton. Gesorteerde licht verontreinigde

Met restkunststoffen worden alle kunststoffen bedoeld

reststromen daarentegen hebben een positieve waarde

die door de ontdoener niet meer kunnen worden

tot enkele honderden euro/ton.

gebruikt. Restkunststoffen zijn de grondstoffen voor de recyclingindustrie. Door de variatie in soorten

In een poging om de reststromen wat inzichtelijk te

kunststoffen en de verschillende herkomsten van de

maken kunnen er in grote lijnen vier groepen van

kunststofreststromen is de kwaliteit van de

reststromen worden onderscheiden, nl. productieafval,

reststromen zeer verschillend. In dit opzicht laat de

bedrijfsafval, huishoudafval en afvallen afkomstig van

markt zich misschien wel enigszins vergelijken met die

doelgerichte inzamelsystemen.

van de natuurlijke grondstoffen als ruwe olie en ertsen waarvan de samenstelling afhankelijk van de herkomst

5.5.1 Herkomst

ook sterk kan variëren.

Productieafval

Door de grote verschillen in de kwaliteit van de

Productieafvallen, zoals snij- en stansafvallen en

reststromen varieert de waarde enorm. Vervuilde en

afgekeurde producten, ontstaan bij de vervaardiging

voor de mechanische recyclers niet te reinigen

van kunststofproducten en halffabrikaten. Met stijgende

reststromen hebben afvalwaarde, d.w.z. rond de

grondstofprijzen proberen bedrijven kosten te besparen


23

door deze afvallen te beperken en waar mogelijk te

er verschillende type bedrijven ontstaan die op het

hergebruiken. Er is daardoor een neerwaarde druk op

aanbod inspelen. Van oudsher zijn er de afval-

de hoeveelheid productieafval. Het beperkte aanbod in

inzamelaars. Bij hen komen veel afvalstromen

combinatie met de vaak goede kwaliteit heeft tot

tezamen, waaronder restkunststoffen en stromen die

gevolg dat er voor deze afvallen vaak betaald moet

restkunststoffen bevatten. Dan zijn er bedrijven die

worden door de afvalinzamelaar of recycler die het

zich toegelegd hebben op het inzamelen en verwerken

materiaal afneemt. Door de goede kwaliteit en de

van restkunststoffen en er zijn bedrijven die

beperkte beschikbaarheid ligt de concurrentie aan de

restkunststoffen verhandelen. Combinaties van

inkoopkant, wat prijsverhogend werkt.

verwerken en handel vindt ook plaats. Daarbij worden interessante restkunststoffen er eerst uitgehaald en

Bedrijfsafval

verwerkt en de rest wordt verkocht.

Deze worden apart ingezameld, bestaan grotendeels uit verpakkingsmateriaal zoals folies en zijn relatief

Afvalinzamelaars

schoon. Het materiaal wordt door de afvalinzamelaar

De afvalstromen die binnenkomen worden gesorteerd

gesorteerd op kunststofsoort en in balen verkocht.

en gescheiden en de waardevolle componenten

Voor dit materiaal moet door de recycler dus ook

worden er uitgehaald. Stromen met waarde worden

worden betaald.

doorverkocht aan gespecialiseerde verwerkers.

Een andere stroom is het kunststofbedrijfsafval

Daarbij kan gedacht worden aan metalen, glas, papier,

afkomstig uit de landen tuinbouw. Deze bestaat uit

hout, puin en “schone” kunststoffen. De rest wordt

folies, netten, opbindlijnen, etc.

verbrand in ovens, eventueel in combinatie met energieterugwinning.

Huishoudafval Dit is de stroom die Nedvang in de komende paar jaar

Recyclers

gaat inzamelen. Deze stroom is een mengsel van

Deze bedrijven kopen restkunststoffen op of zamelen

kunststoffen en daarbij sterk verontreinigd. In

deze zelf in. De kunststoffen worden gesorteerd/

scheidingsstraten worden de kunststoffen op type

gescheiden en gereinigd waarna het materiaal als

gescheiden en eventueel verkleind en gewassen. Op

maalgoed wordt verkocht. De kwaliteit kan worden

deze wijze kan momenteel ongeveer 30% van de

verhoogd door het maalgoed te granuleren in

kunststoffen worden teruggewonnen. De resterende

combinatie met een smeltfiltratie, om het vervolgens

70% wordt verbrand. De gescheiden en gereinigde

als regranulaat af te zetten. Tijdens het granuleren kan

kunststoffen hebben een marktwaarde die afhankelijk

de kwaliteit van het regranulaat verder worden

is van de zuiverheid.

verbeterd door het toevoegen van additieven als stabilisatoren, compatibilizers, ketenverlengers, etc.

Afvallen uit inzamelsystemen In deze groep vallen de PET-flessen van meer dan

Handelaren

500 ml, inkt cartridges en de kunststoffen uit de E&E

Handelaren kopen restkunststoffen op en verschepen

en autorecycling. PET-flessen vallen in principe onder

deze naar landen als China, India en Vietnam. Hier

post-consumer huishoudafval, maar worden al vele

worden de stromen gesorteerd en schoongemaakt om

jaren met een retoursysteem ingezameld. De mate van

te worden hergebruikt. Dit gebeurt overwegend

verontreiniging van de stromen kan sterk uiteen lopen.

handmatig door goedkope arbeid. Bij stijgende olieprijzen stijgt de vraag en daarmee het aantal

Bovenstaande is een manier om het aanbod en de

handelaren dat in Europa en in Azië in de markt actief

herkomst van restkunststoffen eniger mate te ordenen.

is. Dit brengt een speculatief element in de markt en

Een verdere beschrijving van de vele restkunststoffen

drijft de prijzen op.

die er zijn is door het grote aanbod vrijwel ondoenlijk. Geïntegreerde bedrijven

24

5.5.2 Marktspelers in restkunststoffen

Er zijn ook bedrijven die de gehele keten van

Door het gevarieerde aanbod van restkunststoffen zijn

restkunststof tot eindproduct of halffabrikaat zelf


uitvoeren (verticale integratie). Dit is een sterke

naar kwalitatief goede brandstoffen voegt dan meer

combinatie, omdat deze bedrijven op meerdere

waarde toe dan directe verbranding in afvalovens.

plaatsen waarde aan het product toevoegen.

Momenteel worden de voor de hand liggende stromen

Verder wordt er bespaard op transport en overhead.

voor deze bedrijven nog in afvalverbrandingsinstallaties

Deze bedrijven zijn ook minder gevoelig voor de

verbrand, of als brandstof of reduceermiddel ingezet.

volatiliteit van de markt voor recyclaat.

Een mogelijk gevaar is dat deze bedrijven ook concurrentie gaan vormen voor de kunststofrecyclers

Polymeerproducenten

en interessante kunststofstromen uit de markt trekken.

Opmerkelijk is de afwezigheid van de polymeer producenten bij de hele recycling van kunststoffen. Dit is vooral opmerkelijk omdat bij papier, glas en

In de markt voor restkunststoffen zijn afvalin-

metaal de producenten wel nadrukkelijk betrokken zijn.

zamelaars, recyclers en handelaren actief. Er zijn

Er is geen enkele rede gevonden om deze afzijdigheid

ook enkele bedrijven die de keten van restkunst-

te kunnen verklaren. Verschillende verklaringen zijn

stof tot eindproduct hebben geïntegreerd.

geopperd, zoals:

Producenten van polymeren zijn in tegenstelling

Olie was altijd goedkoop;

tot papier, glas en metaal, niet betrokken.

Het grootste deel van alle gewonnen olie wordt sowieso verbrand dus waarom niet ook de paar procent die in kunststoffen is omgezet; Complex;

5.5.3 Waardecreatie door ketenconsolidatie

Geen transparante grondstoffenmarkt;

Zoals overal draait de economie van kunststofrecycling

Geen gestructureerde inzameling van

natuurlijk om de waarde die kan worden toegevoegd en

restkunststoffen, waardoor er geen lange termijn

de kosten die daarvoor moeten worden gemaakt.

zekerheid kan worden verkregen voor grondstoffen

Bedrijven die de meeste waarde tegen de laagste kosten

voor een verweringsfabriek;

toevoegen presteren het best. Aan de verkoopkant

Hergebruik vormt een directe concurrent voor

wordt er geconcurreerd met virgin kunststoffen die met

bestaande polymeerfabrieken.

constante eigenschappen en kwaliteit worden aangeboden, maar ook tegen hogere prijzen dan

Waarschijnlijk spelen al deze argumenten in meerdere

recyclaat. Aan de grondstoffenkant is er de concurrentie

en mindere mate een rol. Een belangrijk verschil

om de schoonste reststromen tegen de laagste prijzen te

met papier, glas en metaal is dat gerecycled materiaal

krijgen. Deze markt is niet transparant en veel lijkt af te

daar uiteindelijk als voeding dient voor de bestaande

hangen van contacten en bekendheid bij ontdoeners van

installaties. Bij kunststoffen kan dat alleen als men

restkunststoffen.

teruggaat naar het monomeer en dat kan eigenlijk alleen voor polycondensaten als PET en Nylon.

Toegevoegde waarde

Bij behoudt van het polymeer kan dat niet en moet een

Voor recyclaat van goede kwaliteit worden hoge prijzen

verwerkingsinstallatie worden gebouwd die specifiek is

betaald die de prijs van virgin materiaal benaderen. Een

ontworpen voor een reststroom.

kwalitatief goed recyclaat kan door de meeste

Nieuwkomers

recyclebedrijven alleen worden gemaakt van relatief

Een nieuwe groep bedrijven die naar verwachting in de

schoon restkunststof. Dit is meestal productie- of

komende jaren zal ontstaan zijn bedrijven die de

bedrijfsafval. Door de beperkte beschikbaarheid hebben

restkunststoffen omzetten in hoogwaardige brand-

deze restkunststoffen een positieve waarde en moet er

stoffen zoals olie of (synthese) gas. Deze brandstoffen

dus door de recycler voor worden betaald. Doordat het

kunnen worden ingezet voor het opwekken van stoom

materiaal al relatief schoon is kan er door de recycler te

voor verwarmingsdoeleinden of voor het opwekken

weinig waarde worden toegevoegd. Heeft de restkunst-

van elektriciteit, en vormen een goede aanvulling voor

stof daarentegen een lage of negatieve marktwaarde dan

post-consumer kunststoffen die niet economisch als

is deze verontreinigd en wordt het reinigen moeilijker, en

materiaal kunnen worden hergebruikt. De omzetting

stijgen de kosten. Door de beperkte mogelijkheden van


25

de gebruikte technieken om verontreinigingen te verwijderen kan het eindresultaat niet direct op kwaliteit concurreren met virgin materiaal. Het recyclaat dat zo ontstaat heeft een lage marktwaarde, waardoor er ook weinig waarde wordt toegevoegd. Zowel voor een licht als een sterk verontreinigde restkunststof heeft de recyclingindustrie dus problemen om voldoende toegevoegde waarde creëren. Recyclingkosten De kunststofrecycling industrie bestaat uit veelal kleine bedrijven die vaak slechts in een deeltje van de keten actief zijn, dat wil zeggen inzamelen, inzamelen en handel, scheiden en reinigen of reinigen en regranuleren, enz. Dit heeft een aantal nadelen. Kosten gaan verloren aan logistieke bewegingen van materiaal tussen de bedrijven; Elk bedrijf heeft zijn eigen overhead en er worden zo geen synergievoordelen behaald; De handel in restkunststoffen zal een prijs opdrijvend effect hebben aan de inkoopkant van de recyclingindustrie; De bedrijven hebben beperkte financiële armslag; De productiecapaciteiten zijn klein waardoor investerings- en bedrijfskosten per kg product hoog zijn; Beperkte investerings- en R&D-capaciteit.

De recyclingindustrie voor kunststoffen is gefragmenteerd met veel kleine bedrijven die elk beperkt waarde toevoegen. Er zijn slechts enkele grotere (deels) geïntegreerde spelers en grote spelers als polymeerproducenten zijn niet aanwezig. Kosten gaan verloren aan logistiek en door de vele bedrijven worden er weinig synergievoordelen behaald.

26


Samenvatting Hergebruik van kunststoffen is complex door de vele verschillende soorten die er zijn, de uiteenlopende toepassingen, de mate van verontreiniging en de verschillen in verontreinigingen. Hierdoor blijft de kwaliteit van recyclaat vaak achter bij die van nieuw materiaal, wat ten koste gaat van de prijs. De veelal kleine bedrijven die in verschillende delen van de keten actief zijn zorgen voor een gefragmenteerde markt, die leidt tot extra logistieke kosten en levert weinig synergievoordelen op. Door de beperkingen in de sorteer- en scheidingstechnologie en weinig eigen innovatie hebben bedrijven moeite voldoende waarde toe te voegen voor een gezonde groei. Het niveau van hergebruik ligt hierdoor laag in vergelijking met glas, papier en metaal.


27

6

28

Scheidingstechnologieën


Zuivere en schone kunststoffen, en dan met name de thermoplasten, zijn in principe goed her te gebruiken en gebeurt dan ook volop met productieafvallen.

6.2 Chemische scheidingstechnologie

De problemen ontstaan wanneer de kunststoffen niet

Kenmerkend voor deze technologieën is, dat er geen

zuiver zijn, d.w.z. vermengd met andere kunststoffen of

chemische omzettingen plaatsvinden en het polymeer

wanneer de kunststoffen zijn verontreinigd met andere

behouden blijft en daarmee ook de geïnvesteerde

materialen. Alle recycling technologie is er dan ook op

productieenergie. Verder wordt er van gangbare

gericht reststromen te scheiden op kunststoftype en

standaard chemische unit operations gebruik gemaakt.

vervolgens de gescheiden kunststofstromen te ontdoen

De essentie is dat door een polymeer (selectief) in

van verontreinigingen of visa versa.

oplossing te brengen er nieuwe mogelijkheden komen om scheidingen te bewerkstelligen die langs

Het scheiden van kunststoffen en verontreinigingen kan

mechanische weg niet mogelijk zijn. Een juiste keuze

langs twee wegen plaatsvinden, te weten mechanisch

van oplosmiddel kan bijvoorbeeld voorkomen dat

en fysisch chemisch. Het sorteren, scheiden en reinigen

ongewenste bestanddelen in oplossing gaan.

van reststromen vindt in de praktijk vrijwel uitsluitend

Extractie, filtratie en kristallisatie zijn daarnaast

langs mechanische weg plaats. Chemische scheidings-

bekende technieken om verontreinigingen in

technologie wordt nog nauwelijks toegepast maar

oplossingen af te scheiden.

biedt het wel degelijk mogelijkheden als het om complexere stromen gaat die langs mechanische weg

Complexe reststromen kunnen vaak niet effectief

niet of onvoldoende kunnen worden opgewaardeerd.

gescheiden worden of anderszins opgewaardeerd.

Enkele voorbeelden worden in paragraaf 6.2

Voor dergelijke stromen kan chemische (scheidings)

beschreven. Ook kunnen gescheiden en “schone”

technologie oplossingen bieden. Uit economische

recyclaten verder worden opgewaardeerd met behulp

overwegingen dient het aandeel gewenste

van polymeertechnologie (paragraaf 6.3).

kunststoffen in de te verwerken reststroom hoog te zijn (>80%). Chemische (scheidings)technologie wordt

6.1 Mechanische scheidingstechnologie

voor het verwaarden van restkunststoffen nog maar sporadisch op commerciële schaal toegepast. Er is in de laatste 10 jaar wel meer onderzoek naar gedaan, met name in Duitsland.

Een uitvoerige beschrijving van de technieken voor het sorteren, scheiden en reinigen van reststromen

In Nederland is in opdracht van Heineken door TNO in

zoals deze nu worden toegepast wordt gegeven door

1993 het afscheiden van de cadmiumpigmenten uit

Ansems et al14. Daarbij worden de problemen die

hun krattenmateriaal onderzocht15 . Dit heeft geleid

worden ondervonden met het verwerken van folies,

tot een patentaanvraag, maar het procédé is niet naar

het sorteren van vormvaste kunststoffen en het

de praktijk omgezet. Ook de TU-Eindhoven heeft

reinigen d.m.v. smeltfiltratie overzichtelijk in kaart

hiernaar in 2004 onderzoek gedaan16. In 2005 heeft

gebracht. Verder worden de nieuwe ontwikkelingen in

Sea Way Refining een bestaande fabriek omgebouwd

kunststofapplicaties en de consequenties daarvan voor

waarmee het krattenmateriaal van Heineken langs

de verwerking, zoals steeds dunnere folies, meerlaags-

fysisch chemische weg werd ontdaan van het

folies, steeds meer ingekleurde verpakkingsmaterialen

cadniumhoudende pigment. De fabriek heeft

(vooral flessen), de aanwezigheid van vlamvertragers en

geproduceerd maar kon door technische problemen

de ontwikkeling van nieuwe vlamvertragers

niet de ontwerpcapaciteit halen en heeft in 2007

beschreven. Deze ontwikkelingen zijn er mede de

wegens geldgebrek faillissement aangevraagd.

oorzaak van dat er problemen zijn bij de identificatie,

Deze technologie is niet gepubliceerd.

scheiding en verwerking van restkunststoffen. Een van de conclusies is dan ook dat inspanningen (technische

Door het Fraunhofer Institut in Freisingen zijn enkele

innovaties) brood nodig zijn, alleen al om het huidige

procédés ontwikkeld, waaronder het Creasolv proces17

niveau van materiaalrecycling te kunnen handhaven.

(in opdracht met WRAP, The Waste & Resource Action


29

Programme, in Engeland) en een procédé voor het

Interessant is dat de technologie economisch is voor

terugwinnen van helder PET uit bont PET.

tapijten die maar voor 15-30% uit Nylon bestaan.

Het Creasolv proces vormt een goede illustratie van de mogelijkheden die door chemische scheidingstechnieken worden geboden. In dit proces worden

6.3 Polymeertechnologie

vlamvertragers verwijderd uit WEEE polymeren. Het polymeer wordt daarbij eerst in oplossing gebracht

Een veel voorkomend probleem met recyclaat is dat de

en gefiltreerd om de vaste verontreinigingen te

eigenschappen van batch tot batch niet constant zijn.

verwijderen. Uit de gefilterde oplossing worden daarna

Dat is begrijpelijk als in acht wordt genomen dat de

de vlamvertragers geëxtraheerd en vervolgens wordt

ingezamelde kunststoffen ook steeds variëren in

het polymeer d.m.v. precipitatie teruggewonnen.

samenstelling. Een goed recyclaat moet echter vrij van storende stoffen zijn en elke levering moet dezelfde

Wietek uit Nohfelden, Duitsland, heeft technologie

eigenschappen hebben, waardoor een verwerker

ontwikkeld en in bedrijf voor het recyclen van

weinig uitval heeft en niet steeds opnieuw moet

kunststoffen waarbij vooral is gelet op het

zoeken naar de optimale procesomstandigheden.

minimaliseren van het energieverbruik en het

Een tweede aspect is de functionaliteit van het

beperken van polymeerdegradatie18. De gemengd

recyclaat. Met functionaliteit wordt gedoeld op die

verontreinigd ABS worden gewassen en in oplossing

eigenschappen van het recyclaat die het geschikt

gebracht waarna de oplossing wordt ontdaan van de

maken voor bepaalde toepassingen. In het ideale geval

verontreinigingen en andere niet opgeloste

zijn de functionaliteit en eigenschappen van een

kunststoffen en anorganische componenten tot

recyclaat vergelijkbaar met een gangbaar virgin

ca 50 µm. De zo gereinigde kunststof wordt

materiaal. Dit verhoogd de acceptatie en de waarde

teruggewonnen door verdamping van het oplosmiddel.

van het recyclaat in de markt. Het is dus minder belangrijk of bijvoorbeeld een HDPE recyclaat nog wat

In bovengenoemde gevallen ging het om polymeren

LDPE of PP bevat zolang de eigenschappen en

die niet eenvoudig kunnen worden ontleed tot hun

functionaliteit gewaarborgd zijn.

monomeren. In het geval van polycondensaten als Nylon en PET kan dat wel. Dit geeft mogelijkheden om

Polymeertechnologie, d.w.z. de kennis van polymeren

uit reststromen die anderszins niet meer kunnen

en hun eigenschappen, compatibiliteiten, en de

worden gebruikt, tenminste een deel van de in het

mogelijkheden die het gebruik van additieven,

polymeer opgesloten waarde terug te winnen in de

toeslagstoffen en mengsels bieden om eigenschappen

vorm van het monomeer. Deze mogelijkheid wordt

te sturen, kan een belangrijke bijdrage leveren bij het

interessanter naarmate de waarde van het monomeer

opwaarderen van recyclaat. Door gebruik te maken

hoger is.

van additieven20 en het inzetten en mengen van de

Een voorbeeld hiervan is de winning van het

juiste reststromen, kan recyclaat worden verkregen dat

monomeer caprolactam uit Nylon 6 dat veel in tapijt

keer op keer dezelfde eigenschappen en functionaliteit

wordt toegepast. Een procédé is in de jaren 90 door

heeft. Additieven zijn doorgaans prijzig en dosering van

DSM en AlliedSignal (VSA) ontwikkeld en in de

de juiste additieven in de juiste hoeveelheden is dan

Verenigde Staten gerealiseerd. De installatie is later

ook van belang.

verkocht aan Shaw, een tapijt fabrikant, en gaat onder

30

de naam Evergreen Nylon Recycling en draait, na de

Figuur 6 toont schematisch de toegevoegde waarde en

nodige aanloopproblemen, sinds 2006 volcontinu.

kwaliteitsverbetering van restkunststof tot compound.

Volgens het patent worden tapijten geshredderd in een

Het maalgoed (1) dat wordt verkregen na het sorteren,

reactor gevoed, waar het caprolactam m.b.v oververhit

malen, scheiden en wassen is niet homogeen en kan

stoom uit het tapijtafval wordt gestript19. Uit het zo

nog vreemde stoffen en andere kunststoffen bevatten.

verkregen caprolactam-watermengsel wordt vervolgens

Door dit materiaal te regranuleren (2) kan een

de caprolactam afgescheiden en gezuiverd alvorens het

smeltfiltratie worden toegepast die een deel van de

weer wordt ingezet voor de productie van Nylon 6.

storende stoffen verwijdert. Tijdens het regranuleren is


Compound

mogelijkheid om de consistentie en daarmee de kwaliteit van het materiaal verder te verbeteren. Door het toevoegen van additieven, vulstoffen etc, of het bijmengen van een andere kunststof, kan de functionaliteit van het recyclaat worden gestuurd (3). Het is interessant om deze zo te sturen dat een

Kwaliteit / Waarde

het toevoegen van additieven een belangrijke

Regranulaat

2

compound wordt verkregen dat bijvoorbeeld geschikt is voor een specifieke applicatie, zoals het emmers,

3

Reganulaat

Maalgoed

kratten, pallets, etc. Met kennis van polymeren en de mogelijkheden van

“Schoon”

additieven en toeslagstoffen kan van een relatief

1

laagwaardig recyclaat een goed compound worden gemaakt. Als recylers deze kennis zelf gaan verwerven

4

0

en benutten (4) kunnen ze beduidend meer waarde aan hun activiteiten toevoegen.

Gemengd & verontreinigd

Het is niet duidelijk geworden in welke mate polymeertechnologie wordt benut om recyclaten op te waarderen. Een bedrijf dat hier in Zuid-Nederland

Figuur 6 - Kwaliteit en toegevoegde waarde voor restkunststoffen, schematisch weergegeven

wel mee bezig is, is Smile Plastics uit Susteren. De indruk is echter dat de mogelijkheden door veel recyclers nog maar beperkt worden benut en hier liggen dan ook nog kansen.

Samenvatting Mechanische scheidingsen reinigingstechnologie verbetert nog steeds en voor een aantal reststromen kan deze technologie redelijk tot goed recyclaat leveren. De beperking zit in de wisselende eigenschappen van het recyclaat en het niet kunnen scheiden van intiem verbonden kunststoffen en verontreinigingen. Wisselende eigenschappen kunnen deels worden ondervangen door het combineren van reststromen en het gebruik van additieven en toeslagstoffen. Voor intiem verbonden kunststoffen en verontreinigingen kan het gebruik van chemische technologie uitkomst bieden. Door het oplossen van de kunststof gevolgd door reiniging van de oplossing, of door het terugwinnen van het monomeer, kan kwalitatief goed recyclaat worden verkregen, of de grondstof voor de productie van nieuw polymeer. De bredere toepassing en ontwikkeling van polymeer- en chemische technologie zal het hergebruik van kunststoffen sterk bevorderen.


31

7

32

Knelpunten hergebruik kunststoffen


Uit voorgaand is duidelijk geworden dat er een aantal

uit elkaar te trekken. En tenslotte bepalen de

knelpunten zijn die tezamen tot gevolg hebben dat maar

mogelijkheden bij de verwerking de uiteindelijke

een beperkt aandeel post-consumer kunststoffen wordt

kwaliteit van het recyclaat. In de praktijk levert dat nu

hergebruikt. De kwaliteit van het recyclaat is zeker een

recyclaten die vaak tegen veel lagere prijzen dan nieuw

belangrijke. De vraag naar recyclaat is veelal prijs-

product worden afgezet vanwege de niet consistente

gedreven en soms komt het voort uit de behoefte van

eigenschappen en matige kwaliteit.

bedrijven om zich profileren met een groen imago. De vaak lage prijs van recyclaat komt door de mindere

Om het hergebruik van kunststoffen te verhogen zou

kwaliteit welke het risico op problemen bij de verwerking

men kunnen gaan ontwerpen met het oog op

van het materiaal vergroot en de toepassingsmogelijk-

hergebruik, maar dit is voor de korte termijn geen

heden beperkt. Een ander aspect is de genoemde

oplossing. Dit vergt een dermate grote verandering in

fragmentatie van de markt. De aanwezigheid van veel

de manier van denken over producten en toepassingen

kleine bedrijven getuigt van een nog niet geconsoli-

dat ook de consument daar waarschijnlijk nog lang niet

deerde markt met hoge kosten. Dit terwijl de waarde die

aan toe is. De eerst schreden op deze weg worden

kan worden toegevoegd door de bedrijven vaak beperkt

overigens wel al gezet.

is. Het derde aspect is dat er te weinig innovatie in de

Een alternatief zou zijn om kunststoffen op soort in te

recyclingbedrijven zelf plaatsvindt. Een groot deel van de

zamelen. Het verhogen van de kwaliteit langs deze weg

innovatie wordt gedaan door de machinebouwers, de

is economisch gezien echter onmogelijk. De grootste

bedrijven die de sorteer en wastechnologie leveren.

kansen liggen daarom bij het optimaliseren van de logistiek en het verbeteren van de scheidingsen

Zeker is dat zolang de beschikbare kennis op het

verwerkingstechnieken. Logistieke optimalisatie

gebied van polymeer- en chemische technologie niet

reduceert kosten en levert minder vermengde restkunst-

beter wordt benut, en zolang er weinig eigen innovatie

stoffen op. Betere technieken en technologie levert

door de recycling bedrijven zelf wordt gedaan, zal het

recyclaat met consistentere eigenschappen en liefst

materiaalhergebruik voor post-consumer kunststoffen

naturel van kleur en geur, dat breder kan worden

niet wezenlijk toenemen.

toegepast dan nu het geval is. Dit zal het imago van recyclaat verbeteren, de acceptatie vergroten en het

7.1 Kwaliteit recyclaat

prijsniveau verbeteren. Een eerste stap zou moeten zijn dat de recyclers zelf

Zoals onder 5.4.2 genoemd vormt de niet constante

gaan investeren in polymeerkennis om daarmee

en vaak matige kwaliteit van recyclaat een belangrijke

maalgoed op te waarderen tot regranulaat of compound.

drempel om te kunnen dienen als volwaardige vervanging voor nieuwe kunststoffen. Dit geldt niet

7.1.1 Toekomstige hoeveelheden recyclaat

voor alle recyclaten maar wel voor het merendeel.

Hoe groot de uitdaging is om een wezenlijke verhoging

De doelstelling om meer kunststoffen te gaan

van het hergebruik van kunststoffen te realiseren, wordt

hergebruiken zal dit probleem vergroten,

duidelijk aan de hand van het volgende rekensommetje.

omdat kwalitatief mindere reststromen moeten

In 2006 werd 851kt kunststoffen ingezameld, waarvan

worden gebruikt.

177 kt als materiaal werd hergebruikt (Figuur 1). Stel dat

De kwaliteit van recyclaat wordt beïnvloed door

liggen. Dat is 510kt en komt neer op een verhoging van

een aantal factoren. Zo bepalen het ontwerp en

333kt/jaar. Voor deze hoeveelheid moeten er dan

toepassing vaak al of het materiaal in het post-

nieuwe toepassingen worden gevonden als de kwaliteit

consumer stadium makkelijk is te scheiden. Het

van de recyclaten niet verbetert, en/of moet

gebruik bepaalt de vervuiling en de degradatie van

verwerkingstechnologie worden ontwikkeld waarmee

het materiaal. De wijze van inzamelen, hoe

de kwaliteit van het recyclaat wordt verhoogd zodat

vermengd het ingezamelde materiaal is en hoeveel

deze in de bestaande markten voor kunststoffen

inspanning er geleverd moet worden om de mengsels

kunnen worden afgezet.

het hergebruikpercentage in 2020 op 60% zou moeten


33

7.1.2 Nieuwe toepassingen recyclaat

7.2 Integratie recyclingketen

Een ontwikkeling is om recyclaten van mindere kwaliteit te gebruiken in, voor kunststoffen, nieuwe

De fragmentatie van de recyclingindustrie is op zichzelf

toepassingen, zoals banken, palen, planken,

een knelpunt 21. Er is maar een klein aantal bedrijven

schuttingen, stoeptegels, paletten, drainage systemen,

dat verticaal is geïntegreerd, vanaf de post-consumer

etc. In principe verdringt kunststof hier materialen als

kunststof tot regranulaat/compound of eindproduct.

hout en beton. Deze toepassingen zijn interessant als

Dat betekent dat er veel transport en handeling

het gebruik van kunststoffen eigenschappen aan deze

plaatsvindt en weinig synergie wordt behaald. Doordat

producten verleent die voordelen in het gebruik

de bedrijven klein zijn is er weinig financiële armslag

opleveren, zoals langere levensduur, betere

waardoor investeringen in innovatie en vernieuwende

weersbestendigheid, minder onderhoud, etc. De

technologie te kostbaar zijn. Verder laat het ruimte

voordelen die het gebruik van kunststoffen opleveren

voor speculatieve tussenhandel zonder dat daar

zullen er voor zorgen dat deze ontwikkeling voortgaat

waarde wordt toegevoegd. De aanwezigheid van

en worden uitgebouwd. De vraag is hoeveel recyclaat

enkele grote ondernemingen die verticaal geïntegreerd

potentieel in deze markt kan worden afgezet en hangt

zijn zou een stabiliserende werking op de industrie

af van de toepassingen waarin kunststoffen nog als

hebben. Deze ondernemingen kunnen door de

alternatief kunnen worden ingezet alsook, de

verticale integratie van de keten de kosten verlagen

marktacceptatie van kunststoffen in nieuwe applicaties.

door synergievoordelen en schaalgrootte. Er kan

Momenteel heeft deze markt in Nederland een omvang

worden geïnvesteerd in de ontwikkeling van

van naar schatting enkele tien duizenden tonnen per

robuustere verwerkingstechnologieën waardoor meer

jaar. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de volledige groei in

stromen verwerkt kunnen worden en de kwaliteit ook

het hergebruik van kunststoffen in deze markt

nog eens wordt verbeterd. Verder worden grotere

ondergebracht kan worden, mede omdat niet alle

volumes afgezet en de leverzekerheid verbeterd.

kunststoffen voor deze toepassingen geschikt zijn. 7.1.3 Bestaande toepassingen recyclaat

7.3 Innovatie recyclingindustrie

De grootste markt voor kunststoffen is de verpakkingsmarkt en de grootste hoeveelheid post-consumer

Er vindt te weinig innovatie plaats bij de bedrijven.

kunststoffen (515kt) zijn verpakkingskunststoffen. Het

Waar er wel een gestaagde ontwikkeling plaatsvindt is

lijkt dus voor de hand liggend dat hergebruik zich zeker

bij de leveranciers van sorteer en wasstraten en bij de

ook moet richten op de verpakkingskunststoffen,

leveranciers van smeltfiltratie apparatuur.

omdat daar sowieso een oplossing moet worden

Het nadeel van deze ontwikkeling door derden is dat

gevonden voor het aanbod post-consumer folies. Voor

de technologie beschikbaar is voor iedereen en

een kwalitatief goed recyclaat zijn de af te zetten

individuele bedrijven er geen voordeel mee kunnen

hoeveelheden in deze markt ook geen probleem.

behalen t.o.v. hun concurrenten. Eigen ontwikkelingen

De verpakkingsmarkt kan worden onderverdeeld in

hebben het voordeel dat men hiermee de concurrentie

food en non-food en in beide kunnen de verpakkingen

een stap voor blijft. Het zou dus gunstig zijn voor de

weer worden onderverdeeld in primaire en secundaire

recyclingindustrie als bedrijven investeerden in de

verpakkingen. Bij primaire verpakkingen treedt contact

ontwikkeling van eigen expertise, waarmee men een

op met de inhoud en bij secundaire verpakkingen niet.

concurrentievoordeel kan behalen.

Gezien de extra eisen die worden gesteld aan verpakkingen waarbij contact optreedt met de inhoud en zeker bij voedsel, zijn secundaire verpakkingen het meest kansrijk voor de toepassing van goede kwaliteit recyclaat. Daarbij kan gedacht worden aan allerlei soorten folies, kratten, etc. Maar ook voor deze markt zal de kwaliteit van de recyclaten goed moeten zijn en vergelijkbaar met dat van nieuw materiaal.

34


Samenvatting Belangrijke knelpunten zijn de kwaliteit van de recyclaten en de fragmentatie van de markt waardoor de kosten hoog zijn. Verder wordt er te weinig geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling om de kwaliteit van de recyclaten te verbeteren. Bij een toenemend hergebruik zullen de kwalitatief mindere reststromen verwerkt worden met het risico dat de kwaliteit van de recyclaten verder zal teruglopen. Verticale integratie van de industrie, de ontwikkeling van betere en robuuste verwerkingstechnologieën en het ontwikkelen van nieuwe afzetmarkten voor recyclaten zijn daarom belangrijke aandachtspunten.


35

8

36

Toekomstige ontwikkelingen kunststofrecycling


Geprobeerd wordt een doorkijk naar de komende

de praktijk zal het hergebruik wat hoger liggen, omdat

10 jaar te geven. In de vorige hoofdstukken is de

een klein deel van de kunststoffen uit niet

vigerende regelgeving, de markt voor restkunststoffen

verpakkingsmaterialen ook wordt hergebruikt (Tabel 2).

zoals deze nu functioneert, en de technologie die

De waarde van 60% in 2020 is een schatting.

daarbij een rol speelt, in grote lijnen beschreven.

De kwaliteit van de producten zal beter worden zoals

De vraag die zich natuurlijk voordoet is hoe

de technologie verder ontwikkelt en toepassing vindt

kunststofrecycling zich verder zal ontwikkelen.

en er een verschuiving plaatsvindt van maalgoed naar

Met behulp van figuur 7 wordt geprobeerd daar een

regranulaat. De technologie is momenteel hoofdzakelijk

antwoord op te geven door een aantal factoren die

mechanisch omdat sorteren, malen, scheiden en

van belang zijn schematisch weer te geven.

wassen nu de belangrijkste stappen vormen. In principe

De motivatoren zijn inmiddels wel bekend. De olieprijs is

blijven deze stappen noodzakelijk. Het gebruik van

de belangrijkste motivator en het lijkt onvermijdelijk dat

additieven kan de kwaliteit van maalgoed sterk

deze zal stijgen. In combinatie met de maatschappelijke

verbeteren en moet op de korte termijn als eerste

druk en regelgeving wordt hergebruik gestimuleerd.

bredere toepassing gaan vinden. De ontwikkeling van fysisch chemische scheidingstechnieken vergt meer tijd

De doelen geven de producten aan die met de

en zal daarom op de langere termijn plaatsvinden.

ontwikkeling van de technologie gerealiseerd moeten

De ontwikkeling en realisatie is ook duurder en de

worden. De genoemde percentages materiaalhergebruik

toepassing in de praktijk zal om redelijke investeringen

tot 2012 komen uit de doelstellingen van Nedvang en

vragen die alleen kunnen worden terugverdiend met

gelden in principe alleen voor verpakkingsmaterialen. In

grote volumestromen (minimaal 10kt.jaar).

MOTIVATOREN

DOELEN Materiaal hergebruik

Toenemende wereldwijde welvaart, klimaatproblemen en maatschappelijke druk

maalgoed en regranulaat uit “schone” restkunstoffen

32% 2009

38% 2010

Stijgende grondstofprijzen, toenemende regelgeving, productverantwoording, marge druk

goede kwaliteit regranulaat uit gemengde restkunststoffen

Mogelijkheden om d.m.v. hergebruik stijgende grondstofprijzen te compenseren en verbeteren imago van de industrie

goede kwaliteit regranulaat van lage kwaliteit restkunstoffen

materiaalhergebruik 60% “Design for recycle”

42% 2012

60% 2020?

Regranuaat & maalgoed Regranuaat van restkunststof(mengsels) applicatie gericht

Producten Polymeren waste based (kwaliteit en nieuw)

Processen

Toepassingen

Basis Technologie

verbeteringen automatisch sorteren en identificatie van kunststoffen

scheiding “schone” kunststofmengsels

additieven, toeslagstoffen, mengen, etc

“schone” kunststoffen (meerlaags & gemengd, ect)

Mechanische scheidingstechnieken Near Infrared (NIR) Drijf-zink scheiding Polymaar technologieën Frictiewassen (sturen op eigenschappen)

2009

2012

nieuwe scheidingstechnieken voor verschillende polymeren en verontreinigingen

Kostenverlagingen door capaciteitsverhogingen en procesoptimalisatie

kunstoffen met kleurstoffen, pigmenten, additieven, verlijmde componenten, ect.

Fysisch chemische scheidingstechnieken

2015

2020

Figuur 7 - Schema ontwikkeling kunststofrecycling


37

Ontdoeners

Inzamelaars

Handelaren

Recyclers

Verwerkers

consolidatie & integratie

inzameling restkunststof

recyclaat product keten

Figuur 8 - Schema ontwikkeling kunststofrecycling

Uit figuur 7 spreekt duidelijk de verwachting dat

inzamelaars leidt ook tot grotere volumen restkunst-

hergebruik van kunststoffen sterk zal toenemen.

stoffen. Momenteel is er echter een overcapaciteit in

Om deze verwachting waar te kunnen maken zijn er

de afvalverbranding met als risico dat de drang om

echter nog enkele belangrijke randvoorwaarden die niet

oplossingen te vinden voor deze stromen, die meer

in figuur 7 naar voren komen, maar waaraan wel moet

waarde genereren dan verbranden, op de korte termijn

worden voldaan. Er moeten grotere volumestromen

mogelijk wat beperkt is.

restkunststoffen (>20 kton/jaar) beschikbaar komen, de markt voor restkunststoffen moet transparanter

De ontwikkeling van de mechanische scheidings-

worden en er moet leverzekerheid kunnen worden

technologie zal in combinatie met de grotere

gegeven voor deze grondstoffen. Bedrijven die willen

aangeboden volumen aan restkunststoffen leiden tot

investeren in de recycling van kunststoffen kunnen

efficiëntere verwerkingsinstallaties met grotere

hun investeringen in nieuwe installaties, technieken en

capaciteiten en lagere kosten. Hoe groter de stroom des

technologie daarzonder niet rechtvaardigen.

te interessanter het wordt technologie te ontwikkelen die de stroom verder opwaardeert van maalgoed tot

38

Er tekenen zich een aantal ontwikkelingen in de markt

een kwalitatief goed regranulaat. Om in te kunnen

af die er toe zullen leiden dat op termijn de markt zal

spelen op de grotere volumen kan verwacht worden

consolideren (figuur 8) tot grotere bedrijven die in

dat recyclers gaan consolideren en/of door inzamelaars

toenemende mate een groter deel van de keten zullen

worden overgenomen en/of zullen inzamelaars deze

beheersen en grotere volumen reststromen aansturen.

stap zelf in hun bedrijfsvoering integreren. Hierdoor

De oprichting van Nedvang is zo een ontwikkeling,

worden synergievoordelen behaald en logistieke kosten

maar ook het samengaan van inzamelaars. In het geval

beperkt, en kan know-how worden gebundeld. Daarbij

van Nedvang worden kunststofstromen uit huisvuil

zullen polymeer- en chemische technologie steeds

gecombineerd tot volumen die voor grotere

meer toepassing gaan vinden, omdat daarzonder de

marktpartijen interessant worden. Het samengaan van

noodzakelijke toegevoegde waarde niet gegenereerd


kan worden. Op de korte termijn kan verwacht worden dat het gebruik van additieven en een verdieping van de polymeerkennis zal bijdragen tot het opwaarderen van restkunststoffen tot regranulaat. Zoals de kwaliteit van de regranulaten toeneemt zal de behoefte ontstaan meer diverse stromen te verwaarden en het regranulaat verder te optimaliseren en zal meer chemische technologie worden ingezet. Ook een grotere betrokkenheid van polymeerproducenten is op termijn goed mogelijk als de volumen voldoende groot worden en de markt transparanter. De voordelen voor polymeerproducenten zijn bekendheid met de producten, het vermijden van concurrentie en de technologie synergie die behaald kan worden

Samenvatting Stromen van restkunststoffen zijn de grondstoffen voor de recyclingindustrie. Gegarandeerde toegang tot deze kunststofstromen ook voor langere termijn is van doorslaggevend belang. Consolidatie van kunststofstromen betekent minder fragmentatie en een grotere transparantie in de markt, en de mogelijkheid contracten voor de langere termijn af te sluiten. Investeringen in grotere installaties, verbeterde technieken en nieuwe technologie worden hierdoor mogelijk. Niet alleen kan op deze wijze meer van de intrinsieke waarde van de restkunststoffen worden benut, maar door de integratie en verbeterde technologie zal de toegevoegde waarde voor de recyclingindustrie toenemen.


39

9

40

Conclusies


De maatschappelijke wens om op een verantwoorde wijze

Daarnaast wordt er weinig zelf geïnnoveerd waardoor veel

met het milieu en onze primaire grondstoffen om te gaan

van de gebruikte technologie in handen van de

vertaalt zich in regelgeving die efficiënter gebruik van

apparatenleveranciers is. Door de beperkingen in de

grondstoffen en energie aanmoedigt, alsook het

mechanische scheidingstechnologie en weinig eigen

hergebruik van materialen waaronder kunststoffen. Door

innovatie hebben bedrijven moeite voldoende waarde toe

de groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart

te voegen waarmee ze zich kunnen onderscheiden.

neemt de vraag naar olie toe en stijgen de prijzen. Hoge

Concurrentie vindt plaats op prijs.

olieprijzen maakt hergebruik van kunststoffen ook economisch interessant. Deze factoren, maatschappij,

Door de combinatie van deze factoren is er onvoldoende

milieu en met name economie, zijn de belangrijkste

gezonde groei van de industrie en ligt het niveau van

drijfveren voor de recyclingindustrie van kunststoffen.

hergebruik laag.

Hergebruik van kunststoffen is echter technisch complex

In de komende jaren kan verwacht worden dat bedrijven

door de vele verschillende soorten die er zijn, de

zullen consolideren en integreren en daarmee zullen ook

uiteenlopende toepassingen, de mate van verontreiniging

de reststromen worden geconsolideerd. Door consolidatie

en de verschillen in verontreinigingen. Hierdoor blijft de

van bedrijven wordt de kostenstructuur verbeterd.

kwaliteit van recyclaat vaak achter bij die van nieuw

Consolidatie van stromen restkunststoffen is van belang

materiaal, wat ten koste gaat van de prijs en wordt er

voor de ontwikkeling van de recyclingindustrie omdat het

weinig waarde toegevoegd.

de grondstoffen zijn voor deze industrie. Consolidatie betekent minder fragmentatie en een grotere transparantie

De mechanische scheidingsen reinigingstechnologie die

in de markt, en daarmee de mogelijkheid contracten voor

overwegend wordt gebruikt verbetert nog steeds, maar de

de langere termijn af te sluiten. Met zekerheid aan de

beperkingen zitten in de wisselende eigenschappen van het

grondstoffenkant zijn investeringen in grotere installaties,

recyclaat en het niet kunnen scheiden van intiem

verbeterde technieken, innovatie en nieuwe technologie

verbonden kunststoffen en verontreinigingen. Hiervoor

mogelijk. Niet alleen kan op deze wijze meer van de

kan het gebruik van polymeer- en chemische technologie

intrinsieke waarde van de restkunststoffen worden benut,

uitkomst bieden. Meer kennis van polymeren en

maar door de consolidatie en integratie en verbeterde

polymeertechnologie kunnen op de korte termijn helpen

technologie zal de toegevoegde waarde voor de

bij het opwaarderen van recyclaat door met additieven en

recyclingindustrie toenemen.

toeslagstoffen, het (bij)mengen van stromen en homogeniseren, te sturen op consistente en gewenste

Samengevat zijn de belangrijkste knelpunten:

eigenschappen voor het recyclaat. Chemische technologie

de vaak matige kwaliteit van het recyclaat door de

kan op de langere termijn oplossingen bieden voor

beperkingen van de scheidingstechnologie, met een

complexere stromen met voldoende volume. Door het

lage prijs als gevolg;

oplossen van de kunststof gevolgd door reiniging van de

de fragmentatie van de markt waardoor deze niet

oplossing, of door het terugwinnen van het monomeer,

transparant is, de kunststofreststromen versnipperd en

kan kwalitatief goed recyclaat worden verkregen, of de

de kosten hoog zijn;

grondstof voor de productie van nieuw polymeer. Voor

het gebrek aan eigen onderzoek en ontwikkeling

zover kon worden nagegaan wordt er onvoldoende

waardoor er onvoldoende waarde kan worden

gebruik gemaakt van deze mogelijkheden.

toegevoegd en op prijs moet worden geconcurreerd.

De recyclingindustrie is sterk gefragmenteerd, met veel

Kansen

kleine bedrijven die maar in een deel van de keten actief

Kwaliteitsverbetering van het recyclaat door het

zijn. De markt is hierdoor niet transparant en de

meer toepassen en beter gebruik maken van de

kunststofreststromen zijn versnipperd. Verder hebben

beschikbare kennis en technologie, hiermee te

handelsbedrijven een prijsopdrijvend effect, omdat zij

innoveren en zelfstandig verder te ontwikkelen;

concurreren om de beste reststromen. Tezamen leidt dit tot

Consolidatie en integratie van de keten om kosten

weinig synergie, veel logistiek en daarmee hoge kosten.

te beperken en synergie te behalen;


41

10

42

Plan van aanpak kunststof recycling Zuid Nederland


10.1 Het creëren van een impuls De ontwikkelingsmaatschappijen van Zuid Nederland

plaats van het PE maalgoed te vermarkten is het dus

willen inspelen op de verwachte ontwikkelingen in

interessant deze stroom op te waarderen tot een

kunststofrecycling met als doel voor deze branche de

goede kwaliteit regranulaat.

economische bedrijvigheid en innovatie in de regio te stimuleren en te versterken. Om met succes een

De verwachting is dat er in de komende jaren twee tot

betekenisvolle impuls aan kunststofrecycling te

drie sorteerinstallaties voor het materiaal dat nu naar

kunnen geven moeten concrete doelstellingen worden

Duitsland gaat in Nederland zullen komen. Voorgesteld

geformuleerd, uitgewerkt en gerealiseerd, die de

wordt om van de gelegenheid gebruik te maken en er

mogelijkheden aantonen en daarmee bijdragen aan het

voor te zorgen dat ten minste een installatie in Zuid

opheffen van de knelpunten.

Nederland wordt gerealiseerd en tevens de mogelijkheden te onderzoeken om met bestaande

Bedrijven moeten dus enerzijds worden geholpen meer

kennis en technologie, het maalgoed op te waarderen

van de beschikbare kennis te gebruiken en technologie

naar kwalitatief goed regranulaat.

te ontwikkelen waarmee de kwaliteit van hun recyclaat wordt verbeterd en anderzijds moet de

Initiatief

integratie van de keten van reststroom tot recyclaat

Recyclinginstallatie bestaande uit een

worden gestimuleerd om de efficiëntie te verbeteren

scheidingsinstallatie i.c.m. een compoundeereenheid

en de kosten te verlagen.

voor polyolefinen uit huishoudelijke verpakkingen in Zuid Nederland met een capaciteit van 20-25kt/jaar.

Om deze ontwikkeling te stimuleren zijn de volgende drie initiatieven geformuleerd: Opwaarderen van polyolefinen uit huishoudens

Grondstoffen Polyolefinen uit huishoudelijke verpakkingen.

tot kwalitatief goed regranulaat. Het tot stand brengen van een aantal clusters

Technologie

om problemen die bedrijven hebben op te lossen

Scheiding met bestaande scheidingstechnologie op

Opstellen van een kennisagenda voor de techno-

basis van NIR, drijf/zink, windsifters, en (frictie)wassen.

logie behoefte op de midden en langere termijn.

De PE/PP fractie wordt vervolgens verwerkt met behulp van smeltfiltratie en additieven tot een

10.2 Ontwikkeling recyclinginstallatie voor polyolefinen uit huishoudens

homogeen compound met eigenschappen waar in de markt voldoende vraag naar is. Ontwikkeling van de PE/PP-blends met de juiste eigenschappen gebeurt in samenwerking met een kenniscentrum in Zuid Nederland.

Kunststoffen afkomstig van huishoudelijke

Afzet

verpakkingen is een stroom die in 2009/10 op gang

Polyolefinen worden in grote hoeveelheden toegepast

komt in Nederland en momenteel naar Duitsland

voor het vervaardigen van kunststof containers,

wordt geëxporteerd om te worden gesorteerd en

emmers, flacons, pallets, folies, etc. Er is dus een grote

gereinigd. Deze stroom bestaat voor een groot deel uit

en bestaande markt voor polyolefinen waarin een

polyolefinen (polyethyleen en polypropyleen) en levert

kwalitatief goed recyclaat, dat in consistentie en

na scheiden en wassen polyolefinen maalgoed.

eigenschappen overeenkomt met nieuw materiaal, kan

De prijzen van PE regranulaat liggen echter aanzienlijk

worden ondergebracht.

hoger dan van maalgoed. Medio 2008 was het verschil 50% en dat is opgelopen naar 90% in mei van dit jaar.

Financiering

Met name in een slechte economische tijden lijkt

De installatie moet een publiek-private samenwerking

regranulaat minder last te hebben van prijserosie. In

zijn. Het voordeel van dergelijke samenwerking is dat


43

het vertrouwen schept bij privé investeerders en dat

kunnen worden geminimaliseerd, aan welke kennis/

het aantoont dat het overheden ernst is met het

technologie behoefte is en welke het meest geschikt is

hergebruik van kunststoffen als onderdeel van de

en indien nodig hoe en door wie deze ontwikkeld kan

verduurzaming van de samenleving. Het publieke deel

worden, etc. Projecten die uit deze sessies voortkomen

kan bestaan uit de zuidelijke provincies en

worden ondersteund met projectbegeleiding en waar

SenterNovem. Het private deel uit toeleveranciers van

mogelijk met subsidies.

grondstoffen, afvalverwerkers die gespecialiseerd zijn in het scheiden van kunststofstromen en de

Resultaat

kunststofindustrie zelf.

Clusters van bedrijven waarbij elke cluster voor een restkunststof een keten vormt met een haalbaar

Aanpak

concept waarbij op een efficiënte wijze economische

Het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie met een

waarde wordt toegevoegd aan de restkunststof.

partner om te komen tot een kwalitatief goed regranulaat op basis van maalgoed afkomstig van polyolefinen uit huishoudens. Daarvoor wordt een marktanalyse gedaan naar de toepassingen, de benodigde eigenschappen en specificaties en het

10.4 Ontwikkeling kennisagenda Zuid Nederland

prijsniveau. De benodigde technologie wordt geïnven-

Voor de langere termijn is het belangrijk dat niet alleen

tariseerd en enkele proefmonsters geproduceerd.

de beschikbare kennis en technologie optimaal wordt

Gereed: Eind 2009.

gebruikt maar dat er ook nieuwe wordt ontwikkeld waarmee meer waarde aan het bestaande recyclaat

10.3 Bedrijvenclusters rondom restkunststofstromen

kan worden toegevoegd. Verder zullen de overblijvende reststromen complexer worden omdat de goed te verwerken stromen als eerste worden verwaard, en omdat kunststoffen steeds vaker in

Door het vormen van clusters van bedrijven eventueel

combinatie met elkaar worden toegepast, waardoor

in combinatie met een kenniscentrum kunnen

scheiding moeilijker wordt. Ook vinden er

partnerships worden ontwikkeld om een of meerdere

verschuivingen plaats in de kunststoffen die voor

reststromen efficiënter te verwerken en meer waarde

bepaalde applicaties worden gebruikt wat leidt tot

te creëren voor de deelnemers. Het gaat om clusters

veranderende samenstellingen van reststromen.

van creatieve ondernemers en bedrijven die in de

Te denken valt bijvoorbeeld aan het toenemend

keten elkaar aanvullen en versterken, die elkaar

gebruik van PP als verpakkingsmateriaal.

vertrouwen en die elkaar kunnen vinden in een gemeenschappelijke ambitie.

Ter ondersteuning van de impuls dient er daarom een kennisagenda te worden opgesteld met een

Clusters worden gevormd voor verschillende type

netwerkstructuur van belanghebbende bedrijven om

kunststoffen en voor verschillende sectoren.

deze ook dynamisch te maken. De kennisagenda moet

Gedacht wordt aan algemene kunststoffen als

vaststellen wat de kennisbehoefte is, welke kennis/

polyolefinen maar ook kunststoffen uit de automotive

technologie reeds beschikbaar is en waar, en welke

of E&E zoals PS, ABS, PP, etc.

nieuwe kennis/technologie moet worden ontwikkeld en hoe dat het beste kan worden gedaan. Verder is

44

Aanpak

belangrijk dat wordt aangegeven hoe de kennis op het

Het zoeken, uitnodigen en bijeenbrengen van

juiste moment op de juiste plaats komt. Met andere

geïnteresseerden in clusters met complementerende

woorden hoe wordt de toegang tot de kennis

belangen. In “Room with a View” sessies de

georganiseerd. Daarbij kan worden gedacht aan een

mogelijkheden tot samenwerking binnen een cluster

vorm van open innovatie waarbij zoveel mogelijk

verder uitwerken bijvoorbeeld wie in welk deel van de

bedrijven van de beschikbare en nieuw te ontwikkelen

keten actief wil zijn en kan bijdragen, hoe de kosten

kennis kunnen profiteren.


Bij de aanpak en invulling van de kennisagenda zouden de volgende uitgangspunten moeten gelden: 1. Stakeholders vaststellen en betrekken (interactieve aanpak); 2. Het richt zich op zowel wetenschappelijke (interdisciplinair) als praktijkkennis (vanuit alle relevante domeinen); 3. Om aansluiting te vinden bij de bedrijven in de branche moet het toegankelijk en beschikbaar maken van kennis zich richten op de praktijk en de toepasbaarheid; 4. IP rechten van bedrijven moeten beschermd zijn. Aanpak Op korte termijn met recyclers, verwerkers en bedrijven die restkunststoffen hebben bijeenbrengen en vaststellen hoe en welke restkunststof(fen) men in het ideale geval zou willen verwerken en toepassen. Daarbij spelen zaken als beschikbaarheid, prijzen, verontreinigingen, minimale kwaliteit, etc., natuurlijk een belangrijke rol. In overleg met experts op het gebied van polymeertechnologie en chemische technologie nagaan welke technologie beschikbaar is en op korte termijn kan worden toegepast. De hiaten in de beschikbare technologie vaststellen en de meest kansrijke routes die op de korte en op de lange termijn oplossingen kunnen bieden inventariseren. Resultaat Een kennisagenda met stakeholders waarin de korte en lange termijn technologiebehoefte staat beschreven alsook de noodzakelijke middelen en hoe daarin wordt voorzien.


45

Referenties

46

1

Attitudes of European citizens towards the environment, European Commission, March 2008, Special Eurobarometer 295/wave 68.2 – TNS Opinion & Social

2

Naar een keten aanpak in het afval beleid, Ministerie van Vrom, Ruimte en Milieu, mei 2008.

3

European Chemicals Agency,”Guidance for the implementation of REACH”,”Guidance for monomers and polymers”, may 2008

4

Wet milieubeheer, Artikel 8.17

5

Kunststof en Rubber, nr 7/8, juli/augustus 2008

6

NRC, 12 november 2008

7

Energy Information Administration, http://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcbrentw.htm

8

Compelling facts about plastics, An analysis of plastics production, demand en recovery for 2006 in Europe, January 2008

9

PlasticsEurope, Business Data and Charts 2007, Market Research Group (PEMRG), Status September 2008

10

PlasticsEurope, Post-Consumer Plastic Waste Management in European Countries, EU25 + 2 Countries, Data of 2006, Consultic, December 2007.

11

Nedvang, Monitoring verpakkingen, Resultaten 2007,

12

EPD Polyethylene High and Low Density, November 2008.

13

www.vraagenaanbod.nl/marktprijzen onder kunststofprijzen

14

Ansem, T. et al, TNO Rapport 2007-A-R0346/B, maart 2007.

15

Oeveren van, Pieter Wouter, et al., Heineken Technical Services B.V., Patent NL A 93000956

16

Wanrooij P.H.P., et al., Extraction of CdS from waste polyethylene, J. of Applied Polymer Science, vol. 100, p. 1024 – 1031. (2006)

17

Freegard, K, Tan, G en Morton, R, Develop a process to separate brominated flame retardants from WEEE polymers. Final Report. Project code: PLA-037, November 2006

18

Dager, R. en Schurr, U., US 2008/0234399, Wietek Holding GmbH, 2006

19

Sifniades,S., Levy, A. en Hendrix, J., WO 97/20813, AlliedSignal Inc.

20

Brandrup, et al, Die Wiederverwertung von Kunststoffen, Carl Hanser Verlag, p289

21

Azapagic, A, et al., Polymers, the environment and sustainable development, p111, Wiley 2003


Medewerking Bedrijven en personen waarmee voor het tot stand komen van de Roadmap is gesproken: Bedrijf/Instantie

Gesproken

Plaats

Avans Bredox Chemelot DSM Innovation Centre DSM, SRU Performance Materials Dutch Polymer Institute, Value Centre Heathland

J. Venselaar M. Flinsenberg H. Rutten T. Jongeling R van den Berg L. Jetten S. van der Heijden N. Garnitsch P. Hos. R. Verberne L. Botzen W. van der Zijden E. Rudolf H. Camps A. Schanssema P. Lemstra S. de Boer Eindhoven H. Stiphout A. Dirven G van Staalduinen F. Beckers R. van Kaathoven P. Vossenberg U Thoden van Velzen

Tilburg Weert Geleen Geleen Geleen Eindhoven Tilburg

Howa Ingenia I-Res Milieu & Afval Regio Breda Nedvang PlasticsEurope Polymer Technology Group Sabic Materials Development Sims Recycling Solutions H. Neutkens Smile Plastics Syntens van Gansewinkel van Kaathoven Groep Vossenberg Recycling WUR

Susteren Eindhoven Etten-Leur Breda Rotterdam Leidschendam Eindhoven Geleen Susteren Breda Eindhoven Uden Brunssum Wageningen

Tijdens het tot stand komen van de roadmap is er twee keer gesproken met een werkgroep van mensen die we bereid hebben gevonden naar onze ideeën te luisteren en te voorzien van buitengewoon waardevol commentaar. Deze werkgroep bestond uit de volgende personen: Han Stiphout Harrie Camps Harry Lucas Koen Smets Louis Jetten Stan Bosman

Privé, ex Smile Plastics PlasticsEurope VMK van Gansewinkel Groep Dutch Polymer Institute, Value Centre Privé, ex Dow Chemical

Het tot stand komen van de Roadmap is gebeurd in overleg met de stuurgroep, bestaande uit: Alain Dirven Dries Lodewijks Freek van den Heuvel Mw. Johanna Nelissen Paul Gosselink

Syntens LIOF Rewin EIZ BOM


47

Procesindustrie

Kunststofrecycling in Zuid Nederland

Dit is een uitgave van het projectteam van Innovatie Zuid. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt met financiële steun uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van OP-Zuid.

www.innovatiezuid.nl

Procesindustrie. Kunststofrecycling in Zuid Nederland

Recommend Documents