Privaatrechtelijke zorgplichten ACIS bijeenkomst 24 maart 2011 Eric Tjong Tjin Tai
Zorgplichten, wat zijn dat? • Zorg in maatschappelijke zin – Handelen ten behoeve van belangen (individuele) ander – Relatie die zorg impliceert – Houding van betrokkenheid • Juridisch plichtbegrip – Verplicht zijn tot handelen – Gevolgen als niet voldaan is aan plicht Zorgverlener
25 maart 2011
Zorgontvanger
2
Zorgplichten in recht • Open norm – Verwijzing naar maatschappelijke praktijk – Of: wijziging maatschappelijke praktijk op wijze zorg → belangen als ijkpunt, individuele situatie, contextueel • Invulling door rechter • Invulling door richtlijnen etc. • Handhaving? – Door overheid (publiekrecht) – Door zorgontvanger of andere burgers (privaatrecht)
25 maart 2011
3
Privaatrecht en zorgplichten • Rekening houden met andermans belang – Dus geen volledig ‘ieder voor zich’. Hoever gaat dit? – Ook buiten contract, maar binnen contract geldt dit sterker: mogelijkheid dat contract verplicht voor belang te zorgen • Gevolgen : – Verplichtingen tot handelen/afzien van handelen – Schadevergoeding bij onjuist handelen – Geldigheid contracten?
25 maart 2011
4
Privaatrecht en zorg • Spanning tussen autonomie en zorg (dreiging paternalisme) – Ieder kan zijn eigen belang het beste behartigen – Ander verantwoordelijk voor belang zeker individu • Vertaald in opdrachtrelatie: – Klant is koning (‘garagist’-model, u vraagt wij draaien) – Klassieke beroepsbeoefenaar (arts, advocaat): zullen wij dat nu wel doen?
25 maart 2011
5
Overeenkomst van opdracht • Overeenkomst van opdracht (art. 7:400 e.v. BW) – ‘verrichten van werkzaamheden’ = dienstverlening – Bijzonder geval: behartigen van belangen – Verbod op belangentegenstellingen bij lastgeving (art. 7:416-418 BW) → gevolg verlies recht op loon, betaling schadevergoeding – Rekening en verantwoording – Recht op opzegging (art. 7:408 en 413 BW) – Regeling inzake loon (art. 7:405 en 411 BW)
25 maart 2011
6
• Vormen van opdracht – Lastgeving – Bemiddeling – Agentuur – Advies? • Belangrijk: beroepsbeoefenaren (arts, advocaat, notaris)
25 maart 2011
7
Uitwerking opdracht • Opvolgen instructies opdrachtgever – Art. 7:402 lid 1 BW • Waarschuwen, eventueel weigeren, werkzaamheden – Vgl. art. 7:402 lid 2 BW • Spontaan handelen – Bv. Ook adviseren zonder uitdrukkelijke vraag • En verder – Informatie-, mededelings- en waarschuwingsplichten – Postcontractuele zorgplichten 25 maart 2011
8
Financiële zorgplichten • Oorsprong: Optiehandelarresten en effectenlease • Gebaseerd op maatschappelijk rol, bijzondere deskundigheid financieel dienstverlener (banken) • Grote financiële risico’s • Inschatten individuele situatie klant • Adviseren, waarschuwen, tijdelijk weigeren • Geen weigeringsplicht • Uitkomst: verdeling schade (met eigen schuld) • Betekent: klant helpen om zijn eigen belangen goed te behartigen 25 maart 2011
9
Publiekrechtelijke zorgplichten • Wft – Impliceert publiekrechtelijke handhaving (gedragstoezicht) • Staan naast privaatrechtelijke zorgplichten – Algemene minimumnormen die de overheid tracht te handhaven – Doen niet af aan hogere privaatrechtelijk eisen → privaatrechtelijke zorgplichten zijn gericht op concrete individuele relatie
25 maart 2011
10
Zorgplichten en verzekering • Verzekering: dienst als product? – Model van koopovereenkomst, kant-en-klaar, bekende risico’s die klant zelf kan overzien en mag nemen • Aparte regeling in wet • Verzekeraar als financieel dienstverlener – Zorgplichten uit Wft – Zorgplichten uit privaatrecht
25 maart 2011
11
Verzekeraar als dienstverlener • Zorgplichten als aanbieder financiële producten/diensten • Enerzijds: verzekering als algemeen kant-en-klaar product • Anderzijds: nieuwe producten die individuele zorgplichten vereisen → betreden nieuwe markten leidt tot bijbehorende plichten
25 maart 2011
12
Zorgplichten Verzekeraar • Wie moet aan deze zorgplichten voldoen? – Algemeen: in relatie met deskundige adviseur aan zijde klant → adviseur moet voorlichten, wederpartij mag enigermate hierop vertrouwen – Maar: bijzondere positie tussenpersoon verbonden met verzekeraar – En: Verzekeraars hebben (gelet op maatschappelijke rol) hogere zorgplicht om te waarborgen dat is voldaan aan belangen klant. • Niet geheel delegeerbaar (ook: aansprakelijkheid voor hulppersoon) 25 maart 2011
13
Verzekering en tussenpersoon
Opdracht
Tussenpersoon
Samenwerkingsovereenkomst
Verzekeraar
Klant Verzekeringsovk
25 maart 2011
14
Verzekering en tussenpersoon Wat is de aard van de opdracht? • Advies? • Bemiddeling?
Opdracht
Tussenpersoon
?
Verzekeraar
Klant Verzekeringsovk 25 maart 2011
15
Verzekering en tussenpersoon Wat is de aard van de relatie met de verzekeraar? • Bemiddeling • Agentuur?
Opdracht (loon?)
Tussenpersoon
Verzekeraar
Klant 25 maart 2011
? (provisie)
Verzekeringsovk (kosten)
16
Tussenpersoon als dienstverlener klant • Rechtspraak beschouwt tussenpersoon als opdrachtnemer klant – Deskundigheid toegerekend aan klant – Kennis (wetenschap) toegerekend aan klant – Postadres voor mededelingen – Bij miscommunicatie/fouten is niet verzekeraar maar tussenpersoon aansprakelijk
25 maart 2011
17
Tussenpersoon als dienstverlener klant • Als opdrachtnemer dan: – Zorgplichten jegens klant: advisering, informatie, waarschuwingen – Rechtspraak over zorgplichten dienstverleners – Zorgplichten Wft
25 maart 2011
18
Tussenpersoon als dienstverlener klant • Vergelijkbaar met klassieke beroepen? – Bijzondere deskundigheid – Maatschappelijk belang bij goed functioneren – Maatschappelijk vertrouwen • Ontbreekt: – Daadwerkelijk institutioneel kader (gesloten beroepsgroep met interne controle, tuchtrecht) – Instrumenten ter beperking schade (bv. derdenrekening) → echter wel: art. 7:936 en 937 BW (‘overslaan’ tussenpersoon)
25 maart 2011
19
Relatie met verzekeraar • Meer dan alleen dienstverlener klant: – Vaste relaties met verzekeraars – Provisie door verzekeraar uitgekeerd (vroeger wettelijk vereist) – Prikkels door verzekeraar (bonusprovisie) – Verzekeraar verlangt communicatie exclusief via tussenpersoon
25 maart 2011
20
• Wie draagt zorg voor de belangen van de klant? – Klant – Tussenpersoon – Verzekeraar Zorgplichten adviseur
Tussenpersoon
Verzekeraar
Klant 25 maart 2011
?
Zorgplichten financieel dienstverlener
21
• Relatie met de individuele klant staat voorop: Wat mag deze klant verwachten in de relatie tot tussenpersoon/ verzekeraar?
25 maart 2011
22
