Preekschets ‘Blijven leven met lef’ - Galaten 5: 22-25 Gebruik van deze preekschets: als start voor de bijbelleesweek, afsluiting van het winterwerk of rond Pinksteren Deze preekschets is het laatste onderdeel dat we bieden bij dit jaarthema Leven met lef. De schets is te gebruiken op verschillende momenten. Directe aanleiding voor deze preekschets is de ontwikkeling van een bijbelleesfolder voor de gemeente. Deze bijbelleesweek is een mooie manier om in de gemeente, maar ook in gezinnen, het samen bijbellezen (opnieuw) onder de aandacht te brengen. Deze preekschets en daarmee ook de bijbelleesfolder kan ook gebruikt worden tijdens de afsluiting van het winterwerk of rond Pinksteren vanwege de nadruk op het werk van de Geest. Zie het kader hieronder voor meer informatie over de bijbelleesfolder.
1. Voorwoord Met het jaarthema Leven met lef heeft de HGJB samen met jongeren en ouderen van de gemeente nagedacht over wat het betekent om in het concrete leven achter onze Heiland aan te gaan. Onvoorwaardelijk Hem volgen en zichtbaar Zijn Evangelie leven, dat was de kern. Op allerlei plekken in de gemeente en in de kerkdienst, op club en op bijbelkring, in de gezinnen en ook op activiteiten van de HGJB zijn er gesprekken geweest over het volgen van de Heere Jezus. Waar zit je als het om het volgen van Jezus gaat? Wat houd je tegen om Hem daadwerkelijk achteraan te gaan? Wat moet je daarvoor achter je laten? En, wat is er van het volgen van Hem te zien in je dagelijks leven? Tieners zijn op het Scholierenweekend bezig geweest met het thema ‘De confrontatie’: het leven volgens de Bergrede. Op de TOV-avonden dit voorjaar staat het thema Leven met lef nog een keer centraal. Door middel van het diaconale project hebben christenen in Nepal ons de spiegel voorgehouden. Van hen ontvingen we getuigenissen over hun leven met lef. Zelf aangeraakt en veranderd door Jezus Christus (weggetrokken van de vele (af)goden), gaan mensen er op uit om anderen te winnen voor het Evangelie. Kortom, Leven met lef is op veel verschillende manieren dit seizoen in de gemeente aan de orde geweest. 1
2. Motivatie van het thema Themakeuze Ook voor de afsluiting van het winterseizoen is het goed om het jaarthema Leven met lef nog één keer terug te laten komen. We staan stil bij een gedeelte uit de Galatenbrief, waarin Paulus ons oproept om te blijven leven met lef, door de Geest. Voor jongeren kan het moment van actie en beleving heel belangrijk zijn. Paulus laat zien dat geloven ook met een bepaalde rust, stabiliteit en continuïteit te maken heeft. Lef heeft niet alleen met de actie van het moment te maken, maar ook met de binding op langere termijn. We hebben voor dit bijbelgedeelte gekozen vanwege de tijd van het kerkelijk jaar, de tijd tussen Pasen & Pinksteren. Maar vooral ook omdat in dit gedeelte twee belangrijke aspecten van het thema nog een keer terugkomen. Aan de ene kant de nadruk op het werk van de Heilige Geest. Misschien is het tijdens verschillende gesprekken afgelopen jaar wel aan de orde geweest. Het thema Leven met lef kan iets ‘doenerigs’ oproepen. Zichtbaar volgeling zijn van Jezus, Zijn Evangelie uitdragen, het concrete leven van de Bergrede leven… Kan ik dat wel? Op de startzondag zijn we daarom begonnen met het te benadrukken: het gaat erom dat je de Heere Jezus volgt. Laat je eigen drempels & voorwaarden om Hem te volgen achter je, en ga in Zijn voetspoor. Leven met lef is in eerste instantie: onvoorwaardelijk Hém volgen en dichtbij Hem blijven! Aan de andere kant hebben we gezien dat Jezus volgen in je leven ook iets uitwerkt: Als je Jezus volgt, ga je steeds meer op Hem lijken, in alles wat je denkt, doet, zegt. Leven met lef is: zichtbaar Zijn evangelie leven! Precies deze twee dingen komen ook terug in de Galatenbrief. De Geest wil je leven vol maken, zoals God je bedoeld heeft én, dat ga je zien in de vruchten die groeien!
2
3. Preekschets Context In de Galatenbrief gaat het om de vraag welke rol de wet van God in het leven van de heidenen heeft. Paulus had het als zijn roeping ervaren om het Evangelie onder de heidenen te verkondigen. God zegende zijn werk. Maar de eerste christen die tot het joodse volk behoorden en de joodse levensstijl volgden, kwamen al snel voor de vraag te staan: moeten de gelovigen uit de heidenen alle joodse wetten en gebruiken ook volgen? Wat is de rol van de wet en de uitleg daarvan in het leven van de heidenchristen (en je voelt bij Paulus: en van de christenen uit de joden). Kun je echt bij het volk van God horen, als je de leefregels van Israël niet volgt? Neemt God je dan echt wel aan? Vormen juist die eigen gewoonten en geboden niet de identiteit van het volk? Paulus eigen ontdekking was geweest dat hij puur uit genade behouden was en dat het voor zijn positie voor God niets uitmaakte wat hij zelf inbracht. Zijn eigen zorgvuldig opgebouwde godsdienstige identiteit bracht hem van God af. Wat betekent dit dan voor de wet in het leven van een christen? Heeft die dan geen functie meer? Zeker wel. Paulus kiest echter een andere route. Als christen moet je niet de wet willen houden om bij God te horen. Leef met de Heilige Geest en laat Hem je maken zoals God bedoeld heeft. Zo vervul je de wet. Als je niet door de wet behouden kan worden, moet je dat niet brengen tot een gevoel: dan maakt het toch niet uit hoe ik leef… Een risico dat steeds aanwezig was voor de eerste christenen. Het moet je brengen bij de vraag: als ik door de Geest leef, laat mijn leven dan passen bij de Heilige Geest! Focus & Function van de preek De focus van de preek ligt op de blijvende verbondenheid met Christus, waardoor je vruchten draagt. De preek beoogt dat voor de hoorders het leven met lef een onderdeel van hun leven blijft, in verbinding met Christus door de Geest. Liturgische aanbevelingen Psalmen Psalm 119:3 Psalm 139 Gezangen Geest van hierboven Kom, Heilige Geest, Gij vogel Gods Laat me in U blijven, groeien, bloeien Leid mij, Heer, o machtig Heiland Vernieuw Gij mij, o eeuwig Licht Wat zijn de goede vruchten, die groeien aan de Geest Andere liederen Heilige Geest van God, adem in ons midden Heilige Geest van God, vul opnieuw mijn hart O Vader, die de Landman zijt Vader, Zoon en Geest, ik prijs U Kinderliederen Vul mij met uw Geest Liefde, blijdschap, vrede 3
Mogelijkheden voor concrete verwerking van het thema in/tijdens de dienst/preek Vraag een aantal gemeenteleden vooraf om de volgende vragen te beantwoorden en verwerk deze in de preek. Als terugblik op het jaarthema: Op welke momenten in het afgelopen jaar heeft u/heb jij iets gemerkt/ervaren van Leven met lef: onvoorwaardelijk Jezus volgen en zichtbaar Zijn Evangelie leven? Wat vond u/jij moeilijker: je eigen drempels achter je laten en de Heere Jezus onvoorwaardelijk volgen? Of, iets laten zien van wat het volgen van Jezus concreet betekent, de zichtbaarheid van het volgeling van Hem zijn? Wat heeft u/heb je geleerd over dit jaarthema, wat is je bij gebleven? Als opstap naar de preek over Galaten 5:22 Waar en hoe wordt in jouw/uw leven zichtbaar dat de Heilige Geest aanwezig is? Waar merkt u/jij dat aan? Hoe probeert u/jij om in je alledaagse leven meer gericht te zijn op God en afhankelijk van Hem te leven? Welke eigenschappen die in Galaten 5:22 genoemd worden als vrucht van de Geest, vindt u/jij het mooiste? En welke het moeilijkst? Voorbeelden die je kunt gebruiken als het gaat om een leven vol van de Geest: Bellen blazen Zorg voor een bellenblaasspel. Haal het bellenblaasstokje uit het sop en vertel het volgende: zo’n bellenblaasstokje is een dood en nietszeggend ding. Als je het in het sop doopt, gebeurt er niets. Er komen pas prachtige, gekleurde bellen als er doorheen geblazen wordt. Wij zijn ook zulke bellenblaasstokjes. Vanuit onszelf zijn we niet zoveel waard. Er komen pas prachtige bellen aan ons leven als de Heilige Geest gaat blazen in ons leven. We mogen ons stokje dopen in het Woord van God. Dan komt er leven, dan komt er vrucht van de Geest. Handschoen Zorg voor een handschoen. Laat de handschoen zien en vertel: Ik heb hier een handschoen in mijn hand. Die handschoen zelf kan niets doen, totdat iemand zijn hand erin stopt. Als mijn hand erin is, kan die handschoen veel dingen doen. Natuurlijk, het is niet de handschoen, maar mijn hand daarin, die de dingen doet. Zo zijn wij ook handschoenen. Wij kunnen niet veel, totdat de Heilige Geest in ons komt. Dan wordt het anders. De Heilige Geest is de hand, die het werk doet. Wij moeten plaats maken voor de hand, zodat iedere vinger gevuld wordt.
4
4. Exegese Vers voor vers Vers 22 Wat de Heilige Geest in je leven doet, benoemt Paulus als vrucht. Opvallend dat hij spreekt over enkelvoud: vrucht. Al de eigenschappen die hij vervolgens noemt, hangen met elkaar samen. Het is een proces van het werk van de Heilige Geest, dat al deze effecten gezamenlijk voortbrengt. Liefde: het gaat hier om de liefde die God zelf heeft zichtbaar gemaakt in Zijn Zoon Jezus Christus: Hij was zo op ons gericht dat Hij Zijn leven gaf. De liefde waarmee God ons liefhad, stort Hij ook in ons uit. Blijdschap: het is de vreugde, om wie God voor je is, dat het ten diepste in je leven goed zit, vanuit de hoop voor de toekomst. Vrede: het gaat hier om de rust in relaties, om de eenheid met anderen, minder om de vrede in je eigen hart. Geduld: hier wordt mee bedoeld dat je de ander kunt verdragen, het met de ander weet uit te houden. Vriendelijkheid: geduld is dat je de ander weet te verdragen en is daarmee een wat passieve eigenschap. Vriendelijkheid is meer actief, zo treed je de ander tegemoet. Goedheid: Ook deze eigenschap loopt wat over in de vorige. Goedheid is meer een aanduiding voor geheel je karakter. Geloof: misschien beter te vertalen met trouw: je bent trouw aan de ander zoals God trouw is. Zachtmoedigheid: Zachtmoedigheid staat tegenover zelfzuchtige ambitie. Zij geeft op sympatieke/vriendelijke wijze ruimte aan de ander. Zelfbeheersing: je weet je zelf te beheersen en af te zien van dingen in het belang van anderen. Het gaat hier niet om een sobere levenstijl als waarde in zichzelf. Vers 23: tegen zodanigen is de wet niet. De wet roept op om iets niet te doen/om niet te zondigen. Zij is daarmee gericht tegen mensen die de neiging hebben om te zondigen. De wet komt ter sprake als je je er niet aan houdt. Wie vruchten voortbrengt vanuit de Geest, bereikt op een andere manier wat de wet wil beogen. Je kunt voor jezelf denken: Christus is voor mij gestorven en nu ga ik zelf weer aan de wet van God voldoen. Je kunt beter voor je zelf denken: laat ik dichtbij Christus blijven en de Heilige Geest in mij werken. Ik geloof dat ik daardoor zo veranderd word, dat ik die dingen ga doen die de wet eigenlijk van mij vraagt. Vers 24. De wet hoeft de zonden en de verkeerde begeerten niet meer uit te bannen (als zij dat al kan….). Sinds Christus’ lijden en sterven is ook daarvoor een heel andere oplossing. Hij brengt de zonden en de verkeerde dingen ter dood aan het kruis. Je doodt de zonden en verkeerde dingen niet door je door de wet te laten gezeggen en door de wet te gehoorzamen. Maar je laat je zonden en verkeerde dingen overnemen door Christus en je laat ze door Hem doden. Dat betekent niet dat jezelf passief bent. Je vecht zelf ook tegen de zonden, in het besef dat Christus je zonden aangepakt heeft en ‘gedood’ heeft. Je gelooft dat in dat gevecht de Heilige Geest ook meevecht. Je besluit dat je de strijd wilt aanbinden tegen zonden in je leven, maar tegelijk geloof je ook dat dit een besluit is van de Heilige Geest. De Heilige Geest is zo verbonden met je eigen gevoel, je eigen wil, je eigen verlangens en je eigen gedachten, dat je het verschil lang niet altijd duidelijk kan maken. Vers 25. Ook in deze verzen wordt duidelijk dat de prioriteit van je leven als christen niet ligt bij wat je zelf doet. Het ligt bij wat de Geest in je leven doet. Daarom is het belangrijk om ‘Geest-omringd’ te leven. Vanuit de aanwezigheid van de Heilige Geest in je leven, worden de eigenschappen die in dit vers genoemd worden, zichtbaar. Hoe doet de Heilige Geest dat? Dat heeft iets van een geheim, waar je je vingers niet helemaal achterkrijgt. De Heilige Geest brengt je in contact met Christus. Het lijkt een beetje op een relatie. Door de relatie met de ander, doordat je in zijn aanwezigheid leeft, ga je meer en meer ook op de ander lijken. Ook werkt de Heilige Geest verborgen in op je eigen gevoelens. 5
Vers 26: Een oproep om bescheiden te zijn, vermoedelijk ingegeven door het besef dat al wat je bent, je bent door Christus en Zijn Geest. Opbrengst van de exegese met het oog op het thema: Blijven leven met lef. Realiseren dat je door de Geest leeft. Dat je leven met lef geen project is van jezelf. Zo van: Christus is gestorven en nu moet ik er een goed leven van maken. Ook je leven met lef is een project van Christus en de Heilige Geest. Dit betekent niet passief leven, maar actief, in het besef dat je het uiteindelijk niet zelf bent, maar de Geest in jou. Vooral je richten op Hem, Zijn nabijheid. En merken dat Zijn aanwezigheid in je leven je meer en meer verandert. Leven met lef is in dit geval de durf om je leven in nabijheid van God te brengen en het daar te laten gebeuren. In plaats van in je leven als christen de touwtjes in handen te willen houden en een geestelijke durfal te willen zijn. Blijven leven met lef is vooral lef om lief te hebben, om blij te zijn, om vrede te hebben, om geduld op te brengen, om vriendelijkheid uit te stralen, om zachtmoedigheid te betrachten, en jezelf te beheersen. Bijbels-theologische overwegingen Het beeld van een biologisch groeiproces is een belangrijk beeld in de bijbel. Bijvoorbeeld voor het groeien van het Woord (Markus 4: 26-29, Markus 4:1-8), het Koninkrijk van God Mattheüs 13:1-8) en het groeien van de gemeente (Handelingen 2:41, 6:1, 7) en voor het leven van de christen (Johannes 15:1-8). In het laatst genoemde bijbelgedeelte wordt veel duidelijk het groeiproces in het leven een christen en kan een aanvulling zijn op het idee van de vrucht van de Geest in Galaten. Wat groeit ontleent zijn groei aan iets anders, en maakt ook pijnlijke momenten door (Johannes 15: 1-8). Christus zorgt voor de groei: vanuit de verbinding met Hem groei je van binnenuit en gaat het ‘vanzelf’. Maar daarbij moeten wel groeibelemmeringen weggesneden worden. Je bent niet in een keer volgroeid, maar je groeit geleidelijk. Het kan ook niet anders dan dat je groeit. De verbondenheid met Christus geeft ook het radicale aan van het leven van een christen. Zonder verbondenheid met Christus is er niet alleen sprake van stilstand, het betekent uiteindelijk ook de dood. Een vrucht die geen voedingsstoffen krijgt, stagneert niet alleen, die sterft ook af. Paulus zou in de Galatenbrief zeggen: een leven zonder de Geest kent ook geen vrucht van de Geest. Hermeneutische overwegingen Galaten 5: 22-26 staat in de context van de vraag welke rol de wet in het leven van de christen vervult, met tegen de achtergrond de rol die joden in de tijd van Paulus haar gaven. Paulus legt uit hoe de Geest in het leven van een christen het doel gaat bereiken, dat de wet voor ogen had. Het thema ‘Leven met lef’ heeft een andere spits. Toch helpt dit gedeelte ook bij de vraag: hoe blijf je leven met lef, omdat dit gedeelte duidelijk maakt hoe je leven met God vrucht draagt. Ook christenjongeren kunnen overigens worstelen met de rol van Gods geboden in hun leven. Sommigen hebben het gevoel dat ze die moeten houden, om echt bij God te horen. Ook kan voor sommige jongeren de oproep tot navolging weer tot een soort nieuwe wet worden. Wat Galaten zegt over de rol van de wet en de vervulling van de wet in je leven, kan al deze jongeren helpen. Het houden van Gods geboden is dus niet iets wat je los van Christus en de Geest kan doen. Je houdt ‘samen met de Heilige Geest’ de geboden van God en je laat de Geest je binnenste veranderen, waardoor de vrucht van de Geest zichtbaar wordt. Het kom er dus op aan, dat je met alles wat in je is heel dicht bij God blijft.
6
5. Mogelijkheden voor verwerking na de dienst Preekbespreking als afsluiting van het jaarthema met gespreksvragen: De vragen ter voorbereiding op de preek (zie onderdeel 3), kun je ook gebruiken bij de preekbespreking. Daarnaast vind je hieronder nog een extra vraag: Lees Galaten 5:22 nogmaals. - Schrijf de negen eigenschappen op en geef in eigen woorden weer waar u/jij aan denkt. - Een vrucht kan/moet ook groeien. Hoe werkt dat in het geloof? - Waarin zou u/jij meer willen groeien? Informatie Bijbelleesfolder Leven met lef De folder stimuleert om door te denken over het jaarthema van de HGJB Leven met lef. Thema is dan ook: 'Blijven leven met lef'. Je kunt er zowel individueel mee aan de slag als in het gezin. De folder kan gebruikt worden voor een bijbelleesweek bij verschillende gelegenheden: ... bij het diaconele project van de HGJB, dat eveneens de titel Leven met lef draagt. Geïnspireerd door de kerk van Nepal denken we met elkaar na over hetonvoorwaardelijk en zichtbaar volgen van Jezus. De bijbelleesfolder geeft daarvan bijbelse voorbeelden. ... als afsluiting van het seizoen. Een jaar lang hebben we op allerlei plekken intensief nagedacht over de Bijbel. Clubs en verenigingen houden nu een zomerpauze, maar het lezen van de Bijbel gaat natuurlijk door: in de kerkdienst en thuis. Om dat te stimuleren, is een bijbelleesweek een goed middel. ... in de week na Pinksteren. Qua thematiek sluit de bijbelleesfolder aan bij het Pinksterfeest. Bij de folder verschijnt een korte preekschets over de vrucht van de Geest (Gal. 5:22). De folder zelf laat daarbij zien hoe die vrucht in de praktijk zichtbaar wordt. Inhoud In de bijbelleesfolder kijken we naar zeven personen die op hun eigen manier leven met lef en zo de vrucht van de Geest zichtbaar maken. 1. Jozef (vluchten voor de zonde) 2. Slavinnetje van Naäman (goed doen) 3. Vrienden van Daniël (tegen de stroom ingaan) 4. Amos (strijden tegen onrecht) 5. De vrienden van de verlamde (gelovige creativiteit) 6. De bloedvloeiende vrouw (vrijmoedig vragen) 7. Petrus (zien op Jezus). De folder volgt de bijbelleesmethode SOLVAT van de HGJB. Voor kinderen staan er afzonderlijke vragen in. Bijbelleesweek Zoals gezegd, is de folder bedoeld voor een bijbelleesweek. Die kan op verschillende manieren vorm gegeven worden. Een paar suggesties: - Aan het einde van de dienst waarin gepreekt is over Galaten 5:22, krijgt iedereen een bijbelleesfolder mee. - Op woensdagavond is er een moment (bv. van 19.30 tot 20.30 uur) waarin we als gemeente bij elkaar komen om met elkaar één gedeelte te lezen en bespreken. Ook kunnen ervaringen gedeeld worden. - In sommige gemeenten is er elke avond van de bijbelleesweek de gelegenheid om bij elkaar te komen om samen bijbel te lezen. 7 Bestellen folder kost € 0,25 per stuk en kan besteld worden via
[email protected] of 030-2285402. De
