Praag de 4 J s van 81

Praag

de 4 J’s van

| 81

Praag

Trots zijn ze, de Pragers. Trots op hun oude centrum, op de Burcht, de Karelsbrug én de vrijheid. De credits hiervoor gaan naar de Joodse bevolking, jugendstil, Jan Hus en Jan Masaryk. Jan wie? Praag volgens de 4 J’s. Het best te zien door met je hoofd omhoog te lopen. Tekst: Hans Bouman | Fotografie: Désiré Weststrate

Foto vorige pagina’s: > Sierlijke luchtbogen van de Sint-Vituskathedraal, bovenop de Praagse Burcht. Foto’s rechterpagina: > De Karelsbrug, de slagader van de stad. > Wat u nu hoort? De Balada blanická van Leoš Janácek. Uit 1920. Mooi hè? > De Astronomische klok geeft behalve de tijd ook de plaats van de zon in de dierenriem en de sterrentijd aan. > Een gouden fotomoment.

82 |

‘Pas op, een Segway!’ ‘Huh?’ ‘Pas op, VIJF Segways!’ ‘Oef! Dat scheelde niks.’ Het is dik in de dertig graden, de Praagse zon heeft er duidelijk zin in, dus wandelen over de Staromestské námestí – het Oude Stadhuisplein – is een pittige opgave. Een deel van de bezoekers van de Tsjechische hoofdstad heeft daar wat op gevonden. Zelf lopen? Kom op zeg, we leven in de 21ste eeuw. Een elektromotortje doet het zware werk. Opzij, suffe wandelaars! Terwijl wij een plekje zoeken op een schaduwrijk terras, zien we de Segwaybestuurders in de kleine straatjes verdwijnen. Dat gaat lekker vlot zo, maar hebben ze wel genoeg tijd gehad om naar de barokgevels, de puntige gotische Týnkerk en de astronomische klok te kijken? Hebben ze wel even stilgestaan (schijnt te kunnen op een Segway) bij het lot van die arme Jan Hus, wiens indrukwekkende standbeeld hier staat? Hus was godsdiensthervormer in een tijd (1415) dat je daarvoor op de brandstapel belandde. Iedere Tsjech is diep in zijn hart apetrots op deze streng ogende, bebaarde man. Niet vanwege het geloof, maar omdat hij geldt als symbool voor het Tsjechische nationalisme. Door eer te betonen aan Jan Hus staken de Tsjechen in de loop der jaren hun middelvinger op naar respectievelijk de Habsburgers, nazi’s en Russen. Sinds de Fluwelen Revolutie van 1989 en de Tsjecho-Slowaakse scheiding, vier jaar later, zit het met de Tsjechische onafhankelijkheid wel snor. Vandaag de dag trekt Hus minder aandacht dan de dixielandbandjes op het plein, en natuurlijk de onvermijdelijke living statues. Die zijn overigens – je moet oude tradities in ere houden – altijd bereid om gul hun middelvinger naar je op te steken wanneer je ze fotografeert zonder eerst wat kronen te doneren.

Jugendstil regeert

In ieder artikel over Praag hoort het woord ‘openluchtmuseum’ te vallen. Bij dezen dus. De reden is simpel: er is zo ongelooflijk veel moois van vroeger bewaard gebleven in deze stad. Waar andere Europese steden ernstig werden beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog, bleef Praag bombardementen en ander oorlogsgeweld bespaard, omdat

Tsjecho-Slowakije in 1939 – nadat een jaar eerder al het Sudentenland was ingepikt – een Duits protectoraat werd. Iedere wandelaar (en de enkele oplettende Segwaybestuurder) kan je vertellen wat dat betekent: letterlijk alle Europese bouwstijlen zijn in de straten en op de pleinen van Praag te vinden: vaak keurig opgeknapt, maar ook nog regelmatig bedekt onder een grauwe voile van stof en verwaarlozing. Barok, neoclassicisme, jugendstil, kubisme, modernisme, deconstructivisme, functionalisme. Alle ismes verzamelen! Maar misschien wel de koningin van al die stijlen is de jugendstil, die nergens in Europa zo rijk vertegenwoordigd is als hier. Dus maken we op onze tweede dag in Praag een jugendstilwandeling (zie het kader op pagina 86), onder leiding van gids Ladislav Ríha, die zomaar Nederlands blijkt te spreken. ‘In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog was Tsjecho-Slowakije samen met Zwitserland het rijkste land van Europa’, vertelt Ladislav. ‘Daarom was er geld voor fraaie architectuur. De manier om Praag te bekijken is met je hoofd omhoog. Dan zie je veel meer dan wanneer je recht voor je uit kijkt.’ Hij doet het voor terwijl hij ons door de Parížská Trída voert, de chique winkelstraat die zijn naam (‘Parijse Boulevard’) zoveel eer aandoet. ‘Pas op!’ Ladislav spring opzij. ‘Eh…ja, wel uitkijken voor de Segways natuurlijk.’

Uit het raam met Jan!

Genoeg vrolijkheid. Heeft Ladislav niet wat historisch drama voor ons in de aanbieding? Een oude stad als Praag moet immers heel wat hebben meegemaakt. We stellen de vraag als we, daags na de jugenstilwandeling de heuvel opklimmen richting de Praagse Burcht. Prima locatie voor een vraag over vroeger, want het bouwwerk is ruim duizend jaar oud. ‘Drama? Wat dacht je van de Praagse defenestraties?’ ‘De wat?’, vraagt fotograaf Désiré. ‘Wat doe je met mensen die je niet bevallen?’ (Désiré kijkt even in mijn richting, maar dat moet toeval zijn.) ‘Hier in Praag zeggen we: uit het raam ermee! Nou ja, vroeger dan’, aldus Ladislav. We kijken hem glazig aan. ‘Het is echt waar. In het verleden zijn hier bij ver-

| 83

Praag

‘De koningin van alle bouwstijlen is de jugendstil, die nergens in Europa zo rijk vertegenwoordigd is als hier.’ schillende gelegenheden mensen van grote hoogten uit het raam gegooid, om zo een conflict te beslechten. In 1419 werden tijdens een ruzie tussen vooren tegenstanders van de Reformatie drie consuls en zeven burgers uit het raam van het Raadhuis van de Nieuwe Stad naar buiten geduwd. Dood. Het werd het begin van een hevige godsdienststrijd.’ Ladislav vertelt hoe in 1618 opnieuw de vensters wijd werden opengezet. ‘Drie katholieke, pro-Habsburgse stadhouders verdwenen door het raam van het Ludwigpaleis. Een berg stinkend afval brak hun val, zodat ze het overleefden. Maar de gebeurtenis luidde wel de Dertigjarige Oorlog in.’ Als derde defenestratie wordt wel de dood van Jan Masaryk genoemd. ‘Masaryk, zoon van Tsjechoslowakije’s eerste president, was na de Communistische coup in februari 1948, de enige niet-communist in de nieuwe regering. Op 10 maart werd zijn dode lichaam gevonden op de binnenplaats van zijn woning, 15 meter onder zijn badkamerraam. Zelfmoord, luidde de officiële lezing. Behalve de partijbonzen heeft geen Tsjech dat ooit geloofd.’

Gouden Laantje

Terwijl we een smal straatje binnenlopen, verhaalt Ladislav over de kunstminnende, maar gaandeweg steeds verder in waanzin wegzakkende keizer Rudolph II. Deze duistere dromer was in hoge mate geïnteresseerd in occultisme, astrologie en alchemie. Het smalle steegje waar we nu doorheen lopen, is daar getuige van. Het heet het Gouden Laantje: hier woonden naast goudsmeden ook alchemisten, die geacht werden het te smeden edelmetaal te produceren. Ook het in opdracht van de keizer zoeken naar het levenselixer behoorde tot hun taken. In een poging een rustige plaats te vinden om te kunnen werken, belandde schrijver Franz Kafka eeuwen later in één van de piepkleine huisjes van het Gouden Laantje, die een gemiddeld grondoppervlak hadden van zes vierkante meter. Op nummer 22 schreef hij in luttele maanden tijd ongeveer achttien korte verhalen. Nadat we afscheid hebben genomen van Ladislav, wandelen we terug naar de Oude Stad, aan de overzijde van de Vltava. We steken de uitbundig versierde Karelsbrug over, ook weer zo’n befaamd bouwwerk met een meer dan duizendjarige geschiedenis. Kunstenaars, muzikanten en straatverkopers vechten om de aandacht van drommen toeristen.

Sjem van Yossel

Een uur later staan we op het Oude Joodse Kerkhof in Josefov, vernoemd naar keizer Josef II, die als eerste de Joden een aantal rechten gaf. Vrijwel de volledige Joodse bevolking van Josefov is in de Tweede Wereldoorlog uitgemoord, maar de wijk zelf is bewaard gebleven. Dat is geen toeval. Het was de bedoeling van de nazi’s dat Josefov één groot Museum van een Uitgestorven Ras zou worden. Ongeveer halverwege de Altneuschul, de oudste synagoge van Europa, en het Oude Joodse Kerkhof, zie ik een Joods vrouwtje dat golems verkoopt. De beeldjes, van ongeveer twintig centimeter hoog, beogen miniatuurafbeeldingen te zijn van het wezen dat de beroemde rabbi Löw uit klei zou hebben geschapen om de Joden te beschermen. Rabbi Löw heeft echt bestaan. Hij stierf in 1609 en ligt begraven op het sfeervolle Oude Joodse Kerkhof, met zijn schots en scheve zerken. Veel bezoekers leggen als eerbetoon een steentje op zijn indrukwekkende graf.

wat is jugendstil?

Jugendstil beleefde een korte maar hevige bloeiperiode, grofweg van 1890 tot 1914. In de late 19e eeuw was het impressionisme opgekomen: een nogal non-figuratieve kunststijl. De jugendstil, die juist heel figuratief was, reageerde daarop. Zwierige lijnen, rijke versieringen en aan de natuur ontleende vormen waren typerend. Opvallend is dat de jugendstil doordrong tot alle kunstvormen: van architectuur tot schilderkunst en van meubelindustrie tot de juwelenbranche. Centrale figuur in de Tsjechische jugendstil was kunstenaar Alfons Mucha, wiens werken een geweldige invloed hadden op zijn collega’s. De term jugendstil werd en wordt vooral in Duitsland en directe omgeving gebruikt. De Fransen spreken van art nouveau, de Oostenrijkers hanteren de term secession, in Spanje spreekt men van modernismo en de Amerikanen hebben het over de Tiffany style. In Nederland werd, naar aanleiding van een beroemd affiche van Jan Toorop voor de Nederlandse Oliefabrieken in Delft (het latere Calvé) wel van de ‘slaoliestijl’ gesproken. De Tsjechen, die tot 1918 deel uitmaakten van Oostenrijk-Hongarije, gebruiken de ‘Weense’ term secesní.

Foto’s pagina 84: > De Karelsbrug is the place to be. > Stoer schilderwerk van Alfons Mucha in het Representatiehuis. > Zonder smartphone door Praag? Dat kan niet.

| 85

Praag

‘Wat doe je met mensen die je niet bevallen? Hier in Praag zeggen we: uit het raam ermee! Nou ja, vroeger dan.’ Yossel, zoals de golem werd genoemd, was een imposante, hondstrouwe figuur, die elke dag tot leven kwam op het moment dat rabbi Löw de zogenaamde sjem op zijn voorhoofd of onder zijn tong plaatste. De sjem was een kaart met daarop een geheime code van God. ‘s Avonds nam de rabbi deze sjem in, en werd de golem weer een levenloos wezen. Op een dag echter, tijdens de sabbat, vergat rabbi Löw de sjem tijdig weg te halen, en begon de anders zo goedaardige Yossel agressief te worden en vernielingen aan te richten. Toen de haastig uit de eredienst in de Altneuschul weggeroepen rabbi de sjem uiteindelijk verwijderde, viel de golem in stukken en brokken uiteen. Het verhaal wil dat zijn overblijfselen sindsdien op de zolder van de Altneuschul worden bewaard. Een jonge Amerikaan, keppeltje met haarclips op zijn achterhoofd bevestigd, koopt twee golembeeldjes en stapt daarna op zijn Segway. Het vrouwtje mompelt iets onverstaanbaars. ‘Voorzichtig, niet laten vallen!’, roep ik. Terwijl de Amerikaan wegrijdt, draai ik me om. Sommige dingen moet je niet willen zien.

Jugendstil:

8 Praagse hoogtepunten De mooiste jugendstilpanden zien? Een handig uitgangspunt vormt de stadswandeling die wij maakten met Ladislav Ríha. We begonnen op de Cechuvbrug, die is versierd met jugendstildecoraties van onder meer fakkeldragers, en wandelden vandaar naar het oude centrum. De wandeling is uiteraard ook in omgekeerde volgorde te maken.

[ 1 ] Parížskáboulevard (Parížská Trída)

Foto’s pagina 87: > Een kosjere maaltijd is nooit ver weg in Praag. > Blazersensemble in een parkje in de wijk Malá Strana. > Aan de oever van de Vltava. > De Jeruzalémská synagoga uit 1906, een combinatie van art nouveau en Moorse stijl.

86 |

De brede, op Parijse boulevards geïnspireerde weg die van de Joodse wijk Josefov naar het Oude Stadsplein voert. Naast deftige, in jugendstilmantel gehulde winkels kom je langs stijlvolle cafés en restaurants. Let op: Praag is een relatief goedkope stad, maar niet hier!

[ 3 ] Hotel Páriz

Nick Cave, Oliver Stone en een hoop andere beroemdheden met een solide bankrekening logeerden in dit kunstige paleis. Dichter en oud-president Václav Havel trouwens ook, maar die kreeg vast korting. www.hotel-paris.cz.

[ 4 ] Representatiehuis (Obecní Dum)

Opgelet: dit is het prachtigste Jugendstilpand van de stad. Het huisvest de belangrijkste concertzaal van Praag plus nog een aantal kleinere zaken, een restaurant en een café. De fraaie decoraties zijn onder meer afkomstig van – daar heb je hem weer – Alfons Mucha. www.obecni-dum.cz.

[ 5 ] Mucha Museum

Je kent deze superster van de Tsjechische jugendstil van zijn weelderige Sarah Bernhardt-affiches, maar hij ontwierp ook onder meer meubels, kleding, sieraden, postzegels en bankbiljetten. www.mucha.cz.

[ 6 ] Europa Hotel

Zelf noemt dit beroemdste bouwwerk aan het Wenceslasplein zich deftig ‘Evropa’. Check voor de aardigheid even of de bediening er nog altijd zo legendarisch chagrijnig is, misschien valt het mee. Fraaie gevel, verder een typisch gevalletje van vergane glorie, maar dat heeft ook wel wat. Niet duur bovendien. www.ohp.cz/evropa.

[ 7 ] Centraal Station (Hlavní nádzraží)

Dit in potentie schitterende gebouw schreeuwt om een investeerder met durf. Ooit de trots van de Habsburgse keizer Franz Josef, nog altijd fraai gedecoreerd en met een keizerlijke uitstraling. Maar je moet wel door de verwaarlozing heen kunnen kijken.

[ 8 ] Hotel Central

Bij Tripadvisor zijn ze zeer over dit hotel te spreken en ook wij waren meteen om. Alleen de gevel al! De grandeur van de belle époque wordt hier met veel toewijding tot leven gewekt en de locatie (Rybná 8) ten opzichte van het oude centrum is ook nog eens geweldig. www.central-hotel-prague.com (zeer teleurstellende website overigens). •

[ 2 ] Jan Hus Monument

Midden op het Oude Stadhuisplein (Staromestské námestí) staat het jugendstilbeeld van Tsjechië’s grote nationale held. Jan Hus (1370-1415) was een godsdiensthervormer en eindigde op de brandstapel wegens ketterij.

Reageren? [email protected]

| 87

De Smetanazaal in het Representatiehuis: een hoogtepunt van jugendstil interieur.

Praag

Budget praag. 24uurs metrokaart: € 3,80

hoe kom je er? Wij reisden met CSA Czech Airlines (czechairlines.com), dat dagelijks tussen Amsterdam en Praag vliegt. Retour v.a. € 170. Ook KLM en EasyJet vliegen van Amsterdam naar Praag.

vanaf

€

219 p.p.

Lezersreis 3 dagen praag

Of je nu gaat voor het Joodse Praag of het Praag van de jugendstil, maakt niet uit. Je komt tijd te kort in de stad aan de Moldau. Speciaal voor REIZ& Magazine-lezers stelde Stedentrips.nl dit exclusieve arrangement samen.

vervoer ter plaatse Het centrum van Praag is prima te belopen. Als je wat buiten het centrum logeert, is het handig wanneer je accommodatie niet ver van een metrostation is gelegen. De Praagse metro kent 3 lijnen met in totaal 61 stations. Een 24-uurs kaart kost € 3,80. Metrolijn (A), de groene, komt langs alle highlights. Segway huren? Meestal krijg je er dan een gids en een rondleiding bij, maar alleen huren kan soms ook. Prijzen variëren, maar ga uit van ca. € 40 voor 1,5 uur. Aanbieders zijn praguesegway-tours.com, pragueonsegway.com en segwayfun.eu.

60

40

30

mm

mm

mm

juli

sept okt

• www.tsjechischverkeersbureau.nl De naam zegt het al. Reistips en achtergrondinformatie in het Nederlands. • www.prague.eu Officiële toeristische webportal voor Praag met links naar alles wat je zou willen weten. • www.pragueexperience.com Eveneens een prima toeristische website. • www.praguepost.com Site van lokale Engelstalige krant. Nieuws, maar ook veel uitgaanstips en achtergronden.

Wacht op de Praagse Burcht.

4x eten & drinken

1 nov. t/m 24 maart 2016 € 219 p.p. Vertrek mogelijk op vrijdag en zaterdag. Dagelijks vertrek mogelijk bij min. verblijf 3 nachten. Verlengingsnacht € 25 - 30 p.p.p.n., toeslag 1-pk € 48 p.p.

Inclusief

88 |

8

Tsjechië is een prettig betaalbaar vakantieland, en hoewel de prijzen in een wereldstad als Praag natuurlijk hoger liggen, is ook hier de rekening vaak een aangename verrassing. 1 Tsjechische kroon = ca. € 0,04.

Prijs tweepersoonskamer

Voor meer informatie of boekingen ga naar www.reizenmagazine.nl en klik op ‘De Mooiste Lezersreizen’ of bel Stedentrips.nl op 0172-782010 (lokaal tarief) of mail naar [email protected]. Op alle arrangementen zijn de ANVR-reisvoorwaarden van toepassing.

13

informatie en sites

Je verblijft in het bijzonder leuke en uitstekende 3-sterrenhotel Pav. Een modern hotel met gevoel voor service en stijl, gelegen in een rustige straat in het oude centrum. Het hotel beschikt over een receptie, lobbybar, liften, internetcorner en een ontbijtrestaurant. De moderne kamers beschikken over tv, radio, gratis wifi en een badkamer met bad of douche, toilet en haardroger.

Boeking en informatie

17

gem. c˚ gem. c˚ gem. c˚

geld

Hotel Pav

• retourvlucht Amsterdam - Praag met KLM, incl. € 75 p.p. luchthavenbelasting • 2 overnachtingen in een 2-persoonskamer incl. ontbijt • ANWB Extra reisgids Praag met stadsplattegrond (1 p.b.) • wandeltour door de oude stad o.l.v. een Nederlandstalige gids • koffie of thee met gebak (tijdens de wandeltour). Niet inbegrepen: evt. klassetoeslag KLM, evt. toeslagen en bijdrage Calamiteitenfonds € 2,50 per boeking.

PRAAG

Metrokunst uit 1978.

3x overnachten • Hotel Klárov (www.astenhotels.com/hotelklarov). Dit hotel gunnen wij iedereen. De super ruime, van alle comfort voorziene kamers op de bovenste verdieping, hebben uitzicht op zowel de Karelsbrug als de Praagse burcht! 2-pk v.a. € 109. • Prague Inn (www.hotelpragueinn.cz) Aan het Wenceslasplein, dus hartstikke centraal. Historisch pand met moderne, comfortabele kamers. 2-pk v.a. € 64. • Hotel U Kríže (www.ukrize.cz) 400 meter van de Karelsbrug, eenvoudige maar keurige en schone kamers. 2-pk v.a. € 39.

• Obecní Dum. Het Representatie huis (ook wel Gemeenschapshuis genoemd): een must voor alle Praag-gangers, met twee restaurants, grand café, concertzaal en expositieruimten. Hoofdgerechten v.a. € 9 (in het Tsjechische restaurant) resp. € 24 (in het Franse restaurant). www.obecnidum.cz. • King Solomon. Koosjer restaurant in de Joodse wijk. Authentieke gerechten, vriendelijke bediening. Hoofdgerechten v.a. € 20. www.kosher.cz. • Duplex. Hip, design, 6 hoog, ruim van opzet. Uitstekend eten, maar ook geschikt voor de borrel vooraf of de disco nadien. Mooi uitzicht over de stad. Hoofdgerechten v.a. € 15. www.duplex.cz. • U Mecenáse (‘Bij de mecenas’). Sfeervol ingericht met allerhande antiek, hertenkoppen, etc. Mooie tegenhanger van het talrijke moderne design in Praag. Hoofdgerecht v.a. € 10. www.umecenase.cz.

reisgidsen ANWB Extra-gids Praag, met uitneembare kaart, € 9,50. 100% Praag is een eigentijdse gids met wandelingen per wijk en hippe adressen à € 14,95. Capitool reisgids Praag, met de vertrouwde uitvoerige illustraties, € 22,95. Pocket The Rough Guide Prague, met uitneembare kaart, € 13,99.

| 89