Postbus AN Drachten 25 JAAR NOORDENWIND

Postbus 577 9200 AN Drachten

25 JAAR

NOORDENWIND

september 2011

Verenigingsnieuws - Rob Lijzenga De vakanties in Noord Nederland zitten er bijna weer op. Tijd om de balans op te maken. Voor veel ondernemers nog een paar maanden om de plannen die ze voor 2011 hadden geformuleerd waar te maken. Eigenlijk wil ik niet mee doen aan onze nationale liefhebberij; klagen over het weer, maar na deze zomer ontkom ik er niet aan. De zomer stelde dit jaar helaas niet veel voor. Veel regen, weinig zon en veel wind!! En dat laatste is voor ons dan wel weer gunstig. Zonder de cijfers te kennen, kan het niet anders dan dat de molens meer energie hebben opgeleverd dan in voorgaande jaren.

Agenda

Ook voor het bestuur is het de afgelopen weken even rustig geweest. Als gevolg van de vakanties even geen bestuursvergaderingen. Begin september gaan we weer los. Het eerste halfjaar heeft vooral in het teken gestaan van de politieke lobby. Het PDF is officieel opgericht en heeft haar eerste stappen op het energie-pad gezet. Even leek het erop dat de oprichting van PDF niet nodig zou zijn geweest, want met de FNP aan de coalitietafel leek er weinig ruimte voor windenergie. Wij vinden dat windenergie zich bewezen heeft en een kans ver-dient, sterker nog een duurzaam Friesland kan niet zonder!! U begrijpt dat onder dit politieke gesternte dit het nodige geduld, beeldvorming en overtuigingskracht vereist. Blijft dus dat wij ons willen inzetten voor een Duurzaam Friesland waar windenergie voor een belangrijk deel in de energievoorziening voorziet. Dit kan alleen maar door sanering van het huidige windmolenbestand en door clustering van windmolens op een aantal door de Provincie aangewezen locaties. In mijn beleving zullen wij ons hiervoor sterk moeten maken.

donderdag 29 september Lezing van Nobelprijswinnaar Al Gore over klimaatverandering, duurzaamheid en verantwoord leiderschap, EBF Universiteit Groningen, Martiniplaza

zaterdag 17 september Noordenwindstand en zonneboot op Duurzaamheidsmarkt Joure

zaterdag 1 oktober Ledendag ter gelegenheid van ons 25 jarig bestaan. De leden zijn per brief reeds geìnformeerd.

Netwerken op provinciaal niveau en iedereen wijzen op de voordelen van duurzame energie! Daar waar men in Friesland de plannen enigszins temporiseert worden juist in andere provincies ambitieuze plannen ontwikkeld. Er zullen in Nederland de komende jaren op veel uitgesproken locaties windmolenparken worden gebouwd. Friesland kan daarin niet achterblijven. Al met al genoeg werk aan de winkel voor het komende verenigingsjaar.

zaterdag 29 oktober Noordenwindstand en zonneboot op Duurzaamheidsmarkt Gemeentehuis Wolvega

Tijdens de ledenvergadering van 15 juni kwamen van alle kanten vragen zoals: “Nu we op korte termijn geen project kunnen realiseren, kan het bestuur dan ledenacties in een of andere vorm ontwikkelen?” Het nieuwe bestuur heeft deze geluiden opgepikt en gaat met werkgroepen aan de slag om interessante ledenacties te onderzoeken. Daartoe wordt ook een werkgroep (mini)molens en een werkgroep zon in het leven geroepen.

Gezocht: Versterking wergroepen Voor de werkgroepen die ledenacties op touw zetten is er behoefte aan versterking. Zit je ook al lang te wachten op een interessante ledenactie of het je ideen daarvoor denk mee in een van onze werkgroepen. Aanmelden op bij het bureau van Noordenwind, [email protected] of 0512-511713

Handen aan de PR-stand De PR wordt steeds vaker gevraagd Noordenwind te presenteren tijdens evenementen ook in Groningen en Drenthe. Soms moeten we NEE zeggen. Wil jij af en toe met ons mee naar evenementen, waar je zelf ook weer interessante dingen tegenkomt, meld je dan aan bij PR voorzitter Riet du Pré, [email protected], of Ursi Frehner 0514-551290.

Personalia: Dries Tadema naar zonnebootteam Na jaren intensieve betrokkenheid heeft Dries Tadema afscheid genomen als secretaris van de PRgroep. Wij bedanken hem voor het vele werk, dat hij voor de PR verzet heeft. Wij zijn blij hem voortaan te mogen inzetten bij het Sinne Rinner team. Sieberen Idzenga komt de PR-groep aanvullen met zijn achtergrond op educatief vlak. Sieberen was bij eerdere zonnebootprojecten al betrokken bij de PRgroep. Welkom Sieberen! WIEKENWERK september 2011

1

Ledenvergadering in Kenniscentrum voor duurzame energie & domotica Op een bijzondere locatie - het Kenniscentrum voor Duurzame Energie & Domotica - kwam 15 juni jl. de algemene ledenvergadering bijeen. Na de jaarrekening en verslaggeving van Platform Duurzaam Frsylân verzorgde Hille Vellema, eigenaar van Vellema installatietechniek een boeiende presentatie over zijn kenniscentrum.

Als installatiebedrijf in een kleine kern zag hij zich voor een veranderende markt geplaatst. Hij koos ervoor om zich te specialiseren op duurzame energie. De nieuwbouw van zijn bedrijf en woning voerde hij als voorbeeldproject en kenniscentrum voor duurzame energie uit. Zo doet hij ervaring met deze technieken en deelt hij zijn ervaring met zijn klanten. In de demonstratiewoning is alles op het gebied van duurzame energie en domotica toegepast. De term nulenergiewoning is Vellema te conservatief. In toekomst kan een woning meer energie produceren als hij vraagt. Daarom spreekt hij liever van slimme-installatiewoning of intelligente woning. “Bij de slimme-installatiewoning is het van primair belang de energievraag te beperken. Daarbij is het van belang dat de installateur in een vroegtijdig stadium betrokken wordt bij de bouw van een woning.” Met aandacht voor optimale isolatie en kierdichtheid wordt de warmtevraag van de riante woning al teruggebracht tot het minimum, vergelijkbaar met van 800m3 aardgas. Vellema’s domoticawoning gebruikt geen aardgas meer, maar werkt met een aardwarmte-warmtepomp op vloeren wandverwarming. Waar mogelijk wordt warmte teruggewonnen; bij het ventilatiesysteem, het douchewater en de wasemkap. De favoriete plek van Vellema is de stoel naast de

2

WIEKENWERK september 2011

pelletkachel in de woonkamer. Deze ondersteunt de verwarming ook bij extreme kou. Het warmwater komt uit de zonneboiler. Verder produceren 18 zonnepanelen groene stroom. Een regenwatersysteem met 7000l water voorziet de WC en wasmachine. Door moderne LED verlichting wordt tientallen procenten bespaard op stroom voor verlichting. Op het gebied van domotica is alles met een touchscreenaansturing te bedienen, van de centrale deurvergrendeling, de gordijnen tot de verlichting. Ook is beneden op het scherm te zien of boven nog ergens een lamp brandt. Handig met kinderen. Het digitale audiosysteem is per ruimte regelbaar. Er zijn automatische kranen en toiletspoeling, een centrale waterontharder en een Quooker voor een kopje thee uit de kraan en er is een centrale stofzuigerinstallatie. Alle slaapkamers zijn voorzien van een plintgootsysteem voor de stopcontacten. Zonder breken nog een leiding erbij leggen is handig als er nog een telefoon, TV of computeraansluiting aangelegd moet worden. Het kenniscentrum was ruim genoeg om onze hele ledenvergadering van zo’n 40 mensen te ontvangen. Na de presentatie van Vellema konden de leden met een rondje langs de apparatuur de verschillende installaties in het echt bewonderen.

PDF Aanbod 600 in uitwerking Na de officiële oprichting van de vereniging Platform Duurzaam Fryslân wordt intensief gewerkt aan de uitwerking van Aanbod600 en de windbank. De eerste algemene ledenvergadering heeft 5 juli de meerjarenvisie, het activiteitenplan, de begroting en de raamovereenkomst vastgesteld. Het projectburo en het bestuur werken intensief aan een intentieovereenkomst met de provincie Fryslân. Ondertussen worden er gesprekken met de wethouders van Zuidwestfriesland en Heerenveen gevoerd. De aan de deeltrajecten communicatie en burgerparticipatie wordt gewerkt. Een website met een windbibliotheek is in de maak. Voor de ontwikkeling van de windbank zijn er opdrachten uitgezet bij buro Ecorys voor de juridische en ruimtelijke aspecten en Buro Vijn voor de financiële aspecten. Omstreeks oktober kan de windbank inhoudelijk besproken worden.

Met zonnepanelen op de camping Ons lid Auke de Jong uit Beneden Leeuwen kiest als ecotoerist graag voor de natuurcamping. Maar zijn vrouw is trotse eigenaar van een elektrische fiets en een elektrische koelbox. Daar is op natuurcampings zonder stroomaansluiting geen rekening mee gehouden. Dat lost hij elegant op met twee zonnepanelen voor de caravan, een autoaccu en een omvormer. Overdag staan de panelen voor de tent, houden de koelbox koel en laden de accu. S’avonds wordt de fiets weer opgeladen via de accu.


3

De kracht van dorpsmolens Ursi Frehner Dorpsmolens leveren een waardevolle bijdrage aan de leefbaarheid van kleine kernen. Zo steunen dorpmolens de lokale verenigingen, realiseren zaken, waarvoor de gemeente geen geld uittrekt en stimuleren de dorpelingen met energieprojecten. ‘De negen dorpsmolens in Friesland hebben inmiddels hun dorpen gesteund met een half miljoen euro’, aldus Ger van Putten van de Feriening Fryske Doarpsmûnen. Zo genieten dorpshuizen, scholen, verenigingen en zelfs het openluchtzwembad van de financiële steun van de dorpsmolens. Het zijn voor de kleine ‘bijna vergeten’ plattelandskernen voorzieningen die zonder deze steun verloren dreigen te gaan.

Dorpsmolen De Joarum Kubaard De initiatiefnemers van dorpsmolens zijn duurzaam georiënteerde aanpakkers. Waar zij haalbare kansen zien om duurzaam te vernieuwen realiseren ze hun voorbeeldprojecten. Want voorbeelden zijn het voor de omgeving. Dorps- en verenigingsmolens laten in hun omgeving zien hoe met decentrale energieopwekking en duurzame maatregelen winst behaald kan worden en de leefbaarheid van de kleine plattelandskernen erbij profiteert.

zonnepanelen op de d basisschool in Kubaard

4


Met duurzaam geld duurzaamheid bevorderen De dorpsmolenvereniging van Wommels en Iens laat haar gehele winst terugvloeien naar de gemeenschap. De vereniging heeft twee commissies; goede doelen en groene projecten. Al verschillende keren heeft de windmolenvereniging projecten van het buitenzwembad in Wommels gesteund, zoals de sponsoring van een glijbaan. Daarmee trek je weer meer bezoekers, waarmee het bad aantrekkelijk blijft. ‘Wij dekken geen exploitatietekorten, maar wij sponsoren wel concrete projecten’, aldus woordvoerder Ultsje Wiersma. Het zwembad is door de gemeente geprivatiseerd en wordt door een zwembadstichting en de inzet van veel vrijwilligers open gehouden.

Het volgende project is de sponsoring van een warmtepomp voor het zwembad. Daarmee wordt energie bespaard en de kosten gedrukt. Zo helpt de dorpsmolen om het zwembad te behouden voor de gemeenschap. Een ander project van de dorpsmolenvereniging is een warmtepomp voor de nieuwbouw van de basisschool in Wommels. Die kon gerealiseerd worden dankzij een gift van de dorpsmolen van 35000 euro gespreid over 7 jaar. De commissie goede doelen buigt zich over aanvragen voor speeltoestellen voor de buurtverenigingen tot en met nieuwe uniformen voor het muziekkorps. Het belangrijkste criterium is dat het geld wordt gebruikt voor de bevordering van de leefbaarheid in de beide dorpen Wommels en Iens. Daarnaast zijn er ook nog acties voor de participanten, zoals een tegemoetkoming bij de aanschaf van droogmolen of een nieuwe fiets. De kilometers, die je fietst, die zit je niet in een auto, is de overweging. ‘Voor elektrische auto’s doen we dat niet. Die leidt alleen maar tot meer autokilometers.’ Nu het rijk de energiesubsidies voor woningisolatie, zonneboilers en -panelen heeft afgeschaft, kunnen de participanten ook daarvoor bij de dorpsmolenvereniging terecht. ‘Groen’ dorp In Kubaard speelt het geld dat van de dorpsmolen van Stichting Wiek een belangrijke rol in het sociaal culturele leven. ‘Jaarlijks gaat 25% van het resultaat van de dorpsmolen gaat naar dorpsbelang, dat ook het dorpshuis beheert, sociaal culturele activiteiten en dorpsfeesten organiseert. Zo kon onder andere het dorpshuis voorzien worden van dubbele beglazing. In 15 jaar is er zeker 30000 euro naar dorpsbelang gegaan’, aldus woordvoerder Ger van Putten. Verder zijn er twee voetgangersbruggetjes gerealiseerd voor de ontsluiting

van het sportveld en een wandelroute. Daarnaast heeft de Stichting duurzamheid stimuleren hoog in het vaandel. Er was een lampenactie, waarbij de Stichting alle huishoudens in het dorp een LED lamp cadeau deed. De Stichting bood ook alle huishoudens in het dorp aan de eigen bijdrage voor een energieadvies voor hun woning te vergoeden. 30% heeft van het aanbod gebruik gemaakt. ‘Het energieadvies had vervolgens een vliegwiel-effect. Verschillende bewoners die bijvoorbeeld een energielabel F op hun woning hadden voelden zich uitgedaagd om hun woning enkele treden te verbeteren en voerden energiebesparingsmaatregelen uit het energieadvies uit. Op het dak van de basisschool heeft de dorpsmolen 48 zonnepanelen gerealiseerd. De school koopt de groene stroom van de dorpsmolen, maar verdient ondertussen van de huur voor het dak. In de school is een display van het zonnedak, dat ook voor educatieve doelen gebruikt kan worden. Bloeiend verenigingsleven De dorpsmolen Pingjum steunt al twee decennia de lokale verenigingen. De lokale verenigingen kloppen aan met hun projecten. Zo werd de spelletjescommissie gesteund met een springkussen, de jaarlijkse ringrijderij met een bijdrage, de Harmonie met nieuwe instrumenten. Voor de nieuwbouw van school en dorpshuis neemt de dorpsmolen de meerkosten van energieneutraleinstallties voor haar rekening. In 2009 is de dorpsmolen Pingjum opgegaan in opschalingscluster Windpark A7. Naast vernieuwing van de dorpsmolen is in dit project ook het saneren van met elf andere solitaire molens bereikt, waarmee het landschap weer een stuk is opgeruimd. Met Windpark A7 kwam de dorpsmolen buiten het dorp tussen de andere dorpen te liggen. Om het draagvlak voor deze clustering te waarborgen steunt de Stichting Dorpsmolen Pingjum sinds de opschaling ook de vier omringende kernen – Wons, Schraard, Cornwerd en Zurich - naar rato van het aantal inwoners. Daarmee is de dorpsmolen van Pingjum een voorbeeldproject voor toekomstige clusters.

Energieproductie tegen krimp Het Duitse Feldheim is ‘volledig groen’; zelfvoorzienend in stroom en warmte. Het dorpje ten zuiden van Berlijn telt 150 inwoners en wekt lokaal energie op met 43 windturbines. Een biogasinstallatie dient als back-up. Slechts één procent van de opgewekte stroom wordt door de dorpelingen zelf gebruikt, de rest gaat naar het stroomnet. De lage stroomprijs, die 25% lager ligt dan in Berlijn, is voor 10 jaar vastgelegd. Met het project staat het dorp model voor decentrale energievoorziening. Positief bijverschijnsel, in deze energieregio is de dreigende krimp en verpaupering succesvol stopgezet. Het dorp staat model voor decentrale energievoorziening. Energie komt niet meer van ver weg maar wordt lokaal geproduceerd. In dit geval van het 43 windturbines tellende windpark, dat een directe lijn heeft naar het dorp. Vrijwel alle bewoners hebben enkele duizenden euro’s in het project hebben geïnvesteerd en hebben via een coöperatie inspraak in wat er gebeurt. Slecht één procent van de opgewekte windenergie gaat naar het kleine Feldheim, de rest komt in het stroomnet terecht. Voor het geval de wieken een keer niet draaien is er een biogasinstallatie, direct naast een varkenshouderij. Bij het concept staat de sociale acceptatie bovenaan, benadrukken burgemeester Knape. “Je kunt niet meer om de burgers heen, dat zie je ook bij het stationsproject in Stuttgart”, zegt initiatiefnemer Frohwitter. “We willen ressentimenten vermijden.” Klachten over een lelijk landschap of geluidoverlast van de windmolens zijn gepareerd door de dorpelingen financieel aan het project te binden. “De eigen varkens stinken niet”, aldus Frohwitter. Als extra douceurtje is er de gunstige stroomprijs. De stroomprijs, ’25 procent minder dan in Berlijn’, is voor tien jaar vastgelegd. “De 300.000 euro die de inwoners jaarlijks betalen voor stroom blijven in het dorp. Vroeger ging dat geld naar Rusland, naar meneer Poetin.” Dankzij het project is de leegloop van het dorp gestopt in het gebied dat na het vertrek van Sovjettroepen, begin jaren negentig, dreigde te verpieteren. Op het voormalige kazerneterrein is nu het windmolenpark. Een aardappelschuur is getransformeerd tot een modern staalfabriekje waar ook zware, windbestendige zonnepanelen worden gemaakt. Daarmee is er ‘volledige werkgelegenheid’ gecreëerd. bron: Eindhovens Dagblad


5

Groen Samsü

- Petra Sjouwerman − Trouw 24-04-09

Het Deense eiland Samsü voorziet bijna geheel in zijn eigen energie. „In plaats van een grote BMW heb ik een windmolen. Het is bijna een nieuw statussymbool.” En kijkje in de lifestyle van een duurzame gemeentschap.

’Waait het? Dan kunnen we de elektrische auto opladen,” zegt Brian Kjür, bewoner van het Deense eiland Samsü en trotse eigenaar van een eigen windmolen. Sinds enkele jaren voorziet het vruchtbare eiland, dat 4.200 inwoners telt en kleiner is dan Schiermonnikoog, bijna geheel in zijn eigen energie. Daarmee is het een lichtend voorbeeld voor andere landen. Als de eilandbewoners een stekker in het stopcontact steken, is de stroom afkomstig van een van de elf windmolens op het eiland. Waar vroeger elektriciteit van het vasteland werd geïmporteerd, via kabels onder water, gaat de stroom nu juist de andere kant op. Daar zorgen nog eens tien windturbines op zee voor, gelegen bij de zuidelijke punt van het eiland. Warm water voor stadsverwarming wordt tegenwoordig geproduceerd in energiecentrales die werken op stro, houtsnippers of zonne-energie. Daarnaast zie je overal boerderijen, huizen en villa’s met zonnepanelen op het dak of kleine windmolens in de tuin. Voor Brian Kjür is het een gewoonte geworden om een paar keer per dag naar zijn windmolen te kijken, die vlak achter zijn vrijgelegen huis staat, net buiten het plaatsje Nürreskifte. Dat geldt ook voor zijn zoontje van twee. „Als hij uit het dagverblijf komt, kijkt hij meteen of de windmolen draait.” De elektricien kocht deze molen vijf jaar geleden tweedehands voor 10.000 euro en knapte hem zelf op. Daarnaast verving hij zijn olieketel door een ketel die op houtpillen werkt, en schafte hij een zonnepaneel aan voor de productie van warm water. Dat waren dure investeringen, maar daar ziet hij wat van terug. „Voor elektriciteit scheelt het me jaarlijks 500 euro, en voor verwarming ruim 1300 euro.” 6


„Geld besparen en tegelijkertijd iets doen voor het milieu, dat is op Samsü een soort sport geworden,” zegt de 31-jarige Kjür. „Op verjaardagen praten we over waterpompen en aardwarmte. In plaats van een grote BMW voor de deur, heb ik een windmolen. Het is bijna een nieuw statussymbool,” grinnikt hij. Aan de andere kant van het eiland, in het pittoreske dorpje Besser, tikt de 63-jarige Erik Andersen met zijn wijsvinger op de meterkast. „Hier sta ik heel vaak te kijken,” zegt de rijzige Andersen, die een kleine biologische boerderij heeft met 15 koeien. Zonder zijn leesbril valt het hem niet makkelijk om de meter te zien, maar na enkele seconden begint hij breed te glimlachen. „Kijk, de meter staat stil, terwijl mijn vrouw toch net de wasmachine heeft aangezet. Onze zonnepanelen produceren meer elektriciteit dan we verbruiken, dat is toch aardig?”, wijst hij. Acht jaar geleden ging het paar over op zonne-energie en schafte een cv-ketel aan die op houtsnippers werkt. Snippers die afkomstig zijn uit hun eigen houtwallen. De auto en tractor rijden op koolzaadolie die Andersen zelf produceert uit eigen koolzaad. „We gebruiken het ook in ons eten,” zegt Andersen, die de pers in zijn stal even aanzet en het dikke gele vocht van zijn vinger likt. Het ombouwen van de tractor kostte 5.000 euro, de auto 650 euro. „Ik ben onafhankelijk van vervuilende olie,” zegt hij. In 1997 werd Samsü door de Deense regering uitgeroepen tot ’duurzaam energie eiland’. Het eiland moest binnen tien jaar alleen nog duurzame energie gebruiken. Dat doel is bijna bereikt. De grote windturbines op zee produceren jaarlijks meer energie dan het eiland verbruikt, en dat is inclusief de olie voor de veerponten. Maar er is een aantal afgelegen boerderijen die olieketels hebben, en dit betekent dat niet 100 maar 75 procent van de verwarming van duurzame energie afkomstig is. Zonder de bezielende leiding van Süren Hermansen (49) ex-leraar milieustudie, geboren en getogen op Samsü, was het waarschijnlijk niet gelukt. Want de eilandbevolking staat bekend als conservatief en de landbouworganisatie heeft altijd een grote invloed op de lokale politiek gehad. Volgens Hermansen is het geheim achter het succes te vatten in één woord: ’energiedemocratie’. „Meepraten, meebeslissen. Mensen merken dat ze zelf een deel van de oplossing zijn, zoals de boeren die stro of houtsnippers leveren aan de energiecentrales. Mensen voelen het in hun portemonnee en dat is belangrijk voor de motivatie,” zegt Hermansen, die werkzaam is als directeur van de

’Energie-academie’, een centrum waar hij samen met acht collega’s jaarlijks voorlichting geeft aan meer dan 4.000 geïnteresseerde bezoekers uit de hele wereld. Het aantal bijeenkomsten en vergaderingen dat hij heeft belegd in alle uithoeken van het 28 kilometer lange eiland, kan hij niet meer tellen. In het begin richtte hij zich vooral op personen die veel te winnen hadden: grote boeren, boseigenaren en ambachtslieden. Zij investeerden als eerste in de windmolens en daarna volgden de andere eilandbewoners. „Ik vroeg gewoon: wie wil nu meteen windmolen-aandelen kopen en wie op langere termijn?” zegt Hermansen. Bijna alle investeringen deden de bewoners zelf, op weg geholpen met enkele subsidies van de Deense overheid en de EU. „Het idee is over het hele eiland verspreid, als een ring in het water,” zegt Hermansen. Met aanstekelijk enthousiasme verzekert hij dat dit model ook in Nederland een succes kan worden, zelfs al is er verzet tegen windmolens in het Nederlandse landschap. Dat ligt in Denemarken anders. Daar zijn bijna alle windmolens op land in bezit van individuele personen of particuliere coöperaties, de zogenaamde ’laug’ (gilden). In dezelfde traditie als coöperatieve zuivelfabrieken

en winkelverenigingen, die aan het einde van de achttiende eeuw ontstonden, zijn er windmolenverenigingen, bestaande uit dorpsbewoners, boeren en buren. Juist deze cultuurhistorische traditie vormt de kern voor de acceptatie van de bevolking voor windmolens in het landschap. „Duitsland heeft dit model al met succes overgenomen, dus dat kan Nederland ook,” meent Hermansen. En ook al is hij vorig jaar door Time Magazine uitgeroepen tot ’milieuheld’, toch zijn er geluiden te horen dat de ontwikkeling nu stilstaat. „Dat klopt,” geeft Hermansen toe. „We zijn klaar met de grote projecten. We hebben windmolens, we hebben energiecentrales, we hebben campagnes gevoerd. Maar het transport is nog een probleem. We experimenteren met koolzaadolie, we hebben elektrische auto’s en fietsen en we volgen de waterstoftechnologie op de voet. Maar het moet goedkoper worden voordat mensen willen investeren.” Boer Erik Andersen mist nog iets anders op het eiland: meer biologische boeren. Door het groene imago van Samsü denken veel mensen dat alle groenten die hier worden verbouwd ook biologisch zijn. „Helaas gebruiken de boeren nog veel gif,” aldus Andersen.

Burger sponsort stroom grootverbruiker

Isolatie huizen stagneert

- bron: Leeuwarder Courant.nl 23 juni 2011

Het nationale isolatieprogramma Meer met Min-der heeft niet toe geleid dat huizenbezitters massal hun woninge hebben geïsoleerd. Ook het energielabel heeft geen positieve uitwerking gehad, zo melden energieleveranciers en netbeheerders in hun rapport Energie in Nederland 2011. De isolatie van 3,3 miljoen oudere koopwoningen in Nederland is de afgelopen jaren Meevaller! vrijwel stilgevallen. Alleen de toepassing van energiezuinige hoogrendements-ketels stijgt Het 6% tarief BTW nog. Isolatie van vloeren, gevels en daken blijft ook na 1 oktober blijft hangen op 2011 van kracht voor 60% of lager. isolatiemaatregelen! Het adviesbureau Milieu Centraal is begonnen met een campagne voor vloerisolatie. Van de bestaande koopwonngen beschikt 65% niet over vloerisolatie. Dat betreft ruim twee miljoen woningen. Hoewel energiebedrijven als Nuon en Essent in spouwmuurisolatie zijn gestapt neemt het aantal woningen met geïsoleerde gevels niet toe. Volgens het rapport hangt de graad van muurisolatie al vier jaar op 60%. Ditzelfde geldt voor dakisolatie. Isolatieglas is het populairst: 90% van de woningen is er van voorzien. Maar ook dit cijfer stijgt al jaren niet meer. “Het ontbreekt aan een krachtig impuls van de overheid. Die is nodig om een flinke energiebesparing te kunnen behalen”, aldus Energie Nederland. Milieu Centraal zegt dat woningisolatie loont “ook al vinden veel mensen het gedoe en denken ze dat het duur is.”

LEEUWARDEN - Huishoudens draaien voor een belangrijk deel op voor de kosten van het stroomverbruik van grootverbruikers, bericht donderdag de Leeuwarder Courant. Huishoudens betaalden vorig jaar 14 cent per kilowattuur, extreme grootverbruikers minder dan 5 cent. Industriële grootverbruikers betalen veel minder dan de kostprijs. Die ligt, inclusief milieukosten, gemiddeld op 9 cent per kilowattuur, blijkt uit een onderzoek van Ecofys en CE Delft. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Eneco en de Triodos Bank. Het grote verschil wordt verklaard door het feit dat extreme grootverbruikers - met een verbruik van meer dan tien miljoen kilowattuur - vrijgesteld zijn van energiebelasting. Grootverbruikers profiteren flink van belastingvrijstellingen en subsidies. Dat druist in tegen het streven naar energiebesparing, aldus de onderzoekers. Zij stellen ook vast dat de overheid aanzienlijk meer geld beschikbaar stelt voor fossiele energie. Dankzij belastingkortingen en subsidies werd daar vorig jaar €5,8 miljard gestoken, tegenover een injectie van €1,5 miljard in hernieuwbare energie.

Leeuwarder Courant, 6 sept 2011


7

Energieverbruik per persoon: Nederland is de hekkesluiter Nederland is het met de meeste emissie vervuilde land op het Westelijk halfrond is op de website van de NASA en het KNMI te zien. Jaarlijks energieverbruik per persoon in: Portugal 2,36 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 100 % Zwitserland 3,42 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 105% Engeland 3,48 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 147 % Oostenrijk 3,99 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 169 % Duitsland 4,03 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 171 % Frankrijk 4,15 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 176 % Nederland 4,91 Tonne Oil Equivalent/Capita.year = 208 % Bron: www.iea.org/Textbase/nppdf/free/2009/key_stats_2009.pdf IEA, KEY WORLD ENERGY STATISTICS 2009

Geluid meten met je Smartphone De techniek staat voor niets. Je smartphone kan ook als dienst doen als geluidmeter. Er zijn verschillende apps te vinden. Daarmee kun je voortaan zelf meten hoe hoog de geluidsbelasting van je omgeving is. Voor Android toestellen (van het merk HTC bijvoorbeeld) heb je een App die soundmeter heet. Voor de Iphone heb je SPL meter en Soundmeter. Bij OVi Store van Nokia zoeken op Dba meter. Welke het beste werkt is ons niet bekend. We houden ons aanbevolen voor jullie ervaringen.

Hoe wordt geluid ervaren?

(bron Handreiking industrielawaai en vergunningverlening, VROM) Perceptie van omgevingsgeluid Cat. Perceptie Equivalent geluidsniveau (LAeq) in dB(A) Dag (07-19 u.) Avond (19-23 u.) Nacht (23-07 u.) 1 Zeer stil <=40 <=35 <=30 2 Stil 41-45 36-40 31-35 3 Rustig 46-50 41-45 36-40 4 Hoorbaar 51-55 46-50 41-45 5 Rumoerig, druk 56-60 51-55 46-50 6 Lawaaiig 61-65 56-60 51-55 7 Zeer lawaaiig >=66 >=61 >=56

8


VERENIGING COLLECTIEF BEZIT WINDMOLENS

NoordenWIND kantoor

windmolenvereniging NOORDENWIND Van Haersmasingel 4 9201 KP Drachten 0512-511713 fax

0512-545261

MISSIE Noordenwind - Vereniging Collectief Bezit Windmolens Noord-Nederland - is een vereniging van betrokken en bezorgde mensen, die actief een bijdrage willen leveren aan een snelle energietransitie naar hernieuwbare energiebronnen, het ombuigen van de klimaatopwarming en het voorkomen van verdere ecologische schade van onze consumptie.

e-mail website

[email protected] www.noordenwind.org

Noordenwind zet zich in om zoveel mogelijk energie uit wind en andere

postadres

Postbus 577 9200 AN Drachten

- De vereniging realiseert al sinds 1986 windturbines met laagdrempelige

duurzame bronnen op te wekken in Noord-Nederland.

Frieslandbank Postbank KvK BTW-nr. 81.46.895.B.01

molenbeheer

(standbeheer)

Sinne Rinner Sinne Rinner Sinne Rinner

Noordenwind heeft een voorlichtende rol voor het publiek over energie en energiegerelateerde maatschappelijk vraagstukken.

Rob Lijzenga Ursi Frehner [email protected] Marcus Stevens Jo Bosma Andries van Weperen Keimpe Fink [email protected]

PR & Sinne Rinner (zonneboot) voorzitter

- Noordenwind is de organisatie in Noord-Nederland die de lokale bevolking en energiebronnen.

bestuur

penningmeester

mensen bij hun eigen energieproductie te betrekken. anderen een platform biedt om te participeren in de realisatie van duurzame

projectleider Nynke van Ens bestuurssecretaresse Klaske Hoekstra

voorzitter secretaris & PR

participatiemogelijkheden voor iedereen en streeft ernaar zoveel mogelijk 2962.37.108 48 69 353 40004153

Riet du Pré [email protected] Doede Boon Joke del Grosso Syberen Idzenga Poppe Hooijsma Jelle de Heer Dries Tadema

- Dit doet Noordenwind door met de promotiestand deel te nemen aan beurzen, markten en evenementen en door inspirerende voorbeelden van wat er met duurzame energiebronnen mogelijk is, zoals haar deelname aan de Elfstedenrace voor solarboten. - De vereniging wil in toekomst als de wetten die ruimte bieden haar groene stroom aan haar leden leveren. - Door middel van het verenigingsorgaan Wiekenwerk, ledenvergaderingen en excursies worden de leden op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen op het gebied van hernieuwbare energie. Noordenwind denkt proactief met de overheden mee in de vormgeving van het transitiebeleid. - Dit doen wij door het informeren met relevante informatie in op bestuurders gerichte publicaties. - Noordenwind in o.a. één van de initiatiefnemers van AANBOD600, het initatief

werkgroep zon voorzitter

van de Friese windmoleneigenaren tot herstructurereing van de windsector. Tjeerd Osinga Henk Kiewiet

PROJECTEN WINDturbines Molen Molen Molen Molen Molen Molen Molen Molen

2 3 4 5 8 9 10 12

Holwerd Herbayum Holwerd Burdaard Ternaard Hallum RUG Groningen ons aandeel van 12% in opschalingscluster Windpark A7 vervangt sinds 2009 molens 1 en 6 bij Zurich

ZON pv-projecten 1 Informatiecentrum Mar & Klif, Oudemirdum 2200 Watt-piek (20x110Wp) 2 Noordenwind kantoor, Drachten, 600 Watt-piek (3-150Wp) 3 Solarboot Sinne Rinner, t.g.v. Frisian Nuon Solar Challenge 2006 4 Solarboot Sinne Rinner 2 voor FSC-race 2008, ism FMF 5 Steun educatieve opstelling Dockinga College, Dokkum 6 Frisian Solar Challenge 2010 ism. Feenstra’s Installatiebedrijf, Schettens WIEKENWERK september 2011

Schone energie maken we samen! Nu! Noordenwind - Vereniging Collectief Bezit Windmolens Noord-Nederland – is al 25 jaar het platform voor mensen die het duurzaamheid voorop stellen. Noordenwind heeft sinds 1986 twaalf windenergieprojecten gerealiseerd en produceert groene stroom voor 1100 huishoudens. De vereniging heeft bijna 600 leden. Zij lenen de vereniging geld voor het realiseren van haar energieprojecten. Voor het realiseren van een project geeft Noordenwind laagdrempelinge certificaten uit. Noordenwind lost elke inleg binnen 10 jaar af. De huidige rentevergoeding is 5%. Via Wiekenwerk blijven de leden op de hoogte van onze projecten. Meer

informatie?

Drachten,

tel.

Noordenwind 0512-511713

Postbus e-mail:

www.noordenwind.org

www.noordenwind.org

577,

9200

AN

[email protected],

Postbus AN Drachten 25 JAAR NOORDENWIND

Recommend Documents