Positionering Nieuwe Cultuurfuncties Discussienota naar aanleiding van werksessie nieuwe cultuurfuncties CAL-XL en LPC, op 1 april 2011 Sikko Cleveringa en Daniëlle Koelemij, 20 april 2011
Dossier nummer 3
1
Nieuwe cultuurfuncties en de nieuwe politiek Nieuwe cultuurfuncties1 spelen een belangrijke rol in het pionieren, inbedden en verankeren van community arts ofwel ‘cultuur nieuwe stijl’2 binnen de culturele en maatschappelijke infrastructuur van (deel)gemeenten. Niet alleen in grotere steden maar ook in het landelijk gebied. De nieuwe cultuurfuncties zijn echter zelf ook – de naam zegt het al - een nieuw fenomeen en ontberen in de meeste gevallen ook nog een eigen verankering in regulier beleid. In het nieuwe politieke klimaat biedt dat zowel kansen als bedreigingen, maar in alle gevallen is daar niet direct een antwoord op. Die situatie is zo algemeen dat een landelijk plan van aanpak op z’n plaats is. LPC en CAL-XL hebben samen die handschoen opgepakt. Deze notitie is een eerste resultaat van een werksessie met koplopers uit de praktijk van nieuwe cultuurfuncties en een eerste stap om tot een dergelijk plan te komen. Nu lag de focus op de korte termijn. Er wordt ondertussen ook gedacht over en gewerkt aan de wat langere termijn. De eerste bijeenkomst vond plaats op 1 april 2011 tijdens het ICAF in Rotterdam en werd georganiseerd door het LPC i.s.m. CALXL. Daniëlle Koelemij heeft het traject gefaciliteerd in opdracht van CAL-XL. Uit de werksessie en de stukken van Daniëlle, aangevuld met enkele andere gespreken rond dit thema, destilleren Daniëlle en ik de volgende prioriteiten. We ontvangen graag reacties / aanvullingen zodat we deze kunnen verwerken in een meer omvattend plan van aanpak.
Missie/visie Doelstelling: de volgende statements zitten tussen de oren van bestuurders/opdrachtgevers op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau • Nieuwe cultuurfuncties zijn een belangrijke katalysator en spil in het vormgeven van een nieuwe relatie tussen kunst en samenleving, met nieuwe vormen van cultuurproductie; • Cultuur nieuwe stijl levert een vitale bijdrage aan persoonlijke emancipatie, beeld-en identiteitsvorming in het publieke domein, sociale cohesie en/of fysieke leefbaarheid vanuit de urgentie van burgers (en op basis van zowel intrinsieke als extrinsieke kwaliteit van de kunsten); • Cultuur nieuwe stijl gaat gepaard met co-creatie met burgers, ondernemende coalities en nieuwe verdienmodellen. Dit zijn ook kernwaarden van welzijn nieuwe stijl en de creatieve stad; • Co-creatie met burgers: nieuwe cultuurfuncties leiden tot innovatieve vormen van professionele kunsten, erfgoed, kunsteducatie en amateurkunst; • Ondernemende coalities: nieuwe cultuurfunctie (ver)leiden tot nieuwe stedelijke netwerken; nieuwe cultuurfuncties vormen geen nieuwe koker voor cultureel aanbod maar leiden juist vraag gestuurd tot ontkokering van aanbod; • Nieuwe verdienmodellen: nieuwe cultuurfuncties zijn efficiënt (tegen weinig kosten veel resultaat voor veel organisaties en groepen) en generen relatief veel ‘vreemd vermogen’ in een mix van overheid, particuliere fondsen, bedrijfsleven en burgers;
1
Het begrip ‘nieuwe cultuurfuncties’ is geïntroduceerd in een gelijknamige publicatie in 2010 en verwijst naar diverse varianten van cultuuraanjagers die meerjarig worden ingezet op de ontwikkeling van
2
NB. Sikko neigt naar de introductie van het begrip ‘cultuur nieuwe stijl’ in plaats van community arts. Dat proberen we hier voor het eerst even uit. Reacties zijn welkom. 2
•
•
•
Programmatisch werken: nieuwe cultuurfuncties zijn de sleutel om van een projectencarrousel tot een programmatische werkwijze te komen; nieuwe werkwijzen worden ingebed in reguliere voorzieningen; Reguliere kunsten en cultuur nieuwe stijl, reguliere en nieuwe cultuurfuncties, eerste en tweede lijns, zijn complementair, kunnen gecombineerd worden en kunnen elkaar versterken. Dat is een kwestie van goed opdrachtgeverschap. Landelijke kennisinstituten en lokale koplopers hebben inmiddels hun ervaring dusdanig gebundeld in het landelijk Community Arts Lab XL dat er nu voldoende kennis en kunde beschikbaar is om tot een professionele opzet en implementatie van cultuur nieuwe stijl te komen. De fase van pionieren is voorbij.
Strategie m.b.t. inhoud: ‘feiten’ meten en weten Doelstelling: we beschikken over voldoende ‘overtuigende feiten’ • Duidelijk en valide kader bieden van het doel, het resultaat en eventueel het effect van nieuwe cultuurfuncties (en cultuur nieuwe stijl); • Duidelijk verschil aangeven met reguliere cultuurfuncties: reguliere consulenten bedienen exclusief één of meerdere culturele sectoren (bijvoorbeeld erfgoed of amateurkunst). Nieuwe cultuurfuncties leggen een verbinding tussen één of meerdere culturele sectoren en één of meerdere maatschappelijke sectoren (b.v. tussen diverse kunstsectoren en stedelijke ontwikkeling/volkshuisvesting); • Kwalitatieve en vooral kwantitatieve informatie publiceren en regelmatig actualiseren over nieuwe cultuurfuncties met verschillende datasets die relevant zijn voor landelijk, regionaal en lokaal niveau; • Eventueel ook informatie over effecten van cultuurfuncties verzamelen en publiceren. Zal in de regel meer gaan om het aannemelijk maken van beoogde effecten (geloven) dan het aantonen van feitelijke effecten (weten);
Strategie m.b.t. vorm: communicatie 2.0 Doelstelling: we beschikken over voldoende aansprekend communicatie middelen • Slogan nieuwe cultuurfuncties/ kernboodschap: formuleer kort en bondig het politieke belang van nieuwe cultuurfuncties. Wie, wat, waar en waarom. • Videoclip met kernboodschap landelijk (één van 2 en één van 5 minuten); • Aansprekend ondersteunend materiaal landelijk gericht op beslissers / opdrachtgevers (website, flyers, posters, Loesje, sociale media, de Oogst); o De noodzaak van cultuurfuncties; o De noodzaak van cultuur nieuwe stijl; o De beschikbaarheid van producten en diensten voor cultuur nieuwe stijl; o Merkbranding met keurmerk CAL-XL (?); • Aansprekend ondersteunend materiaal lokaal (documentatie van projecten en programma) • Gebruik sociale media ook op lokaal niveau. Lever de juiste ingrediënten voor een pleidooi door je makers en deelnemers richting (nieuwe) partners en opdrachtgevers;
Strategie m.b.t. lobby: landelijk, regio en gemeente Doelstelling: nut en noodzaak van nieuwe cultuurfuncties vooral vanuit de praktijk laten zien •
De boodschap moet zowel hart als verstand aanspreken; 3
• •
•
•
•
Slim bewerken van landelijk, regionaal en lokaal niveau zodat het als drietraps raket kan gaan functioneren; Tegelijk top-down en bottum-up werken; lokaal laat zich leiden door landelijke beleidskaders/geldstromen en landelijk laat zich leiden door inspirerende lokale voorbeelden; Laat de deelnemers, makers en partners ieder op een eigen manier onze boodschap overbrengen naar opdrachtgevers en beslissers. Doe deze lobby zo min mogelijk zelf maar vraag anderen een pleidooi te houden over het belang van nieuwe cultuur en help hen door de kernboodschap en argumenten aan te leveren. Op korte termijn overheden niet vergeten (nieuwe nota’s cultuur en maatschappelijke ontwikkeling) maar ook gelijk focus op fondsen, bedrijfsleven en publiek. Maakt verhaal bij overheid ook sterker. Redeneren vanuit cultuur oude stijl richting nieuwe stijl of afzetten tegen cultuur oude stijl? Vraagt nog een strategische afweging.
Benodigde producten en diensten Doelstelling: CAL XL voorziet nieuwe cultuurfuncties van materiaal en diensten waar men in de beroepspraktijk baat bij heeft • Toolkit: handige ‘goody bag’ voor opdrachtgevers met eenvoudige handreiking om zelf aan de slag te gaan in samenwerking met nieuwe cultuurfuncties. Wat is ieders rol? Hoe voer je ‘m effectief uit? Hoe incasseert ieder zijn succes? • De Oogst: format met landelijke allure en met couleur locale dat een platform biedt om nieuwe opdrachtgevers/beslissers uit te nodigen en voor een toolkit te interesseren; • In de toolkit zit een gebruiksaanwijzing voor producten en diensten van CAL-XL o Praktijkboek cultuur nieuwe stijl en nieuwe cultuurfuncties met een handreiking hoe je projecten en programma’s kan opzetten. o Oogst van 2de jaar CoP Cultuurimpuls (in ieder geval boekje i.s.m. NICIS) o Inspiratie: links naar inspirerende video’s, blogs en literatuur. o Netwerkvorming: site met contactgegevens regionale en landelijke koplopers en voorbeelden. o Scholing: aanbod van een post-HBO (bij-)scholing voor partners (zes dagdelen+ praktijk in vier maanden) en makers (25 dagdelen + praktijk in acht maanden). o Inspiratiedagen: per jaar 6 voor partners en 6 voor makers, 2 voor nieuwe cultuurfuncties; o samenstelling; verdieping van specifiek thema door expert; formele intervisie en informele ontmoeting. o Toegang tot bestaand onderzoek: agenda van relevante conferenties en expertmeetings. o Onderzoeksgroep: platform waar je bij kunt aanhaken als je zelf praktijkonderzoek doet of waar je opdracht kan geven tot een praktijkonderzoek. o Documentatie / zelfevaluatie: databank, projectscan en managementtool met de o mogelijkheid zelf projecten en programma’s in te voeren, te vergelijken en te presenteren. o Publicaties: digitale thema dossiers en eventueel online webshop. o Nieuwsbrief en sociale media CAL-XL.
Actieplan zomer 2011 4
Doelstelling: in de periode juni – september 2011 moet een eerste slag geslagen zijn. Wat staat CAL XL dan nu te doen? • Zorgen dat het praktijkboek ‘cultuur nieuwe stijl’ op tijd af komt; • Zorgen dat in juni de website en de belangrijkste producten en diensten van CAL-XL op orde zijn (inclusief flyers met productinformatie); • Afstemming zoeken met andere landelijke netwerken die betrokken zijn bij reguliere en nieuwe cultuurfuncties zoals Kunstfactor, Cultuurformatie en de Raad van Twaalf; • Begin maken met kwalitatieve en vooral kwantitatieve informatie over nieuwe cultuurfuncties inventariseren. Dat publiceren en regelmatig actualiseren met verschillende datasets die relevant zijn voor landelijk, regionaal en lokaal niveau (actiepunt besproken met Fonds voor Cultuurparticipatie); • Kernzin en videoclip maken als begin van landelijk ondersteunend materiaal; • Begin maken met lokaal ondersteunend materiaal. Optie: belangrijkste projecten/programma’s als praktijkvoorbeelden goed zichtbaar maken op de website CAL-XL i.s.m. regiegroepen; • Format van ‘De Oogst’ verder ontwikkelen, voorbereiden en uitvoeren; • Regionale koplopers activeren in het organiseren van ‘De Oogst’ en samen bewaken dat ze met voldoende verleidingskunsten nieuwe opdrachtgevers en beslissers letterlijk en figuurlijk aan tafel weten te krijgen; • Actieplan seizoen 2011 – 2012 formuleren.
5
6
