Positieve emoties en optimisme als bronnen van veerkracht:

Positieve emoties en optimisme als bronnen van veerkracht: causaliteit en mogelijkheden tot interventie

Madelon Peters Clinical Psychological Science Universiteit Maastricht

vgct najaarsconferentie

Madelon Peters 13 november 2015

Positieve emoties Broaden-and-build theory of positive emotions

 negatieve emoties vernauwen de aandacht (bijv. angst)  positieve emoties verbreden aandacht  resultaat: meer flexibiliteit en opbouw van bronnen van veerkracht Barbara Fredrickson



Optimisme Expectancy value model “De overtuiging dat men in het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven ”

 zelf-regulatie perspectief  leven = streven naar doelen  verwachtingen bepalen inspanningen om doel te bereiken Charles Carver & Michael Scheier



Positieve emoties & optimisme Bronnen van veerkracht? betere fysieke gezondheid: sneller herstel na operatie langere levensduur

betere mentale gezondheid: minder depressie minder angststoornissen hogere mate van welbevinden vgct najaarsconferentie


Positieve emoties & optimisme Bronnen van veerkracht? betere fysieke gezondheid: sneller herstel na operatie langere levensduur

betere mentale gezondheid: minder depressie minder angststoornissen hogere mate van welbevinden vgct najaarsconferentie


Positieve emoties & optimisme Levens orientatie test (LOT-r)



Positieve emoties & optimisme Levens orientatie test (LOT-r)





Optimisme en depressie Prospectieve studies




38.214 werknemers (zonder depressie geschiedenis) 4 jaar gevolgd 287 ziek melding vanwege depressie vgct najaarsconferentie



Bij elke punt hoger op optimisme (1-4) 25 % kans minder op depressie vgct najaarsconferentie


Optimisme: kun je het leren?




 ~25% erfelijkheid





 jeugdervaringen, opvoeding





 jeugdervaringen, opvoeding  veranderingen in de loop van het leven





 jeugdervaringen, opvoeding  veranderingen in de loop van het leven

 gerichte interventie



Optimisme: kun je het leren? attributie benadering  attributie van gebeurtenissen in het verleden  ombuigen negatieve gedachten  attributional style questionnaire



Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie  Oorspronkelijk ontwikkeld door King (2001)  20 minuten schrijven, 4 achtereenvolgende dagen

“stel je jouw ideale toekomst voor; Je leven ziet er prima uit en je hebt alles bereikt wat je wilde; je hebt al jouw dromen gerealiseerd ”



Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie  Oorspronkelijk ontwikkeld door King (2001)  Studies met de BPS vonden effecten op stemming, geluk, welbevinden, depressieve symptomen en doktersbezoek (Austenfeld et al., 2006; Boehm et al., 2011; Harrist et al., 2007; Lyubomirsky et al., 2011; Shapira & Mongrain, 2010; Sheldon & Lyubomirsky, 2006)



Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie  Oorspronkelijk ontwikkeld door King (2001)  Studies met de BPS vonden effecten op stemming, geluk, welbevinden, depressieve symptomen en doktersbezoek (Austenfeld et al., 2006; Boehm et al., 2011; Harrist et al., 2007; Lyubomirsky et al., 2011; Shapira & Mongrain, 2010; Sheldon & Lyubomirsky, 2006)



Verhoogt het ook optimisme?



Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie

“stel je jouw ideale toekomst voor; Je leven ziet er prima uit en je hebt alles bereikt wat je wilde; je hebt al jouw dromen gerealiseerd ”




gezondheid geluk

goede baan




positive future expectations

positive affect 4

7

3

6 control optimism

2

5 1 0

4 pre


post

pre

post


Optimisme: kun je het leren? Best possible self (BPS) interventie  Sneller herstel in positief affect na negatieve stemmings inductie Renner, Schwartz, Peters & Huibers, Psychiatry Research 2014

 Minder catastroferen over pijn en minder pijngevoelig Hanssen, Peters, Vlaeyen, Meevissen, Vancleef, Pain 2013

 Minder angst generalisatie in conditionerings paradigma Geschwind, Meulders, Peters, Vlaeyen & Meulders, Journal of Pain 2015



Betere prestatie op executief functioneringstaak tijdens pijn Boselie, Vancleef. Smeets & Peters, Pain 2014

 Betere zelf-regulatie gemeten met fysieke prestatie taak Meevissen, Alberts & Peters, in voorbereiding

 Meer aandacht voor positieve stimuli in eye-tracking taak Peters, Vieler & Lautenbacher, Journal of Positive Psychology 2015 vgct najaarsconferentie


Optimisme: kun je het leren? Herhaalde Best possible self (BPS) interventie



Optimisme: kun je het leren? Herhaalde Best possible self (BPS) interventie LOT score (optimisme)

Positief affect 5 4 control BPS

3 2 1 pre


1 week

2 weeks






LOT-r score (optimisme)

Life satisfaction 30

18

29 28

17

16

BPS

27

BPS

control

26

contr

25 24 23

15 baseline

post intervention


1-week follow up

baseline

post intervention

1-week follow up


Geleerd optimisme klinisch relevant ?



Geleerd optimisme klinisch relevant ? Stress gevoeligheid




Meevissen, Nicolson & Peters, in preparation vgct najaarsconferentie



2 weken BPS trier social stress test

2 weken interval

N=76

trier social stress test

2 weken control

Meevissen, Nicolson & Peters, in preparation vgct najaarsconferentie


Geleerd optimisme klinisch relevant ? Stress gevoeligheid BPS reduceert zelf gerapporteerde stress en piekeren in dagelijks leven en voorafgaande aan sessie 2



Geleerd optimisme klinisch relevant ? Stress gevoeligheid BPS reduceert zelf gerapporteerde stress en piekeren in dagelijks leven en voorafgaande aan sessie 2 control stress

15

Cortisol (nmol/l)

13 11 9 7 5

15

25

35

45

55


65

75

85

95

105


Geleerd optimisme klinisch relevant ? Stress gevoeligheid BPS reduceert zelf gerapporteerde stress en piekeren in dagelijks leven en voorafgaande aan sessie 2 control stress

15

Cortisol (nmol/l)

BPS

13

13

11

11

9

9

7

7

5

5

15

25

35

45

stress

15

55


65

75

85

95

105

15

25

35

45

55

65

75

85

95

105


Geleerd optimisme klinisch relevant ? Depressieve symptomen  depressieve patiënten worden gekenmerkt door minder “positive future thinking”. (bijv. Macleod et al.,1997; 1999, 2001)

 Correlatie depressie score en minder “positive future thinking” in non-klinische groepen (bijv. Bjärehed et al., 2010; Stöber, 2000)



Geleerd optimisme klinisch relevant ? Depressieve symptomen  depressieve patiënten worden gekenmerkt door minder “positive future thinking”. (bijv. Macleod et al.,1997; 1999, 2001)

 Correlatie depressie score en minder “positive future thinking” in non-klinische groepen (bijv. Bjärehed et al., 2010; Stöber, 2000)

 Positieve toekomst imaginatie mogelijk en effectief? vgct najaarsconferentie


Geleerd optimisme klinisch relevant ? Depressieve symptomen

“availability heuristic” & “simulation heuristic”: De toegankelijkeid van een toekomst scenario vergroot de mate waarin men dit scenario waarschijnlijk acht




“availability heuristic” & “simulation heuristic”: De toegankelijkeid van een toekomst scenario vergroot de mate waarin men dit scenario waarschijnlijk acht Herhaalde imaginatie  meer vertrouwen in positieve toekomst vgct najaarsconferentie






 Niet klinische sample, scores in “mild” depressieve range (CES-D)  Internet interventie (1 week): n= 55 optimisme ; n=70 control



Geleerd optimisme klinisch relevant ? Depressieve symptomen Afname depressieve symptomen tot 3 maanden follow-up toename “geluk” tot 6 maanden control optimisme



Geleerd optimisme klinisch relevant ? Positieve cognitieve bias modificatie




 150 patiënten met MDD: 76 imagery / 74 control  12 internet sessies in 4 weken, 6 auditief, 6 visueel  Ambigue situaties met positieve resolutie vgct najaarsconferentie





Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten

~45%

~53%

depressie 21,7 % cases 23,9 % doubtful cases

(HADS-D > 10) (HADS-D 8-10)

angst 22,1 % cases 31,2 % doubtful cases

(HADS-A > 10) (HADS-A 8-10)



Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten Pakket van “evidence-based” positieve psychologie oefeningen (Gelukkig ondanks pijn)



Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten Pakket van “evidence-based” positieve psychologie oefeningen (Gelukkig ondanks pijn) zelf-compassie 3 goede dingen genieten (savoring) best possible self terugval preventie


(week 1 & 2) (week 3) (week 4 & 5) (week 6 & 7) (week 8)

via internet






RCT met vergelijking positieve psychologie interventie (PPI), cognitieve gedragsinterventie (CGI) en wachtlijst (WL) vgct najaarsconferentie


week

Content CBT modules

Content PPI modules

0

Pre-treatment assessment

Pre-treatment assessment

Sending of workbook

Sending of workbook

1

Pain education Applied relaxation: diaphragmatic breathing Identification of risk situations

Self-compassion Awareness of suffering Self-compassion diary

2

Applied relaxation: bodyscan Stretching exercises

Self-compassion Self-compassion mantra Self-compassion letter Self-compassion diary

3

Applied relaxation: bodyscan Cognitive restructuring Activity planning Coping

Positive focus Three good things exeercise

4

Applied relaxation: bodyscan Stress management Activity planning Coping

Savoring Planning of pleasant activities Recall of pleasant memories Savoring diary

5

Sleep education Applied relaxation: mindfulness Activity planning Coping

Savoring Enjoying daily activities Planning of pleasant activities Recall of pleasant memories Savoring diary

6

Assertiveness training: saying NO Activity planning Coping

Optimism Formulation of Best Possible Self Best Possible Self visualization

7

Problem solving techniquez Activity planning Coping

Optimism Formulation of Best Possible Self Best Possible Self visualization

8

Formulation of maintenance program

Formulation of maintenance program

9

Post-treatment assessment

Post-treatment assessment



Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten N=276

pre-assessment

randomization

PPI

CGI

WL

114

112

50

85

80

41

(75%)

(71%)

(82%)

44

57

(39%)

(51%)


post-assessment

6 month follow-up


Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten depressie

geluk

10 8 WL

6

PPI CGI

4 2 pre

post


follUp Madelon Peters 13 november 2015

Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten depressie

geluk

10 8 WL

6

PPI CGI

4 ES PPI 0.77 CGI 0.73

ES PPI 0.98 CGI 0.69

2 pre

post


follUp Madelon Peters 13 november 2015

Geleerd optimisme klinisch relevant ? RCT met chronische pijnpatienten optimisme 24 23 22

PPI

21

CGI

20

WL

19 18 pre


post

6 mnd



 n=73 in PPI and n=46 in WL  zelfde uitkomsten  test batterij executief functioneren (pre – post)




 n=73 in PPI and n=46 in WL  zelfde uitkomsten  REPLICATIE  test batterij executief functioneren (pre – post)



Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie?



Interim conclusie Is optimisme een target voor interventie?  Optimistische instelling geassocieerd met voordelen




 Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken




 Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken  Training kan positieve beelden meer toegankelijk maken




 Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken  Training kan positieve beelden meer toegankelijk maken  Positieve imaginatie/visualisatie als hulpmiddel




 Psychopathologie geassocieerd met problemen in positief toekomstgericht denken  Training kan positieve beelden meer toegankelijk maken  Positieve imaginatie/visualisatie als hulpmiddel  Ook andere manieren optimisme te beïnvloeden vgct najaarsconferentie


Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma’s



Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma’s  Groot bereik

 Lage kosten  Niet stigmatiserend  Plezierig om te doen





 Zelf-hulp interventies kúnnen even effectief zijn als face-to-face interventies








 Zelf-hulp interventies kúnnen even effectief zijn als face-to-face interventies  (Minimale) begeleiding wenselijk vgct najaarsconferentie















25: 13 sterk bewijs vgct najaarsconferentie



 Bewijs effectiviteit




 Bewijs effectiviteit  Kleine effect sizes  Voornamelijk in niet-klinische populaties




 Bewijs effectiviteit  Kleine effect sizes  Voornamelijk in niet-klinische populaties  Met klinische groepen vaak kleine en zwakke studies




6 modules: 1. stellen van doelen 2. positieve emoties 3. positieve relaties 4. mindfulness 5. optimisme 6. controle over je leven




Werving krant & facebook



CES-D score 10-24



Interventiegroep 143; wachtlijst 141



Intention-to-treat analyse



effect sizes: 0.36 en 0.35









Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma’s: conclusie  Goedkoop, laagdrempelig etc., maar: effectiviteit bij klinische problematiek (vooralsnog) onvoldoende onderbouwd



Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma’s: conclusie  Goedkoop, laagdrempelig etc., maar: effectiviteit bij klinische problematiek (vooralsnog) onvoldoende onderbouwd  Mogelijk inzetbaar in 1e lijn, stepped-care



Positieve Psychologie interventies Zelfhulp programma’s: conclusie  Goedkoop, laagdrempelig etc., maar: effectiviteit bij klinische problematiek (vooralsnog) onvoldoende onderbouwd  Mogelijk inzetbaar in 1e lijn, stepped-care  Toegevoegde waarde in combinatie met andere behandelingen? voor --- tijdens --- na



DANK voor uw aandacht

[email protected]

met dank aan: Marjolein Hanssen, Linda Vancleef, Elke Smeets, Jantine Boselie, Yvo Meevissen vgct najaarsconferentie


Positieve emoties en optimisme als bronnen van veerkracht:

Recommend Documents