Portretjes
Modellen zijn niet bedoeld om er als echte mensen uit te zien (Grace Jones)
Inleiding: Ongeveer 80% van alle fotografie is portret fotografie. Van vakantie snapshot tot geavanceerde reclame foto’s die in de studio gemaakt zijn, alles heeft te maken met het fotograferen van mensen. Het marktaandeel landschap, architectuur en product fotografie is daarmee relatief klein. Verreweg ook de meeste professionele fotografen zijn bezig met een vorm van portret fotografie. Laten we eens kijken in hoeverre de portretfotografie in ons hobby domein in te passen is.
Vele soorten: Om enig besef te krijgen van de vele vormen en uitvoeringen, wil ik u een kleine voorselectie voorschotelen. Na lang nadenken heb ik voor de volgende vorm gekozen. • • • •
Het karakter portret Het modisch portret Het formele portret De pasfoto
Het karakter portret: Hier wordt een persoon afgebeeld, waarbij beelduitsnede en pose de belangrijkste karaktereigenschap van de persoon uitstraalt. Hierbij moeten we denken in termen van Streng, Gesloten, Open, Uitnodigend, Vriendelijk, Verleidelijk enz. De geportretteerde kijkt hierbij altijd in de lens, zodat als het ware contact met de aanschouwer van de foto. Bij een karakter portret hoeft de geportretteerde niet altijd het enige onderwerp in de foto te zijn. Een huisdier of muziekinstrument kan een belangrijke context aanbieden evenals dat de achtergrond soms en aanknopingspunt kan vormen. Het karakterportret kan ook uit een serie foto’s bestaan, die als het ware iemand beschrijven. In zo’n serie hoeft niet iedere foto de mogelijkheid te bieden contact te maken. Idealiter werken kleur en context zodanig samen dat de geportretteerde als het ware in één keer “onthuld” wordt. Dit soort portretten maken kost heel veel tijd en men moet zowel als model en fotograaf rekenen op enkele uurtjes hard werken om te krijgen wat men hebben wil. Een goed fotoplan en een goede kennismaking is uiterst belangrijk evenals een reserve afspraak, ingeval het de eerste keer niet echt helemaal gelukt is.
Het modisch portret Hier wordt een persoon afgebeeld die niet perse iets van zichzelf hoeft prijs te geven. Modische portretten worden gebruikt in de reclame wereld en beelden vaak een ingewikkeld concept uit. Denk maar aan de foto’s van musici en andere artiesten, die hun product aan de man brengen, maar daarbij een thema gebruiken, dat ook in de muziek of kunst is terug te vinden. (Zie foto aan het begin) Evenmin is het noodzakelijk dat het model in de lens kijkt. Bij de modefoto is dat zelfs ongewenst, omdat de aandacht van de aanschouwer uit moet gaan naar de gedragen kleding en niet afgeleidt moet worden door de uitdagende blikken van een iets te overijverig model. Het modisch portret gaat dus niet over de mens, maar over het product dat hij of zij voortbrengt. Een ander voorbeeld van zo’n modisch portret zijn huwelijks foto, die half modefoto, half romantisch concept uitbeelden. Verliefdheid kan niet als karakter eigenschap bestempeld worden , maar wel als concept dat goed is uit te beelden.
Het formele portret Het formele portret beeld een persoon of groep personen af, waarbij de nadruk ligt op de functie die iemand bekleed. Hierbij moet men denken aan bruiden, bruidegommen, politie mensen , voetballers, wielrenners en bankdirecteuren. Het model kijkt bij voorkeur in de lens, maar hoeft verder niets van zichzelf prijs te geven, maar wel een uitstraling aannemen die bij de functie past. Lachende politiemensen zijn niet “cool”, net zo min als de bankdirecteur. De wielrenner die zojuist de overwinningsbeker in ontvangst heeft genomen hoeft van mij niet met een boos gezicht op de foto.
De pasfoto De minst inspirerende vorm van portret fotografie is wel de pasfoto. Het enige wat de geportretteerde prijsgeeft zijn de biometrische eigenschappen van zijn gezicht volgens een vaststaand recept. Ik kan mij niet voorstellen dat er ook maar één fotograaf is die hier lol aan beleefd. Een iets mildere vorm is het z.g.n. smoelenbook, waarbij in een hoog tempo veel smoeltjes op de foto gezet worden. Dit is ook de category “schoolfotografie”. Het heeft weinig met creativiteit te maken en alle foto’s worden met de zelfde lichtopstelling genomen. Of men nu brildragend is of links mooier is dan rechts, maakt niet uit… “Sit…Cheese.. Click.. en opzouten. De resultaten zijn navenant. Platgeslagen koppies voor een meestal blauwachtige achtergrond. Ik moet helaas wel toegeven, dat als het goed betaald ik er ook niet vies van ben.
Wat overblijft: Aan het eind van de dag zijn er altijd beelden die niet geheel of helemaal niet voldoen aan één van de voorgaande beschrijvingen. Dit zijn vooral beelden die gemaakt zijn tijdens evenementen vanuit een verslagleggend oogpunt. De beelden bevatten portretten, maar zijn bedoeld als verslag van een gebeurtenis of situatie. De straatfotografie valt hier onder. Aan de foto’s ligt geen concept of plan ten grondslag, maar is een toevallige snapshot. De geportretteerd speelt niet per definitie de hoofdrol, maar is onderdeel van het beeld. Hoewel het marktaandeel van dit soort foto’s geschat moet worden op 40% is het niet de bedoeling hier in dit artikel dieper op in te gaan.
Is dat nou moeilijk, zo’n portret maken ? Om deze vraag te beantwoorden, moet men eerst vaststellen in welke categorie men zijn doel wil bereiken. Gaat het om de categorie “Smoelenboek of Schoolfotografie”, dan ben ik geneigd Nee te zeggen. De verlichting is standaard, evenals dee camera instelling en het “koppie” moet er een beetje aardig op staan. That’s all. Even opletten dat de oogjes open zijn en dat men een beetje sympathiek kijkt. Click en klaar is het portret. Maar kijk nog eens goed. Ben je echt tevreden ? Straalt het model uit wat je wil? Wat lees je af over de persoon in kwestie ? Allemaal zaken waarop in dit type fotografie geen antwoordt komt. In alle andere gavallen zeg ik Ja, het is best wel lastig. De oorzaak moet worden gezocht in een aantal factoren. Dat begint al met het model. Meestal beschikt u niet over een ervaren fotomodel, maar over een toevallige voorbijganger die meestal behoorlijk gespannen is. Het is al een hele kunst om die spanning te doorbreken en de ware persoon te zien te krijgen. Het is in ieder geval aan te bevelen hier ruim de tijd voor te nemen en niet te denken dat u dat in vijf minuten wel voor elkaar heeft. Een andere factor bent u zelf. Hoe zelfverzekerd treedt u uw model tegemoet en durft u hem of haar de nodige aanwijzingen te geven om het beeld van uw gedachte vorm te geven? Dit is een leerproces dat niet vanaf dag één tot uw “skills” behoort. Het geven van de aanwijzingen is noodzakelijk, al was het alleen maar om uw model niet in onzekerheid te laten over hoe hij of zij het doet. Aanwijzingen en complimentjes zijn onlosmakelijk verbonden met een goed resultaat. Tenslotte moet u uw creativiteit de vrij loop laten om een goed fotoplan voor te bereiden.
Het fotoplan: De reclame maker krijgt de opdracht van een producent om een advertentie te maken om een nieuw product aan de man/vrouw te brengen. Door de producent wordt zo’n product in een bepaalde markt gepositioneerd. Doelgroep, product en prijs bepalen in hoge mate De sfeer in de advertentie. De reclame maker maakt een “Moodboard” en vertaald daarmee het product in termen van kleur, sfeer en lifestyle. Zo’n moodboard kan bestaan uit afbeeldingen, lapjes stof en tekst. Het moodboard dient als leidraad voor de stylist en de fotograaf om tot het juiste beeld te komen om het kopers volkje over de streep te trekken. Het eenvoudigst te begrijpen zijn hier de reclames voor parfum en andere schoonheidsproducten. Via een modellenbureau wordt het juiste model erbij gezocht . De stylist zorgt voor de aankleding en de “props” ( attributen , locatie enz) De visagist(e) zorgt voor de juiste opmaak en uitstraling van het model. De fotograaf brengt zijn deskundigheid in om de verlichting in orde te brengen en de opname te maken waarbij het model bestuurd. Voor verdere verwerking in de advertentie wordt het zo ontstane beeld materiaal afgeleverd aan het reclame bureau. Stylist en fotograaf blijven nauw betrokken bij de keuze van het uiteindelijke beeld.
Nu is het uw beurt: Meestal heeft u niet de beschikking over een modellenbureau, tenzij u beschikt over de nodige financiële middelen om voor de hobby een duur model te huren. De praktijk is dat u met het model begint. U moet dus andersom werken. Tevens bent u stylist, fotograaf en opdrachtgever tegelijk. Dat maakt het er niet gemakkelijker op. Het enige waar u nog wel eens mazzel mee kunt hebben is de visagie. Het model kan het zelf of weet wel een vriendin die dat kan. Een onkosten vergoeding is dan wel op zijn plaats, want die spulletjes zijn best wel kostbaar. Maar goed. Terug naar het fotoplan. Het simpele feit dat u begint met het model vrijwaard u dan wel van de casting, maar niet van het maken van een fotoplan. Als u niet van te voren weet hoe het beeld eruit moet komen te zien, wordt het heel lastig om aanwijzingen te geven aan uw model. Verder zal hij/zij niet weten wat er van de kleding verwacht wordt en welke “props” er meegebracht moeten worden. Voor u zelf is het ook heel lastig, want wanneer is de foto dan geslaagd en voldoet het beeld aan uw verwachtingen? Als je die niet hebt wordt het moeilijk dat te toetsen. Denk dus goed na, met in gedachte uw model, over het uiteindelijk beeld en bereidt dat goed voor. Zorg dat alle benodigde spullen aanwezig zijn en bespreek het plan met uw model. Maak ook een reserve afspraak, want zo’n eerste “shoot” hoeft niet direct tot succes te leiden. Na het bekijken van de eerste resultaten weet iedereen hoe het de volgen beter moet.
Nu kan ik mij voorstellen dat het best wel lastig is om zo voor het eerst een fotoplan te maken. Voor het opdoen van inspiratie verwijs ik naar bladen als “Glamour”, “Elle” enz . Verder is Internet natuurlijk een onuitputtelijke bron. Wees niet te ambitieus, maar begin eerst eens een foto die u wel mooi vind na te maken en kijk daarbij hoe dicht u bij het voorbeeld kunt komen. Later zult u uw eigen verzonnen concepten kunnen uitwerken.
Dat het niet altijd even eenvoudig is om zelfs maar iets na te fotograferen…….
Het is wel een wat andere wereld als waar u als amatuerfotograaf tot nu toe aan gewend was. U zult merken dat de fotografie zelfs een beetje naar de achtergrond verdwijnt en dat u het verzonnen beeld eigenlijk net zo goed had kunnen schilderen. Fotografie wordt zo slechts een middel om uw beelden aan de buitenwereld te kunnen tonen. Het wordt er echter allemaal wel veel leuker van, omdat u nu ook met beeld bezig kunt zijn zonder een fotocamera in uw handen. Ik weet dat niet iedere fotograaf de portretfotografie tot zijn of haar favorite tak van sport heeft, maar ik hoop toch dat met dit verhaal uw creativiteit geprikkeld wordt. Ik kijk uit naar uw portretten. Rob
Tot slot enkele voorbeelden: Karakter portretten: www.stephanvanfleteren.com Celine van Balen of Annaleen Louwes (google link)
Mode en reclame portretten: www.guidopelgrim.nl www.bjornstaps.nl maar kijk ook bij Annie Leibowiz en anton corbijn
