Politieke zwaargewichten van de Okegemse politiek Jozef Van der Speeten
In Mededelingen Heemkring Okegem verscheen in 2003, nr. 4 pagina 116 een foto van twee Okegemse oud-burgemeesters nl. Romain Couck en Cyriel De Dier. Hierbij stond vermeld dat deze fotobriefkaart verstuurd werd naar de broer van Romain Couck, stationschef te Londerzeel. Op de achterzijde vermeldde de afzender “Voor mijn petekind” eveneens Romain genoemd. We hernemen in deze bijdrage de foto en geven de achtergrond van deze figuren omdat ze een voorname rol gespeeld hebben in de Okegemse politiek, vooral in de eerste helft van voorgaande eeuw. Romain Couck was vóór de Tweede Wereldoorlog goed bevriend met de familie De Dier en beiden waren actief lid van de Katholieke Partij. Na de oorlog vaarde Romain een andere koers in de politiek en werd hij de tegenstrever van Cyriel De Dier, die hij trouwens als burgemeester opvolgde. Romain Couck werd te Iddergem op 19 september 1875 geboren. Hij kwam in 1905 inwonen bij zijn broer Jozef die in het station woonde. In 1910 verhuisde hij naar het café op het Stationsplein dat hij overnam van Theofiel Van der Poorten. Deze vestigde zich te Pamel nabij de Denderbrug waar hij een handel in granen begon. Romain, die nog vrijgezel was kon de taak van herbergier en handelaar in kolen moeilijk alleen aan hij nam Adeline Schoon van Pamel als meid aan. Hij had ook nog andere activiteiten o.m. in de politiek en werd in 1912 verkozen als lid van de gemeenteraad voor de Katholieke Partij. Ook in het Bureel van Weldadigheid (nu O.C.M.W genoemd) kreeg hij een taak in 1913 onder het voorzitterschap van Jan Covens. Hij bleef lid van het armbureel tot 1921 en speelde tijdens de Eerste Wereldoorlog een rol in het Hulp- en Voedingscomité dat in 1915 opgericht werd. Hierover werd reeds uitvoerig geschreven in de bijdrage van Benoit Van Vaerenbergh “Okegem tijdens de oorlog 14-18” die verscheen in 1981. Jozef Couck, broer van Romain, werd als voorzitter verkozen en de voedselbedelingen gingen door in het huis van Gustaaf De Vos, Rattenberg 1 (nu Leopoldstraat).
Op het einde van de Eerste Wereldoorlog trad Romain in het huwelijk met Adeline Schoon. Het echtpaar kreeg twee kinderen Jozef (geboren 1918) en Maria (geboren 1921)1. Bij de verkiezingen van 1921 werd hij niet meer herkozen. De Christen Democraten (Daensisten) wonnen toen overduidelijk de verkiezingen. Bij de verkiezingen van 1938 werd hij terug gekozen als gemeenteraadslid. Hij werd begin 1939 tot schepen aangesteld samen met Achiel Van den Spiegel en Cyriel De Dier werd opnieuw tot burgemeester benoemd. Na de wapenstilstand eind mei 1940 werd Romain Couck aangesteld tot dienstdoende burgemeester door de bezettende overheid. Zijn collega’s Cyriel De Dier en Achiel Van den Spiegel werden tijdens de bezetting uit hun ambt ontzet omdat ze gevlucht waren tijdens de vijandelijkheden. Romain werd dienstdoend burgemeester tot mei 1941 en daarna werd Jozef De Roose als burgemeester aangesteld als hoofd van een vernieuwd schepencollege. In oktober 1944 hervatte het vooroorlogse college het bestuur tot eind 1946. Bij de verkiezingen november 1946 was de politieke strijd voorgoed losgebroken. In de vooroorlogse verkiezingen was er telkens een strijd geweest tussen de Katholieke Partij en de Christen Democratische Partij. In 1946 waren een drietal van de gekozenen waaronder Romain Couck uit de Katholieke Partij gestapt en werden in de nieuwe Christene Volkspartij (C.V.P. ) opgenomen, waarin Albert Gies een voorname rol speelde. Waarom precies de “Katholieken” uit de partij stapten is een lang verhaal. De uitslag van de verkiezing 1946 was zeer verrassend, de Christelijke Volkspartij kreeg een zware klap en behaalde slechts drie verkozenen nl. Couck Romain, Asscherickx Jules en Gies Albert. Bij de verkiezingen van 1952 was het net andersom. De C.V.P.-ers werden de nieuwe meesters in de gemeenteraad en Romain Couck werd in 1953 benoemd tot burgemeester van Okegem. Maria De Bruyn, echtgenote van Albert Gies, werd met het hoogst aantal stemmen gekozen tot lid van de gemeenteraad. De burgemeesterfunctie vervulde Romain Couck slechts tot aan zijn overlijden op 1 oktober 1954. Romain was niet alleen in de politiek actief. Hij is ook lid geweest van de kerkfabriek en dit van 1937 tot 1953. Zijn zoon Jozef, die het diploma van 1
VAN DER SPEETEN J., In memoriam Jozef Couck, in: Mededelingen Heemkring Okegem, 2006, p. 67.
onderwijzer behaalde, huwde te Ninove met Germaine Coppens. Zijn dochter Maria die haar vader bijstond tot aan zijn dood, huwde in 1955 met Petrus Van den Houwe en ging zich te Pamel vestigen. Het café werd overgenomen door Cyriel Vleeschouwer. CYRIEL DE DIER werd op 14 juni 1891 te Okegem geboren als tweede zoon van Xaverius Franciscus en Maria Nathalie Van de Perre. Zijn oudere broer Jozef werd in 1889 geboren en zijn jongere broer Franciscus Omer zag in 1893 het levenslicht maar overleed nog hetzelfde jaar. Zijn vader was landbouwer en ook “facteur” (handelaar) in hop. Hij werd verkozen voor de gemeenteraad en zetelde als lid van 1902 tot 1920. Cyriel verloor op zeer jonge leeftijd zijn moeder in 1894 en zijn vader is niet meer hertrouwd. Hij zal wel één van de eerste kinderen geweest zijn die in de bewaarschool zaten die de zusters van de H.H.Harten in 1894 te Okegem openstelden. Hij ging daarna ook naar de gemeenteschool waar meester De Neve vanaf 1896 les gaf. De proclamatielijsten vertellen ons dat hij in het Sint-Aloysiuscollege de lessen volgde tijdens de schooljaren 1904-05, 1905-06 en 1906-07. Hij werd ook te Ninove gevormd op 2 juli 1905. Ook zijn broer Jozef heeft drie jaar in het Ninoofse college de lessen gevolgd. In de vooroorlogse periode had het college een goede faam; onderwijs en opvoeding waren er zeer verzorgd. De lessen werden toen in het Frans gegeven en de leerlingen die “van den buiten” kwamen hadden het in het begin zeer moeilijk. Gelukkig kwamen ze eerst terecht in de “cours elementaire” waar ze de eerste beginselen van de Franse taal kregen. Cyriel die zijn kinder- en jeugdjaren in Eversem doorbracht, verliet op zestienjarige leeftijd het college en had de nodige kennis opgedaan om als “klerk” te kunnen functioneren. Hij werd eerst tewerk gesteld in de koordenfabriek van Adolf Beeckman. De fabriek die in 1906 overgenomen werd door zijn oom Pieter Jozef De Dier en waar ook zijn broer werkte. Heemkring Okegem is zinnens aan de fabricatie van katoenen koorden te Okegem een uitgebreid artikel te wijden. Maar nu eerst een voorsmaakje. Adolf Beeckman geboren te Ninove in 1831, vestigde zich te Okegem in de Beekstraat nu Leopoldstraat waar hij in 1886 met de koordenfabricatie begint. De machines werden eerst met stoom aangedreven, in een latere periode met gas. De katoenen touwen waren vooral bestemd voor het naaien van matrassen. Het werkhuis, waarin ook de motoren stonden, werd gebouwd in de Beekstraat en dient nu als paardenstal.
Adolf Beeckman die in 1904 kinderloos overleed, duidde in zijn testament De Dier Pieter Jozef aan tot zijn erfgenaam, die de zaak verder zette in samenwerking met zijn neven Cyriel en Jozef. Na de dood van Adolf Beeckman ging Pieter Jozef ook in diens huis wonen samen met zijn broer Francis en zijn twee zonen Jozef en Cyriel. De vrouw van Pieter overleed in 1904. Gaan wij nu nog even terug naar de oorlogstijd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren de gebroeders Jozef actief in het hulpcomiteit. Cyriel werd aangesteld als afgevaardigde van de bevoorrading en moest zich regelmatig naar Aalst begeven om zaken te regelen. Zeer tot hun spijt overleed vader Francis in 1915 en de twee wezen moesten zich nu volledig op hun oom Pieter vertrouwen. Eind 1918 werd de lijst van de nijverheidsinstellingen opgesteld te Okegem. In die lijst staan de gebroeders Jozef en Cyriel vermeld als koordenfabrikanten en die vijf werklieden tewerk stelden. Cyriel trad op 25 februari 1919 te Zwijnaarde in het huwelijk met Maria Leonie Maerschand (geboren 1889). Hij had Leonie leren kennen te Okegem waar ze les gaf in de zustersschool en dit sedert 19112. Ze was van Moortsele afkomstig en logeeerde in de pastorie bij pastoor Cnockaert. Omdat Cyriel het orgel bespeelde in de plaats van koster Maurice Claeys die dienst deed in het leger kwam hij regelmatig naar de pastorie en leerde daar zijn toekomstige vrouw kennen. Het echtpaar De Dier – Maerschand ging in 1919 inwonen bij burgemeester Jan Van den Berghe waar ook de oudste drie kinderen Agnes (geboren 1920), Cecile (geboren 1921) en Etienne (geboren 1924) geboren werden. Ze verbleven in de portierswoning van het hof. In 1925 verhuisde het gezin naar de Rattenberg en ging inwonen bij hun oom Pieter Jozef. Daar werden nog twee zonen geboren Roger (geboren 1927) en Walter (geboren 1930). Cyriel stond in 1919 te boek als bureel-bediende. Misschien had hij reeds een functie in de N.V. Roos-Geerinckx-De Naeyer. Die handelszaak fabriceerde alle soorten katoendekens en aanverwanten in de spinnerij en weverij. In 1957 werkte er 756 man waarvan 281 in de spinnerij in de Pontstraat en 505 in de weverij aan de Pierre Corneliskaai. De N.V. werd in 1958 ontbonden en de fabriek sloot haar deuren. Begin de jaren twintig werd Cyriel een echte zakenman. Hij kon enkele personen overtuigen om met hem en zijn broer de samenwerkende 2
Een klasfoto 1912-1913 van juffrouw Leonie Maerschand is opgenomen in “Herinneringen aan Okegem” II p. 36.
maatschappij DENDRIA op te richten. Die firma zou zich specialiseren in allerlei weefsels o.a. artikels voor schoenen, beddentijk, flanel, damast, handdoeken, katoenstoffen, voering en bekleding enz… Als voorzitter van de maatschappij werd dokter Van Bever gekozen en Cyriel werd aangesteld als algemeen bestuurder. Als medewerkers werden Romain Couck, Leon Dufour en Gustaaf Fally gekozen. De nieuwe firma sloot contracten af met Roos-Geerinckx-De Naeyer en Filature du Canal van Aalst. Begin de jaren dertig werd Cyriel gewoon medewerker en Leon Dufour beheerder van de zaak. In 1926 verdeelde Pieter De Dier aan Jozef en Cyriel en Jozef verliet dan met zijn familie de katoenspinnerij en ging zich vestigen in de Eversemweg waar hij opnieuw een koordenfabriek begon. Om de Katholieke fanfare wat meer standing te geven werd een V.Z.W. opgericht en de statuten werden bij notaris Jozef Van den Berghe op 23 juni 1923 vastgelegd. De vereniging kreeg als naam “Katholieke FanfarenEendracht is Macht – Okegem” De akte werd o.m. ondertekend door Romain Couck, Jozef en Cyriel De Dier. Als erkenning van zijn vele verdiensten kreeg Cyriel de titel van Erevoorzitter der Koninklijke Fanfare “Eendracht is Macht”. Cyriel was reeds vroeg actief in de gemeentepolitiek. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1926 stond hij voor de eerste maal op de lijst van de Katholieke Partij en werd verkozen als raadslid. Hij had nu de smaak te pakken en nam deel aan de voor en naoorlogse verkiezingen tot 1964. Bij de verkiezingen van 1932 had hij de meeste naamstemmen en werd als raadslid verkozen op de lijst van de Katholieke Partij. Gustaaf Vos werd echter als burgemeester aangesteld maar overleed in 1934. Cyriel werd dan voor de eerste maal aangesteld als burgemeester. Bij de verkiezingen van 1938 behaalde de Katholieke Partij opnieuw de overwinning en Cyriel werd in het ambt van burgemeester bevestigd. Die ambtstermijn werd onderbroken door de aanstelling van Jozef De Roose als burgemeester van mei 1941 tot september 1944. Bij de verkiezing van 1946 won de Katholieke Partij opnieuw de verkiezing en Cyriel, die opnieuw kampioen was in de voorkeurstemmen werd in het ambt van burgemeester bevestigd. De verkiezing van 1952 bracht echter een ommekeer in de politieke situatie. De Christene Volkspartij (C.V.P.) behaalde na een bitsige strijd de overwinning. Romain Couck kreeg de titel van burgemeester en Cyriel werd dan gewoon lid van de raad.
In 1958 werd de uitslag van de verkiezingen herhaald. Cyriel die terug heel wat naamstemmen kreeg moest het afleggen tegen Albert Gies, die de nieuwe burgemeester van Okegem werd. Bij de verkiezing van 1964 stond Cyriel terug op de lijst van de Katholieke Partij maar moest zich tevreden stellen met de verkiezing als raadslid. Bij de verkiezing van 1970 nam hij een wijs besluit en liet het politieke spel over aan jonge kandidaten, die de Katholieke Volkspartij opnieuw naar de overwinning brachten. Voor zijn jarenlange politieke loopbaan werd hem de titel van “Ereburgemeester van Okegem” verleend. Begin de jaren 1960 ging Cyriel met pensioen na een jarenlange loopbaan bij Roos-Geerinckx-De Naeyer. Hij werd vereerd met heel wat eretekens die op zijn doodsprentje vermeld staan. Zijn welverdiende rust werd verstoord door het afsterven van zijn echtgenote Leonie Maerschand die op vier december 1964 overleed te Ninove. Hij verliet daarna het huis aan de Leopoldstraat en ging inwonen bij zijn zoon Etienne, die op de Dorpplaats een bakkerij en winkel had. Daar heeft hij nog twintig heerlijke jaren doorgebracht. Op 11 november 1984 is hij plots de eeuwigheid binnengestapt. We besluiten dit verhaal met een treffende volzin die op zijn gedachtenisprentje staat. De ere-burgervader van Okegem zullen we missen. Hij was een figuur. Hij had vele vrienden bij de Maria De Dier, dochter van Cyriel De Dier gepensioneerden en was alom geliefd om zijn mens-zijn. In zijn pittige opmerkingen kon hij met een typische lach om zijn mond en in zijn ogen een door het leven gerijpte visie geven van het verleden.
