POLITIEKE PERIKELEN TE HAALTERT (einde 19de eeuw)

POLITIEKE PERIKELEN TE HAALTERT (einde 19de eeuw) Z o a l s w e l l i c h t i n a n d e r e d o r p e n , werd ook t e H a a l t e r t "gebekvecht"

tussen de

g e v e s t i g d e p o l i t i e k e f r a k t i e s . I n d e t w e e d e h e l f t v a n d e 19e eeuw w a r e n h e t d e k a t h o l i e k e n e n de l i b e r a l e n , b e i d e n g e s c h a a r d rond hun voormannen, e n e r z i j d s L u d o v i c u s d e S a d e l e e r e n a n d e r z i j d s G u s t a a f Vaii M e l d e r t . S i n d s h e t e i n d e v a n d e 1 5 " eeuw w a r e n d e d e S a d e l e e r s a h t i e f i n h e t p o l i t i e k e leven.

(1)

De e e r s t e H a a l t e r t s e b u r g e m e e s t e r i n h e t n i e u w e B e l g i ë w e r d L u d o v i c u s d e S a d e l e e r . J a n Van L o n d e r s e l e was 1 " s c h e p e n , L o u i s d e S a d e l e e r ( b r o e r v a n L u d o v i c u s ) 2" s c h e p e n ; J a n B a p t i s t Van d e n B e r g h e , D o m i n i c u s C o p p e n s , L o u i s d e S a d e l e e r ( B o e k e n t ) , K a r e l A r e n t s , J a n B a p t i s t Coppens e n F r a n s K o e i a n d waren d e r a a d s l e d e n . Onder d i t K a t h o l i e k e bewind ( h e t z o u a a n h o u d e n t o t 1860) o n t w i k k e l d e z i c h e e n l i b e r a l e o p p o s i t i e o n d e r ? e s t i l w e n d e k r a c h t v a n Gustacii Van M e i d e r t . H e t s u k s e s b l e e f n i e t a c h t e r w e g e en met d e v e r k i e z i n g e n v a n 3 0 / 1 0 / 1 8 6 0 b e h a a l d e d e l i j s t Van M e l d e r t d e v o l s t r e k t e m e e r d e r h e i d . De n i e u w e b u r g e m e e s t e r w e r d g e b o r e n i n ?:inove o p 1 5 / 9 1 1 8 1 3 . Z i j n i n o e d e r , Anne ? l a r i e S p i t a e l s , s t a m d e u i t e e n z e e r v c o r n a m e t a n k i e r s f a n i i l i e u i t h e t Geraardsbergse (2). I n de archieven van h e t St.-Jozefskoll.ege

t e A a l s t v i n d e n w i j G . Ban M e l d e r t

t e r u g i n 1 8 2 4 . H i j z i t i n d e "Media G r a m m a t i c a "

- h u i d i g e 2' - 3 " L a t .

- en

i n ' 2 5 i n d e " ~ ~ n t a x i sw"a a r b i j d e p r i j s b e h a a l t v o o r C a t e c h i s m u s l e e r e n Rekenkunde. Van M e l d e r t m e l d t z i c h i n h e t g e n i e e n t e b e l e i d e n w o r d t s e k r e t a r i s t e K e r k s k e n (1836-1846),

g e m e e n t e o n t v a n g e r t e H e l d e r g e m (1845-1850)

en gemeentesecretaris

t e I i a a l t e r t (1836-186U). T i j d e n s z i j n b u i ^ g e m e e s t e r s c h a p (1800-1379)

i s n i j o o k l i d v a n d e Kamer v a n Koop-

h a n d e l en R e c h t e r b i j de Koophandelsrechtbank van A a l s t . Samen met z i j n z u s t e r C a t h e r i n a r u n n e n z i j e e n " ~ a b r i q u e d e t u i l e s "

i17

ons dorp

(nu Vaney). ( 1 ) 11' "Land v a n ~ a l s t "j g .

38 ( 1 9 8 6 ) n r . 2-3 b l z .

115

( 2 ) J . De !?o - A n a l y s e van b e l a n g r i j k e L i n a n c i ë l e e n p o l i t i e k e i , i n i i l i e c l a n : de S p i t a e l s van Geraardsbergen. O n u i t g e g e v e n l i c e n t i a a t s v e r h a n d c ~ l i n g- SCL F a c . G e s c h i e d e n i s 1976-77

Reeds hij de installatie van het nieuwe bestuur zijn er moeilijkheden o.m. bij de benoeming van een gemeentesekretaris.

Eén maand na de verkiezingen vergadert de Kaad onder voorzitterschap van uittredend burgemeester J.B. de Sadeleer.(3) Op de agenda staat één punt : "~enoeminggemrentesekretaris in vervanging van G. Van Meldert, démissionaire". De uittredende secretaris (Van Meldert) leest de ontslagbrief (dat. 12/11/1860) "Mijnheeren, In de lôatste kipzing van 30 october j1 als gemeenteraadslid met de volstrekte meerderheid ingeroepen zijnde, heb ik de eer bij deze mijn ontslag als gemeentesekretark aan te bieden en dit onder voorwaarde van den Hr Frans Reynaert iii mijn plaats te benoemen. l' Hierop verlaat Van Meldert de zitting. De Raad benoemt echter de katholiek Charles Van Landuyt (onderwijzer te Kerksken) tot "provisoiren sekretaris". Van Landuyt behaalt 7 stemmen en F. Reynaert 2 stemmen. Ruim 3 inaanden na de verkiezingen zetelt op 6/2/1861 het nieuwe bestuur voor de eedaflegging met als sekretaris Keynaert, aangesteld zonder stemmirig. De Raad is samengesteld uit Gustaaf Van Meldert, burgemeester, schepenen Jan Redant ("Regterlijke politie") en P. Allemant ("~orrespondentie en bestuurlijke poli.tie van casseien en wegen") en leden L.DIHondt ;

J. Van den Berghe, J. de Saedeleer, F. De Rouck, D. Coppens, C. de Sadeleer, L. de Sadeleer en Ph. Van Londersele. Er volgt een woelige zitting. De katholieke fraktie wil Van Landuyt als sekretaris, doch stuit op verzet van de liberalen die inroepen dat de benoeming van Van Landuyt nog niet bekrachtigd werd door de Bestendige Deputatie. Eén week later opnieuw Raad, met hernieuwde vraag van katholieke zijde hun kandidaat te benoemen. Het benoemingsadvies wordt andermaal doorgestuurd naar Gent. Op 7 mei wordt de Raad bijeengeroepen om kennis te nemen van de weigering van de Deputatie Van Landuyt te benoemen tot sekretaris. De katholieken Van Londersele en De Sadeleer verklaren dat de Bestendige Deputatie de Haaltertse Raad "geaffronteerd" heeft door zonder reden de voorgestelde benoeming te weigeren ! Het bericht van Gent ligt de oppositie zwaar op de maag want na een geschorste zitting van 2318 (slechts 3 aanwezigen!) vragen de katholieke woordvoerders opnieuw de weigering tot benoeming te behandelen. Zij krijgen geen gehoor.

-----------(3) RAG Haaltert - modern n" 13

E r i s e e n c r i s i s s f e e r o n t s t a a n i n h e t H a a l t e r t s b e s t u u r e n op 1 0 / 1 0 w o r d e ~ i d e 4 a a n w e z i g e l e d e n t e r u g n a a r h u i s g e s t u u r d t o t d e v o l g e n d e z i t t i n g op i 4 j 1 0 met s l e c h t s é é n p u n t op d e a g e n d a : g o e d k e u r i n g v a n d e b e g r o t i n g ! D a t i s a l v a s t p o s i t i e f w a n t d e r e k e n i n g e n worden a f g e s l o t e n met e e n b a t i g sa;du v a n 370 f 60 c t ( o n t v a n g s t e n 1 2 . 1 7 3 , 7 8 ; u i t g a v e n 1 L . P 0 3 , 1 8 f r ) Op 2 1 / 7 / 1 8 6 2 o n t v a n g t d e Raad e e n b e r i s p i n g v a n de Arrondissementscom~iusnris i.v.m.

h e t u i t b l i j v e n van de s e k r e t a r i s a a n s t e l l i n g .

Het b o t e r t n i . e t i n d e l i b e r a l e k o a l i t i e w a n t e e n p a a r l e d e n piriken l i a a r d e t e g e n p a r t i j e n stemmen mee om t o c h Ch. Van L a n d u y t t e beiioemeri. Ondertussen i s schepen Redant g e s t o r v e n en b e s t a a t h e t Kollege s l e c h t s u i t 2 l e d e n e n is d e r h a l v e onbevoegd. I n e e n l a t e r e z i t t i n g ( 2 8 1 1 2 1 6 3 ) s c h o r s t Van M e l d e r t cie v e r g a d e r i n g ; op z o r . d e r v e r k i . e z i n g v a n e e n riieuwe sctieper,, d o c h e r b l i j v e n 7 r a a d s l e d e n d i e d e ;i,~cxidii verder afhandelen. Na d e i n s t a l l a t i e v a n e e n g e w i j z i g d g e m e e i i t e b e s t u u r o p 2 ì / 1 / 1 8 6 1 ! word> b i j gckreiiiit> stemmirig d e l i b e r a l e k a n d i d a a t F r a r i c I i e y i i a e r t u i t e i n d e l i j k a l s s e k r e t s r i s ;iangest Ee e e r s t e a ~ r . b t s t e r m i j r :Iciup:

z i ) ~ i d e rk l e e r s c h e u r e r i a f v o o r r!?

1 i . j ~Van ~ Meldert.

Eet H a a l t e r t s e k i e z e r s p u l i l i e k i s w a s r s c h i . j n l i j k cevrederi a a n g e z i e n de l i b e r a l e n h e r v e r k o z e n worden i n 1866 en i r L 1272. Eer: a a n t a l b e l a n g r i j k e v e r w e z e n l i j k i n g e n dl-ageri z e k e r b i j t:ot H a a l + e r t f ' o.m.

? e n "moderner

a f s c h a f f i c g b e d e i a r i j , bouw v z n e e n g e m e e n t e c c t i o c l , bouw v a n

de nieuwe k e r k , r e s t a u r a t i e van d e p a s t o r i e . I n d i e p e r i o d e w o r d t h e t , r o ~ dd e k e r k g e l e g e n , k e r k h o f

ver-lsatyt b u i t i t n d ?

d o r p s k e r n ; d e v o o r n a a m s t e s t r a t e n worden v e r h a r d e n d e e e r s t e s t r a a t v e r l i c h t i n g s i e r t de H o o g s t r a a t . De H a a l t e r t s e d i c h t e r V i c t o r i ~ u sVan d e Weghe ( A ) s c h r e e f e e n ode ad11 d e h e r k o z e n p a r t i j g e n o o t . Met g e v l e u g e l d e woorden p r e e s h i j d e v e r w e z e n l j j k i i - i g e n v a n z i j 1 1 vriend. Den H e e r e G i i s t a a f Van MeJ.de.rt

.

Burgemeester t e H a a l t e r t . B i j z i j n e h e r k i e z i . n g , den 3 0 s t e n October 1866. De k i e s b u s g i e t e e n tweeder: niaal Iii H e a l - t e r t s v r i j g e i n e e n t e z a a l Uw naam v o o r u i t VAN MELDEKT ! Eep naam C ? e u i t ' t v e r l e d e n g l o o r t , En h o o p v o l a a n d e t o e k o n i s t , ' t o o r d lie- ' Z z p g e l i c ! i t v e r h e l d e r t . .--

- -- --- -- - - -

( 4 ) Meer o v e r d e z e H a a l t e r t s e f i g u u r i n : De z a l i g e s t o n d e n v a n e e n v e r l o r e n u u r . B l o e m l e z i n g u i t h e t d i c h t w e r k v a n V i c t o r i e n Van d e Weghe - J , . U i t g e v e r Heemkririg Haal t e r t .

Yeganck

-

1984.

-3-

t. i

d.

' t Geschut b a r s t l o s , h e t v a a n d e l z w i e r t , ' t I s ' t dankbaar volk d a t b l i j d e v i e r t d'herkozen burgemeester ; Schoon v e r v a n ' t d o r p - i k voeg m i j n s t e n B i j ' t v r e u g d g e j o e l e n ' k z i n g v o o r hem !

Dat k r a c h t m i j n z a n g b e g e e s t e r .

..

m i j n waarde h e e r , Proficiat. Aan u a l l e e n kwam VL-i J deze e e r , B l i j f op uw z e t e l t r o n e n ; Uw b u r g e r h a r t b l i j f t cns verpand, B l i j f t burgervader de onderstand Van uwe d i e r b r e z o n e n . De b r o e d e r n i j d v i e l dan t e r n e e r , En b u k t e v o o r uw t r o ~ wb e h e e r , En v o o r uw h e e r l i j k s t r e v e n . Z i j i s dan weg, d i e t w e e d r a c h t s w o l k D i e d o n k e r zweefde boven ' t v o l k ; Die wolk h e b t g i j v e r d r e v e n ! Geen a n d r e d i e men k i e z e n kon, Geen a n d e r d i e a l s g i j verwon Voor ' t d o r p , de g u n s t d e r w e e l d e ; G i j d i e u aan vooruitgang w i j d t , Aan v o l k s g e l u k , a a n v r o e d b e l e i d , Z i e wat uw werk h i e r t e e l d e ! ' t Was g i j d i e s e d e r t t w i n t i g j a a r Voor ' t w e l z i j n van onz ' w e v e r s c h e a r , U zonder r u s t v e r s l a a f d e t ; ' t Was g i j d i e hen t r o k t u i t den nood, ' t Was g i j d i e h e u l e n werk hen b o o d t , ' t Was g i j d i e z e a l l e n l a a f d e t .

V l i e g t g i j n i e t dag en n a c h t t e r h u l p , Naar d e z e b u u r t , n a a r gene s t u l p , A 1 waar g i j t r o o s t k u n t b i e d e n ; Z i j t g i j de v a a r n i e t van o n s a l l ' , En wel van ' t o v e r g r o o t g e t a l D i e r arme b r a v e l i e d e n ? ' t Dorp m i s t e nog e e n s c h o o l l o k a a l , Voor o n d e r w i j s van deugd e n t a a l , Dat g i j w i l t doen h e r l e v e n ; Geen m o e i t e h e b t g i j u g e s p a a r d , Daar r i j s t ' t gebouw, zoo l i e f , zoo waard ; G i j h e b t h e t o n s gegeven !

Verzwolgen i n moeras e n s l i j k Lag Eede e n E e k e n t , menig w i j k Waar niemand d o o r kon w r o e t e n ; Thans l o o p t men op k a s s e i e n g r o n d Die l i e v e , v r u c h t b r e s t r e k e n r o n d ; U mag men d a a r v o o r g r o e t e n .

Verbroedering en burgermin Die d r o n g e n o n z e h a r t e n i n . En r u s t i n o n z ' g e w e s t e n ; Geen t w i j f e l of uw v l i j t e n deugd En o n d e r v i n d i n g z a l de v r e u g d Voor immer h i e r doen v e s t e n . En daarom h e e f t h e t H a a l t e r s c h v o l k U weer h e r k o z e n t o t z i j n ' t o l k , B i j ' s l a n d e s staatsvermogeri ; Opdat uw h e e r l i j k d o r p s b e s t u u r H i e r l a n g nog v o o r o n z ' w e l v a a r t d u u r ' Waar w i j zoo f i e r op bogen ! . . .

I n hoeverre h e t Liberaal-Katholieke

h u w e l i j k met of z o n d e r s t r u b b e l i n g e n v e r l o o p t

kunnen w i j u i t d e n o t u l e n n i e t a c h t e r h a l e n . Wanneer w i j e c h t e r d e k r a n t e n u i t d i e p e r i o d e doornemen v i n d e n w i j r e g e l m a t i g s t a a l t j e s v a n w e d e r z i j d s d i s p u u t . En w a t i n d e k r a n t komt w o r d t ook b e s p r o k e n a a n d e t o o n b a n k met a l l e g e v o l g e n v a n d i e n , z o d a t h a a t , wrok e n p e s t e r i j e n n i e t achterwege b l i j v e n . I n d e D e n d e r b o d e ( 5 ) l e z e n w i j : "Op

1518 werd h e t h o p v e l d v e r w o e s t v a n

J a n C o p p e n s , a g e n t v a n a s s u r a n t i e e n b e h o r e n d e t o t d e k a t h o l i e k e denkwyze ... A l l e s l a a t v o o r s p e l l e n d a t d e z e d a a d u i t p o l i t i e k e n h a a t e n wrok i s g e p l e e g d geweest.",

e n d e k r a n t g e e f t d e H a a l t e r t n a r e n d e v o l g e n d e r a a d rnee :

ouden

d e w e l d e n k e n d e e n v r e e d z a m e i n w o o n e r s v a n H a e l t e r t nu e i n d e l y k n i e t g a e n b e g r y p e n d a t , i n d i e n z y e e n v a d e r l y k e n z o r g v o l b e s t u e r , e e n e waekzame p o l i t i e , met e e n w o o r d , v r e d e e n r u s t w i l l e n z i e n h e r l e v e n , z y met d e a e n s t a e n d e geT,ecntev e r k i e z i n g , k o s t wat k o s t , d e l i b e r h a t e r s van ' t b e s t u e r moeten afkegelel? d i e a l l e s , zonder u i t z o n d e r i n g e n a e n hunnen p o l i t i e k e n h a e t s l a c h t o f f e r e n ? : I ~ c ~ l t r n v e l e t r e f f e l y k e inwooners van H a e l t e r t , d i e heden d i t l i b e r a e l b e s t u e r onders t e u n e n , e i n d e l y k d e o o g e n o p e n e n e n d e n a f g r o n d a f m e t e n waer hoogmoed e n d w e e p z u c h t i g n y d i g h e i d d e wei va er^ v a n h u n n e v o o r t y d - ; zo r i i s t i y c b i o e i j e n d e e n n y v e r i g e g e m e e n t e onqermydelyl'

naer t o e voeren.

B u r g e r s v a n H a e l t e r t , p a s t up d a t men u h e t s p r e e k w o o r d n i e t t t e p a s s e : ' A l s h e t k a l f v e r d r o n k e n is, ddn wordt d e p u t g e v u l d ! ' .

Op 1 0 j a n u a r i 1873 m e l d t d e z e l f d e k r a n t : " z o u d e n d e e c h t e l i e d e n i l l l e m a n d n o g g e e n e v e r v o l g i n g e r i g e n o e g t e l y d e n geliad h e b b e n , d a n d a t Zondag l a e t s z e k e r e l i b e r a l e k w a s t e n d e r u i t e n o f g!azen i n h u n n e w o n i n g met s t e e n e n m o e s t e n u i t w e r p e n ? I n d i e n d e H a e l t e r t s e l i b e r h a t e r s z u l k e l a g e s c h a n d d a d e n v o o r f a r c e k e n s nemen, d a n w e t e n w i j n i e t w a t men d o o r m i s d r y v e n v e r s t a e t ? Maer w a t w i l men e r v a n z e g g e n ? Des n a c h t s p l o d d e l o o p e n , i n h u n n e k r o e g e c b e e s t e n p r a a t v e r t e l l e n , d a n d e eigendommen d e r r u s t i g e b u r g e r s s c h e n d e n e n hunne g l a z e n u i t w e r p e n d a t z y n immers b i j d e l i b e r h a t e r s v e r o u d e r d e g e w o o n t e n g e w o r d e n , e n , men w e e t h e t , v e r o u d e r d e g e w o o n t e n z l j n k w a l i j k om l a t e n , b e z o n d e r l y k a l s men w e e t d a t d e p o l i t i e o p h a r e b e i d e o o r e n s l a a p t " . Eén v a n d e b e t w i s t i n d e n i s s t e e d s h e t o p s t e l l e n van d e k i e z e r s l i j s t c n . A l l e e n g e g a d i g d e n d i e v o l d o e n d e "omslag" b e t a l e n z i j n k i e s g e r e c h t i g d . B i j d e l i j s t o p s t e l l i n g i n 1875, met h e t oog op de g e m e e n t e , r e r b i e z i n g e n van 1 8 7 8 , l o o p t d e o n r e g e l m a t i g h e i d v o l g e r i s k n t l ~ d l i e ks t a n d p u n t d e s p u i g a t e n u i t ei. z i j r e a g e r e i i v e r o n t w a ; i r d i g l .

- -- - - - - (5) D e n d e r b o a e 15-8-1974

- Stadsarchief Aaisc.

De "af faire" haalt de krant. In een artikel "Liberale onpartijdigheid" wordt met grof zaad geschoten. (6) Wij laten de vsrslaggever zelf aan het woord : 'teene deugden worden op de wereld beoefend of de liberhaters beweren dat zy ze bovenmate bezitten. Volgens tien zijn al hunne liberale broeders en byzonderlijk deze die met een openbaer- of eereambt bekleed zyn, recht~inning,edelmoedig, milddadig, rechtschapen, ongeveinsd, treifelyk en bovenal onpartydig ! ? ! Onpartydig ? ? ? Jd, men zou dit kunnen aennemen, indien de aanhangers der liberale maçonnieke kliek ons soms geen staeltje van hunne zonderlinge onpartydigheid gaven ; 't welk ten overvloedigste bewyst dat die zoogezegde liberale onpartijdigheid niets anders is dan de schreeuwendste partijdigheid. ? n zake van kiezerslysten vooral hebben de liberhaters ons menigvuldige

bewyzen van verregaende partydigheid gegeven. Het gemeentebestuer van Haeltert heeft zich, met de laetste opstelling der kiezerslysten, grontelyks doen onderscheiden. Het liberael collegie van Burgemeester en Schepenen dier gemeente, bygestaen van den ongeveinsden sekretaris hesft de onpartydigheid ( ? ) zoo verre gedreven, liberhaters op de kiezerslysten te schryven die er volstrekt geen recht toe hadden en er catholyken van weg te laten wier rechten ontbetwistbaar waren." Er volgt nu een opsomming van al de "reclamen" tegeri de onwettelijkheid waarbij 17 personen niet werden ingeschreven. De correspondent vervolgt : "De bovenstaende uitslag is de verzekerirg van den zegeprael onzer catholyke denkwyze te Haeltert met de aenstaende gemeentekiezing. Ook is men druk bezig met den kiesketel te verveerdigen waerin de aenh~lgers van den grooten politieker die den 't hoofd der belangryke gemeente Eaeltert staet, zoodanig zullen afgekookt worden, dat men ze gemakkelyk door een strooipypke zal kunnen zuigen, om dan voor altyd in den azyntobbe gelegd te worden. " Wij besluiten dit "persoverzicht" met een laatste bloemlezing ! (7) "Het liberaal muziekske van Haeltert heeft met de kerstdagen een uitstapje naar Burst gedaen. Na verscheidene oorspronkelijke boerendansen uitgevoerd te hebben, hebben de haeltertse liberale bavianen van '"t ongedierte der papen" gespeeld

...

Wij gelooven dat dit feit een menige misleide lieden te Haeltert zal de oogen openen en doen zien dat zij eene party ondersteunen die den godsdienst bevecht en zich van zyne dienaers wil ontmaeken, want wat wil "van 't ongedierte der papen verlost ons vaderland" anders zeggen dan : men verjage pastoors en onderpastoors buiten het land ! Dat is immers waer !

-------(6) Denderbode - 18/7/1875 (7) Denderbode 7 jan. 1877

-

Stadsarchief Aalst Stadsarchief Aalst

...l1

I n d i e p e r i o d e v e r s c h i j n t d e j o n g e a d v o c a a t ( l a t e r e M i n i s t e r v a n Ytnat'ì L o d e w i j k de S a d e l e e r o p h e t p o l i t i e k e t o n e e l . Onder z i j n l e i d i n g b e h a l e n d e k a t h o l i e k e n o p e e n w e i n i g o r t h o d o x e w i j z e d e m e e r d e r h e f d niet 6i.n s t e m . ( Q ) Van M e l d e r t k a n d e b u r g e m e e s t e r s b e n o e m i n g ( 9 ) v a n De S a d e l e e r nog v e r h i n d e r e n e n B . R o e l a n t s w o r d t a a n g e s t e l d a l s d i e n s t d o e n d b u r g e r v a d e r t o t 1883. De k a n t f a b r i k a n t e n v r i j g e z e l Van M e l d e r t v e r l a a t d e H a a l t e r t s e p o l i t i e k e a r e n a , h i j s t e r f t e n k e l e j a r e n l a t e r t e Gent o p 1 / 1 0 / 1 8 8 3 . H i j was ( v o l g e n s z i j n g r a f s c h r i f t ) " e e n w a r e v o l k s v r i e n d , e e n v o o r s t a a n d e r

e n w e l d o e n e r d e r b e d r u k t e n e n d e r armen." Met hem v e r d w i j n t e v e n e e n s d e s t e r k e l i b e r a l e f a r r i i l i e d i e p l a a t s niaakt voclr eeii katholieke bestuursploeg.

Wil 1.y De 1 , o o s e .

-----------(8)(9)

J . De Brouwer

-

P a r o c h i a l e G e s c h i e d e n i s van H a a l t e r t

-

blz.

75

RINGSTEKEN TE PAARD N i e t z e l d e n h o o r t men p r a t e n ouwe t i j d " .

- p r i j z e n d of m i n a c h t e n d - o v e r " d i e g o e i e

Wordt d e z e l a p s u s k r i t i s c h e r b e k e k e n dan s t e l t men v a s t d a t h e t

g e z e g d e n i e t zo v a a k k l o p t . Toch i s h e t o n t e g e n s p r e k e l i j k z o d a t v e l e n met heimwee t e r u g d e n k e n a a n sommige oude g e p l o g e n h e d e n d i e nu a f g e d a a n h e b b e n ,

...

de e n e a l l a n g e r dan de a n d e r e

Neem nu h e t b u u r t l e v e n v r o e g e r : ' s zomers t r o e p t e n v e l e n samen op de s t o e p en k e u v e l d e n e r p r e t t i g op l o s t o t l a n g n a h e t i n v a l l e n v a n d e d u i s t e r n i s , a l waren d e dagen d a n . o o k z e e r l a n g . B i j w i n t e r d a g werd e r g e z e l l i g g e k o u t , d i c h t b i j de b l o z e n d e Leuvense k a c h e l of e l d e r s g e b o e i d s t a r e n d i n h e t g r i l l i g vlammenspel van d e open h a a r d . T e l o o r g e g a n e v o l k s s p e l e n worden t o c h opnieuw b e o e f e n d ,

z i j h e t i n e e n min of meer

g e w i j z i g d e vorm ; a l d u s h e t k e g e l s p e l d a t nu i n moderne "bowlings" w o r d t beoefend. Het zou v e r w o n d e r i n g wekken moest nagegaan worden w a a r u i t e e r t i j d s h e t o n t s p a n n i n g s leven der buitenlieden bestond. Onder d e v e l e v r o e g e r v e r m a k e l i j k h e d e n d e s v o l k s d i e men nu weer b e g i n t i n t e voeren

- n o s t a l g i e naar vroegere gebruiken

?

- is e r

é é n d i e z e k e r warme

a a n b e v e l i n g e n s t e u n v e r d i e n t : h e t RINGSTEKEN T E PAARD.

;EI C41 OC,

Iet herbergen DE STEIIRIÍS PO DlP, ROSlikll. It ilendrritinlem, nijh \tndclta, gegavon door de m ~ z t s c 3 ~ . p p U LES : BRELCSEURS,

-

Zondag 18 Juli IXHO.

011 >

1

1

D. ~ n d e r j r l t r l r n d r !den dn h n i x t i r , hrbhn do nr dr lhr,*,n,s tr"ickrr uil ,F nadytn war iaimpxrwl6c H,ngrlr.Lifi&, almaar d* r d p d s prijlen in Frld tulka I@ l i ~ i r n iya :

:

1, Prij?, S 0 h.

il

1

- 145

FKA~KF.':

-

- 2' PP@,

445 -

-

8 4 t?, 2 i,?!!$, 9 s ir, V p f t ~ h15 Ir. V prijs, 10 IT.- v lpt~p,*o r,. . p . -islbdítgt, wntr irlldc rird o i j t . Da 5. prijs a msr hel imk

W

a iìi.pitiie8

.

liia k?brhilli~a.dtrrailni,

ai hor hu k*.

rag i i a a ~ u t l e&i&rrd h W~iaur.

r

B i j g a a n d e a f d r u k l i c h t o n s i n d a t d e z e s p o r t t e n o n z e n t niet s u c c e s beoeferid w e r d op h e t e i n d e d e r v o r i g e eeuw. G e t u i g e h i e r v a n : d e b e l a n g r i j k e p r i j z e n voor groepen u i t g e l o o f d

!

W e l l i c h t h o o r d e n w i j a l l e n r e e d s o u d e r e n d a a r o v e r v e r t e l l e n , maar t o c h t i < ~ d d c n w i j h e t n i e t g e m a k k e l i j k e e n v o l l e d i g s p e l r e g l e m e n t o p h e t s p o o r t e komen. V e r s c h i l l e n d e b e j a a r d e n w i s t e n e r b i j b e n a d e r i n g nog i e t s o v e r t e z e g g e n , niaar niemand k o n h e t g e h e e l d e r s p e l r e g e l s k l a a r v a s t l e g g e n . Om d u i d e l i j k h e i d o v e r de z a a k t e v e r w e r v e n g i n g e n w i j o n s l i c t i t o p s t e k e n b i j d e VLAXPISE VOLKSSPORTCENTRALE

t e L,euven.

Aan d e hand v a n e e n o n u i t g e g e v e n l i c e n t i a a t c t h e s i s ( 1 )

kunnen w i j o n s nu

g e m a k k e l i j k r e a l i s e r e n hoe d i e s p o r t i n e e n s t a k . \Ge h o u d e n o n s d u s h o o f d z a k e l i j k aan onze Limburgse gegevens, i n de v a s t e o v e r t u i g i n g d a t i n onze gewesten, behoudens o n b e l a n g r i j k e v a r i a n t e n , g e l i j k a a r d i g e b e p a l i n g e n golden.

1 . Het t e r r e i n . M e e s t a l g i n g e n d i e s p e l e n d o o r op é é n o f meer a a n e e n l i g g e n d e g r o t e w e i d e n , d i t u i t e r a a r d omwil.le v a n d e n o o d z a k e l i j k l i e i d d e t a l r i j k e d c e l n e n i e r s s o e d t e k u n n e n o p v a n g e n , d a a r b i j i i i a c h txeniend d e b e h o e f t e a a n e e n u i t g c s t r e k t v e l (i om d e p a l e n b e h o o r l i j k t e kunrien p l a a t s e n .

[ n d i e a u t o l o z e t i j d gebeurde tiet

ook w e l d a t d e s p e l e n l a n g s s t r a t e n e n veidwegen gehouden werden. p a r c o u r inimers z o u i t g e b r e i d geriiaakt worden a l s men w e n s t ? .

Zo kon i:et

V a n z e l f s p r e k e n d 1i;id

g e e n e n k e l e b o e r i n d e z e o m s t a n d i g h e d e n s c h a d e noch h e r s t e l l i n g e n a a n a f s l u i t i n g e n t e dragen.

2 . Benodigdheden. Een v e r a n d e r l i j k a a n t a l p a l e n , m i n s t e n s a c h t , 3 t o t I,50 m !loog hovcri de g r o n ~ i u i t s t e k e n d , w e r d e n op b e p a a l d e a f s t a n d e n g e p l a n c , soms 3 t o t &[)O

iìi

van r:iek
verwijderd.

( 1 ) Mw.

R i t a T h e w i s s e n weze h a r t e l i j k d a n k g e z e g d v o o r h e t g e b r u i k van tin,ir werk :

" ~ o e s e l t : R i n g s t e k e n 1 ' 1 9 7 6 , o n s w e l w i l l e n d b e 7 0 r g d d o o r d e L1laan\e Volkc,sportcentrale.

E l k e p a a l d r o e g , a a n e e n d w a r s b a l k , é é n of meer r i n g e n . Zo'n r i n g had e e n d i a m e t e r van 5 , soms 7 cm ; h i j werd a a n e e n m e t a l e n d r a a d j e opgehangen. Aan d i e d r a a d was e e n l u s , d i e d i e n d e om o v e r e e n n a g e l g e s c h o v e n t e worden. Op a n d e r e p l a a t s e n was de d r a a d a a n e e n p l a a t j e g e h e c h t , d a t a a n e e n s p i j k e r b e n g e l d e . De r i n g bevond z i c h a a n de a c h t e r z i j d e van de b a l k , g e z i e n v a n u i t de r i c h t i n g van d e t o e s n e l l e n d e r u i t e r . De s p e l e r s hadden e e n s p e e r of h o u t e n p i n i n d e hand. De v r i j e hand d i e n d e n a t u u r l i j k om de t e u g e l s van h e t p a a r d t e h a n t e r e n . D i e s p e e r v a r i e e r d e s t e r k i n l e n g t e : soms s l e c h t s 30 cm l a n g ; a n d e r e n g e b r u i k t e n e r van o n g e v e e r anderhalve meter.

3. R u i t e r e n p a a r d . E e r t i j d s namen m e e s t a l a l l e e n t r e k p a a r d e n d e e l a a n d e z e w e d s t r i j d e n . V e r m i t s e l k e boer

- e n t o e n waren z e u i t e r s t t a l r i j k ! - o v e r m i n s t e n s é é n w e r k p a a r d

b e s c h i k t e , waren e r d i e r e n t e o v e r d i e deelnamen a a n de p a r t i j . Het d i e r werd op s t a l f l u k s g e t o o i d met e e n k l e u r i g e h a l s b a n d g de s t a a r t werd f i j n op e e n d o t g e d r a a i d ; i n de manen v l o c h t men s i e r l i j k b o n t e l i n t j e s ; d e h a r e n d e r a c h t e r b i l l e n werden k u n s t z i n n i g i n " r u i t j e s " g e l e g d . Na e e n d u c h t i g e r o s k a m b e u r t glom h e t b e e s t van w e l g e d a a n h e i d . Z a d e l e n t r e n s v e r t o o n d e n b l i n k e n d g e p o e t s t k o p e r . Om h e t wenden m i n d e r p i j n l i j k t e maken v o o r h e t p a a r d was de t r e n s i n ' t midden g e b r o k e n e n met e e n i j z e r d r a a d j e v e r b o n d e n . R i j k e l u i kwamen e r z e l f s gehandschoend op a f ; z e d r o e g e n f l u w e l e n r u i t e r s p e t t e n e n s t a k e n i n e e n zware l a k e n s e f r a k . De v i l t e n r i j b r o e k s p a n d e nauw om h e t z i t v l a k . A l t i j d was d i t d e e l v a n de b r o e k i n glimmend zwaar l e d e r , om h e t z i t t e n z a c h t e r t e houden. N i e t z e l d e n d r o e g d e r u i t e r z i l v e r e n s o r e n a a n h e t s c h o e i s e l . Onder h e t glimmend z a d e l s p a n d e e e n b r e d e s i e r l i j k e band h e l e m a a l om d e o n d e r b u i k van h e t r o s . Het z a d e l r u s t t e op e e n v e e l k l e u r i g e doek om minder d e h a r d e r u g g e g r a a t v a n h e t p a a r d t e v o e l e n . H a a s t a l l e n h i e l d e n v a n z e l f s p r e k e n d t r a i n i n g s o e f e n i n g e n om h e t g a l o p p e r e n e n h e t b e r i j d e n i n t e drillen.

4 . Het s p e l r e g l e m e n t . G e w o o n l i j k d i e n d e e l k e r u i t e r eenmaal i n g a l o p d e g a n s e omloop a f t e l e g g e n . Nu kwam h e t e r op a a n om b i j e l k e p a a l e e n r i n g a f t e s t e k e n e n mee t e d r a g e n . De met d e s p e e r g e p l u k t e r i n g e n mochten n i e t i n d e hand genomen worden, maar m o e s t e n a l l e a a n d e s p e e r b l i j v e n . Het p a a r d moest d e g a n s e omloop i n g a l o p d o o r d r a v e n ; v e r t r a g e n e n s t i l s t a a n o n d e r e e n p a a l waren n a t u u r l i j k s t r e n g v e r b o d e n . V a l l e n d e r i n g e n mochten n i e t o p g e r a a p t worden d o o r de s p e l e r s . B i j e l k e paal h i e l d een b e s t u u r s l i d nauwlettend t o e z i c h t over h e t naleven v a n h e t r e g l e m e n t . Soms werd ook d e t i j d gemeten e n b r a c h t d e k l e i n s t e d u u r v a n d e r i t gewin op !

G e v a r i e e r d e b e r e k e n i n g e n p e r g r o e p o f i n d i v i d u e e l m a a k t e n soms d e wedrennen langdurig. Het i s d u i d e l i j k d a t b i j d e z e g e l e g e n h e d e n d e b i e r k r a a n v e e l v u l d i g l i e p . Het w a r e n f e e s t e l i j k e d a g e n v o o r l i e t v o l k ; e r l i e e r s t e e e n e c h t e kermisstemriiing a l o m . Deze p o p u l a i r e v o l k s v e r m a k e l i j k h e d e n b r a c h t e n m a s s a ' s mensen op d e been, d i e h e t s p e l g r e t i g volgden.

I n ' t g e n i e p werden soms g r o t e sommen

verwed, n e t a l s op de paardenrennen. De k w e s t i e v a n p u b l i c i t e i t v o o r a f werd z e k e r t o e n a n d e r s g e v o e r d d a n n c , v e r m i t s d r u k w e r k e n t o e n z e e r d u u r u i t v i e l e n . Het was t r o c w e n s nog d e t i j d d a t g r e t i g g e l u i s t e r d werd n a a r d e " o m r o e p e r " o f " b e l l e m a n " d i e ' s z o n d a g s na d e hoogmis vanop d e " s t e e n "

a l l e evenementen aankondigde.

Het k r a c h t i g s p i e r e n s p e l d e r z w a r e t r e k p a a r d e n h e e f t nu b i j o n s eeii e i n d genomen, v e r m i t s a l o m d e t r a c t o r e n aangewend w o r d e n . G e l u k k i g d r i n g t i e r u i t e r s p o r t met l i c h t e r e r e n p a a r d e n nu f e l d o o r . I n h e t B r a b a n t s e G a l m a a r d e n worden h e d e n t e n d a g e met g r o e i e n d s u c c e s weerom r i n g s t e k i n g e n t e p a a r d g e h o u d e n .

Z e e r e n t o u s i a s t v e r t e l d e Commarid>nt

P r o v e z o c s c v e r d e m o d a l i t e i - t e n v a n hiiii s p e l e n . Beliotidens e e n ? a a r wi.jziging.-i. p a s t men e r e n g e v e e r d e z e l f d e s p e l r e g e l s t o e a l s i r i l i e t L i m b u r g s e H o e s e l t . K o e s t e r e n w i j e e n i j d e l e i r j ~ pa i s w i j wensen d a t o n 7 r p l a a t s e l i j k e r i j v e r e n i g i n g e n e r m i s s c h i e n o o k edris korLden a a n d c ~ k e ni e t s , ; + l i j k a a r d i g s

iri

t e r i c h t e n ? De ZaaK i s v o o r z e k e r h e t o n d e r z o e k e n w a a r d !

( 1 ) De h e r b e r g "DE ROSKAM" b e s t o n d a l h e e l l a n g i n d e V o n d e l e n . Wij vernemen i n de l i j s t v a n h e r b e r g e n (R.A.G. li79 dat

"...

Land v a n K o t s e l a a r , n r .

10;9)

van

t e n h u y s e e n d e h e r b e r g e v a n JOANNES BAEYENS, i s C a n s , b i j

hem b e w o o n t , g e s t a e n e n d e g e l e g e n b i n n e n t i e t v o o r s . D e n d e r h a u t e m i n t i e t g e h u c h t t e r Vondelen op de p u b l i c q u e baene l e e d e n d e v a n d e s t a d A e l s t n a e r N i e n o v e , z o n d e r u y t h a n g b e r t , v a n o u d s g e n a e m t den ROSCAhl, z i j n d e t e n s e l v e n h u y s e o o k e e n e b r a u w e r i j e , w a e r s c h i j n l i j k met p e r m i s s i e van d e h e e r e n v a n d e n L a n d e v a n K o t s e l a e r , v a n a l l e o u d e e n d e immemuridle t i j d e n g e e r i g e e r t".

E . Huylebroek

Denderhoutem.

P A S T 0 0R M. VAN EESBEECK, 47 JAAR PASTOOR IN KERKSKEN I n de l i j s t van de p a s t o o r s van Kerksken v e r m e l d e n DE POTTER en BROECKAERT, Marten van E e s b e e c k , p a s t o o r t o t 1786 e n Mark

- S t e f . van Eesbeeck, p a s t o o r

t o t 1823. ( 1 ) Het b e t r e f t h i e r o n g e t w i j f e l d d e z e l f d e p e r s o o n nml. Marcus S t e f a n u s Van E e s b e e c k , d i e p a s t o o r was van 1775 t o t 1823. Noch J . De Brouwer noemt een Marten v a n Eesbeeck i n z i j n t a b e l v a n de v e r s c h i l l e n d e p a s t o o r s , noch i n d e k e r k r e g i s t e r s i s e e n s p o o r v a n Marten t e v i n d e n . ( 2 e n 3 ) Van Eesbeeck i s é é n van d e p a s t o o r s , d i e hun b e d i e n i n g i n Kerksken gedurende t i e n t a l l e n j a r e n hebben u i t g e o e f e n d . H i j v e r b l e e f h i e r g e d u r e n d e 48 j a a r (1775-1823).

Eén v a n z i j n v o o r g a n g e r s

J u d o c u s Van Der B i e s t (of V e r b i s t ) was g e d u r e n d e 54 j a a r d e g e e s t e l i j k e h e r d e r van d e K e r k s k e n a r e n (1644 t o t 1698) t e r w i j l p a s t o o r F. Van Hoeymissen h e t a b s o l u t e r e k o r d h a a i d e v a n 55 j a a r (1832 t o t 1 8 8 7 ) . P a s t o o r Van E e s b e e c k h e e f t t i j d e n s z i j n l a n g e p a s t o o r s l o o p b a a n wel e e n z e e r b i j z o n d e r e t i j d meegemaakt. Aangekomen i n 1775, nog v o l o p i n h e t Ancien Régime z a l h i j a c h t e r e e n v o l g e n s de B r a b a n t s e Omwenteling meemaken, d e F r a n s e R e v o l u t i e e n de i n l i j v i n g van o n z e g e w e s t e n b i j F r a n k r i j k met de g o d s d i e n s t v e r v o l g i n g en s l u i t i n g van d e k e r k e n . V e r d e r kon h i j g e t u i g e z i j n v a n d e opkomst v a n Napoleon, z i j n n e d e r l a a g i n 1815 e n van h e t H o l l a n d s Bewind d a t t o t 1830 zou dure?. I n de s t r i j d t e g e n de O o s t e n r i j k e r s i n 1790 b l e e f de b e v o l k i n g v a n Kerksken n i e t t e n a c h t e r . Z i j v e r z e t t e z i c h ook t e g e n d e a n t i - g o d s d i e n s t w e t t e n ,

het sluiten

e n p l u n d e r e n van de k e r k e n e n s l o o t z i c h a a n b i j de o p s t a n d op h e t e i n d e v a n 1792, d i e i n de s t r e e k v a n A a l s t u i t b r a k , maar d o o r de F r a n s e b l o e d i g werd neergeslagen. T e l k e n s weer gaven d e z e g e b e u r t e n i s s e n a a n l e i d i n g t o t s c h e r m u t s e l i n g e n of v e l d s l a g e n , d i e i n onze g e w e s t e n werden u i t g e v o c h t e n .

-----------( l ) De P o t t e r en B r o e c k a e r t

- G e s c h i e d e n i s v a n de gemeenten Oost-Vlaanderen 1897 Kerksken b l z .

( 2 ) J . De Brouwer

-

10

B i j d r a g e t o t de g e s c h i e d e n i s van de K e r k e l i j k e i n s t e l l i n g e n en h e t g o d s d i e n s t i g l e v e n i n h e t Land v a n A a l s t t u s s e n 1621 e n 1796

-

Deel I1 b l z . 46

( 3 ) K e r k a r c h i e f P a s t o r i e Kerksken.

Soldaten en huurlingen trokken door de dorpen, gingen z i c h t e b u i t e n aan p l u n d e r i n g e n , r o o f e n b r a n d s t i c h t i n g , g e w e l d t e g e n d e b u r g e r s . De b e v o l k i n g werd v e r p l i c h t l e v e r i n g e n t e v e r r i c h t e n v o o r d e l e g e r s , t e r w i j l o o g s t e n soms v e r n i e t i g d of p l a t g e b r a n d werden. De F r a n s e R e v o l u t i e , w a a r v a n d e i d e e ë n t e g e n a l l e b e s t a a n d e i n s t e l l i n g e n e n g e b r u i k e n v a n h e t Oud Regiem w a r e n g e r i c h t b r a c h t w e l d e m e e s t s c h o k k e n d e wijziging i n h e t toenmalig maatschappijbeeld.

N i e t a l l e e n de s t a a t s s t r u c t u u r

e n d e b e s t u u r l i j k e i n s t e l l i n g e n werden g r o n d i g g e w i j z i g d . E r kwam e e n g a n s n i e u w e a d m i n i s t r a t i e , j a z e l f s d e o u d e b e s t a a n d e k a l e n d e r werd v e r v a n g e n . Op p a r o c h i a a l v l a k w e r d d e k e r k o n t t r o k k e n a a n h e t S t . M a a r t e n s k a p i t t e l v a n A a l s t e n a l s z e l f s t a n d i g e k e r k met e i g e n b e s t u u r i n g e s t e l d . Op b e s t u u r l i j k g e b i e d werd K e r k s k e n l o s g e m a a k t v a n H a a l t e r t , z o d a t v o o r t a a n t w e e a f z o n d e r l i j k e g e m e e n t e n o n t s t o n d e n met e e n e i g e n b e s t u u r , d a t t o t d a n t o e g e m e e n s c h a p p e l i j k was g e w e e s t . G e b o r e n t e B r u s s e l op 2 1 j u n i 1 7 4 1 was Marcus S t e f a n u s v a n E e s b e e c k t e M e c h e l e n p r i e s t e r g e w i j d op 2 1 december 1 9 6 5 ( 4 ) . H i j v e r w i e r f h e t p a s t o o r s c h a p t e K e r k s k e n " p e r concursum" d . w . z .

na h e t a f l e g g e n

v a n e e n examen. D i t examen was i n d e 1 8 e eeuw a l g e m e e n g e w o r d e n , h e t b e s t o n d u i t een t h e o r e t i s c h en p r a k t i s c h g e d e e l t e . I n h e t oud r e g i m e b e s t o n d e n d e i n k o m s t e n v a n d e p a s t o o r s h o o f d z a k e l i j k u i t t i e n d e n , z i j n d e 1 / 1 0 van de o p b r e n g s t van de v e l d v r u c h t e n , de opbrengst van t u i n e n en van de d i e r e n op h e t e r f . Zo w a r e n d e g r o t e t i e n d e n v o o r a l g e v e s t i g d op g r a a n g e w a s s e n , e n d e k l e i n e t i e n d e n op d e o p b r e n g s t v a n d e t u i n . I n Kerksken b e z a t de p a s t o o r 113 van de g r o t e t i e n d e n (213 van h e t S t . Maartenk a p i t t e l t e A a l s t ) , de n o v a l e t i e n d e n ( t i e n d e n op nieuwe i n k u l t u u r g e b r a c h t e gronden) en de nieuwe t i e n d e n ( t i e n d e n of nieuwe t e e l t e n b . v .

tabak) en de

v l e e s t i e n d e n . Tevens bestond e r een s p e c i a l e j a a r l i j k s e o p h a l i n g van e i e r e n en b o t e r t e n v o o r d e l e v a n d e p a s t o o r . T e n s l o t t e kon d e p a s t o o r r e k e n e n op b e p a a l d e i n k o m s t e n z o a l s p a c h t e n v a n g r o n d e n , d i e a a n d e Kerk b e h o o r d e n a l s o o k e e n g e d e e l t e v a n h e t o f f e r g e l d op d e hoogdagen e n d e b e g r a f e n i s s e n . A l s we nu w e t e n d a t d e p a r o c h i e r o n d 1 7 7 5 c i r c a 650 i n w o n e r s t e l d e

2

150 h u i s -

g e z i n n e n w a a r v a n d e m e e s t e n t o c h e e r d e r arm w a r e n z a l d e p a s t o o r h e t w a a r s c h i j n l i j k ook n i e t zo b r e e d gehad hebben.

----( 4 ) J . De Brouwer

- B i j d r a g e t o t de g e s c h i e d e n i s van de K e r k e l i j k e i n s t e l l i n g e n en h e t g o d s d i e n s t i g l e v e n i n h e t Land v a n A a l s t t u s s e n 1621 e n 1796

- D e e l I1 b l z . 46

I n h e t 2e j a a r van Van E e s b e e c k ' s a m b t s t e r m i j n w o r d t de k e r k "met twee kolommen" v e r l e n g d ( n i e t h u i d i g kerkgebouw) ( 1 )

.

N e g e n e n t w i n t i g j a a r l a t e r i n 1805 z u l l e n d e i n w o n e r s van " K e r k s k e n - ~ l a e t s e , E e k e n t , B o r r e k e n t , K r e k e l e n d r i e s c h ( a c h t e r s t e b o e k e n t ) e n Kaeyenberg

-

~ r a n t e g e m " i n e e n s m e e k s c h r i f t a a n d e p r e f e c t van h e t D e p a r t e m e n t van d e S c h e l d e v r a g e n om b i j de p a r o c h i e v a n Kerksken gevoegd t e worden, met o.m. h e t argument d a t z i j i n 1776 samen met d e i n w o n e r s van K e r k s k e n , u i t g a v e n e n n o o d z a k e l i j k e kwarweien h e b b e n v e r r i c h t om de k e r k t e v e r g r o t e n e n t e verbouwen e n d a t z i j nog b i j d r a g e n i n a l l e k o s t e n van d e g o d d e l i j k e d i e n s t e n ( 1 ) . Van E e s b e e c k l e g d e nieuwe r e g i s t e r s a a n v o o r d e i n s c h r i j v i n g v a n dopen, h u w e l i j k e n e n o v e r l i j d e n s , nu nog bewaard op d e p a s t o r i e . Het e e r s t e o v e r l i j d e n d o o r hem g e n o t e e r d i s d i t van A d r i a n a DE SCHRIJVER, e c h t g e n o t e van DE 'SCHRIJVER A n d r e a s e n d i t v o o r h a a r z o o n t j e , b e i d e n b i j de b e v a l l i n g o v e r l e d e n op 27 j u l i 1775. B i j d e e e u w w i s s e l i n g i s de p a s t o o r 59 j a a r ,

t a l van g e b e u r t e n i s s e n h e e f t h i j

meegemaakt e n t e r e c h t s p r e e k t h i j d e hoop u i t op b e t e r e t i j d e n . H i j n o t e e r t i n 1801 i n h e t L a t i j n "God z i j dank i s d e z e a l l e r v e r s m a d e l i j k s t e en a l l e r g o d d e l o z e eeuw t e n e i n d e . . .

mocht i n d e nieuwe eeuw d e g o d s d i e n s t z i c h opnieuw o n t p l o o i e n

e n d e e c h t e k r i s t e l i j k e l i e f d e . Dag e n n a c h t moet d a a r v o u r g e b e d e n

worden o p d a t

God de s l u i e r v a n h e t h a r t van de z o n d a a r zou wegnemen z o d a t h i j n i e t b l i j f t volhouden i n de goddeloosheid". Maar d e z e b e d e w o r d t n i e t v e r h o o r d . P r i e s t e r s worden v e r p l i c h t de e e d van t r o u w a a n d e F r a n s e R e p u b l i e k a f t e l e g g e n . Velen w e i g e r e n e n moeten o n d e r d u i k e n , a n d e r e n l e g g e n t e g e n d e b i s s c h o p p e l i j k e v o o r s c h r i f t e n w e l l i c h t u i t s c h r i k o f o n d e r dwang t o c h de e e d a f . Ook Van E e s b e e c k l e g d e op 13 n i v o s e van h e t j a a r e l f van d e F r a n s e R e p u b l i e k ( 3 j a n u a r i 1803) d e e e d a f ( 1 ) . Omdat d e z e e e d v e e l a l o n d e r d r u k van d e o m s t a n d i g h e d e n werd a f g e l e g d , hebben de b i s s c h o p p e n n a d i e n d e z e z a a k w i j s e l i j k doorgezwegen. Op 25 december 1808 b e v e e l t d e p a s t o o r i n e e n b r i e f a a n de g o e d h e i d e n d e z o r g v a n de B i s s c h o p de armoede v a n z i j n k e r k . Deze i s zowel v a n b i n n e n a l s v a n b u i t e n a a n h e r s t e l t o e e n moet z i c h z o v e e l n o o d z a k e l i j k e d i n g e n a a n s c h a f f e n , maar i s bezwaard met s c h u l d e n e n v e r p l . i c h t i n g e n ( 1 ) . Nog 15 j a a r z a l Van E e s b e e c k v o o r z i j n p a r o c h i a n e n z o r g e n t o t h i j op 27 m a a r t 1923 a a n de v i c a r i s g e n e r a a l v a n h e t Bisdom Gent i n e e n l a t i j n s e b r i e f om o n t s l a g verzoekt (5).

----------------(5) B i s s c h o p p e l i j k a r c h i e f Gent

-

P a r o c h i a a l a r c h i e f Kerksken.

" I k h e b 56 j a a r g e w e r k t i n d e w i j n g a a r d d e s Heren",

zo s c h r i j f t h i j , "waarvan

47 j a a r a l s p a s t o o r t e K e r k s k e n e n 9 j a a r a l s o n d e r p a s t o o r o p O . L . v r .

over de

D i j l e t e Mechelen. Vraagt m i j n oude l e e f t i j d geen r u s t i g e n s t i l b e s t a a n ? Want i k k a n d e l a s t n i e t meer v e r d e r d r a g e n wegens m i j n g e b r e k k i g e e n zwakke l e e f t i j d e n d e b e d i e n i n g e n b e z o e k a a n d e z i e k e n k a n i k n i e t m e e r u i t v o e r e n omdat i k d i k w i j l s l a s t h e b b i j h e t g a a n , w e g e n s g e b r e k k i g e e n zwakke v o e t e n e n a n d e r e ongesteldheden. Daarom v e r l a n g i k e n v r a a g n e d e r i g a a n d e z e e r g e l e e r d e h e r e n d e t o e l a t i n g om t e r u g t e k e r e n n a a r m i j n g e b o o r t e s t r e e k B r u s s e l e n v a n d e 2e zondag na Pasen a f of n a de v i e r i n g van de Paasdagen zou i k van de l a s t m i j n e r b e d i e n i n g w i l l e n o n t h e v e n worden"

( 6).

Op 1 3 j u n i 1 9 2 3 s c h r i j f t h i j z i j n l a a t s t e o v e r l i j d e n s a k t e i n , w a t l a a t v e r m o e d e n d a t h i j nog g e d u r e n d e e n k e l e weken n a P a s e n i n d e p a r o c h i e b l e e f . P a s t o o r F r . Van Der Heyden z o u hem o p v o l g e n .

P a u l TEMMERMAN. -----------m

( 6 ) E i s s c h o p p e l i j k A r c h i e f Gent

- P a r o c h i a a l a r c h i e f Kerksken.

FUNDATIE VAN JOANNES FRANCISCUS VAN POUCKE PASTOOR TE HELDERGEM

-

J o a n n e s F r a n c i s c u s Van Poucke werd g e b o r e n t e B o t t e l a r e op 31 December 1703. H i j werd t o t p a s t o o r benoemd t e Heldergem op 30 Mei 1740 e n d e a a n s t e l l i n g

vond p l a a t s op 31 A u g u s t u s 1740. Na 32 j a a r t e n d i e n s t e t e hebben g e s t a a n van z i j n e p a r o c h i a n e n o v e r l e e d h i j op 18 November 1772. Op 1 Mei 1770 STELDE p a s t o o r Van Poucke h e t h i e r n a v o l g e n d t e s t a m e n t op w a a r u i t b l i j k t d a t h i j e e n z e e r bemiddeld

- e n v r i j g e v i g man was, e n d e t e k s t l u i d d e a l s v o l g t

:

"Compareerende v o o r m i j J a n B a p t i s t Parewyck o p e n b a e r n o t a r i s g h e a d m i t e e r t b i j hooghe e n d e mogheade h e e r e n v a n h a e r e k e i j s e r l i j c k e c o n i n c - k l i j c k e m a ï s t e i j t s p r o v i n t i a e l e n r a e d e i n v l a e n d e r e n b i n n e n de s t a d t a e l s t r e s i d e r e n d e ende p r e s e n t e l i j c k i n p a s t o r i j e d e r p r o c h i e van helderghem t e r p r e s e n t i e van de ondergenoemde g h e t u i j g h e n i n p e r s o o n e d e n e e r w e i r d i g h e n h e e r ende m e e s t e r j o a n n e s f r a n s v a n poucke p a s t o r v a n h e t voornoemde h e l d e r g h e m wesende g e s o n t v a n l i c h a e m s i j n e memorie, s i n n e n e n v e r s t a n t alomme w e l n a c h t i g h e n d e g e b r u i j c k e n d e s o o hun n o t a r i s e n d e g e t u i j g h e n t e n v o l l e i s g e b l e k e n . Soo w i j t s i j n e d i s c o u r s e n a l s a n d e r s i n t s w e l k e n Comparant o v e r d e n c k e n d e d a t smensch b r o o s h e i j t d a t e r n i e t s e k e r d e r e n i s a l s de d o o d t e n d e d ' o n s e k e r h e i j t d e r u r e d e r s e l v e , daeromme h i j n i e t g e i r n e u i j t d e s e s t e r f f e l i j c k e w e i r e l t e n s o u d e s c h e i j d e n , t e n s i j a l v o r e n gemaeckt e n d e g e o r d o n n e e r t t e hebben d e s e n s i j n e n u i j t t e r s t e n w i l l e t e s t a m e n t e n d e d i s p o s i t i e , a l v o o r e n recommandeert den h e e r Comparant v a n z i e l e a l s s i j s a l commen t e s c h e i j d e n u i j t h e t s t e r f e l i j c k lichaem a e n godt a l m a c h t i g s i j n n e n schepper ende salighmaeker, Maria s i j n e g e b e n e d i j d e moeder s i j n e n h e i l i g e n p a t r o o n ende g e h e e l h e t h e m e l s g e s e l s c h a p w i l l e n d e s i j n d o o d t 1.ichaem b e s t e e d t t e worden op d e g h e w e i j d e a e r d e i n d e k e r c k e v a n h e l d e r g h e m . Ende c o r t s n a e r d i e n op s i j n g r a f s a l g e l e i j t worden e e n e n w i t t e n m a r b e l e n s a e r c s t e e n v a n d e l e n g t e v a n s e s v o e t e n e n d e b r e e d t e v a n v i e r v o e t e n , op d e i n s c h r i p t e n v a n w e l c k e n s a l worden g e s t e l t d a t h i j g e f o n d e e r t h e e f t e e n e e u w i g d u e r e n d e j a e r g e t e i j d e i n d e s e k e r c k e d a t s i j n e b e g r a e f t e n i s s e s a l gedaen worden met den d i e n s t v a n e e n c h o o r l i j c l c w a s l i c h t e t c a a l s n a e r s t a e d t ende c o n d i t i e . "

Verder w i l h i j d a t k o r t na z i j n o v e r l i . j d e n i n de k e r k van Heldergem d e r t i g gezongen m i s s e n o p g e d r a g e n worden w a a r v o o r de p a s t o o r 1 g u l d e n e n d e k o s t e r 10 s t u i v e r s o n t v a n g t .

De p a t e r s C a p u c i e n e n v a n A a l s t k r i j g e n d e o p d r a c h t om 400 g e l e z e n e m i s s e n op t e d r a g e n , z e k r i j g e n 8 s t u i v e r s p e r d i e n s t . K o r t na z i j n o v e r l i j d e n moet e r een p l e c h t i g e u i t v a a r t p l a a t s g r i j p e n . A l l e p a s t o o r s van d e c o n f e r e n t i e en u i t d e omgeving, e v e n a l s a l l e f a m i l i e l e d e n moeten op d e d i e n s t worden u i t g e n o d i g d . Op d e d a g v a n d e b e g r a f e n i s moet a a n d e arme l i e d e n v a n H e l d e r g e m 25 g u l d e n worden u i t g e d e e l d . H e t a r m b e s t u u r k r i j g t d e r t i g g u l d e n om d e n o d i g e k l e d i j a a n t e k o p e n v o o r d e arme k i n d e r e n . De a r m e n m e e s t e r k r i j g t n o g 200 g u l d e n w e l k e h i j t e g e n d e h o o g s t e i n t r e s t moet b e l e g g e n . Met d e z e o p b r e n g s t m o e t e r e e n e e u w i g d u r e n d j a a r g e t i j d e o p g e d r a g e n w o r d e n . De p a s t o o r k r i j g t d e r t i g - e n d e k o s t e r v i j f t i e n s t u i v e r s . I n d e k e r k van H e r z e l e z a l eveneens een eeuwigdurend j a a r g e t i j d e p l a a t s g r i j p e n . De a f s t a m m e l i n g e n v a n C h a r l e s e n F r a n c i e s De B a c k e r , e r f g e n a m e n , w o r d e n v e r z o c h t aan de pastoor één gulden en aan de k o s t e r t i e n s t u i v e r s t e b e t a l e n per d i e n s t . De k e r k v a n H e l d e r g e m k r i j g t 25 p o n d e n e n k a n d a a r m e e e e n z i l v e r e n k e l k , l a n g s d e b i n n e n k a n t v e r g u l d e n met e n i g e c i r a d e n v e r s i e r d , aankopen. H e t a r m b e s t u u r v a n H e l d e r g e m k r i j g t n o g m a a l s 5 0 p o n d e n . De i n t r e s t e n m o e t e n u i t g e d e e l d worden a a n d e b e h o e f t i g e n v a n d e z e p a r o c h i e . Z i j n peZekindJoannes F r a n c i s c u s Baten zoon van F r a n c i s c u s k r i j g t honderd g u l d e n . Z i j n t w e e d e p e t e k i n d J o a n n e s F r a n c i s c u s Van P o u c k e z o o n v a n G e e r a e r t k r i j g t o o k honderd gulden. Z i j n d e r d e p e t e k i n d B r i g i t t a De B r u y k e r d o c h t e r v a n G i l l i s k r i j g t e v e n e e n s honderd gulden. Aan z i j n d i e n s t m e i d C a t h a r i n e Rombauts d o c h t e r v a n C r i s t o f f e l , g e b o r e n t e L o n d e r s e l e , s c h e n k t h i j e e n l e v e n s l a n g e l i j f r e n t e v a n 5 0 g u l d e n p e r j a a r maar o p d i e v o o r w a a r d e d a t z e o p d e d a g v a n z i j n o v e r l i j d e n n o g b i j hem i n w o o n t . Het a r m b e s t u u r v a n H e l d e r g e m k r i j g t nog 500 g u l d e n . Met d e z e r e n t e moet e r e e n e e u w i g d u r e n d l o f met z e g e n g e h o u d e n w o r d e n b e g i n n e n d e o p d e e e r s t e donderdag van de v a s t e n e n gedurende v i j f - e n - t w i n t i g

opeenvolgende donderdagen.

De p a s t o o r o n t v a n g t h i e r v o o r a c h t - e n d e k o s t e r v i e r s t u i v e r s . Op 1 8 november 1 7 7 2 , d e d a g v a n z i j n o v e r l i j d e n , v e r k l a a r t e e r w a a r d e h e e r J o a n n e s F r a n c i s c u s van poucke, d a t h i j h e t volgende aan z i j n t e s t a m e n t w i l toevoegen. De o r g i n e l e t e k s t l u i d t a l s v o l g t : " d a t C a t h a r i n a Rombauts z i j n e d i e n s t m a e r t e s a l h e b b e n n a e r s i j n d o o d t e e n m a t r a s met hoofdpulm, e e n k u s s e n , twee s a r g i e n , s t r o i j s a c k , h a e r spinnewiel ende hasper.

twee p a e r s l a e p l a e k e n s , e e n e n

I t e m v e r l e n g t den p a c h t v a n a d r i a e n v a n a p p e l t e r r e v a n c e s j a e r e n t o t ayghem van h u i j s e n d e s t e d e e n d e e e n v e r s c h u l d i g h t j a e r q u i j t s c h e l t e n d e s i j n b u b l i o t e q u e s c h e n k t h i j a e n j o a n n e s b a p t i s t b a t e n zoon v a n f r a n c i s c u s u i t b u r s t , t e g e n w o o r d i g i n h e t S e m i n a r i t e m e c h e l e n , u i j t g e n o m e n d e werken van bach d i e h i j s c h e n k t a e n mijnheer S t e v e n s c o a d j u t o r , ende a e n s i j n d i e n s t m e i j s e n h a e r l e d i c a n t met h e t b e h a n g s e l . Aldus p r e s e n t s i j n d e v a n s i n n e n e n v e r s t a n d h e e f t h i j h e e r p a s t o o r g e d e c l . a r e e r t t e r p r e s e n t i e v a n p. ramet p a s t o o r v a n ayghem e n d e h e e r p e t r u s j o a n n e s s t e v e n s c o a d j u t o r t o t helderghem D a e t e a l s vooren".

Was o n d e r t e e k e n t j.£.

van poucke p a s t o r v a n h e l d e r g h e m

p. r a m e t p a s t o r v a n ayghem j.

s t e v e n s c o a d j u t o r i n helderghem

Bron : K e r k a r c h i e f v a n Heldergem Boek d e r oude e n nieuwe t e s t a m e n t e n

De T r o y e r Roger.

DE PAROCHIE TERJODEN (4) GROEIPIJNEN NAAR EEN NIEUWE GEESTELIJKE IDENTITEIT Twee j a a r v ~ . r s : : e k ~ ï ~e r LUS r ~ o g ,n a d a t men i n o c t o b e r 1904 h e t b i s d o m had w e t e n t e o v e r t u i g e n d a t h e t v r i j k o m e n d l a n d g o e d v a n d e f a m i l i e Bombaert-Dermond, d e gedroomde g e l e g e n h e i d bood om v a n T e r j o d e n d e z o n o o d z a k e l i j k e z e l f s t a n d i g e p a r o c h i e t e maken, e e r h e t z o v e r w a s . Z o a l s r e e d s g e w e t e n , moet e r t o t d a n t o e g e e n a l t e n a u w k e u r i g e a f b a k e n i n g v a n d e w i j k g e k e n d g e w e e s t z i j n . Wordt d e w i j k e e n p a r o c h i e d a n moet d e p a s t o o r z l j n t e r r e i n kennen e n d e a n d e r e d a a r b i j b e t r o k k e n c o l l e g a ' s h e t hunne. Het w o r d i n g s p r o c e s v a n h e t e n e komt v a a k b e d r e i g e n d o v e r v o o r h e t r e e d s b e s t a a n d e , zo ook h i e r . Z i c h nu g e s t e u n d wetend door tiet bisdom, rekenend op d e i n v l o e d v a n d e g e k o n t a k t e e r d e p o l i t i c i , hebben de promotors van de op t e r i c h t e n p a r o c h i e h e t i n hun g e e s t d r i f t i g e i j v e r a a n g e d u r f d , o o k e e n p a a r w i j k e n v a n a a n p a l e n d e gemeenten i n hun p l a n i n t e k a l k u l e r e n : d e D r i e s v a n Nieuwerkerken, h e t Z w a r t h a a r v a n H a a l t e r t ( d i t was d e s t i j d s d e H a a l t e r t k a n t v a n d e N i n o v e s t r n a t t o t aan h e t toenmalige smalle Brouwersstraatje

- nu L i p p e n s b e k w e g ) p l u s h e t

g e d e e l t e van de s t a t i o n s s t r a a t vanaf d a t Brouwersstraatje, v o o r m a l i g k u u r o o r d "De Made",

t o t e n met h e t

nu r u s t o o r d S t . E l i s a b e t h . B i j d i t l a a t s t e h i e l d

ì o e n immers d e b e b o u w i n g o p . H e t g i n g h i e r immers om h e t H a a l t e r t s T r g j e n . De inwoners van deze w i j k e n hadden e r v o l g e n s de o n t w e r p e r s a l l e v o o r d e e l b i j t o t de nieuwe p a r o c h i e t e b e h o r e n . A n d e r z i j d s zou d e z e v e r r u i m i n g a a n d e embryonale p a r o c h i e meer l e v e n s m o g e l i j k h e i d b i e d e n , meer f i n a n c i ë l e z e l f s t a n d i g h e i d . Zulks b e t e k e n t e c h t e r a f s t a n d van t e r r e i n voor a n d e r e n . Monseigneur d i e n t dan ook d e b e t r o k k e n p a s t o o r s t e r a a d p l e g e n . D i t B l i j k t g e s c h i e d . I n i e d e r g e v a l h e e f t men o p d e t w e e p l a a t s e n w e e t g e k r e g e n v a n d e s n o d e p l a n n e n op T e r j o d e n . Reeds o p 31 j a n .

1 9 0 5 komt e r e e n e e r s t e r e a c t i e v a n d e p a s t o o r v a n H a a i t e r t .

Deze b l i j k t a a n v a n k e l i j k hoegenaamd n i e t a f w i j z e n d t e s t a a n t e n o v e r s t a a n h e t v o o r s t e l , eerder r e d e l i j k en begripvol.

I n h e t v e r h a a l d a t nu v o l g t

s c h u i l t een s t u k j e geschiedenis van een u i t h o e k j e van H a a l t e r t .

"31 j a n .

1905

Z e e r E e r w a a r d e Heer V i c a r i s - G e n e r a a l , Het h o e k j e van H a a l t e r t n a a r den k a n t v a n T e r j o d e n g e l e g e n t e l t 20 h u i s g e z i n n e n , v i j f of z e s op d i e t w i n t i g hebben l i e f s t a a n de nieuwe k e r k t e b e h o o r e n om den w i l l e van gemak v o o r hunne k i n d e r e n v a n d a a r n a a r s c h o o l t e g a a n . De a n d e r e n b l i j v e n l i e f s t aan H a a l t e r t . Gisteren is m i j d i t toevertrouwd. I k persoonlijk h e b e r n i e t s t e g e n : h e t ware e e n e s c h o o n e z a a k kon dLe nieuwe s u c c u r s a l e d a a r komen. Aanvaard Z e e r Eerwaarde V i c a r i s - G e n e r a a l

de v e r z e k e r i n g m i j n e r g r o o t a c h t i n g i n

den H e e r . Eugeen De P e s s e m i e r Past. (A.B.

l'

- n r . 16)

S p i j t s d e m i l d e t o o n s l u i p t ook h i e r r e e d s e e n a d d e r t j e i n h e t s c h i j n b a a r onbewogen g r a s , n a m e l i j k de macht van h e t g e t a l . Er had e e n g i s t i n g s p r o c e s p l a a t s . K o r t e t i j d l a t e r l u i d t e r i n H a a l t e r t e e n h a a l a n d e r e k l o k . E r werd met e e n p r o t e s t b r i e f van d e u r t o t d e u r g e g a a n . Het r e s u l t a a t h i e r v a n werd n a a r het. bisdom g e s t u u r d .

"Mijne Hoogwaardige H e e r , W i j o n d e r g e t e e k e n d e n d e r w i j k on wart haar" w e e r l e g g e n met e e r b i e d h e t o n t w e r p

d o o r uwe Hoogweerdigheid o p g e v a t , e e n e k e r k t e bouwen op g e h u c h t

erjo joden"

en ons d a a r a a n t e verbinden. Mijne H o o g w a a r d i g s t e H e e r , wanneer i n ' t j a a r 1869, de k e r k v a n H a a l t e r t d o o r h e t v u u r v e r n i e l d w i e r d , hebben w i j a l l e n , z o n d e r u i t z o n d e r i n g g r o o t e n k l e i n g e w e r k t , om op d i e p u i n e n e e n nieuw s c h o o n h u i s v a n God t e doen g r o e i e n e n b l o e i e n . De e e n e n d e d e n g e l d s t o r t i n g e n v o l g e n s hun vermogen, de a n d e r e n h i e l p e n de n o o d i g e d i n g e n op hunne b e s t e m d e p l a a t s b r e n g e n , z o o d a t n i e t é é n van o n s t e k o r t g e b l e v e n i s , om d e k e r k p r a c h t i g t e maken. En n u , na e e n i g e j a r e n g e n o t , w i l men o n s van d i e k e r k a f s c h e i d e n , w a a r v o o r w i j g e e n e k o s t e n g e s p a a r d hebben. Van den Eénen k a n t , uwe Hoogweerdigheid moet o n s geen nieuwe p a r o c h i a n e k e r k v e r s c h a f f e n , om de weg t e v e r k o r t e n e n t e v e r g e m a k k e l i j k e n , v e r n i t s w i j e r géénen e n k e l e n s t a p d o o r winnen.

I n t e g e n d e e l , o n z e out-wegen

z i j n zoo s c h o o r ,

a l t i j d h e g a n g b a a r , z e l f s i n den g u r e n w i n t e r , wanceer a l l e s d o o r s n e e a ei1 h a g e l b e d e k t l i g t . Niemand b e k l a a g t e r z i c h o v e r .

En nog l a a t o n s v e r o n d e r s t e l l e n , d a t w i j a a n d e n i e u w e k e r k g e h e c h t w o r d e n . Welke m o e i l i j k h e d e n g a a t d e z e v e r b i n t e n i s n i e t t e weeg b r e n g e n . A l l e weken zouden e r p e r s o n e n z i j n d i e z i c h zouden genoodzaakt z i e n n a a r H a a l t e r t t e t r e k k e n om d e g e b o o r t e e e n s k i n d t e m e l d e n e n v a n d a a r M o n s e i g n e u r n a a r Erembodegem - T e r j o d e n om d e n i e u w g e b o r e n e h e t H . Wat g e l o o p , w a t a l t i j d v e r l i e s

doopsel t e l a t e n toedienen.

! Maar w a t meer i s , d e g e b e e n t e n o n z e r v o o r -

o u d e r s , o u d e r s , bloedverwanten en v r i e n d e n r u s t e n op h e t kerkhof van H a a l t e r t , e n w i j , w i j zouden "vaarwel"

moeten zeggen a a n d i e gezegende n a r d e ,

w i j , w i j z o u d e n d a t g e l u k n i e t h e b b e n , l a t e r t e mogen r u s t e n , n e v e n s d e z e n d i e e e r t i j d s o n s zo d i e r b a a r w a r e n . Neen, m i j n e H o o g w e e r d i g s t e H e e r , w i j z o u d e n op v r e e m d e n g r o n d g a a n e e u w i g s l a p e n . 0 , d a t n o o i t

! ' t Ware t e h a r t v e r s c h e u r e n d ,

onze h a r t e n zouden b l o e d e n , t e l k e n m a l e w i j d i e n a f g e s t a a n d e n grond i n de v e r t e zouden bemerken, d i e de zoo k o s t e l i j k e o v e r s c h o t t e n o n z e r o v e r l e d e n e n b e w a a r t . M i j n e H o o g w a a r d i g s t e H e e r , w i j v i n d e n o n n o o d i g h e t nog l a n g e r u i t t e b r e i d e n , v e r m i t s w i j d e hoop k o e s t e r e n , d a t uwe H o o g w e e r d i g h e i d e e n s a l l e s r i j p e l i j k z a l o v e r l e g g e n e n d a t w i j e e n e g u n s t i g e a n t w o o r d z u l l e n o n t v a n g e n . Want w i j h e r h a l e n h e t e e n s t e m m i g : " v a a r w e l z e g g e n a a n o n z e oud p a r o c h i e k e r k : d a t n o o i t . Wij noemen o n s met d e n d i e p s t e n e e r b i e d uwe o o t m o e d i g e e n g e t r o u w e o n d e r d a n e n . P h . De R i j c k , Ph. M e e r t , D ( o m i e n ) De K i j c k , L . ( o u i s ) De P e l s m a e c k e r , L . De S c h r i j v e r , 0.D of V .

Berghe, P . ( e t r u s )

E. Van F r a c h e u , E . ( r n i e l j C a r d o n , A .

De P e l s m a e c k e r , B . ( e n o i t )

Mathijs,

S t e e n h o u t , J e a n S c h o t t e , K . De Pauw,

P. De S m e t , Dque C o n r u y t , D o c t e u r Demade, d i r e c t e u r d e l a m a i s o n d e c u r e , Aug. G e e r t s , L . Moens, Wwe De Zwaef O o r d e e l o v e r o n z e g e v o e l e n s . Van 20 h u i s g e z i n n e n h e b b e n e r 19 g e t e e k e n d . "

Een a a r d i g s t u k j e m e l o d r a m a t i s c h p r o z a d a t a f s t a n d e n m o e i l i j k h e d e n v o o r k e r k e n s c h o o l g a n g e r s n a a r H a a l t e r t - t e g e n b e t e r w e t e n i n - o n t k e n t . I l e t g a a t wel e n i g s z i n s op v o o r d e g e n e n d i e l a n g s d e S t a t i o n s s t r a a t wonen, v o o r d e z e n v c n h e t Z w a r t h a a r h e l e m a a l n i e t . Ook i n Gent w a a r z e t o c h r e e d s e e r d e r d e v r a g e n d e p a r t i j o v e r d e v l o e r k r e g e n w e t e n z e d i t . Ze h a d d e n d a a r t o c h a a n g e t e k e n d : " k l e i n b a a n t j e 35 m i n . s t e e n w e g 55 m i n . " Toch g e l o v e n we, d a t b i j v e r s c h i l l e n d e n v a n d a t s t u k j e H a a l t e r t d e v e r k n o c h t h e i d aan de e i g e n p a r o c h i e e r z e e r d i e p i n z a t , d a t z e e r n i e t van l o s w i l d e n , z e l f s w a n n e e r d a t v o o r h e n g e m a k k e l i j k e r z o u z i j n . De t i j d z a l l i e t u f Z v ' j z e r L : t r o u w of k o ~ p i gb l i j v e n z e d e k e r k g a n g n 2 2 r i i a a l t e r t vo1::ouder.. i e t s anders uitwijzen.

De ; I j t i

z a l e c h t e r nog

I n h o e v e r i s e e n d e r g e l i j k e p e t i t i e of e n q u è t e b e i n v l o e d -

b a a r door d e i n i t i a t i e f n e m e r ( s ) a c h t e r degene d i e van d e u r t o t d e u r g a a t ? Die l a a t s t e was P h i l e m o n De R i j c k . Hoe w o r d t d e v r a a g g e s t e l d , met w e l k e a r g u m e n t a t i e omkleed ?

Om d i t t e i l l u s t r e r e n , maken we e e n s p r o n g e t j e i n de t i j d , wanneer de p a r o c h i e T e r j o d e n r e e d s e e n f e i t geworden i s e n men h e t gemak v o o r z i c h z e l f h e e f t l e r e n b e s e f f e n . We s c h r i j v e n i n t u s s e n d a n r e e d s 1908. De j o n g e n s s c h o o l i s met e e n k l a s u i t g e b r e i d en e r i s s p e c i a a l o n d e r w i j s voor m e i s j e s .

"Aan Z i j n e H o o g w e e r d i g h e i d , Monseigneur S t i l l e m a n s , B i s s c h o p van G e n t .

2 4 s e p t e m b e r 1908 Monseigneur, Uwe z e e r o n d e r d a n i g e d i o c e s a n e n , h i e r o n d e r hebbende genaamteekend, komen met b e t r o u w e n a a n Uwe Hoogweerdigheid hunnen g e e s t e l i j k e n nood bekend maken. P a s twee j a r e n h a d d e n w i j d e g e l e g e n h e i d b i j de nieuwe t h a n s b l o e i e n d e e n g r o e i e n d e p a r o c h i e , T e r j o d e n a a n g e s l o t e n t e worden ; maar a l s d a n d o o r k l e i n g e e s t i g e l i e d e n m i s l e i d v e r k l a a r d e z i c h h e t g r o o t s t e g e t a l onzer teenemaal v i j a n d i g aan d i e n o v e r h e e r l i j k e n v o o r s t e l en w i j bleven afgezonderd a l s a a n niemand t o e b e h o o r e n d , noch a a n H a a l t e r t noch a a n T e r j o d e n . H e l a a s ! Te l a a t o n d e r v o n d e n w i j d e d r o e v e g e v o l g e n e e n e r dwaze h a n d e l w i j z e ! Thans b e s e f f e n w i j a l l e n , d a t w i j van T e r j o d e n a l l . e r l e i g u n s t e n g e n i e t e n e n v o o r n a m e l i j k g e e s t e l i j k e v o o r d e l e n . Benevens w i j d i e e r i n d e p a r o c h i e k . e r k van T e r J o d e n de g o d d e l i j k e d i e n s t e n b i j w o n e n e n o n s s c h i k k e n n a a r d e w i j z e v o o r h o u d i n g e n v a n den E.H. P a s t o o r De P a e p , v e r l a n g e n u a a r ook o n z e k i n d e r e n naar het welingericht onderwijs d i e r parochie. Daarom, v e r l a n g e n w i j v u r i g v a n Uwe H o o g w e e r d i g h e i d , b i j T e r Joden. t e worden a a n g e s l o t e n om g e e s t e l i j k t o t d i e p a r o c h i e t e h e h o o r e n v o l g e n s de g r e n s a a n g e d u i d op h e t o o r s p r o n k e l i j k p l a n . D i t om o n z e g e e s t e l i j k e w e l v a a r t e n d e z e o n z e r n a k o m e l i n g e n d e s t e b e t e r t e bewerken. Heden d r u k k e n w i j denzelfde11 wensch u i t a a n de Heereri d e r k e r k f a b r i e k e n de gemeenteraad van H a a l t e r t . Hopende, Zeer Hoogweerde V a d e r , d a t uwe Hoogweerdigheid nogmaals d e w e l v a a r t uwer z e e r v e r k l e e f d e k i n d e r e n z u l t t e r h e r t e nemen v r a g e n w i j met o o t x o e d i g h e i d uwen z e g e n . Uwe z e e r o n d e r d a n i g e d i o c e s a n e n van H a a l t e r t

-

Ter Joden.

den 24 September 1908. E.V.

Fracheu ( l a t e r h u i s Dierickx) h r a s s e u r , A.(dolf)

Van Den B e r g h e , Dom. Van S a n d e , A .

Teminerman, B e n o e i t

S c o l . a r t s , R . ( e n e ) B o c k s t a e l , Remi De Pauw,

E . C a r d o n , J e a n S c h o t t e , P r o s p e r De Smet, H u b e r t Vernieulen, J e a n De E a u . . ? , e D e s i r e De L e p e l e e r , V- H e y n d e r i k s , De S c h r i j v e r L e o p o l d , Wwe De Zwaef, D o c t e u r P. Demade d i r e c t e u r de l a m a i s o n de c u r e , G . Bienaimg. P.S. (A.B.

-22-

De o n d e r t e e k e n a a r s z i j n a l l e n h o o f d e n d e s h u i s g e z i n s .

- n r . 45)

Nu g a a n d e poppen v o o r goed a a n h e t d a n s e n . E r v o l g t e e n n i e t g e d a t e e r d e t e g e n petitie.

"Aan z i j n e H o o g w a a r d i g h e i d M o n s e i g n e u r S t i l l e m a n s , B i s s c h o p v a n G e n t ,

Wij,

a l l e n o n d e r g e t e e k e n d e n , p a r o c h i a n e n v a n H a a l t e r t , wonende o p h e t g e h u c h t

oo wart haar" nemen d e e e r b i e d i g e v r i j h e i d a a n Z i j n e H o o g w e e r d i g h e i d d e v o l g e n d e g u n s t a f t e smeeken, n a m e l i j k : v a s t g e h e c h t t e b l i j v e n v o o r ' t g e e s t e l i j k b e s t u u r a a n de p a r o c h i a l e k e r k van H a a l t e r t . Deze v r a a g d u r v e n w i j i n v o l l e v e r t r o u w e n a a n h e t w i j s r e c h t o o r d e e l v a n onzen Opperherder v o o r s t e l l e n d a a r z e door g r o n d i g e en onweerlegbare r e d e n e n gestaafd is. I n d i e k e r k van H a a l t e r t hebben w i j h e t H.

doopsel ontvangen, onze e e r s t e en

h e i l . i g e communie g e d a a n , h e t H . v o r m s e l o n t v a n g e n ,

' t h u w e l i j k aangegaan,

zoo l a n g e j a r e n onze p a a s c h p l i c h t e n d a a r v e r v u l d , d à à r z i j n onze o u d e r s , f a m i l i e l e d e n b e g r a v e n , d à à r g e s c h i e d e n de d i e n s t e n messen v o l g e n s den u i t e r s t e n

w i l onzer bloedverwanten. Toen t e n j a r e 1869 w i j ' t o n g e l u k g e h a d h e b b e n d o o r d e n b l i k s e m o n z e k e r k t e z i e n afbranden, z i j n w i j a l l e n , zonder u i t z o n d e r i n g , bijgesprongen, e l k n a a r v e r m o g e n , om d o o r g e l d e l i j k e n o n d e r s t a n d o f e i g e n z w a r e a r b e i d h a a r t e h e l p e n heropbouwen. De a f s t a n d i s e e n e u i t g e z o c h t e r e d e n t e r v e r a n d e r i n g a a n g e z i e n z e n a u w e l i j k s p

v i j f t i e n mininuten g e l e g e n i s van onze woonplaatsen, verbonden door den g r o o t e n s c h o o n e n s t e e n w e g A a l s t G e e r a a r d s b e r g e n . Door d e d r i j m i s s e n d i e e r a l l e z o n d a g e n p l a a t s h e b b e n , i s e r a l l e gemak v a n a f w i s s e l i n g . Ons g e h u c h t b l i j f t gemeente H a a l t e r t , d i e n s v o l g e n s ,

om a l l e b u r g e r l i j k e f o r m a l i t e i t e n d e r w e t

t e vervullen ; b i j doopsel, huwelijk, overlijden, z i j n w i j verplictit e e r s t naar H a a l t e r t t e gaan. Deze b i j z o n d e r s t e r e d e n e n d u r v e n w i j o o t m o e d i g l i j k a a n Z i j n e H o o g w e e r d i g h e i d v o o r o o g e n l e g g e n , met d e v a s t e h o o p , d e i n n i g s t e e n d e v u r i g s t e wensch t e mogen b l i j v e n d e f t i g e e n gehoorzame p a r o c h i a n e n v a n o n s d i e r b a a r H a a l t e r t . V i c t o r De R i j c k , D o n a t u s De R i j c k - R o e l a n d t ,

P r ( o s p e r ) Vanderstockt, de kinderen

De Meyer, B e n o o i t M a t t h i j s , P ( e t r u s ) De P e l s m a e c k e r , Remie De Pauw, B o g a e r t K . , o n l e e s b a a r , P r o s p e r De Smet, A . V . D .

Donckt ( ? ) , J e a n De Pauw ( ? ) , P i e r r e S o n c k ,

Dominique C o n r u y t , P h ( i 1 e m o n ) M e e r t , Moens J . , J o z e f Vanden b e r g h , P h . De R i j c k , F r a n s L o u i s Moens.

7J.B.

A l degenen d i e de a f s c h e i d i n g v r a g e n , z i j n a l l e n vreemdeling, d i e

n u , v a n d a a g h i e r , morgen e l d e r s z i j n , e n om i n d e genade t e b l i j v e n van e e n e n of t w e e , maar g e w i l l i g en d a a r b i j o n v e r s c h i l l i g hun h a n d t e e k e n nederzetten. W i j integendeel z i j n a l l e n grondeigenaars, wier families j a r e n en j a r e n h i e r op o n s g e h u c h t v e r b l i j v e n . "

Onze opmerking : I n d e r d a a d t e k e n e n e n k e l e n op b e i d e l i j s t e n , of omdat z e iemand t e r w i l l e w i l l e n z i j n , of omdat h e t hen i n d e r d a a d min of meer o n v e r s c h i l l i g l a a t , w e l l i c h t d o o r d a t z e nog geen v a s t e v e r b l i j f p l a a t s hadden

- maar d i t g e l d t dan ook v o o r b e i d e l i j s t e n - of

...

onidat z e

i n d e r d a a d i e t s of iemand v r e e s d e n . Hoe dan ook, e r s t a a n twee kampen s t r i j d l u s t i g , h a a s t v i j a n d i g , t e g e n o v e r e l k a a r . De tweede p e t i t i e g i n g n a u w e l i j k s rond of e r g a a t weer e e n s c h r i j v e n n a a r h e t bisdom.

(wordt vervolgd) Mevr. De Waegeneer-Temmerman.

Voor h e t l u t t e l e b e d r a g van

o n t v a n g j e 100 b l z . i n f o r m a t i e o v e r o n z e d o r p e n ( 4 nummers) Nu doen !

- rekeningnummer 439-5083061-63