holland festival
robert lepage, ex machina
playing cards: spades
inhoud / content
Info
CREDITS
Info 2 Credits 3
data / dates di 3, wo 4, do 5 juni 2014 Tue 3, Wed 4, Thu 5 June 2014 locatie / venue Westergasfabriek, Gashouder aanvang / starting time 20.00 uur 8 pm duur / running time 2 uur 30 minuten, zonder pauze 2 hours 30 minutes, no interval taal / language Engels, Frans, Spaans met Nederlandse boventiteling English, French, Spanish with Dutch surtitles inleiding / introduction Bioscoop Het Ketelhuis door by Judith Wendel 19.15 uur 7.15 pm meet the artist met with Sylvio Arriola, Nuria Garcia, Tony Guilfoyle, Martin Haberstroh, Sophie Martin wo 4.6, na de voorstelling Wed 4.6, after the performance moderator Judith Wendel website www.lacaserne.net
tekst / text Sylvio Arriola, Carole Faisant, Nuria Garcia, Tony Guilfoyle, Martin Haberstroh, Robert Lepage, Sophie Martin, Roberto Mori regie / direction Robert Lepage dramaturgie / dramaturgy Peder Bjurman regie-assistent / director assistant Félix Dagenais uitgevoerd door / performed by Sylvio Arriola, Nuria Garcia, Tony Guilfoyle, Martin Haberstroh, Sophie Martin, Roberto Mori compositie en uitvoering muziek / original music composed and performed by Philippe Bachman toneelbeeld / set design Jean Hazel lichtontwerp / lighting design Louis-Xavier Gagnon-Lebrun Renaud Pettigrew, assistent assistant geluidsontwerp / sound design Jean-Sébastien Côté kostuumontwerp / costume design Sébastien Dionne Stéphanie Cléroux, assistent assistant rekwisieten / props design Virginie Leclerc beeldontwerp / images design David Leclerc blaaskunst / wind artist Daniel Wurtzel pruiken / wigs Rachel Tremblay productieleiding / production management Marie-Pierre Gagné tour management / tour management Marie Rondot
nederlands Playing Cards: spades Lonneke Kok Biografie Robert Lepage
5 9
english Playing Cards: spades Lonneke Kok Biography Robert Lepage
10 13
2
3
technische leiding / technical direction Paul Bourque technische leiding / technical direction (touring) Patrick Durnin stage manager Katia Talbot leiding licht / lighting manager Renaud Pettigrew geluidsmanager / sound manager Stanislas Elie video manager Nicolas Dostie leiding kostuums / costume manager Sylvie Courbron props manager Virginie Leclerc head stagehand Anne Marie Bureau stagehands Éric-Pierre Blanchard, Nicolas Boudreau technical consultants Catherine Guay, Tobie Horswill additional musics Here in Vegas composed & performed by Rick Miller, produced and arranged by Creighton Doane Deck of Cards written by Texas Tyler, published by Universal Songs of Polygram International Inc. and by Cambell Connelly and Co. LTD, performed by Winston Conrad Martindale, used with permission of Universal Music Canada La Notte È Piccola by Bruno Canfora, Franco Castellano and Giuseppe Moccia used with permission of Spirit music group, inc. aditionnal images Apuesta por un amor used by kind permission of Televisa set building Astuce Décors
kostuummaker / costume maker Par Apparat conception créative agent van de regisseur / director’s agent Lynda Beaulieu productie / production Ex Machina producent ex machina / producer ex machina Michel Bernatchez Vanessa Landry-Claverie, assistent assistant productie / associate production – Europe, Japan Epidemic (Richard Castelli, geassisteerd door assisted by Chara Skiadelli, Florence Berthaud, Claire Dugot) productie / associate production – The Americas, Asia (except Japan), Australia, New Zealand Menno Plukker Theatre Agent (Menno Plukker, geassisteerd door assisted by Sarah Rogers, Dominique Sarrazin) initiatief van / initiated by 360° Network in opdracht van / commissioned by Luminato, Toronto Festival of Arts & Creativity coproductie / coproduction Teatro Circo Price – Madrid° Ruhrtriennale La Comète – Scène nationale de Châlonsen-Champagne° Célestins – Théâtre de Lyon Cirque Jules Verne & Maison de la Culture – Scène nationale d’Amiens° Roundhouse – Londres° Odéon-Théâtre de l’Europe – Paris Wiener Festwochen – Vienna Chekhov International Theatre Festival – Moscow Østre Gasværk Teater – Copenhague° La Tohu – Montréal International Stage at Gasverket Stockholm°
Les Théâtres de la Ville de Luxembourg Holland Festival (°Leden van 360° Network – internationale groep van ronde artistieke locaties international group of round artistic venues) met steun van / with support of Canada Council for the Arts, Quebec’s Arts and Literature Council and the City of Quebec wereldpremière / world premiere Madrid, 9.5.2012
Playing Cards: SPADES
van het kaartspel vanuit Azië naar Europa in de veertiende eeuw, red.) werd het woord “zwaard” (sword) gebruikt in plaats van schoppen. Je had het over zwaardenaas, zwaardenkoning, et cetera. Zo waren “harten” vroeger “bekers” (cups), die werden geassocieerd met bijgeloof, maar ook met magie en illusie. “Ruiten” refereerden aan munten, en dus aan de wereld van business, handel en juwelen. En “klaveren” verwezen naar een knuppel; dit hing samen met boerenbewegingen en de opstanden van de arbeidersklasse. Elke voorstelling werpt een blik op een van deze verschillende werelden.’
oorlog in vegas, poker in bagdad Robert Lepage, de Canadese grootmeester van het multimediale theater, toont op het Holland Festival zijn spectaculaire voorstelling spades, de eerste in een vierluik dat hij baseerde op de symbolen, regels en karakters van het kaartspel. In spades (‘schoppen’) stelt hij onze omgang met oorlog en strijd aan de kaak. Niet toevallig kiest hij daarvoor Las Vegas als decor. ‘Wist je dat alle Amerikaanse presidenten uitmuntende pokerspelers waren?’ playing cards Van fervent bridger tot campingpokeraar, iedereen kent het kaartspel met zijn verschillende kleuren en karakters. In Europa symboliseren de vier kleuren van oudsher de maatschappelijke standen: de geestelijkheid (harten/hearts), de adel of militaire stand (schoppen/spades), de kooplieden (ruiten/ diamonds) en de arbeidersklasse (klaveren/ clubs). Met die symbolen in zijn achterhoofd besloot de Canadese theatermaker Robert Lepage een vierluik te maken rond het kaartspel, getiteld Playing Cards. Voor zijn personages en verhaallijnen put hij rijkelijk uit alle karakters, regels, numerologische duidingen en verhalen die daar wereldwijd aan verbonden zijn. Het eerste deel spades (‘schoppen’) ging in première in 2012, vorig jaar volgde ook al deel twee hearts, de komende jaren staan diamonds (‘ruiten’) en clubs (‘klaveren’) op het programma. Elk stuk is deel van een groter verhaal dat zich afspeelt in verschillende delen van de wereld en in verschillende historische tijdvakken. Lepage in een interview met een Canadese krant: ‘Vroeger (voor de komst
4
5
Samen met ontwerper Jean Hazel ontwierp Lepage voor het hele vierluik een magisch cilindervormig decor, waardoor het publiek een 360-graden-zicht krijgt op de speelvloer. Het is een vorm waarmee Lepage eerder al experimenteerde bij de vormgeving van een concert van Peter Gabriel. Alle techniek, kleedruimtes en decorstukken bevinden zich onder de grond, de acteurs komen op via verborgen luiken in de vloer of zeilen neer vanuit het plafond. Door talloze pop-updecorstukken en -deuren kan de ruimte voor het publiek bijna onmerkbaar van het ene in het andere vertrek worden omgetoverd. In spades bijvoorbeeld begeven we ons van hotelkamer naar casino, van zwembad naar vliegveld, van woestijn tot legerbasis, zonder dat er ingewikkelde decorwisselingen aan te pas komen. Volgens Lepage benadrukt deze arenavorm de mooie eigenschap van theater dat het live voor de ogen van de toeschouwers gebeurt en daarmee iets Olympisch heeft, iets van een bokswedstrijd of het circus, waar de toeschouwers niet alleen het spektakel zien, maar ook elkaar. Ze worden meegezogen in wat ze voor zich zien gebeuren, terwijl ze zich er tegelijkertijd van bewust blijven
dat ze naar theater zitten te kijken. In een gesprek met Frank van Lieshout voor het Holland Festival zei hij: ‘Ik werk al heel lang in een “gecinematiseerd” systeem, waar alles maar platter en platter wordt. Meer en meer mensen integreren media en video in hun werk en als acteur eindig je uiteindelijk in een sandwich tussen al die verschillende projectielagen. Het theater wordt steeds tweedimensionaler. Ik wilde iets doen met een sculpturaal, driedimensionaal toneelbeeld, waar het publiek omheen kan zitten.’ Het maakt volgens hem een ‘verticale manier’ van vertellen mogelijk, waarbij karakters van boven en onder kunnen verschijnen, figuren uit hemel en hel of uit de mythologie kunnen opduiken naast gewone mensen van vlees en bloed, waarbij de logica van het dagelijks leven kan worden losgelaten. ‘Ik hou ervan complete werelden te creëren, gesloten circuits, met alle soorten gangen en paden erdoorheen en met hun eigen regels,’ zei hij in een interview met een Canadese krant. ‘En ik nodig mijn publiek graag uit om deze werelden te komen observeren. Als acteurs op een rond podium werken is het een beetje alsof ze dieren zijn in een vivarium, waar iedereen vanuit elke hoek kan bekijken hoe ze zich gedragen.’ spades Deel één van zijn vierluik, spades, speelt zich af aan het begin van de lente van 2003, in het weekeinde dat president George Bush besloot Irak binnen te vallen. Als uitgangspunt voor dit stuk nam Lepage de schoppen (spades), de kaartkleur die van oudsher de militaire klasse of de adel representeert. Deze kleur wendt hij aan voor een multimediaal commentaar op onze omgang met oorlog, in het bijzonder de Irakoorlog. De voorstelling speelt zich af in Las Vegas, als karikatuur
van westerse waarden. Tegelijk speelt op de achtergrond ook die andere woestijnstad een prominente rol, Bagdad, door Bush gebombardeerd om zogezegd de democratie te bevorderen. Lepage in een interview met Frank van Lieshout: ‘Omdat (de kleur) schoppen vroeger voor de militaire stand stond, was het belangrijk voor ons uit te zoeken hoe we ons in onze westerse wereld verhouden tot de oorlog, hoe oorlog is gerelateerd met onze eigen levens. Het tegenovergestelde waar je aan denkt bij oorlog is plezier. Daarom hebben we ons stuk in Las Vegas gesitueerd. Zelf werkte ik in 2003 met Cirque du Soleil in Las Vegas aan de voorstelling KÀ toen president Bush op tv bekendmaakte dat hij begonnen was Bagdad te bombarderen. Wat een beetje bizar was, want we zaten een paar straten bij een casino genaamd Bagdad vandaan. Ons idee met spades is dat Las Vegas de wereld representeert. Je hebt er mensen vanuit de hele wereld, je hebt er een namaak-Parijs en een namaak-Venetië en een namaak-Bagdad. Alle culturen worden er gerepresenteerd. En heel dicht bij Las Vegas hebben de Amerikanen een Irakees dorp gebouwd, Al Subir, dat dienstdeed als trainingskamp voor soldaten die naar Irak werden gezonden, soldaten uit de VS, Groot-Brittannië, Spanje, Denemarken. Dat die dingen naast elkaar gebeuren is paradoxaal.’ De casino’s in Las Vegas vormen een metafoor voor de manier waarop president Bush en het Amerikaanse leger met levens gokten in Irak. Lepage: ‘Dat was natuurlijk een van de onderliggende thema’s: gokken, je kansen inschatten, doen alsof je weet wat je gaat doen, bluffen en al die strategieën die zowel worden gebruikt in het pokerspel als in oorlog. Je moet weten dat alle presidenten van de Verenigde Staten uitmuntende poker6
spelers waren, daar hebben we studies naar gelezen; het lijkt part of the job om een goed pokerspeler te zijn.’ In de voorstelling volgen we een paar personages van verschillende afkomst op een beslissend moment in hun leven. Allen brengen een weekend door in de casino’s en hotels van Las Vegas, allen zijn min of meer wanhopig op zoek naar geluk: een Britse televisiedirecteur die zijn oude gokverslaving weer ziet oplaaien, een Canadees stelletje dat zich heeft laten trouwen door een Elvisimitator, een geïmmigreerde kamermeid die vreest dat ze een fatale ziekte onder de leden heeft, soldaten die in het Irakese namaakdorp Al Subir trainen voor de echte oorlog. De zes acteurs spelen in totaal wel zo’n vijftig personages. Samen leggen ze de vele gezichten van de stad bloot: op het eerste oog dat multiculturele walhalla van showbizz en blingbling, daarachter verborgen ook een enorme armoede, wanhoop en desillusie. Maar het feit dat het land in oorlog is, verhindert de gokstad Las Vegas er in elk geval niet van te blijven spelen; de personages zijn allemaal met hun eigen demonen bezig, ieder vecht zijn eigen oorlog uit. Hun uiteindelijke montage van al die personages en verhaallijnen tot een voorstelling baseerden Lepage en zijn team op de tarotkaarten. Lepage: ‘We ontwikkelden eerst een hoop situaties, karakters en ontwikkelingen maar als de tijd komt om ze te structureren en er een soort orde in aan te brengen zoeken we altijd naar een goede methode om een verhaal te vertellen. Iemand in het team kwam met de tarotkaarten. Er is een narratieve structuur – die ook vaak in Hollywoodfilms wordt gebruikt – die samenhangt met de tarot. Je volgt de kaarten dan in een bepaalde volgorde. Het hoofdper-
sonage wordt altijd vertegenwoordigd door kaart nul, de nar. Dus de nar is altijd de held, die natuurlijk niks weet van het leven. Dan heb je onder anderen de keizerin, de keizer, de hemelse vaders en moeders, de aardse vaders en moeders … En de volgorde van de tarotkaarten vertelt je welke scène wanneer komt. Dat leek te werken. Natuurlijk, ik moet toegeven dat we wel vals hebben gespeeld, we hebben een paar kaarten overgeslagen, maar de karakters worden wel in de volgorde van de tarot opgevoerd.’ Alle verhalen samen creëren een veelzijdige kijk op onze huidige, westerse omgang met oorlog en geluk. Het ene heeft een goed einde, het ander loopt slecht af; het ene verhaal heeft vooral een amusementswaarde, het ander is meer bedoeld om te ontroeren of te reflecteren. Lepage: ‘Door op al die verschillende niveaus te werken ontstaat een holistische vertelling. Er is een hyperrealistisch verhaal, alsof je naar een film kijkt. Andere verhalen die je te zien krijgt zijn eerder poëtisch, magisch, meer als fabels. Andere zijn dan weer metaforisch of juist filosofisch, of spiritueel. Niet alle verhalen spelen zich op hetzelfde niveau af. Er gebeuren wat metafysische dingen, naast heel realistische gebeurtenissen. Dat is het fantastische aan dit medium. Alleen theater staat je toe om dat allemaal te combineren.’ Lonneke Kok (MoreTXT) Voor dit artikel is onder andere gebruikgemaakt van een interview dat Frank van Lieshout voor het Holland Festival hield met Robert Lepage (podcast: http://soundcloud.com/holland-festival)
7
Biografieën De Canadese regisseur, toneelschrijver en acteur Robert Lepage (1957) verwierf wereld wijd bekendheid met zijn creatieve en originele benadering van theater, waarbij hij technologieën als film, video en fotografie integreert in zijn voorstellingen.Lepage studeerde theater aan het Conservatoire d'art dramatique de Québec. Na een studieperiode in Parijs trad hij in 1980 toe tot de Théâtre Repère in Québec. In 1984 ontving Lepage de award voor beste Canadese productie voor zijn stuk Circulations op de Quinzaine Internationale de Théâtre de Québec. Het volgende jaar verwierf hij internationale bekendheid met The Dragons’ Trilogy, snel gevolgd door Vinci (1986), Polygraph (1987) en Tectonic Plates (1988). Van 1989 tot 1993 was hij artistiek direc teur van het Théâtre Français aan het National Arts Centre in Ottawa. Ondertussen regisseerde hij Needles and Opium (1991), Coriolanus, Macbeth en The Tempest (1992). Met A Midsummer Night’s Dream in 1992 werd hij de eerste NoordAmerikaan die een toneelstuk van Shakespeare regisseerde in het Royal National Theatre in Londen. Een keerpunt in Lepages carrière kwam met de oprichting van zijn multidisciplinaire productiebedrijf Ex Machina in 1994. Onder zijn artistieke leiding produceert dit nieuwe team theaterstukken. In datzelfde jaar maakte Lepage zijn debuut in de filmwereld met zijn eerste avondvullende film
Le Confessionnal, die het volgende jaar vertoond werd op de Cannes Festival Directors’ Fortnight. Hierna regisseerde hij de films Polygraph (1996), Nô (1997), Possible Worlds (2000) en The Far Side of the Moon (2003). In 1997 opende Lepage La Caserne, een multidisciplinair productiecentrum in Québec City. Hier produceerde hij Geometry of Miracles (1998), Zulu Time (1999), The Far Side of The Moon (2000), La Casa Azul (2001), een nieuwe versie van The Dragons’ Trilogy met een nieuwe cast (2003), The Busker’s Opera (2004), The Andersen Project (2005), Lipsynch (2007), The Blue Dragon (2008) en Eonnagata (2009), Playing Cards (2012) bestaat uit vier delen: spades (première Madrid, mei 2o12), hearts (première herfst 2013), diamonds en clubs. hearts premièrde in herfst 2013, evenals een nieuwe productie van Needles and Opium. Naast zijn theater- en film producties werkte Lepage mee aan diverse projecten, zoals de Cirque du Soleil shows KÀ (2005) en TOTEM (2010), Peter Gabriels Secret World Tour (1993) en Growing Up Tour (2002) en 400 jaar Québec City, waarvoor hij de grootste architecturale projectie ooit maakte: The Image Mill. Sinds 1993 regisseert Lepage ook opera’s, te beginnen met Bluebeard’s Castle en Erwartung in 1993. In 2011-2012 ensceneerde hij bij The Metropolitan Opera Wagners Der Ring des Nibelungen. In 2012 ging ook zijn operabewerking van Shakespeares The Tempest in première in Québec en regis-
9
seerde hij De nachtegaal en andere fabels (2012) bij De Nederlandse Opera.
English
Playing Cards: SPADES war in vegas, poker in bagdad Robert Lepage, the Canadian master of multimedia theatre, is presenting his spectacular production spades at the Holland Festival, the first in a tetralogy work based on the symbols, rules and characters of playing cards. In spades, he exposes our relation with war and strife. Not coincidentally, he chose Las Vegas as the setting: ‘Did you know that all American presidents are great poker players?’’ playing cards From bridge aficionados to poker players at camping places, everybody is familiar with a pack of playing cards and its various suits and characters. In Europe, the four suits traditionally symbolized the social classes: the clergy (hearts), the nobility or military class (spades), merchants (diamonds) and workers (clubs). With these symbols in mind, Canadian theatre director Robert Lepage decided to make a four-part work called Playing Cards. For his characters and storylines, he richly draws upon all of the figures, rules, numerological interpretations and stories that over the centuries have been connected with cards throughout the world. The first part, spades, premiered in 2012; part two, hearts, followed last year; and coming up in the next few years are parts three and four, diamonds and clubs. Each work is part of a larger story, which takes place in different areas of the world and in different historical ages. In an interview with a Canadian newspaper, Lepage says, ‘In the past [before playing cards came from Asia to Europe in the 14th century – ed.], the word Sword was used instead of Spade.
You would say the Ace of Swords, the King of Swords, etc. In the same way, Hearts used to be Cups, which were associated with superstition, with systems of beliefs, but also with the world of magic and illusion. Diamonds were a reference to coins, and thus to the world of business, trade and jewellery. And Clubs were a reference to a cudgel or bludgeon. This was linked to peasant movements and the world of workingclass uprisings…. Each player takes a look at each of these different worlds.’ Together with designer Jean Hazel, Lepage has created a magical, cylindrical set for the entire tetralogy, one that gives spectators a 360-degree view of the stage. This is a format that Lepage had already experimented with earlier, for the staging of a concert by Peter Gabriel. All of the technical equipment, dressing rooms and scenery are located beneath the floor; the actors enter through hidden trapdoors in the stage or fly down from the ceiling. Using countless pieces of pop-up scenery and doors, the space can almost unnoticeably be transformed from one setting to another, as if by magic. In spades, for instance, we move from hotel room to casino, from swimming pool to airport, from desert to army base without any complicated set changes. According to Lepage, this arena format emphasizes the wonderful aspect of theatre that it happens live, right in front of the spectators, and thus has something Olympian about it, something of a boxing match or a circus, where the spectators not only see the spectacle but also each other. They are drawn into what they see happening before them, while at the same time they remain aware that what they are watching is theatre. In an interview for the Holland Festival with Frank van Lieshout, Lepage says: ‘I have been working for a long time 10
in a ‘cinematized’ system, where everything is becoming flatter and flatter. More and more people are integrating media and video in their work, and as an actor, you end up being sandwiched between different layers of projection. So it becomes more and more two-dimensional. I want to do something more sculptural, three-dimensional, where the audience sits around the stage.’ According to him, this enables a ‘vertical’ manner of narration, in which characters can appear from above and below, figures from heaven and hell or from mythology can pop up next to ordinary people of flesh and blood, in which the logic of daily life can be ignored. ‘I like to create whole worlds, closed circuits, with all sorts of corridors and paths running through them and with their own rules,’ says Lepage in an interview with a Canadian paper. ‘I like to invite the audience to observe these worlds. When actors work on a circular stage, it’s a little as if they were animals in a vivarium, where everyone can watch, from every angle, how they behave.’ spades The first part of the tetralogy, spades, takes place at the beginning of Spring 2003, on the weekend that President George Bush decided to invade Iraq. As starting point for this piece, Lepage took the suit of Spades. He uses this suit for a multimedia commentary on our relation with war, in particular the Iraq war. As a caricature of Western values, the action takes place in Las Vegas. Simultaneously playing a prominent role in the background is that other desert city, Baghdad, which Bush bombarded in order supposedly to promote democracy. In the interview with Frank van Lieshout, Lepage says: ‘Because [the suit of] spades stands for the military, it was important 11
for us to find out how we relate to war in our Western world, how war relates to our own lives. When you think of war, the most opposite thing is pleasure. And that’s why, for us, the setting of spades was Las Vegas. In 2003, I myself worked in Las Vegas for the Cirque du Soleil on the production KÀ. I was there when President Bush announced on TV that he had started bombing Baghdad. Which is a bit odd, because we were a few streets away from a casino called Baghdad. The idea with spades is that Las Vegas represents the world. In Las Vegas, you have people from all over the world. You have a false Paris, a false Venice, a false Baghdad. All cultures are represented. And very close to Las Vegas is a military camp called Al Subir, a reproduction of an Iraqi village where soldiers trained for the second Gulf War. Military people from the US, but also Spain, Denmark, Britain. To have such things happening next to each other is paradoxical.’ The casinos in Las Vegas are a metaphor for the way that President Bush and the American Army gambled with lives in Iraq. Says Lepage, ‘That, of course, was one of the underlying themes: gambling, estimating your chances, pretending that you know where you’re going, bluffing and all the strategies that are used in poker, just as they are in war. You have to know that all presidents of the United States for some reason are all great poker players, which is something we studied up on. Actually, it seems to be part of the job to be a good poker player.’ In the show, we follow a number of characters from different backgrounds at a decisive moment in their lives. All of them spend a weekend in the casinos and hotels of Las Vegas, all are more or less desperately seeking happiness: a British television director
English
who sees his old gambling addiction flaring up again, a Canadian couple who have been married by an Elvis imitator, an immigrant chambermaid who fears she is suffering from a fatal disease, soldiers who are training for the real war in an imitation Iraqi village called Al Subir. All in all, the six actors play some 50 characters. Together, they reveal the many faces of Las Vegas: on the surface, the multicultural Walhalla of show business and bling bling, hidden behind that, also enormous poverty, despair and disillusionment. The fact that the country is at war does not in any case prevent the gambling city of Vegas from carrying on playing; the characters are all busy with their own demons, all fighting their own wars. Lepage and his team based their final montage of all of these characters and storylines on the tarot cards in order to forge them into a show. Says Lepage, ‘We first develop a lot of situations, characters and developments but when the time comes to structure them and put them in a kind of order we always look for storytelling devices. Somebody in the team came up with the tarot cards. There is a narrative structure connected with the tarot (which is also often used in Hollywood films). You follow the cards in a certain order. The character is always represented by card zero, which is the Fool. So the Fool is always the hero, who of course knows nothing about life. Then you have the Emperor, the Empress, the Hierophant, the heavenly fathers and mothers, the earthly fathers and mothers… Following the order of the tarot cards tells you which scene comes next. It seems to work. Of course, I must admit that we cheated here and there, we skipped a few cards, but the characters do perform in the order of the tarot.’ All of the stories together create a multifaceted view of our contemporary Western
relation to war and happiness. One story will have a good ending, another will turn out badly; one story is mainly entertaining, another is more meant to be moving or to make you reflect. Lepage adds, ‘Working on all these different levels forces you to be more holistic. There is a kind of story that is hyper-realistic, as if you were watching a film. Other stories are more poetic, more magical, more like fables. Still others are more metaphorical, philosophical or spiritual. Not all of the stories are performed on the same level. Some metaphysical things take place side-by-side with very realistic things. That’s what’s so fantastic about this medium. Only theatre allows you to combine all of this.’ Lonneke Kok (MoreTXT) (translation: Jane Bemont) Among other things, this article is based on an interview with Robert Lepage made by Frank van Lieshout for the Holland Festival. Also see: http://soundcloud.com/holland-festival
12
Biographies The French-Canadian director, playwright and actor Robert Lepage (b. 1957) is internationally acclaimed for his creative and original theatrical productions, which integrate technologies such as film, video and photography. Lepage studied theatre at the Conservatoire d'art dramatique de Québec. After a period of further study in Paris, he joined the Théâtre Repère in Québec in 1980. Four years later, in 1984, Lepage received the Best Canadian Production award for his play Circulations at the Quinzaine Internationale de Théâtre de Québec. The following year, he acquired international fame with The Dragons’ Trilogy, quickly followed by Vinci (1986), Polygraph (1987) and Tectonic Plates (1988). From 1989 to 1993, he was artistic director of the Théâtre Français of The National Arts Centre in Ottawa, in the meantime directing Needles and Opium (1991), Coriolanus, Macbeth and The Tempest (1992). With A Midsummer Night’s Dream in 1992, he became the first North American to direct a Shakespeare play in the Royal National Theatre in London. A turning point in Lepage’s career was the establishment of his multidisciplinary production company Ex Machina in 1994. Under his artistic direction, this new team has produced an impressive body of work for theatre since then. Lepage also made his debut in the world of cinema in 1994, with his first feature-length film, Le Confessionnal, shown the fol-
lowing year at the Directors’ Fortnight of the Cannes Film Festival. After this, he directed the films Polygraph (1996), Nô (1997), Possible Worlds (2000) and The Far Side of the Moon (2003). In 1997, Lepage opened La Caserne, a multidisciplinary production centre in Québec City. Here he produced Geometry of Miracles (1998), Zulu Time (1999), The Far Side of The Moon (2000), La Casa Azul (2001), a new version of The Dragons’ Trilogy with a new cast (2003), The Busker’s Opera (2004), The Andersen Project (2005), Lipsynch (2007), The Blue Dragon (2008) and Eonnagata (2009). Playing Cards (2012) consist of four parts: spades, hearts, diamonds, and clubs, each exploring a universe inspired by the asset the suit represents. spades premiered in Madrid in May 2012. hearts will premiere in Fall 2013 as well as a new staging of Needles and Opium. In addition to his theatre and film productions, Lepage has worked on various other projects, such as the Cirque du Soleil shows KÀ (2005) and TOTEM (2010); Peter Gabriel’s Secret World Tour (1993) and Growing Up Tour (2002); and Québec City’s 400th Anniversary, for which he created the largest video projection display wall ever made, The Image Mill. Lepage has also directed operas, starting with Bluebeard’s Castle and Erwartung in 1993. In 20112012, he staged Wagner’s Der Ring des Nibelungen at the Metropolitan Opera. Also in 2012, his adaptation of The Tempest by Shakespeare’s
13
premiered in Québec and he directed The Nightingale and Other short Fables (2012) for De Nederlandse Opera.
HOLLAND FESTIVAL 2014 directie Pierre Audi, artistiek directeur Annet Lekkerkerker, zakelijk directeur bestuur Martijn Sanders, voorzitter Marjet van Zuijlen Mavis Carrilho Joachim Fleury Ben Noteboom Het programma van het Holland Festival kan alleen tot stand komen door subsidies, bijdragen van sponsors en fondsen en door de gewaardeerde steun van u, ons publiek. subsidiënten Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Gemeente Amsterdam Het Holland Festival is lid van Réseau Varèse, Europees netwerk voor de creatie en promotie van nieuwe muziek, gesubsidieerd door het Culturele Programma van de Europese Commissie. hoofdbegunstiger SNS REAAL Fonds sponsors, fondsen, instellingen VandenEnde Foundation, Stichting Ammodo, Rabobank Amsterdam, Clifford Chance LLP, DoubleTree by Hilton, Westergasfabriek/ MeyerBergman, Kempen & Co, Automobielbedrijf Van Vloten, Stichting Dioraphte, Turing Foundation, Prins Bernhard Cultuurfonds, The Brook
Foundation, Fonds Podiumkunsten, Ernst von Siemens Music Foundation, Ambassade van Pakistan, Dr. Hofstee Stichting, Gemeente Amsterdam/ Stadsdeel Oost, Regionale Regering van Koerdistan, Goethe-Institut, Ambassade van de Verenigde Staten van Amerika, Gravin van Bylandt Stichting, Institut Français des Pays-Bas, Ambassade van de Bondsrepubliek Duitsland/Den Haag, Pro Helvetia
A.N. Stoop en S. Hazelhoff, Tom de Swaan, S. Tóth, Elise Wessels-van Houdt, H. Wolfert en M. Brinkman
hf business Beam Systems, De Nederlandsche Bank N.V., Double Effect, G&S Vastgoed, ING Groep, Ten Have Change Management, TNT express, WPG Uitgevers B.V.
beschermers Lodewijk Baljon en Ineke Hellingman, A. van de Beek en S. van Basten Batenburg, S. Brada, Frans en Dorry Cladder-van Haersolte, J. Docter en E. van Luijk, L. Dommeringvan Rongen, E. Flores d’Arcais E. Granpré Moliere, M. Grotenhuis, E.H. Horlings, J. Houwert, Luuk H. Karsten, R. Katwijk, R. Kupers en H. van Eeghen, J. Lauret, A. van der Linden-Taverne, H. en I. Lindenbergh-Sluis, F. Mulder, G. van Oenen, H. Pinkster, H. Sauerwein, R. van Schaik en W. Rutten, C.W.M. Schunck, K. Tschenett, Wolbert en Barbara Vroom, P. Wakkie, R.R. Walstra, A. van Wassenaer, O.L.O. en Tineke de Witt Wijnen-Jansen Schoonhoven
mediapartners NTR, VPRO board of governors De genereuze, meerjarige verbintenis van de Governors is van groot belang voor de internationale programmering van het Holland Festival en met name aan de internationale coproducties. G.J. van den Bergh en C. van den Bergh-Raat, R.F. van den Bergh, W.L.J. Bröcker, J. van den Broek, Jeroen Fleming, J. Fleury, V. Halberstadt, H.J. ten Have en G.C. de Rooij, J. Kat en B. Johnson, Irina en Marcel van Poecke, Ton en Maya MeijerBergmans, Sijbolt Noorda en Mieke van der Weij, Robert Jan en Mélanie van Ogtrop-Quintus, Françoise van RappardWanninkhof, A. Ruys en M. Ruys-van Haaften, M. Sanders,
14
hartsvrienden Kommer en Josien Damen, S. van Delft-Vroom, H. Doek, Tex Gunning, Wendy van Ierschot, Frans Koffrie, K. Kohlstrand, J. en M. KuiperGerlach, Monique Laenen en Titus Darley, M. Plotnitsky, P. Voorsmit, P. van Welzen en C. Lafeber
begunstigers M. Beekman, E. Blankenburg, Co Bleeker, A. Boelee, K. de Bok, Jan Bouws, E. Bracht, G. Bromberger, Rachel van der Brug, D. de Bruijn, M. Daamen, J. Dekker, M. Doorman, Chr. van Eeghen, J. van der
Ende, Ch. Engeler, E. Eshuis, E. Goossens-Post, E. de Graaff-Van Meeteren, F. Grimmelikhuizen, D. Grobbe, J. Haalebos, J. Hennephof, G. van Heteren, L.D.M.E. van Heteren, B. van Heugten, S. Hodes, Herma Hofmeijer, J. Hopman, A. Huijser, E. Hummelen, G. van der Hulst, Yolanda Jansen, P. Jochems, Jan de Kater, J. Keukens, A. Ladan, M. Le Poole, M. Leenaers, K. Leering, T. Liefaard, A. Ligeon, T. Lodder, A. Man, D. van der Meer, E. van der Meer-Blok, A. Mees-Lubberman, A. de Meijere, J. Melkert, E. Merkx, Jaap Mulders, H. Nagtegaal, A. Nieuwenhuizen, La Nube, Kay Bing Oen, E. Overkamp en A. Verhoog, C. van de Poppe, P. Price, F. Racké, H. Ramaker, S. van de Ree, Wessel Reinink, L.M. Remarque-Van Toorn, Thecla Renders, B. Robbers, A. Schneider, H. Schnitzler, G. Scholten, C. Schoorl, E. Schreve-Brinkman, Steven Schuit, P. Smit, G. Smits, I. Snelleman, A. Sonnen, K. Spanjer, C. Teulings, H. Tjeenk Willink, A. Tjoa, Y. Tomberg, J. van Tongeren, H.B. van der Veen, R. Verhoeff, R. Vogelenzang, F. Vollemans, F. Voorsluis-Spanhoff, P. Vos, A. Vreugdenhil, A. Wertheim, M. Willekens, M. van Wulfften Palthe, M. Yazdanbakhsh, P. van der Zant, P. van Zwieten en N. Aarnink jonge begunstigers Kai Ament, Ilonka van den Bercken, Maarten Biermans, Maarten van Boven, Rolf Coppens, Susan Gloudemans,
Jolanda de Groot, Marte Guldemond, Nynke de Haan, Anna van Houwelingen, Daan de Jong, Judith Lekkerkerker, Boris van Overbeeke, G. Schunselaar, Farid Tabarki, David van Traa, Frank Uffen, H. Verhagen, Merijn van der Vlies, Marian van Zijll Langhout anonieme schenkers Ook dankt het Holland Festival anonieme schenkers. liefhebbers Het Holland Festival dankt 705 Liefhebbers voor hun steun en bijdrage. Het Holland Festival heeft ook uw steun nodig: word Vriend Als Vriend draagt u actief bij aan de bloei van het Holland Festival.
liefhebber Vanaf € 45 per jaar bent u al Liefhebber. U ontvangt deze pocket dan voortaan als eerste, heeft voorrang bij de kaartverkoop en u krijgt korting op tickets.
begunstiger Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per maand) bent u Begunstiger. Uw bijdrage komt rechtstreeks ten goede aan de internationale programmering van het Holland Festival. Als Begunstiger heeft u recht op vrijkaarten en andere aantrekkelijke privileges.
jonge begunstiger Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per maand) ben je Jonge Begunstiger. Laat jij je inspireren door inter-
15
nationale podiumkunsten? Wil je meer weten over de kunstenaars die je in het Holland Festival mee op avontuur nemen en in vervoering brengen? Sluit je dan nu aan!
beschermer Vanaf € 1.500 per jaar (of € 125 per maand) bent u Beschermer. Als dank voor uw aanzienlijke bijdrage aan de internationale programmering van het Holland Festival ontvangt u een uitnodiging voor de openingsvoorstelling en voor exclusieve bijeenkomsten, naast vrijkaarten en andere privileges.
hartsvriend Vanaf € 5.000 per jaar bent u Hartsvriend. Als Hartsvriend van het Holland Festival nodigen we u uit om dichter bij de makers te komen. Met gelijkgestemden en gasten van het festival verwelkomen we u graag op speciale gelegenheden en geven u een blik achter de schermen.
geefwet Sinds 1 januari 2012 is het nog aantrekkelijker om het Holland Festival te steunen vanwege de Geefwet die tot 1 januari 2018 van kracht is. De Geefwet houdt in dat giften aan culturele ANBI’s met 25% verhoogd mogen worden tot een maximum aan schenkingen van € 5.000 per jaar. Schenkt u meer dan € 5.000, dan kunt u het resterende bedrag voor het reguliere percentage (100%) aftrekken van de inkomstenbelasting. De voordelen van de Geefwet gelden voor alle belastingplichtigen (particulieren en bedrijven) en zijn van toepassing op zowel eenmalige als periodieke schenkingen.
voordeel van een periodieke schenking Een eenmalige gift is beperkt aftrekbaar voor de belasting. Het totaal van de giften op jaarbasis dient hoger te zijn dan 1% (drempel) en kan tot maximaal 10% (plafond) van het inkomen worden afgetrokken. Een periodieke gift is een gift waarbij voor een periode van ten minste vijf opeenvolgende jaren een gelijke uitkering wordt gedaan, vastgelegd in een periodieke akte. De gift is volledig aftrekbaar zonder aftrekdrempel of aftrekplafond. Wilt u ook Vriend van het Holland Festival worden? Ga voor meer informatie en een aanmeldformulier naar www.hollandfestival.nl / steun HF of neem vrijblijvend contact op met Leonie Kruizenga, hoofd development op 020 – 788 21 18.
colofon / colophon Holland Festival Piet Heinkade 5 1019 br Amsterdam tel. +31 (0)20 – 7882100
[email protected] www.hollandfestival.nl fotografie / photography Érick Labbé (p. 8-9) vertaling / translation Jane Bemont fotografie / photography Erick Labbé (p. 8) eindredactie en opmaak / editorial and lay-out Holland Festival ontwerp omslag / design cover Maureen Mooren druk / printing Tuijtel, HardinxveldGiessendam © Holland Festival, 2014 Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Holland Festival. No part of this publication may be reproduced and/or published by any means whatsoever without the prior written permission of the Holland Festival.
16
