PREEK OVER PSALM 45,11-16 Pijnacker-Nootdorp, 3 oktober 2010
ds. R.T. te Velde
Liturgie Votum/groet Zingen Wet van de HEER Zingen Gebed Lezen Zingen Lezen Zingen Tekst Preek Zingen Dankgebed Collecte Slotzang
Psalm 19:1, 2 Psalm 19:4, 5 Psalm 45 Psalm 45:1, 3 Openbaring 19:6-16 Gezang 74:1, 3 Psalm 45:11-16 Psalm 45:4, 5
Gezang 146:1, 2, 3 [vers 1 = schoolpsalm]
Zegen
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Eens in de zoveel jaar heb je er behoefte aan: een sprookjeshuwelijk op tv, om lekker bij weg te zwijmelen. Een paar maanden geleden trouwde de Zweedse kroonprinses. Al weer aardig wat jaren terug hadden wij in Nederland de bruiloft van Willem-Alexander en Maxima, met de tango en de traan. En een van de eerste koninklijke sprookjes was in 1981: de Engelse prins Charles trouwde met de jonge, verlegen Diana. Voor het eerst werd zo’n gebeurtenis wereldwijd door honderden miljoenen mensen gevolgd op de tv. We weten wat er van dat sprookje is terechtgekomen. Op het eerste gezicht lijkt Psalm 45 ook zo’n sprookje. Met zoveel details worden de voorname bruidegom en de charmante bruid beschreven, het is alsof je er met de filmcamera bovenop staat. Inderdaad een kunstig lied, geschreven met de stift van een vaardige schrijver. Inderdaad is dit een lied voor de bruiloft van de koning en zijn bruid. Je zoekt in de geschiedenis van Israël: over welke koning en zijn bruid kan het gaan? Al gauw denk je natuurlijk aan Salomo. Een van de meest succesvolle koningen van Israël, die ook een aardig rijtje bruiloften heeft meegemaakt. Want dat is wel een apart trekje dat je ook in de Psalm tegenkomt (vers 10): er staat een hele rij koningsdochters, en op de ereplaats, rechts, de koningin. Het lijkt alsof deze koning er een nieuwe bruid bij krijgt … In ieder geval, het is een schitterend feest. De koning zal ook oprecht blij zijn met zijn jonge bruid, de dochter van Tyrus. Tyrus, dat was een machtige havenstad ten noorden van Israël. Als je die naam Tyrus hoort, denk je onwillekeurig misschien een stukje verder in de geschiedenis van Israël. Niet aan Salomo, maar aan een totaal andere koning: Achab. Hij trouwde met de prinses van Tyrus, ze heette Izebel. En dan krijgen we uit de verdere geschiedenis niet het idee dat dit zo’n ideale bruid was … Maar goed, wij weten niet precies over welke koning met zijn bruid het gaat. Een koninklijke bruiloft met alle pracht en praal, dat is het beeld dat Psalm 45 voor ons schetst. Een koning die als een echte held naar voren treedt – denk aan de prachtige
1
uniformen waarin onze prins Willem-Alexander en andere koninklijke hoogheden optreden. Een bruid met een stoet bruidsmeisjes in allemaal even mooie jurken en gesierd met prachtige juwelen. Maar dat ene meisje is natuurlijk de mooiste van allemaal. En bij dat tafereel klinkt vrolijke muziek, er wordt gezongen en gejubeld. Fantastisch, een sprookje waar je bij geweest moet zijn. Even kan een gevoel van scepsis je ook overvallen: is het niet allemaal te mooi? Hoe lang zal dit sprookje duren? Als je denkt aan de societyhuwelijken van onze tijd, dan is het soms na een paar maanden alweer over. Hoe gelukkig zal deze bruid zijn als na de eerste roes haar koninklijke heer haar misschien weer vergeet? En heeft de hofdichter in deze Psalm niet een beetje overdreven om zijn grote baas te vleien? * Logisch dat die vragen beginnen te kriebelen. Want de koning en zijn bruid, zij zijn niet de enigen om wie het gaat in dit lied van de liefde. Dit sprookjeshuwelijk staat model voor de liefde die er tussen twee mensen kan zijn. Als je de man of vrouw van je dromen ontmoet, dan voel je je de koning te rijk. Die ene dag in je leven ben je een prins of prinses. Stel dat deze Psalm inderdaad gaat over koning Salomo, dan denk je ook aan dat intieme boekje Hooglied waar de bijbel de prille liefde bezingt van twee jonge mensen. Een kleine liefdesroman, gekoppeld aan de prins op het witte paard: Salomo. Wat mooi dat dat kan in de bijbel. Om het maar heel kort te zeggen: liefde en schoonheid zijn goed voor God, daar houdt Hij van. Als twee jonge mensen helemaal gek zijn op elkaar, dan kan God daar van genieten. En als die twee wat ouder worden en ze ervaren nog steeds en steeds dieper hoeveel ze van elkaar houden, dan geniet God intens mee. Mooi zijn en van elkaar houden, dat is helemaal iets van God, dat heeft Hij zelf zo bedacht. Aan het begin van de bijbel hoor je hoe God kijkt naar alles wat Hij heeft gemaakt, en het is “zeer goed”: prachtig, precies zoals het moet zijn. En dan in het volgende verhaal is er één ding dat nog niet zo mooi is: de mens is alleen. Maar daar gaat God dan ook iets aan doen: voor de mens maakt Hij de vrouw die bij hem past, en die twee gaan een complete eenheid vormen. Liefde en schoonheid, dat zijn de uitvindingen van God. Houd dat maar goed vast, zeker nu we vanmorgen deze Psalm samen lezen. Als je kijkt wat de wereld om ons heen er soms van maakt, kun je de neiging krijgen om het allemaal maar wat weg te stoppen. Schoonheidsidealen zijn compleet doorgeslagen, Photoshop kan het zogenaamd beter dan God. En als gewone mooie vrouw of man kun je er somber van worden: dat ideaalplaatje zul jij nooit halen. Dat gebeurt met schoonheid. En met liefde maak je net zoiets mee. Er wordt eindeloos over gezongen en geschreven, een beetje speelfilm draait óf om geweld óf om liefde. Maar hoe vaak is liefde niet een ander woord voor zoeken naar je eigen genot, en dan maar van de een naar de ander gaan. Van de week nog een citaatje van Gordon in de krant: “God is voor mij misschien wel de verheerlijking van mijn liefdesleven”. Voorstelbaar dat je als gewoon mens, als eerlijk christen, daar niets mee kunt, met wat de wereld om ons heen maakt van liefde en van mooi zijn. En dus het maar laten vallen? Wil je echt iets met schoonheid en liefde, dan moet je wel door heel wat lagen heenkijken. Maar laat het je niet afpakken! Juist in de bijbel, juist bij God mag je het weer gaan ontdekken. Hoe het kan dat mensen echt van elkaar houden en blijven houden. Hoe je echt mooi kunt zijn, niet alleen als je aan de fysieke maten en maatstaven van het ideale plaatje voldoet, maar gewoon zoals je bent, door je uitstraling, je humor, je mooie kwaliteiten. Door de schone schijn heenkijken – ergens is dat bij deze Psalm ook wel nodig. Want deze koning en zijn bruid staan helemaal in het societywereldje van die dagen. En je proeft er de verhoudingen van die tijd in. Een koning die er misschien wel een harem op na houdt, in ieder geval meerdere vrouwen heeft als bewijs van zijn status. Reken maar
2
dat die huwelijken vaak ook of vooral een politieke reden hadden. Salomo die trouwt met de prinses van Egypte – dan heb je er een belangrijke bondgenoot bij. Of zoals in deze Psalm de dochter van Tyrus: een belangrijke buur voor Israël om te vriend te houden. En zoals het gezegd wordt in vers 12, dat zouden wij nogal eenzijdig vinden: “Begeert de koning uw schoonheid, buig voor hem, hij is uw heer”. Mannen die vrouwen begeren, en dan moet de vrouw zich maar schikken – hoeveel is daarmee al niet aan liefde kapot gegaan? Maar goed, kijk er dan maar doorheen, de speciale kleurtjes van die koninklijke bruiloft. Ontdek de kern van wat dit liefdeslied wil oproepen: echte liefde, genieten van schoonheid, verlangen naar elkaar, uitbundige vreugde over die twee mensen, de koning en zijn bruid, die zo van elkaar houden. * God houdt van liefde en van schoonheid. Dat is maar goed ook, dat je op deze koninklijke sprookjesbruiloft uitkomt bij God. Want kijk eens wat er bij ons van terechtkomt. Die ene dag waarop je samen prins en prinses bent, prachtig! Maar hoe sta je er voor als je 10 of 25 jaar verder bent? Als mens kun je de liefde die er ooit tussen jullie beiden was helemaal kwijtraken. Je bent niet meer mooi voor elkaar, maar je doet alleen nog maar lelijk. Het sprookje spat uit elkaar. Je kunt er cynisch van worden: liefde, schoonheid, huh wat? Maar dan is God er. Hij houdt van liefde en schoonheid, want dat heeft Hij zelf bedacht. Zoals twee mensen van elkaar kunnen houden, dat staat niet op zichzelf. Het verwijst op een heel bijzondere manier naar God zelf, hoe Hij van mensen houdt, hoe Hij een band van liefde en trouw aangaat, hoe Hij daar iets moois van maakt en van ons iets moois maakt. Bij de volken rond Israël wordt soms de koppeling heel direct gelegd. Als de koning trouwt, dan is dat eigenlijk een godenhuwelijk. Want de koning is zo’n beetje god. En dan hebben ze zelfs rituelen waarbij elk jaar opnieuw het huwelijk van de koning en zijn bruid herhaald wordt. Zo’n directe koppeling zul je bij Israël niet vinden. Maar het lijkt in deze Psalm wel op het randje. Hoe deze koning beschreven wordt, hoe hij wordt aangesproken, dat gaat boven de gewone mensenwereld uit. Vanmiddag zullen we op dat spoor nog even verder gaan. Je zit er dicht tegen aan, deze koning wordt bijna god. Maar toch net niet. Hij wordt wel een model, een symbool, samen met zijn bruid. Een symbool van liefde die er tussen mensen is. Maar ook een model van hoe God met zijn volk verbonden wil zijn. Die schitterende liefde, die glans van schoonheid, de uitbundige vreugde van bonte kleuren en klinkende muziek, dat hoort er allemaal bij wanneer God mensen naar zich toehaalt om van ze te houden en hun liefde terug te ontvangen. De apostel Paulus heeft het daarover in Efeze 5, dan noemt hij het huwelijk van twee mensen een mysterie, een geheim, de afspiegeling van de liefde van Christus en zijn gemeente. Kijk zo eens naar het sprookjeshuwelijk in deze Psalm: die koning en zijn bruid laten iets van God zien, van Jezus die wil trouwen met allen die Hem liefhebben. Kijk zo naar wat je zelf mag meemaken van liefde en relaties, van schoonheid en geluk. Het is er niet zomaar, het is er omdat God zo is: vol liefde en goedheid, vol schoonheid en vreugde. * De bijbel trekt de lijn door. In het Nieuwe Testament hoor je soms hoe Jezus zichzelf vergelijkt met een bruidegom, en aan het eind van het evangelie gaat het over de bruiloft van de koningszoon. De lijn komt uit bij het stukje dat we in Openbaring 19 hebben gelezen. De bruiloft van het Lam, dat is het grote feest dat in de hemel wordt gevierd aan het eind van de tijd. Daar bereikt God zijn grote doel met de mensen. God houdt van liefde en van schoonheid. Zo begon de bijbel. Zo wordt het prachtig uitgetekend in deze Psalm 45 over de koning en zijn bruid. En zo gaat het uiteindelijk worden tussen Christus en zijn gemeente, alle mensen die van Hem houden omdat Hij met zijn liefde zich voor deze bruid gegeven heeft.
3
Als dat ten diepste is waar deze Psalm naar toewijst, dan komen twee vragen op ons af. De eerste vraag: hoe mooi is deze bruidegom voor ons? In de Psalm gaat de schoonheid en de liefelijkheid van de koning alles te boven. Zien wij dat bij Jezus, onze bruidegom? Kun je Hem zo prachtig vinden dat je daarbij alles vergeet? Zou je over Hem zo’n lyrisch lied kunnen zingen? Meestal zitten we daarvoor, denk ik, te nuchter in elkaar. En je vindt het ook misschien lastig omdat je Jezus niet live voor je ziet. Maar luister dan naar wat Hij over zichzelf vertelt. Hoe je in het hele verhaal van het evangelie voor je ziet hoe mooi en goed en machtig en vol liefde Hij is. Laat het beeld zo tot je doordringen dat je Hem wel kunt dromen: Jezus, de mooiste die ik ken. En de tweede vraag: hoe ben je mooi voor Hem? De bruid in Psalm 45 staat te stralen voor haar heer, in een mantel van goudbrokaat. Die andere bruid in Openbaring 19 ziet er ook schitterend uit, in zuiver wit linnen. Zijn wij dat, op ons mooist uitgedorst voor Jezus onze bruidegom? Dat is nog wel een hele vraag. God houdt van mooi, Jezus wil ons straks op ons mooist hebben. Maar we hebben nog wel last van onze lelijke kantjes. De vlekken komen zomaar op onze bruidsjurk. In Openbaring 19 is er iets bijzonders met de witte trouwjurk van de bruid. Het gaat om “het goede dat gedaan is door de heiligen”. Ja, maar als je het precies bekijkt zijn dat niet de eigen prestaties van de bruid, van de heiligen. Eigenlijk is het de bruidegom, Jezus, die zijn bruid de witte trouwjurk aantrekt. Zijn goede, rechtvaardige, heilige leven is het wat zijn bruid zo doet stralen. Stukje bij beetje legt Hij zijn eigen zuiverheid, zijn goede daden, zijn liefde en goedheid op onze schouders en trekt het over ons leven aan. Een heel proces, waar wij midden in staan, en dan zie je soms nog niet precies wat het moet worden. Maar vertrouw er maar op dat Jezus iets van ons weet te maken. Hij houdt van een mooie bruid, voor Hem staat ze er al, en wij laten ons door Hem mooi maken. Er komt een extra kantje bij, dat heeft te maken met het speciale karakter van de liefde van bruid en bruidegom. Als je zo van elkaar houdt, dan ben je er helemaal voor elkaar, dan kan daar geen ander meer tussenkomen. Daarom wordt tegen de bruid in Psalm 45 gezegd: “Luister, dochter, zie en hoor, vergeet uw volk en het huis van uw vader”. Best een harde les voor dit meisje op haar trouwdag. Je kunt je zomaar voorstellen hoe ze zich voelt, hoe ze daar wat verloren staat in alle pracht en praal. Voortaan zal ze haar leven delen met de koning van Israël. Als dochter van Tyrus moet ze het luxe leven in de rijke handelsstad achter zich laten. En vooral: ze moet het geloof, de goden van thuis achter zich laten. Voortaan is de God van Israël ook haar God. Lees de geschiedenis er maar op na, hoe moeizaam dat ging. Maar het wordt wel tegen haar gezegd, op haar trouwdag. Kies je voor deze bruidegom, dan moet je je vroegere leven vergeten. En in dat tweede bijbelgedeelte, Openbaring 19, komt hetzelfde op een andere manier naar voren. Wij hebben het stukje gelezen over de bruid. Maar even daarvoor ging het over een andere vrouw, en zij heet de hoer van Babylon. Een lelijk woord, hoer. Maar deze vrouw staat voor de wereld zoals die wordt als je tegen de liefde van God en van Jezus kiest. Dat je elkaar bedriegt met mooie reclame, maar je hebt elkaar eigenlijk niets te bieden. Dat je liedjes en films volstopt met “liefde”, maar uiteindelijk gaat het alleen om jou. Als een bruid mogen wij mooi worden voor Jezus, onze bruidegom. We hoeven het niet zelf op te knappen, want Hij trekt ons de zuivere witte trouwjurk aan. Maar wil je mooi zijn voor Hem, laat dan wel alles vallen wat lelijk is. Lelijk, ook al lijkt het nog zo mooi. De valse make-up en de juwelen die blinken in de ogen van de wereld, dat is de buitenkant. Maar hoe ziet de binnenkant eruit? Hoe ziet jouw binnenkant eruit? Ken je de echte liefde die je van God leert – Hij heeft het uitgevonden? Ken je de liefde van Jezus, die zover ging dat Hij zijn eigen leven voor ons over had? En wil je nu ook je hele hart aan Jezus geven? Daar word je een mooi mens van. Dan kan God van je genieten, opeens gaan die woorden van Psalm 45 dan over hoe Jezus naar ons kijkt. “Zijn hele hart gaat naar uw schoonheid uit”. Jezus die ons mooi vindt, die het prachtig vindt om naar
4
ons te kijken. Een wonder om dat te bedenken! “Begeert de koning uw schoonheid, buig voor hem neer”. * De koning en zijn bruid – wat heerlijk dat dit lied van de liefde zomaar in de bijbel staat. Wat heerlijk dat God daar zo van houdt, als mensen mooi zijn en van elkaar houden. Heerlijk wanneer je als mens van die liefde kunt genieten, als je die weer te pakken kunt krijgen na periodes waarin het wat minder ging. Wat heerlijk dat het over God zelf gaat, hoe Hij van ons houdt en dat laat zien in Jezus, hoe God voor echte liefde en echte schoonheid gaat. Heerlijk om te kunnen genieten van de liefde van God – ook als het “gewone” leven soms bijna liefdeloos wordt en je zoveel lelijke ervaring opdoet. Wat heerlijk is het om samen op weg te zijn: als een bruid op weg, en straks het paleis van de koning binnen. Amen
5