Pesten en ongewenst gedrag hoe we er mee omgaan
Eben-Haëzerschool ‘s-Gravenzande
11/9/2015
Inhoudsopgave 1. Vooraf ............................................................................................................................... 2 2. Voorwaarden om het pestprobleem op school aan te pakken. .............................. 2 3. Algemene lijn om pesten op school te voorkomen en te signaleren ..................... 3 4. Handelen in vastgestelde pestsituaties ...................................................................... 3 4.1. De ik-boodschap. .................................................................................................... 3 4.2. Het inventariseren van mogelijke oplossingen ................................................... 3 4.3. Het evalueren van de oplossingen. ...................................................................... 3 4.4. Het concretiseren van oplossingen. ..................................................................... 3 4.5. Het evalueren van oplossingen. ........................................................................... 4 4.6. Op het plein .............................................................................................................. 4 4.7. Ouders op de hoogte houden ............................................................................... 4 4.8. Leerkracht let op eigen handelen ......................................................................... 4 4.9. Externen inschakelen ............................................................................................. 4 5. Signaleren ........................................................................................................................ 4 6. Preventief ......................................................................................................................... 5 7. Het belang van afspraken ............................................................................................. 5 8. Duidelijk stellingnemen .................................................................................................. 5 9. Methoden van behandelen ........................................................................................... 5 10. Adviezen aan ouders van pesters ............................................................................ 5 11. Adviezen aan ouders van gepeste kinderen .......................................................... 6 12. Adviezen aan alle andere ouders ............................................................................ 6 13. Adressen en telefoonnummers ................................................................................ 7 14. Bijlage; ondertekenen pestprotocol ......................................................................... 8
1
1.
Vooraf
Dit protocol is opgesteld om het pesten op de school te voorkomen of te stoppen. Directie, personeel en ouders pakken het pesten gezamenlijk op. Deze doelstelling wordt mede onderstreept door de missie van de school. De missie van de school is: “Samen voor excellentie, samen kom je verder” De veiligheid voor de leerkrachten en kinderen onderscheiden we als volgt: Werk- en leerveiligheid (leren en werken op niveau) Werk- en speelveiligheid (fysiek) Werk- en speelveiligheid (sociaal-emotioneel) Veiligheid is een basisbehoefte om te kunnen ontwikkelen. Daar zijn we alert op. Dit betekent dat we actief werken aan de veiligheid op school. We zijn elkaar tot een hand en een voet. Niet één betrokkene van de school mag zich hieraan onttrekken. Het protocol is ontwikkeld om het pesten concreet aan te pakken. Het gaat erom dat alle geledingen op één lijn staan en elkaar steunen. Samenwerking is van doorslaggevende betekenis voor een succesvolle aanpak. Ouders, bestuur, directie, team en leerlingen hebben daarin elk hun eigen verantwoordelijkheid. Hoe wordt het protocol verspreid? Bij inschrijving van iedere nieuwe leerling, ontvangen de ouders een kopie van het protocol. In het schoolplan en in de schoolgids wordt er melding gemaakt van het bestaan van een pestprotocol. Het volledige protocol staat op de website van de school.
2.
Voorwaarden om het pestprobleem op school aan te pakken.
Pesten op school lijkt een ingewikkeld probleem, maar het is eenvoudiger aan te pakken dan vaak gedacht wordt. Daaraan zijn echter wel enkele voorwaarden verbonden: Probleem Pesten moet als een probleem worden gezien door alle betrokken partijen: leerkrachten, ouders en leerlingen (gepeste kinderen, pesters en de zwijgende middengroep). Preventief De school moet het pestprobleem voorkomen. Een preventieve aanpak bestaat onder meer uit de behandeling van het onderwerp met de leerlingen, waarna met hen regels om op een positieve manier met elkaar om te gaan worden vastgesteld. Signaleren Als pesten desondanks toch optreedt, moeten leerkrachten dat kunnen signaleren. Stelling nemen Duidelijk stelling nemen tegen het pesten. Directe aanpak Wanneer pesten, ondanks alle inspanningen, toch weer de kop opsteekt, moet de school beschikken over een directe aanpak. Externe hulp Heeft de aanpak geen resultaat, dan is inschakeling van externen nodig, die het probleem onderzoeken en adviseren over de te nemen maatregelen. 2
3.
Algemene lijn om pesten op school te voorkomen en te signaleren
In het begin van het jaar wordt door iedere groep de eerste twee weken afspraken gemaakt hoe we met elkaar omgaan. Groepsvorming is in de eerste weken van groot belang. Tijdens de ouderbezoeken wordt gevraagd of er signalen m.b.t. pesten zijn. Twee keer per jaar wordt het pedagogisch leerlingvolgsysteem “Zien” afgenomen. “Zien wordt in de onderbouwgroepen 1 t/m 3 uitsluitend door de leerkracht afgenomen. In de bovenbouw groepen 4 t/8 vullen de leerlingen ook zelf de leerling vragenlijst in. De leerkracht interpreteert de uitslag van “Zien” en bespreekt dit met de ib-er. Kinderen die risico lopen worden in een teamvergadering besproken. De schoolmaatschappelijk werkende wordt betrokken wanneer er zorgen rond een leerling blijven bestaan na bovenstaande stappen. Gedurende het schooljaar worden er een aantal lessen (zo mogelijk bij verschillende vakgebieden) gegeven die gericht zijn op sociale vaardigheden. Bij de keuze van de onderwerpen wordt aangesloten bij de gesignaleerde problemen. Pestgedrag wordt altijd doorgegeven aan de eigen leerkracht. Groepsafspraken hangen zichtbaar op in de lokalen.
4.
Handelen in vastgestelde pestsituaties
Er vinden gesprekken plaats tussen leerkracht en pester, tussen leerkracht en slachtoffer en indien mogelijk tussen pester en slachtoffer o.l.v. de leerkracht. De ib-er wordt hiervan op de hoogte gesteld. De leerkracht meldt de geconstateerde pestsituatie aan de ouders van de gepeste(n)/pester(s) en het team. Voldoet dit gesprek niet (in die zin dat het pesten toch doorgaat) of zijn er meerdere leerlingen bij betrokken, dan kan er een gesprek plaats vinden met de hele klas. Dit gebeurt in vijf stappen: 4.1. De ik-boodschap. De leerkracht geeft door middel van een heel duidelijke ik-boodschap te kennen, dat er in de klas een probleem is, dat hij niet alleen op kan lossen, maar dat wel opgelost moet worden. Daarbij noemt hij heel duidelijk de probleemsituatie en vraagt de leerlingen oplossingen te geven. Hij benadrukt daarbij dat het probleem opgelost moet worden. Het is verstandig dit vanaf groep 4 te doen. Met groep 4 kun je samen zoeken naar mogelijkheden om dit op te lossen, waarbij de leraar een hele duidelijke rol heeft. 4.2. Het inventariseren van mogelijke oplossingen De leerlingen moeten allerlei mogelijke oplossingen geven voor aanpak. Soms komen er geen ideeën omdat de leerlingen niet durven of zo’n aanpak niet gewend zijn. Dan kan de leerkracht uitspreken dat het hem ernst is en hen meer tijd geven om oplossingen aan te dragen. Hij kan er dan een dag later op terug komen. In deze fase komen er dus oplossingen. 4.3. Het evalueren van de oplossingen. Hier staat het oplossen van het probleem centraal. Alleen oplossingen die positief zijn voor pester en slachtoffer worden gehonoreerd. Op die manier geeft de leerkracht aan dat hij/zij aan alle leerlingen veiligheid wil bieden. 4.4. Het concretiseren van oplossingen. Voor iedereen moet duidelijk zijn hoe de geselecteerde oplossingen uitgevoerd gaan worden. Het is daarbij aan te bevelen om ze op papier te zetten en daarna weer met de klas te bespreken. 3
4.5. Het evalueren van oplossingen. De oplossingen moeten met regelmaat geëvalueerd worden. De leerkracht geeft aan dat de evaluatie een vast onderdeel gaat worden van de klassengesprekken. Wanneer er weer signalen komen van pesten, dan moet de leerkracht weer teruggaan naar de 1e stap, maar ook als hij niets hoort, moet hij uit preventief oogpunt regelmatig evalueren. Het is van belang om het evalueren dan niet te laten verwateren. In dat geval is het belangrijk om complimenten te geven omdat het zo goed gaat. De leerkracht moet in deze fase de leerlingen duidelijk maken dat het aangeven dat er weer gepest wordt niet hetzelfde is als klikken, maar dat het in principe hetzelfde is als het helpen van het slachtoffer. De leerkracht zou in samenspraak met het team tot eenzelfde of andere methode kunnen komen om het pesten te stoppen. 4.6. Op het plein Als zich voortdurend escalaties voordoen op het plein, wordt er extra alertheid van de pleinwachten gevraagd. 4.7. Ouders op de hoogte houden De leerkracht houdt de ouders van pester/gepeste op de hoogte van de activiteiten en de resultaten. 4.8. Leerkracht let op eigen handelen Met name als er een pestsituatie is geconstateerd, bevraagt de leerkracht zichzelf over zijn of haar eigen functioneren. Hoe is de eigen houding naar de klas en eventueel specifiek naar bepaalde leerlingen toe? Hoeveel ruimte en verantwoordelijkheid krijgen de leerlingen zelf? Hoe veilig zijn de leerlingen in de klas? Waar nodig brengt de leerkracht wijzigingen in zijn/haar functioneren. Uiteraard ondersteunt de IB-er of SMW’er hem/haar.. 4.9. Externen inschakelen Bij een leerling bij wie het pesten of slachtoffer zijn vooral voort lijkt te komen uit een gebrek aan weerbaarheid, invoelingsvermogen in anderen en sociale vaardigheden, kan met de ouders gesproken worden over een eventuele sociale vaardigheidstraining, zoals Eleos, GGZ en CJG.
5.
Signaleren
Als pesten desondanks optreedt, moeten leerkrachten kunnen signaleren. Een aantal signalen die pesters met hun slachtoffers uithalen: o volstrekt negeren o isoleren o psychisch, fysiek of seksueel mishandelen o een kring vormen of insluiten in klas, gang of schoolplein o buiten school opwachten, slaan of schoppen o op weg van en naar school/ huis achterna rijden o cyberpesten, opbellen o als slaaf behandelen o scheldnaam gebruiken o bezittingen afpakken o afpersen o opmerkingen maken over kleding o enz. Leerkrachten dienen alert te zijn op de manier(en) waarop leerlingen met elkaar omgaan en duidelijk stelling te nemen wanneer bepaald gedrag de norm overschrijdt. 4
6.
Preventief
Een effectieve methode om pesten binnen de perken te houden of te voorkomen, is het vaststellen van regels voor leerlingen door de leerkrachten en door leerlingen onderling. Deze regels worden positief gesteld, bijvoorbeeld: Voor de groepen 1 t/m 3: We zijn lief voor elkaar We luisteren naar elkaar We luisteren naar de juf Voor de groepen 4 t/m 8 Iedereen mag er zijn. Huidskleur, haarkleur, wel of geen bril en beugel maakt geen verschil. Iedereen mag in onze groep meespelen Wij luisteren naar elkaar
7.
Het belang van afspraken
Pesten tussen leerlingen is te voorkomen door duidelijke afspraken met de leerlingen te maken over de aanpak van ruzies. Een belangrijke stelregel is dat het inschakelen van de leerkracht niet wordt opgevat als "klikken". Een tweede regel is dat ook buitenstaanders bij een pestprobleem de verantwoordelijkheid hebben dit bij de leerkracht aan te kaarten. Iedereen is immers medeverantwoordelijk voor een goede sfeer in de klas.
8.
Duidelijk stellingnemen
Als leerkrachten zien dat leerlingen worden gepest, nemen ze duidelijk stelling. Om duidelijk stelling te kunnen nemen, is zicht op de omvang van het probleem, kennis van de gevolgen voor het slachtoffer, maar bovenal invoelend vermogen vereist.
9.
Methoden van behandelen
Op school worden afhankelijk van de soort pesten verschillende methoden gehanteerd. o De niet-confronterende methode Daarbij wordt niet een hele groep in de behandeling betrokken. o De confronterende methode Bij deze methode voert de leerkracht, na duidelijk stelling te hebben genomen, een gesprek met de klas over pesten in het algemeen. Vervolgens spreekt hij met de leerlingen regels af en behandelt hij het onderwerp uitgebreid in de groep. o Hulp aan de pester Daarnaast is hulp aan de pester nodig. De hulp kan bestaan uit een straffend gesprek, een probleemoplossend gesprek, een gesprek met de ouders, een rollenspel, een training in sociale vaardigheden. o Hulp aan het gepeste kind. Kinderen die voortdurend worden gepest, kunnen op twee manieren reageren: ze worden passief of ze gaan uitdagen. Beide vormen van gedrag zijn 'aangeleerd', in de zin van 'reacties op uitstoting'. En wat is aangeleerd, kan ook weer worden afgeleerd. Een sociale vaardigheidstraining: “omgang en therapie met sociaal onhandige kinderen” kan hierbij uitkomst bieden.
10. Adviezen aan ouders van pesters Neem het probleem serieus. Probeer achter de mogelijke oorzaak van het pesten te komen. Maak je kind gevoelig voor wat het anderen aandoet. 5
11. Adviezen aan ouders van gepeste kinderen Als pesten niet op school gebeurt, maar op straat, kun je de ouders van de pester opbellen en voorzichtig vragen er met hun kind over te praten. Gebruik daarbij als argument dat elk kind op straat veilig moet kunnen zijn. Niemand zal dat ontkennen. Pesten op school kun je het beste direct met de leerkracht bespreken. Als van je van je kind er met niemand over mag praten, steun dan je kind, geef het achtergrondinformatie en maak je kind duidelijk dat de school het voorzichtig zal aanpakken. Voordat je dit belooft, is het raadzaam de school te vragen of ze dit probleem ook daadwerkelijk voorzichtig aanpakt. Beloon je kind en help het zijn zelfrespect terug te krijgen. Stimuleer je kind tot het beoefenen van een sport, zodat hij in een spel of motorische vaardigheid kan uitblinken. Wordt je kind op een club gepest door leeftijd- of klasgenoten, vraag dan de leiding aan het pesten aandacht te besteden en met de kinderen te bespreken dat ieder kind op de club veilig mag zijn. Houd de communicatie open, blijf dus in gesprek met je kind. Doe dat niet op negatieve manier, maar geef adviezen om aan het pesten een einde te maken. Een negatieve manier van vragen is bijvoorbeeld: 'wat is er vandaag weer voor ergs gebeurd?' Steun je kind in het idee dat er een einde aan komt. Laat je kind opschrijven wat het heeft meegemaakt. Dit kan best emotionele reacties bij je kind oproepen. Op zich is dat niet erg, als het maar hierbij geholpen wordt de emoties te uiten en te verwerken. Laat je kind deelnemen aan een sociale vaardigheidstraining. Accepteer de situatie niet. Als de school niet wil meewerken, schakel dan de vertrouwenspersoon op school in om aan de ongezonde situatie voor je kind een einde te maken.
12. Adviezen aan alle andere ouders Neem het probleem serieus: het kan ook jouw kind overkomen. Neem de ouders van het gepeste kind serieus. Maak het tot een gemeenschappelijk probleem. Vraag om toezicht op het schoolplein. Praat met je kind over school, over de relaties in de klas, over wat leerkrachten doen, hoe zij straffen. Vraag hen ook af en toe of er in de klas wordt gepest. Geef af en toe informatie over pesten: wie doen het, wat doen zij en waarom? Corrigeer je kind als het voortdurend anderen buitensluit. Geef zelf het goede voorbeeld. Leer je kind voor anderen op te komen.
6
13. Adressen en telefoonnummers ONDERWIJSBEGELEIDINGSDIENST (Driestar Educatief) H. Bossenbroek Burg. Jamessingel 2 Postbus 368 2800 AJ Gouda Tel.: 0182 54 03 33 INSTELLING VOOR AMBULANTE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG SGJ Dordrecht 033 4226900 Eleos Dordrecht 088-892 00 60 Sociaal Kernteam Westland J. Voeten 06-23109570
7
14. Bijlage; ondertekenen pestprotocol
De ondertekenaars van dit protocol verklaren het volgende: Pesten is een wezenlijk probleem. Uit onderzoek blijkt dat één van de tien kinderen in het basisonderwijs slachtoffer zijn van pestgedrag. De omvang en zwaarte van het probleem leiden tot de noodzaak van een aanpak door alle opvoeders van kinderen, in het bijzonder door de ouders en door de leerkrachten. Bestuur en directie dienen, om een passend en afdoend antwoord te vinden op het probleem pesten, uit te gaan van een zo goed mogelijke samenwerking tussen ouders, leerkrachten en leerlingen, gebaseerd op afgesproken beleid dat gericht is op deze samenwerking. Daarom wordt er ook van de ouders verwacht dat ze meewerken om het pesten uit de wereld te helpen. De ondertekenaars van dit protocol verbinden zich het volgende te doen: o het bewust maken en bewust houden van de leerlingen van de zwaarte van het probleem o samenwerking zoeken en afspraken maken over de aanpak van het pesten
De ondertekenaars verklaren zich in principe bereid tot deelname aan de jaarlijkse evaluatie door de school.
Eben-Haëzerschool te ’s-Gravenzande. Getekend namens: Ouder(s) Naam: _____________________________________________ Adres: _____________________________________________ Getekend namens school: Directie _________________________________________
8
1
