perspectief Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem

Agglomeratie ‘s-Gravenhage Groot-Amsterdam Flevoland Zaanstreek Overig Groningen Arnh Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem Noord-Overijssel Kop van Noord-Holland Veluwe Groot-Rijnmond IJmond Midden-Noord-Braban Agglomeratie Leiden en Bollenstreek Alkmaar en omgeving Zuidoost-Noord-Brabant Zuidoost-Zu id-Holland Noordoost-Noord-Brabant Arnhem Nijmegen Zuidwest-Gelderland Twente Zuidwe st-Drenthe Oost-Zuid-Holland Het Gooi en Vechtstreek West-Noord-Brabant Zuidwest-Friesland Noord-Friesland Zuidwest-Overijssel Overig Ze eland Zuidoost-Friesland Noord-Limburg Midd en-Limburg Achterhoek Zuidoost-Drenthe Noo Drenthe Zuid-Limburg Oost-Groningen Zeeuw sch-Vlaanderen Delfzijl en omgevingAgglomera ie ‘s-Gravenhage Groot-Amsterdam Flevoland Zaanstreek Overig Groningen Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem Noord-Overijsse Kop van Noord-Holland Veluwe Groot-Rijnmond IJmond Midden-Noord-Brabant Agglomeratie Le den en Bollenstreek Alkmaar en omgeving Zuido ost-Noord-Brabant Zuidoost-Zuid-Holland Noord -Brabant Arnhem / Nijmegen Zuidwest-Gelder land Twente Zuidwest-Drenthe Oost-Zuid-Holla nd Het Gooi en Vechtstreek West-Noord-Bra Zuidwest-Friesland Noord-Friesland Zuidwest-O

Regio’s in economisch perspectief 2013 Noord-Nederland

Colofon

Auteur Henk van den Brink

Leeswijzer Deze regio’s in economisch perspectief 2013 bestaat uit een overzicht van de regionale economische ontwikkelingen in 2013, specifiek voor de economische groei en de arbeidsmarkt. Verder worden de stand van zaken en de vooruitzichten op het vlak van bevolking, economische ontwikkeling, arbeidsmarkt, sectorstructuur en huizenmarkt geschetst.

Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 4 juni 2013. Regio’s in economisch perspectief 2013 Juni 2013 2

Oost-Groningen Regio Oost-Groningen

2. Economische ontwikkeling Het Bruto Regionaal Product (BRP) van Oost-Groningen bedroeg in 2012 € 2,8 miljard (figuur 2), dat is € 18.482 per hoofd van de bevolking. Hiermee draagt de regio voor 0,5% bij aan het Bruto Binnenlands Product (BBP) van Nederland. De verwachting is dat het BRP in 2013 minder zal krimpen (-0,3%) dan het Nederlandse BBP (-0,7%). Figuur 2 Ontwikkeling van het BRP (in miljarden €) 2005-2012 en het gemiddeld inkomen 2005-2010 3,5

26.000

3,0

25.000

2,5

24.000

2,0

23.000

1,5

22.000

1,0

21.000

1. Bevolking Op 1 januari 2013 telde de regio Oost-Groningen 149.349 inwoners, in 2007 waren dat er 153.809. De jaarlijkse bevolkingsgroei ligt met -0,5% onder het Nederlandse gemiddelde van 0,4%. In 2020 zal de bevolking naar verwachting met 1,0% zijn gedaald tot 147.800 personen. Met een aandeel van 21,8% in de leeftijdscategorie 0-20 jaar heeft Oost-Groningen een relatief oude bevolking (NL: 23,1%).

■ BRP (L-as)

Figuur 1 De bevolking van de regio Oost-Groningen verdeeld naar leeftijdscategorie, 2007, 2013 en 2020

3. Arbeidsmarkt In 2012 bestond de beroepsbevolking uit 65.000 personen, dat is 43,3% van de totale bevolking (NL: 47,1%). Tussen 2006 en 2012 lag de jaarlijkse gemiddelde groei van de beroepsbevolking met 0,0% onder het Nederlandse gemiddelde van 0,7% (tabel 1).

100% 80% 60% 40%

154.302

149.390

147.800

17%

20%

25%

29%

_

Gemiddelde inkomen (R-as)

Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau

30%

23%

19%

20%

11%

10%

11%

0%

17%

16%

15%

2007

2013

2020

■ 15-25 jr.

20.000 2005 2006 2007 2008 2009* 2010 2011 2012

Tabel 1 De beroepsbevolking 2006-2012 31%

26%

■ 0-15 jr.

0,5

■ 25-45 jr.

■ 45-65 jr.

■ 65+ jr.


Regio’s in economisch perspectief 2013 Juni 2013 3

2012 Groei 2006- 2012 per jaar (x 1.000)

Potentiële beroepsbevolking (15-65 jr.) Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking in %

Bron: CBS

OostGroningen

Nederland

OostGroningen

96 65 59 6 9,0

0,1% 0,7% 0,6% 3,4%

-1,0% 0,0% -0,5% 7,1%

BRP Gemi(

In 2012 bedraagt het aandeel laaggeschoolden 29,2%. Daarmee heeft de regio Oost-Groningen een relatief zeer laaggeschoolde beroepsbevolking (NL: 22,3%) (tabel 2).

Tabel 3 Aandeel in totaal aantal banen 2011 en vestigingen* per sector, 2012 Aandeel banen 2011

Tabel 2 Opleidingsniveau beroepsbevolking 2006-2012 Nederland

OostGroningen

Nederland

OostGroningen

23,9% 44,2% 30,8% 1,1%

30,8% 47,7% 21,5% 0,0%

22,3% 42,4% 34,3% 1,0%

29,2% 46,2% 21,5% 3,1%

Bron: CBS

Figuur 3 Gemiddeld aantal NWW* per maand per opleidingsniveau, 2011 425.593 5,0%

37,1%

10,1% 5,6% 12,6% 24,2% 3,5% 4,7% 20,5% 6,6% x x 12,3%

7.904.600

47.300

1.273.575

8.960

Investeringen per sector In 2010 bedroegen de totale investeringen in vaste activa in Oost-Groningen € 484 miljoen. Dat is 0,5% van de totale Nederlandse investeringen in vaste activa. In de regionale industrie, agrarische sector, de publieke sector en de handel en verhuur van onroerend goed werd in vergelijking met Nederland meer geïnvesteerd, in alle andere sectoren minder (figuur 4).

MBO 2-3-4 MBO 1, VO en BO

40% 57,9%

53,9%

5,0% 4,9% 10,9% 19,4% 2,8% 4,1% 32,2% 8,6% x x 12,1%

Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau; * exclusief overheid, onderwijs en zorg

50%

40% 20%

0,8% 18,4% 4,0% 16,7% 4,7% 2,7% 12,5% 1,5% 13,1% 23,0% 2,6%

Figuur 4 Aandeel in totale investeringen in vaste HBOsector, 2010 activa per

25,2%

60%

1,2% 10,5% 4,6% 16,6% 4,8% 4,2% 20,6% 3,3% 13,3% 17,3% 3,6%

WO

11,9%

80%

OostGroningen

40% 34%

31%

30%

0%

23%

20%

ni

zo rg

ng

1% 1%

en ijs rw

id ,o

ië O

Fi

ve r

he

na nc

2%

le

ni ng le

en stv er

le

di e lijk ke Za

di

en stv er

ho n te or

ra ns p l, t nd e Ha

■ Nederland

re ca

uw

to se c he isc ra r


Ag

4. Sectorstructuur Ten opzichte van 2010 is het totaal aantal bedrijfsvestigingen in Oost-Groningen toegenomen met 4,6% tot 8.960. Daarmee ligt de groei onder het Nederlandse gemiddelde van 9,4%. In vergelijking met Nederland heeft de regio OostGroningen veel bedrijfsvestigingen in de agrarische sector, de handel en de logistiek en weinig in de zakelijke en financiële dienstverlening en overheid en onderwijs. Relatief veel banen zijn te vinden in de industrie en de zorgsector en weinig in de zakelijke en financiële dienstverlening, de horeca en de agrarische sector (tabel 3).

5%

2% 1%

r

Bron: UWV, bewerking ING Economisch Bureau * NWW= Niet-werkende werkzoekenden.

10%

nd e

4%

0%

Bo

■ WO

ie

■ HBO

12%

8%

str

■ MBO 2, 3, 4

14% 13%

10%

du

■ MBO 1, VO en BO

Nederland

In

Oost-Groningen

ig

5.840 1,5% 7,5%

100%

Nederland

Agrarische sector Industrie Bouw Handel Transport & opslag Horeca Zakelijke dienstverlening Financiële dienstverlening Overheid & Onderwijs Zorg Overig Totaal

Met 9,0% lag de werkloosheid in Oost-Groningen in 2012 fors boven die van Nederland (6,4%). Naar verwachting zal eind 2013 de werkloosheid nog steeds boven die van Nederland (8,7%) liggen. Naar opleidingsniveau ligt in Oost-Groningen het aandeel laaggeschoolde niet-werkende werkzoekenden lager en het aandeel middelbaargeschoolde niet-werkende werkzoekenden fors hoger dan het Nederlandse gemiddelde (figuur 3).

OostGroningen

ve r

Laag Middelbaar Hoog Onbekend

2012

Nederland

O

2006

Aandeel vestigingen 2012

■ Oost-Groningen


Bedrijfsomvang De gemiddelde schaalgrootte ligt in Oost-Groningen met 3,5 banen per vestiging onder die van Nederland (4,6). Alleen de industrie kent gemiddeld relatief veel banen per vestiging, alle andere sectoren juist minder (tabel 4).

3,5

G

ra r Ag


Belang MKB In Oost-Groningen lag het aandeel van het MKB (exclusief ZZP’ers) in de toegevoegde waarde in 2009 met 62,1% flink boven het gemiddelde in Nederland (55,1%). Ook ZZP’ers dragen met 14,8% meer bij aan de toegevoegde waarde dan landelijk (11,4%). Het aandeel van het grootbedrijf blijft met 23,1% echter fors achter bij het landelijke gemiddelde van 33,5% (figuur 5).

Figuur 5 Verdeling van bruto toegevoegde waarde naar bedrijfsgrootte, 2009

■ ZZP ■ Klein ■ Midden ■ Groot

■ 2011

ve rig

4,6

O

0,4 17,6 1,8 3,7 7,0 3,2 3,4 1,2 1,1

Zo rg

1,5 13,9 2,7 5,5 11,1 6,7 4,3 2,5 2,0

200 175 150 125 100 75 50 25 0

isc

Totaal

Oost-Groningen

Bo uw ro ot ha nd De el tai Tr an lh an sp de or l t& op Za sla ke g lijk e Ho Fi di na re en nc ca stv ië er le l di e n en O in ve stv g rh er ei l e d n en in g on de rw ijs

Agrarische sector Industrie Bouw Handel Transport & opslag Horeca Zakelijke dienstverlening Financiële dienstverlening Overig

Nederland

se cto r In du str ie

2011

Figuur 6 Aantal starters per sector in 2011 en 2012

he

Tabel 4 Gemiddelde aantal banen per vestiging per sector, 2011

■ 2012

Bron: KvK, bewerking ING Economisch Bureau

5. Huizenmarkt Ten opzichte van 2011 zijn de huizenprijzen in OostGroningen in 2012 met -4,2% minder sterk gedaald dan in Nederland als geheel (-5,9%). Sinds 2006 is het aantal huizenverkopen afgenomen met gemiddeld -8,7% per jaar, een grotere daling dan landelijk (-7,3%). Van alle huizentransacties in 2012 vond 0,8% plaats in Oost-Groningen (figuur 7).

14,8%

Figuur 7 Aantal transacties en ontwikkeling van de huizenprijs jaar op jaar, 2008-2012

23,1%

7,0%

2.000

35,5%

1.500

1.616 1.121

1.000 26,6% Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau, stippellijn geeft MKB weer (tot 250 werkzame personen).

3,5% 905

0,0% -3,5% -7,0%

0 2008

2009

2010

_

2011

2012

Huizenprijs jaar op jaar (R-as)


Een uitleg voor het maken va staat op laag 2 Naam brochure Maand 0


971

500

■ Huizentransacties (L-as) Starters De regio Oost-Groningen telde in het eerste kwartaal van 2013 230 startende ondernemingen. Het aandeel in het totaal aantal starters in Nederland bedroeg 0,6%. In 2012 waren er 804 starters, 11% meer dan in 2011. Dat is beter dan de stabilisatie die zich nationaal voordeed. De regio Oost-Groningen kent een relatief weinig ondernemende beroepsbevolking: per 1000 personen van de beroepsbevolking startten in het eerste kwartaal 3,5 personen een eigen onderneming (NL: 4,9). Hiermee is OostGroningen regio nummer 38 qua starters. De meeste oprichtingen vinden plaats in de zakelijke dienstverlening op afstand gevolgd door de detailhandel en de bouw (figuur 6).

1.055

Huize Huize Huize Huize

Delfzijl en omgeving Regio Delfzijl en omgeving

2. Economische ontwikkeling Het Bruto Regionaal Product (BRP) van Delfzijl en omgeving bedroeg in 2012 € 1,6 miljard (figuur 2), dat is € 32.670 per hoofd van de bevolking. Hiermee draagt de regio voor 0,3% bij aan het Bruto Binnenlands Product (BBP) van Nederland. De verwachting is dat het BRP in 2013 sterker zal krimpen (-0,9%) dan het Nederlandse BBP (-0,7%). Figuur 2 Ontwikkeling van het BRP (in miljarden €) 2005-2012 en het gemiddeld inkomen 2005-2010

1. Bevolking Op 1 januari 2013 telde de regio Delfzijl en omgeving 48.370 inwoners, in 2007 waren dat er 50.622. De jaarlijkse bevolkingsgroei ligt met -0,6% onder het Nederlandse gemiddelde van 0,4%. In 2020 zal de bevolking naar verwachting met 5,8% zijn gekrompen tot 45.900 personen. Met een aandeel van 21,8% in de leeftijdscategorie 0-20 heeft Delfzijl en omgeving een relatief oude bevolking (NL: 23,1%). Figuur 1 De bevolking verdeeld naar leeftijdscategorie, 2007, 2013 en 2020 100% 80% 60% 40% 20% 0%

■ 0-15 jr.

51.206

48.370

45.900

18%

21%

26%

29%

27.000

1,8

26.000

1,7

25.000

1,6

24.000

1,5

23.000

1,4

22.000

1,3

21.000 2005 2006 2007 2008 2009* 2010 2011 2012

■ BRP (L-as)

_



3. Arbeidsmarkt In 2012 bestond de beroepsbevolking uit 22.000 personen, dat is 45,2% van de totale bevolking (NL: 47,1%). Tussen 2006 en 2012 was de jaarlijkse gemiddelde groei van de beroepsbevolking met 0,7% gelijk aan het Nederlandse gemiddelde van 0,7% (tabel 1). 65+

Tabel 145-65 De beroepsbevolking 2006-2012 30%

25-45

30%

15-25

25%

22%

19%

11%

11%

11%

17%

16%

15%

2007

2013

2020

■ 15-25 jr.

1,9

■ 25-45 jr.

■ 45-65 jr.

■ 65+ jr.



0-15 Potentiële beroepsbevolking (15-65 jr.) Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking in %

Bron: CBS

2012 Groei 2006- 2012 per jaar (x 1.000) Delfzijl en omgeving

Nederland

Delfzijl en omgeving

32 22 21 1 n.b.

0,1% 0,7% 0,6% 3,4%

0,0% 0,7% 0,7% 5,7%

Gem BRP (

In 2012 bedraagt het aandeel laaggeschoolden 31,8%. Daarmee heeft de regio Delfzijl en omgeving een relatief laaggeschoolde beroepsbevolking (NL: 22,3%) (tabel 2).

Tabel 3 Aandeel in totaal aantal banen 2011 en vestigingen* per sector 2012 Aandeel banen 2011

Tabel 2 Opleidingsniveau beroepsbevolking 2006-2012 2006


2012

Nederland


Nederland


23,9% 44,2% 30,8% 1,1%

28,6% 52,4% 14,3% 4,8%

22,3% 42,4% 34,3% 1,0%

31,8% 45,5% 18,2% 4,5%

Bron: CBS

Met 7,5% lag de werkloosheid in Delfzijl en omgeving in 2010 fors boven die van Nederland (5,4%). Naar verwachting zal eind 2013 de werkloosheid ook boven die van Nederland (8,7%) liggen. Naar opleidingsniveau ligt in Delfzijl en omgeving het aandeel laaggeschoolde niet-werkende werkzoekenden een fractie lager en het aandeel middelbaargeschoolde nietwerkende werkzoekenden fors hoger dan het Nederlandse gemiddelde (figuur 3).

Figuur 3 Gemiddeld aantal NWW* per maand per opleidingsniveau, 2011 1.748 2,1% 6,6%

100%

425.593 5,0%

34,9%

1,2% 10,5% 4,6% 16,6% 4,8% 4,2% 20,6% 3,3% 13,3% 17,3% 3,6%

1,2% 22,6% 4,2% 12,5% 10,7% 3,0% 11,9% 1,8% 10,8% 19,6% 1,8%

5,0% 4,9% 10,9% 19,4% 2,8% 4,1% 32,2% 8,6% x x 12,1%

13,0% 5,7% 9,8% 19,8% 10,9% 4,4% 19,6% 5,0% x x 11,9%

7.904.600

16.800

1.273.575

2.810

HBO MBO 2-3-456%

50%

MBO 1, VO en BO

40%

57,9%

56,4%


Investeringen per sector In 2010 bedroegen de totale investeringen in vaste activa in Delfzijl en omgeving € 471 miljoen. Dat is 0,5% van de totale Nederlandse investeringen in vaste activa. In de regionale industrie en in handel, transport en horeca werd in vergelijking met Nederland veel meer geïnvesteerd, in alle andere sectoren veel minder (figuur 4).

40% 20%

Nederland


60%

25,2%

60%


Figuur 4 Aandeel in totale investeringen in vaste activa per WO sector, 2010

11,9%

80%

Nederland



40%

30% 0%

2% 1%

ig

nd e

rw

ijs

en

le stv er

ve r

in le n

en di O

ve r

he

id

cië

,o

le

di

O

ni ng

g

a re c

en stv er

ho n

ijk e ke l Za

l, t nd e Ha

■ Nederland

1% 0%

1%

Fi na n

str i In du

se ra ris

ch e


8%

zo rg

2%

uw

0%

11% 5%

Ag

4. Sectorstructuur Ten opzichte van 2010 is het totaal aantal bedrijfsvestigingen in Delfzijl en omgeving toegenomen met 5,4% tot 2.810. Daarmee ligt de groei onder het Nederlandse gemiddelde van 9,4%. In vergelijking met Nederland heeft de regio Delfzijl en omgeving veel bedrijfsvestigingen in transport en opslag, industrie en de agrarische sector en weinig in de zakelijke en financiële dienstverlening, de bouw en de publieke sector. Relatief veel banen zijn te vinden in de logistieke sector, de industrie en de zorg en weinig in de handel en horeca, de zakelijke en financiële dienstverlening en de publieke sector (tabel 3).

12%

te

4%

cto


14%

10%

Bo

■ WO

or

■ HBO

ra ns p

■ MBO 2, 3, 4

23%

20%

e

■ MBO 1, VO en BO

20%

Nederland

r


■ Delfzijl


Bedrijfsomvang De gemiddelde schaalgrootte ligt in Delfzijl en omgeving met 4,3 banen per vestiging onder die van Nederland (4,6). Alleen de industrie (en de zorgsector) kennen gemiddeld

Totaal

ve rig

O

4,3

Zo rg

4,6

Bo uw ro ot ha nd De el tai Tr an lh an sp de or l t& op Za sla ke g lijk e Ho Fi di na re en nc ca stv ië er le l di e n en O in ve stv g rh er ei l e d n en in g on de rw ijs

0,5 23,8 2,8 3,8 5,7 4,3 4,0 2,1 0,9

G

1,5 13,9 2,7 5,5 11,1 6,7 4,3 2,5 2,0

se cto r In du str ie

Oost-Groningen

he


Nederland

isc

2011

80 70 60 50 40 30 20 10 0

ra r

Tabel 4 Gemiddelde aantal banen per vestiging per sector, 2011


Ag

relatief veel banen per vestiging, de overige sectoren juist minder (tabel 4).

■ 2011

■ 2012



Belang MKB In Delfzijl en omgeving lag het aandeel van het MKB (exclusief ZZP’ers) in de toegevoegde waarde in 2009 met 63,5% flink boven het gemiddelde in Nederland (55,1%). Daar staat tegenover dat ZZP’ers met 10,4% minder bijdragen aan de toegevoegde waarde dan landelijk (11,4%).Ook het aandeel van het grootbedrijf blijft met 26,0% achter bij het landelijke gemiddelde van 33,5% (figuur 5).

5. Huizenmarkt Ten opzichte van 2011 zijn de huizenprijzen in Delfzijl en omgeving in 2012 met -4,6% minder sterk gedaald dan in Nederland als geheel (-5,9%). Sinds 2006 is het aantal huizenverkopen afgenomen met gemiddeld 10,3% per jaar, een fractie hoger dan landelijk (-7,3%). Van alle huizentransacties in 2012 vond 0,2% plaats in Delfzijl en omgeving (figuur 7).

Figuur 5 Verdeling van bruto toegevoegde waarde naar bedrijfsgrootte, 2009



10,4%

600 450

26,0%

2% 458 295

300

28,7%

0% 284

269

258

150

-6% 2008

2009

■ Huizentransacties (L-as) Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau, stippellijn geeft MKB weer (tot 250 werkzame personen).

Starters De regio Delfzijl en omgeving telde in het eerste kwartaal van 2013 70 startende ondernemingen. Het aandeel in het totaal aantal starters in Nederland bedroeg 0,2%. In 2012 waren er 207 starters, 1% minder dan in 2011. Dat is slechter dan de stabilisatie die zich nationaal voordeed. De regio Delfzijl en omgeving kent een relatief weinig ondernemende beroepsbevolking: per 1000 personen van de beroepsbevolking startten in het eerste kwartaal 3,2 personen een eigen onderneming (NL: 4,9). Hiermee is Delfzijl en omgeving regio nummer 39 qua starters. De meeste oprichtingen vinden plaats in de zakelijke dienstverlening op afstand gevolgd door de detailhandel en de bouw (figuur 6). Regio’s in economisch perspectief 2013 Juni 2013 8

-2% -4%

0 34,8%


2010

_

2011

2012



Een uitleg voor het maken va staat op laag 2 Naam brochure Maand 0

Overig Groningen Regio Overig Groningen

2. Economische ontwikkeling Het Bruto Regionaal Product (BRP) van Overig Groningen bedroeg in 2012 € 23,6 miljard (figuur 2), dat is € 61.542 per hoofd van de bevolking. Hiermee draagt de regio voor 4,0% bij aan het Bruto Binnenlands Product (BBP) van Nederland. De verwachting is dat het BRP in 2013 meer zal krimpen (-1,1%) dan het Nederlandse BBP (-0,7%). Figuur 2 Ontwikkeling van het BRP (in miljarden €) 2005-2012 en het gemiddeld inkomen 2005-2010

1. Bevolking Op 1 januari 2013 telde de regio Overig Groningen 381.056 inwoners, in 2007 waren dat er 369.183. De jaarlijkse bevolkingsgroei is met 0,5% vrijwel gelijk aan het Nederlandse gemiddelde van 0,4%. In 2020 zal de bevolking naar verwachting met 3,6% zijn toegenomen tot 394.700 personen. Met een aandeel van 21,9% in de leeftijdscategorie 0-20 jaar heeft Overig Groningen een relatief oude bevolking (NL: 23,1%). Figuur 1 De bevolking verdeeld naar leeftijdscategorie, 2007, 2013 en 2020 100% 80% 60%

368.534

381.056

394.700

14%

15%

18%

25%

26%

25%

40%

29%

20%

16%

17%

15%

16%

15%

15%

2007

2013

2020

0%

■ 0-15 jr.

■ 15-25 jr.

27%

■ 25-45 jr.

26

29.000

24

28.000

22

27.000

20

26.000

18

25.000

16

24.000

14

23.000 2005 2006 2007 2008 2009* 2010 2011 2012

■ BRP (L-as)

_



3. Arbeidsmarkt In 2012 bestond de beroepsbevolking uit 180.000 personen, dat is 47,2% van de totale bevolking (NL: 47,1%). Tussen 2006 en 2012 lag de jaarlijkse gemiddelde groei van de beroepsbevolking met 1,4% boven het Nederlandse gemiddelde van 0,7% (tabel 1). 65+

Tabel 145-65 De beroepsbevolking 2006-2012 25-45 15-25

26%

0-15

■ 45-65 jr.

■ 65+ jr.



Potentiële beroepsbevolking (15-65 jr.) Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking in %

Bron: CBS

2012 Groei 2006- 2012 per jaar (x 1.000) Overig Groningen

Nederland

Overig Groningen

263 180 167 13 7,2

0,1% 0,7% 0,6% 3,4%

0,3% 1,4% 1,4% 1,2%

Gem BRP (

In 2012 bedraagt het aandeel laaggeschoolden 16,1%. Daarmee heeft de regio Overig Groningen een relatief hooggeschoolde beroepsbevolking (NL: 22,3%) (tabel 2). Dit is onder meer te danken aan de aanwezigheid van de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool en Stenden Hogeschool.

in de handel en horeca, transport en opslag, de financiële dienstverlening en de agrarische sector (tabel 3).

Tabel 3 Aandeel in totaal aantal banen 2011 en vestigingen* per sector 2012 Aandeel banen 2011



2012

Nederland

Overig Groningen

Nederland

Overig Groningen

23,9% 44,2% 30,8% 1,1%

16,5% 43,9% 38,4% 1,2%

22,3% 42,4% 34,3% 1,0%

16,1% 40,6% 42,2% 1,1%

Bron: CBS

Met 7,2% lag de werkloosheid in Overig Groningen in 2012 fors boven die van Nederland (6,4%). Naar verwachting zal eind 2013 de werkloosheid nog steeds ruim boven die van Nederland (8,7%) liggen. Naar opleidingsniveau ligt in Overig Groningen het aandeel laaggeschoolde niet-werkende werkzoekenden fors lager en het aandeel middelbaargeschoolde en hooggeschoolde niet-werkende werkzoekenden iets hoger dan het Nederlandse gemiddelde (figuur 3).

Figuur 3 Gemiddeld aantal NWW* per maand per opleidingsniveau, 2011 100%

11.325 7,0%

425.593 5,0%

80%

14,4%

11,9%

Nederland

Overig Groningen

Nederland

Overig Groningen

1,2% 10,5% 4,6% 16,6% 4,8% 4,2% 20,6% 3,3% 13,3% 17,3% 3,6%

0,7% 10,0% 3,8% 12,7% 2,4% 3,6% 21,7% 2,2% 16,9% 23,1% 2,8%

5,0% 4,9% 10,9% 19,4% 2,8% 4,1% 32,2% 8,6% x x 12,1%

6,1% 5,1% 9,0% 18,5% 2,6% 4,5% 32,4% 6,9% x x 15,0%

7.904.600

184.500

1.273.575

25.365




Investeringen per sector In 2010 bedroegen de totale investeringen in vaste activa in overig Groningen € 2,2 miljard. Dat is 2,1% van de totale Nederlandse investeringen in vaste activa. In de regionale delfstoffenwinning en de sector informatie en communicatie werd in vergelijking met Nederland meer geïnvesteerd, in alle andere sectoren minder (figuur 4).

Figuur 4WO Aandeel in totale investeringen in vaste activa per sector, 2010 HBO

25,2%

50%

40%

MBO 2-3-4 MBO 1, VO en BO

40% 57,9%

7%


■ Nederland

5% 4%

ijs rw nd e

,o id he

ig ve r

le stv er ve r


O

in le n

en di

le cië O

■ Overig Groningen

1% 1% zo rg

ni ng

g

a re c ijk e

di

en stv er

ho n

ra ns p Ha

nd e

l, t

Ag

4. Sectorstructuur Ten opzichte van 2010 is het totaal aantal bedrijfsvestigingen in Overig Groningen toegenomen met 10,8% tot 25.365. Daarmee ligt de groei boven het Nederlandse gemiddelde van 9,4%. In vergelijking met Nederland heeft de regio overig Groningen veel bedrijfsvestigingen in de agrarische sector, de horeca (en de zorgsector) en weinig in de financiële dienstverlening en de bouw. Relatief veel banen zijn te vinden in de zorgsector en overheid en onderwijs en weinig

or

ra ris

ch e

se

cto

r


ke l

0%

2% 1%

en

4% 3%

te

■ WO

12%

e

■ HBO

14%

10%

str i

■ MBO 2, 3, 4

Nederland

In du

■ MBO 1, VO en BO

23% 24%

21%

20%

Fi na n

0% Overig Groningen

38%

30%

Za

49,7%

20%

40%

uw

28,9%

Bo

60%

Bedrijfsomvang De gemiddelde schaalgrootte ligt in overig Groningen met 4,6 banen per vestiging op hetzelfde niveau als nationaal. De bouw, zakelijke dienstverlening (en de publieke en zorgsector) kennen gemiddeld relatief veel banen per vestiging, handel en horeca en transport en opslag juist minder (tabel 4).

ste kwartaal 4,9 personen een eigen onderneming, evenveel als in geheel Nederland. Hiermee is overig Groningen regio nummer 11 qua starters. Verreweg de meeste oprichtingen vinden plaats in de zakelijke dienstverlening op afstand gevolgd door de zorgsector en de detailhandel (figuur 6).


Figuur 5 Verdeling van bruto toegevoegde waarde naar bedrijfsgrootte, 2009 10,1%

ig

rg

ve r

O

di en

e

lijk

Fi na

ke Za

■ 2011 Belang MKB In Overig Groningen lag het aandeel van het MKB (exclusief ZZP’ers) in de toegevoegde waarde in 2009 met 56,1% iets boven het gemiddelde in Nederland (55,1%). Ook het aandeel van het grootbedrijf is met 33,8% iets hoger dan het landelijke gemiddelde van 33,5%. Daar staat tegenover dat ZZP’ers met 10,1% minder bijdragen aan de toegevoegde waarde dan landelijk (11,4%) (figuur 5).

Zo

sla

de

op

t& or

sp



g Ho re nc ca stv ië er le l di e n en O in ve stv g rh er ei l e d n en in g on de rw ijs

l

l de

ha n Tr an

De

isc ra r

tai l

uw

th an

4,6

Bo

4,6

Ag

Totaal

ro o

0,8 14,6 3,2 5,1 7,0 6,0 5,3 2,4 1,5

G

1,5 13,9 2,7 5,5 11,1 6,7 4,3 2,5 2,0

cto r du str ie

Oost-Groningen

he


Nederland

In

2011

1.200 1.050 900 750 600 450 300 150 0 se

Tabel 4 Gemiddeld aantal banen per vestiging naar sector, 2011

■ 2012


5. Huizenmarkt Ten opzichte van 2011 zijn de huizenprijzen in overig Groningen in 2012 met -6,2% iets sterker gedaald dan in Nederland als geheel (-5,9%). Sinds 2006 is het aantal huizenverkopen afgenomen met gemiddeld 7,5% per jaar, iets sterker dan landelijk (-7,3%). Van alle huizentransacties in 2012 vond 2,2% plaats in overig Groningen (figuur 7). 0 150 300 450 600 750 900 1050 1200


33,7%

5.000 4.000 27,1%

29,1%

7,0% 3,5%

3.919 2.987

3.000

3.008

2.853

0,0% 2.559

2.000

-3,5%

1.000 Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau, stippellijn geeft MKB weer (tot 250 werkzame personen).

-7,0% 2008

2009

■ Huizentransacties (L-as) Starters De regio overig Groningen telde in het eerste kwartaal van 2013 888 startende ondernemingen. Het aandeel in het totaal aantal starters in Nederland bedroeg 2,3%. In 2012 waren er 2.796 starters, 1% meer dan in 2011. Dat is beter dan de stabilisatie die zich nationaal voordeed. De regio overig Groningen kent een relatief even ondernemende beroepsbevolking als gemiddeld in Nederland: per 1000 personen van de beroepsbevolking startten in het eer-


2010

_

2011

2012



Een uitleg voor het maken va staat op laag 2

Regio’s in economisch perspectief 2013 Juni 2013 11 Naam brochure Maand 0

Noord-Drenthe Regio Noord-Drenthe

2. Economische ontwikkeling Het Bruto Regionaal Product (BRP) van Noord-Drenthe bedroeg in 2012 € 4,9 miljard (figuur 2), dat is € 25.607 per hoofd van de bevolking. Hiermee draagt de regio voor 0,8% bij aan het Bruto Binnenlands Product (BBP) van Nederland. De verwachting is dat het BRP in 2013 iets minder zal krimpen (-0,5%) dan het Nederlandse BBP (-0,7%). Figuur 2 Ontwikkeling van het BRP (in miljarden €) 2005-2012 en het gemiddeld inkomen 2005-2010 5,5

30.000

5,0

29.000

4,5

28.000

4,0

27.000

3,5

26.000

3,0

25.000

1. Bevolking Op 1 januari 2013 telde de regio Noord-Drenthe 191.270 inwoners, in 2007 waren dat er 186.669. De jaarlijkse bevolkingsgroei is met 0,4% gelijk aan het Nederlandse gemiddelde van 0,4%. In 2020 zal de bevolking naar verwachting met 0,2% zijn toegenomen tot 191.700 personen. Met een aandeel van 23,6% in de leeftijdscategorie 0-20 jaar heeft Noord-Drenthe een iets jongere bevolking dan Nederland (23,1%).

■ BRP (L-as)

Figuur 1 De bevolking van de regio Noord-Drenthe verdeeld naar leeftijdscategorie, 2007, 2013 en 2020

3. Arbeidsmarkt In 2012 bestond de beroepsbevolking uit 88.000 personen, dat is 46,2% van de totale bevolking (NL: 47,1%). Tussen 2006 en 2012 was de jaarlijkse gemiddelde groei van de beroepsbevolking met 1,4% het dubbele van het Nederlandse gemiddelde (0,7%) (tabel 1).

100% 80% 60% 40% 20% 0%

■ 0-15 jr.

185.722

191.270

191.700

17%

20%

23%

29%

25%

24.000 2005 2006 2007 2008 2009* 2010 2011 2012

_



65+

Tabel 145-65 De beroepsbevolking 2006-2012 30%

25-45

30%

15-25 22%

20%

10%

10%

12%

19%

17%

15%

2007

2013

2020

■ 15-25 jr.

2,5

■ 25-45 jr.

■ 45-65 jr.

■ 65+ jr.



0-15 Potentiële beroepsbevolking (15-65 jr.) Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking in %

Bron: CBS

2012 Groei 2006- 2012 per jaar (x 1.000) NoordDrenthe

Nederland

NoordDrenthe

118 88 82 6 6,5

0,1% 0,7% 0,6% 3,4%

0,0% 1,4% 1,1% 7,1%

Gem BRP (

In 2012 bedraagt het aandeel laaggeschoolden 19,3%. Daarmee heeft de regio Noord-Drenthe een relatief hooggeschoolde beroepsbevolking (NL: 22,3%) (tabel 2). De vestiging van Stenden Hogeschool in Assen en de nabijheid van de universiteit en hogescholen in de stad Groningen verklaren dit.

zijn te vinden in de zorgsector en de horeca, zeer weinig in de industrie en in mindere mate ook in de zakelijke dienstverlening, de bouw, de logistieke sector en de agrarische sector (tabel 3).

Tabel 3 Aandeel in totaal aantal banen 2011 en Vestigingen* per sector 2012



Aandeel banen 2011

2012

Nederland

NoordDrenthe

Nederland

NoordDrenthe

23,9% 44,2% 30,8% 1,1%

20,0% 47,5% 31,9% 0,6%

22,3% 42,4% 34,3% 1,0%

19,3% 47,2% 33,0% 0,6%

Bron: CBS

Met 6,8% lag de werkloosheid in Noord-Drenthe in 2012 iets hoger dan die van Nederland (6,4%). Naar verwachting zal eind 2013 de werkloosheid ongeveer gelijk zijn aan die van Nederland (8,7%). Naar opleidingsniveau ligt in Noord-Drenthe het aandeel laaggeschoolde niet-werkende werkzoekenden fors lager en het aandeel middelbaargeschoolde niet-werkende werkzoekenden fors hoger dan het Nederlandse gemiddelde (figuur 3).

Figuur 3 Gemiddeld aantal NWW* per maand per opleidingsniveau, 2011 100% 80%

4.111 4,4%

425.593 5,0%

14,9%

11,9%

Nederland

NoordDrenthe

Nederland

NoordDrenthe

1,2% 10,5% 4,6% 16,6% 4,8% 4,2% 20,6% 3,3% 13,3% 17,3% 3,6%

0,8% 8,5% 4,4% 15,9% 2,6% 4,8% 13,4% 2,7% 15,6% 26,8% 4,5%

5,0% 4,9% 10,9% 19,4% 2,8% 4,1% 32,2% 8,6% x x 12,1%

9,0% 4,5% 9,4% 21,0% 2,1% 5,1% 29,2% 7,8% x x 11,9%

7.904.600

73.100

1.273.575

12.360




Investeringen per sector In 2010 bedroegen de totale investeringen in vaste activa in Noord-Drenthe € 886 miljoen. Dat is 0,8% van de totale Nederlandse investeringen in vaste activa. In de regionale delfstoffenwinning, de zakelijke dienstverlening, de publieke sector en de agrarische sector werd in vergelijking met Nederland meer geïnvesteerd, in alle andere sectoren minder (figuur 4). WO HBO

60%

25,2%

37,0%

Figuur 4MBO Aandeel 2-3-4 in totale investeringen in vaste activa per sector, 2010 MBO 1, VO en BO

40% 50%

57,9% 43,7%

40%

40% 36%

0%

23%

23% 14%



ijs

ig ve r O

zo rg

ni ng rw

,o id he ve r

O

■ Noord-Drenthe

1% 2%

2%

le

ni ng

en di e lijk

ke Za

en stv er

le

re c ho rt

po , tr an s el Ha nd

■ Nederland

a

w en

In du

str

cto se he isc ra r Ag

4. Sectorstructuur Ten opzichte van 2010 is het totaal aantal bedrijfsvestigingen in Noord-Drenthe toegenomen met 8,4% tot 12.360. Daarmee ligt de groei iets onder het Nederlandse gemiddelde van 9,4%. In vergelijking met Nederland heeft de regio Noord-Drenthe veel bedrijfsvestigingen in de agrarische sector en in mindere mate in de horeca en de zorg en publieke sector en weinig in de zakelijke en financiële dienstverlening, de industrie, de bouw en de logistieke sector. Relatief veel banen

5%

2% 1%

r

0%

7%

5%

Bo u

4%

26%

12%

10%

ie


en

20%

di

■ WO

le

■ HBO

cië

■ MBO 2, 3, 4

stv er

■ MBO 1, VO en BO

30%

Nederland

Fi na n

Noord-Drenthe

nd e

20%

Bedrijfsomvang De gemiddelde schaalgrootte ligt in Noord-Drenthe met 3,6 banen per vestiging onder die van Nederland (4,6). Op de bouw na kennen alle sectoren gemiddeld relatief weinig banen per vestiging (tabel 4).

nen een eigen onderneming (NL: 4,9). Hiermee is NoordDrenthe regio nummer 19 qua starters. Verreweg de meeste oprichtingen vinden plaats in de zakelijke dienstverlening op afstand gevolgd door de detailhandel en de zorgsector (figuur 6).

Tabel 4 Gemiddeld aantal banen per vestiging naar sector, 2011


Figuur 5 Verdeling van bruto TW naar bedrijfsgrootte, 2009

ig ve r

O

Zo rg

e

lijk

ke

Za

■ 2011 Belang MKB In Noord-Drenthe lag het aandeel van het MKB (exclusief ZZP’ers) in de toegevoegde waarde in 2009 met 52,9% onder het gemiddelde in Nederland (55,1%). Daar staat tegenover dat ZZP’ers met 14,2% meer bijdragen aan de toegevoegde waarde dan landelijk (11,4%). Het aandeel van het grootbedrijf blijft met 33,0% een fractie achter bij het landelijke gemiddelde van 33,5% (figuur 5).


s la g H di o re en nc ca stv ië er le l di e n en O in ve stv g rh er ei l e d n en in g on de rw ijs

op

t& or

sp


Fi na

Ag

Tr an

De

tai l

ha n

de l

de l

uw

th an

Bo

ro o G

3,6

cto r du str ie

4,6

In

0,5 11,7 2,9 4,6 7,2 5,8 3,0 2,1 2,4

se

1,5 13,9 2,7 5,5 11,1 6,7 4,3 2,5 2,0

400 350 300 250 200 150 100 50 0

ra r

Totaal

Oost-Groningen

he

Agrarische sector Industrie Bouw Handel Transport & opslag Horeca Zakelijke dienstverlening Financiële dienstverlening Overig en onbekend

Nederland

isc

2011

■ 2012


5. Huizenmarkt Ten opzichte van 2011 zijn de huizenprijzen in NoordDrenthe in 2012 met -4,4% minder sterk gedaald dan in Nederland als geheel (-5,9%). Sinds 2006 is het aantal huizenverkopen afgenomen met gemiddeld 7,6% per jaar, een iets sterkere daling dan landelijk (-7,3%). Van alle huizentransacties in 2012 vond 1,1% plaats in Noord-Drenthe (figuur 7). 0 150 300 450 600 750 900 1050 1200

14,2%


33,0%

2.400

5,0% 2.136

28,9%

1.800

2,5% 1.534

1.482 1.200

23,9% Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau, stippellijn geeft MKB weer (tot 250 werkzame personen).

1.321

600

0,0% -2,5%

0

-5,0% 2008

2009

■ Huizentransacties (L-as) Starters De regio Noord-Drenthe telde in het eerste kwartaal van 2013 401 startende ondernemingen. Het aandeel van NoordDrenthe in het totaal aantal starters in Nederland bedroeg 1,0%. In 2012 waren er 1.141 starters, 8% meer dan in 2011. Dat is beter dan de stabilisatie die zich nationaal voordeed. De regio Noord-Drenthe kent een relatief weinig ondernemende beroepsbevolking: per 1000 personen van de beroepsbevolking startten in het eerste kwartaal 4,6 perso-

1.431


2010

_

2011

2012



Een uitleg voor het maken va staat op laag 2

Regio’s in economisch perspectief 2013 Juni 2013 14 Naam brochure Maand 0

Contactpersonen

ING Economisch Bureau Regio-econoom Groningen, Friesland, Drenthe

Henk van den Brink

020 563 95 06

MKB Regiodirecteur MKB Noord-Oost Rayondirecteur Groningen-Assen

Martin van den Hemel Jaco Koopmans

06 25 00 09 18 06 52 32 14 53

Grootbedrijf & Instellingen Regiodirecteur GB&I Noord-Oost Districtsdirecteur Noord-Nederland

Gerrit Keen Klaas Jan Hutten

06 55 87 00 25 06 54 36 77 46

ING in uw regio


Agglomeratie ‘s-Gravenhage Groot-Amsterdam Flevoland Zaanstreek Overig Groningen Arnh Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem Noord-Overijssel Kop van Noord-Holland Veluwe Groot-Rijnmond IJmond Midden-Noord-Brabant Agglomeratie Leiden en Bollenstreek Alkmaar en omgeving Zuidoost-Noord-Brabant Zuidoost-Zu d-Holland Noordoost-Noord-Brabant Arnhem / Nijmegen Zuidwest-Gelderland Twente Zuidwe st-Drenthe Oost-Zuid-Holland Het Gooi en Vechtstreek West-Noord-Brabant Zuidwest-Friesland Noord-Friesland Zuidwest-Overijssel Overig Ze eland Zuidoost-Friesland Noord-Limburg Midd en-Limburg Achterhoek Zuidoost-Drenthe Noo Drenthe Zuid-Limburg Oost-Groningen Zeeuw sch-Vlaanderen Delfzijl en omgevingAgglomerat e ‘s-Gravenhage Groot-Amsterdam Flevoland Zaanstreek Overig Groningen Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem Noord-Overijssel Kop van Noord-Holland Veluwe Groot-Rijnmond Jmond Midden-Noord-Brabant Agglomeratie Lei den en Bollenstreek Alkmaar en omgeving Zuido ost-Noord-Brabant Zuidoost-Zuid-Holland Noord -Brabant Arnhem / Nijmegen Zuidwest-Gelder and Twente Zuidwest-Drenthe Oost-Zuid-Holla nd Het Gooi en Vechtstreek West-Noord-Bra Zuidwest-Friesland Noord-Friesland Zuidwest-O

perspectief Delft en Westland Utrecht Agglomeratie Haarlem

Recommend Documents