PERSONENZORG Dit artikel is een gezamenlijke bijdrage van de drie pedagogische begeleiders personenzorg (opvoedkunde - huishoudkunde – verzorging) vanuit een streven naar meer vakkenintegratie en interdisciplinaire samenwerking. We zijn er ook van overtuigd dat we meer kwaliteit kunnen bereiken voor onszelf en de leerlingen, niet door nog meer te werken, maar door meer en beter samen te werken. Vanuit onze ervaringen willen we jullie graag vragen: een goede doorstroming van informatie na te streven tussen de verschillende partijen: leraren - verantwoordelijken - directies - netwerken - begeleiders; een alertheid om regelmatig terug te koppelen naar de leerplandoelstellingen zowel wat betreft het onderwijzen, het leren van de leerlingen als het evalueren; een bereidheid om zoveel mogelijk leraren te laten leren van en aan elkaar zowel binnen de school als over de schoolgrenzen heen. Wij zijn altijd bereid tot: klas- en schoolbezoek met aandacht voor vak- en studierichtingoverleg; individueel overleg; het ondersteunen van nascholing op vraag; het begeleiden van werkgroepen ad hoc naast onze reguliere netwerken. Dit artikel dien je aan te vullen met de sectormededelingen van het studiegebied Personenzorg van het VVKSO. Op de website van het verbond www.vvkso.be → onderwijspraktijk → pedagogische websites → personenzorg of http://personenzorg.vvkso.be vind je, buiten de sectormededelingen, ook andere informatie i.v.m. het studiegebied en algemene aanbevelingen. Op www.vvkso.be vind je ook de lessentabellen, leerplannen en servicedocumenten terug. Op de website van het departement onderwijs www.ond.vlaanderen.be edulex, kun je altijd de wettelijke regelgeving en omzendbrieven terugvinden. We nodigen je graag uit om je persoonlijk te registreren voor de tweewekelijkse mededelingen vanuit de DPB Brugge en dit via de site www.dpbbrugge.be. Tenslotte stellen we onze eigen website voor op www.dpbbrugge.be, secundair onderwijs, websites van de begeleiders, personenzorg. Via de startpagina zijn er linken naar bovenstaande websites, naar onze mededelingen … Per studierichting en graad voorzien we een publiek- en een privégedeelte. In het publiekgedeelte plaatsen we verslagen van de stuurgroep / netwerk, documenten van de vakbegeleiding zoals kaders die bruikbaar zijn over de componenten heen … In het privaatgedeelte voorzien we per school een map met voorbeelden van good practice. Wie hieraan meewerkt, krijgt ook toegang. Als je interessant materiaal, aankondigingen, tips … hebt, dan mag je die altijd naar ons doorsturen en dan zorgen we dat deze op het web komen!
1
1
Structuur van het studiegebied personenzorg
1.1
Voltijds onderwijs
Eerste graad (B-stroom) Tweede leerjaar bso Beroepenveld Verzorging voeding
Tweede graad bso
Derde graad bso
Derde graad bso
Eerste en tweede leerjaar Verzorging voeding
Eerste en tweede leerjaar Verzorging
Derde leerjaar
Thuis- en bejaardenzorg / zorgkundige Organisatiehulp
Eerste graad (A-stroom) Eerste en tweede leerjaar Sociale en technische vorming
Kinderzorg
Tweede graad tso
Derde graad tso
Eerste en tweede leerjaar Sociale en technische wetenschappen
Eerste en tweede leerjaar Sociale en technische wetenschappen
Organisatie-assistentie Derde graad tso / Se-n-Se Derde leerjaar Leefgroepenwerking Internaatswerking
Gezondheids- en Animatie in de welzijnswetenschap- ouderenzorg pen Jeugd- en gehandicaptenzorg
Tandartsassistente
Vierde graad Verpleegkunde: wordt HBO5 genoemd en levert gegradueerde verpleegkundigen af. Na geslaagd te zijn voor het eerste jaar of de eerste twee modules zijn leerlingen zorgkundige. Het behalen van het diploma SO gebeurt in principe op het einde van de opleiding (3 jaar)! Binnen het volwassenenonderwijs kun je parallel aan de eerste twee modules het diploma SO behalen. In principe kunnen leerlingen met vooropleiding verzorging vrijstellingen krijgen. Dit is echter een beslissing van de HBO5-school in kwestie. 1.2
Deeltijds beroepssecundair onderwijs (Dbso) Thuishelper, logistiek assistent, verzorgende, zorgkundige.
1.3
Buitengewoon secundair onderwijs (BuSO) Opleiding logistiek assistent in OV2. Nadien kunnen leerlingen overstappen naar het bso in de studierichting Organisatiehulp. Opleiding organisatiehulp in OV4.
2
1.4
Volwassenenonderwijs Logistiek assistent, verzorgende, polyvalent verzorgende, zorgkundige (+ 120 uur t.o.v. polyvalent verzorgende) (bso), kinderverzorgende/begeleider in de kinderopvang (bso), jeugd- en gehandicaptenzorg, intercultureel werker, animator in de ouderenzorg (tso).
2
Stand van zaken Hierbij duiden we per studierichting het recente leerplan aan en geven we de belangrijkste accenten en ontwikkelingen weer.
2.1
B-stroom
2.1.1 1ste leerjaar B Leerplan TV Techniek 1ste leerjaar B – VVKSO-D/2010-020. Leerlingen maken kennis met het studiegebied via het verkenningsgebied verzorging en voeding. 2.1.2 BVL Leerplan Beroepenveld Verzorging - voeding – Licap 2003/011. Leerlingen krijgen dit als smaakmaker en verdere oriëntatie naar de 2de graad toe. Het accent wordt gelegd op zelfzorg via de vakken personenzorg, zorg voor voeding en zorg voor leef- en woonsituatie. Leerlingen die met voedingswaren of voedingsstoffen in aanraking komen, moeten beschikken over een medisch attest voor leerlingen. Dit geldt als toelatingsvoorwaarde (zie gewijzigde mededeling 2008-09-19). 2.1.3 Tweede graad Verzorging - voeding Leerplan PV + TV Verzorging - voeding – VVKSO–D/2010/006 wordt op 1 september 2012 vervangen door het leerplan VVKSO–D/2012/018. Op advies van de inspectie werd aan dit leerplan bij AD9 de leerplandoelstelling ‘eigen (competentie)groei in kaart brengen’ toegevoegd. Er worden nu ook suggesties voor tijdsbesteding in vermeld. Daarnaast is er een servicedocument met ondermeer de pedagogische en didactische wenken, organisatiemodellen ... Algemene doelstellingen voor het vakoverschrijdend leerplan voor het vak Verzorging - voeding van 16 uur per week: 1 binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen; 2 binnen een welomschreven opdracht communiceren in een relatie 1-1; 3 binnen een welomschreven opdracht, binnen een klas, in groep leren werken;
3
4 binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor de gezondheid en het welzijn van kinderen en volwassenen; 5 binnen een welomschreven opdracht ondersteunen bij (ped)agogische activiteiten voor kinderen en volwassenen; 6 binnen een welomschreven opdracht een maaltijd voor een doelgroep plannen, voorbereiden en bereiden; 7 binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor lokalen, keuken en leefruimten; 8 binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor linnen; 9 oriënteren op beroepen binnen directe en indirecte zorg en studiekeuze. Je kunt dit vakoverschrijdend leerplan op verschillende wijzen ordenen en organiseren. Dialoog in het lerarenteam tweede graad én met de derde graad op school is belangrijk, zodat iedereen de gekozen kaders, visie, werkmodellen, vakjargon … op dezelfde manier hanteert. We hebben een document ontwikkeld met de belangrijkste begrippen en kaders voor de tweede graad Verzorging - voeding. We merken dat alle scholen een aantal uren geïntegreerd werken ondermeer aan algemene doelstelling 1 en aan de participerende activiteiten met een doelgroep. Derden als doelgroep bieden kansen tot succeservaring! Leerlingen die met voedingswaren of voedingsstoffen in aanraking komen, moeten over een medisch attest voor leerlingen beschikken. Dit geldt als toelatingsvoorwaarde (zie gewijzigde mededeling dd. 2008-09-19). 2.1.4 Derde graad Organisatiehulp Leerplan PV + TV Organisatiehulp – VVKSO–D/2012/031 vervangt D/2010/050 vanaf 1 september 2012. Voor het tweede leerjaar van de derde graad blijft het leerplan PV + TV Organisatiehulp - VVKSO – BRUSSEL D/2010/050 van toepassing voor het volgende schooljaar. Daarnaast is er een servicedocument met ondermeer de pedagogische en didactische wenken, organisatiemodellen ... We bereiden de leerlingen voor om te werken als logistiek assistent in ziekenhuizen en zorg- en opvanginstellingen en als logistiek medewerker in verschillende diensten (indirecte zorg, voedingsdienst, linnendienst en onderhoudsdienst). Wat de logistieke dienst betreft, is het belangrijk rekening te houden met de verplichte 250 lesuren en 250 uren stage (over het vijfde en zesde jaar en bij nieuwe instappers voor het zevende) in het kader van erkenning als logistiek assistent (zie ook beroepsprofiel, april 2007 op www.serv.be).
4
Algemene doelstellingen voor het vakoverschrijdend leerplan Organisatiehulp van 20 uur. AD1: binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen. AD2: binnen een welomschreven opdracht mondeling in een 1-1 relatie en schriftelijk communiceren. AD3: binnen een welomschreven opdracht in een organisatie, in team werken. AD4: oriënteren op beroepen en voorbereiden op studie- en/of loopbaan. C1: als een logistiek assistent werken in ziekenhuizen, in zorg- en opvanginstellingen. Keuzeopties C2: als logistiek C3: als logistiek C4: als logistiek C5: als logistiek
medewerker medewerker medewerker medewerker
werken werken werken werken
in in in in
de de de de
indirecte zorg (kleinhuishouding). voedingsdienst. linnendienst. onderhoudsdienst.
Binnen het diocees zijn we bezig met het ontwikkelen van een activiteitenlijst en een evaluatiedocument. Dialoog met de tweede graad op school is belangrijk zodat de gekozen kaders, visie, werkmodellen … kunnen worden meegenomen. 2.1.5 Specialisatiejaar Organisatie-assistentie Leerplan PV + TV Organisatie-assistentie – Licap D2000/023. In het schooljaar 2012-2013 start de leerplancommissie voor het nieuwe leerplan van het specialisatiejaar op. 2.1.6 Derde graad verzorging Leerplan PV + TV Verzorging – Licap 1999/031 wordt vanaf 1 september 2012 vervangen door D/2012/034. Voor het tweede leerjaar van de derde graad blijft het leerplan PV + TV Verzorging - Licap 1999/031 van toepassing voor het volgende schooljaar. Daarnaast is er een servicedocument met ondermeer de pedagogische en didactische wenken, organisatiemodellen ... Er zijn ook nieuwe leerplannen voor het complementair gedeelte wat plastische en muzikale opvoeding betreft. Deze kaderen in de context van het vak verzorging. Leerlingen bieden totaalzorg op maat aan gebruikers van alle leeftijden in eenvoudige zorgsituaties in diverse settings (woonzorg: woonzorgcentra en gezinszorg, kinderopvang van baby’s en peuters: groepsopvang, gezinsopvang, opvang aan huis en buitenschoolse kinderopvang). Algemene doelstellingen voor het vakoverschrijdend leerplan verzorging van 20 uur. AD1: binnen een welomschreven opdracht kwaliteitsbewust handelen. AD2: binnen een welomschreven opdracht communiceren.
5
AD3: binnen een welomschreven opdracht, in een organisatie, in team werken. AD4: binnen een welomschreven opdracht zorg dragen voor gezondheid en welzijn. AD5: binnen een welomschreven opdracht (ped)agogisch handelen. AD6: binnen een welomschreven opdracht indirecte zorg verlenen. AD7: oriënteren op beroepen binnen de directe zorg en begeleiding en voorbereiden op studie- of loopbaan. C1:
als verzorgende, binnen het kader van zorg- en bijstandsverlening, zorg verlenen vanuit een totaalvisie. C2.1: als voorbereiding en oriëntatie op het functioneren als zorgkundige, zorg verlenen vanuit een totaalvisie. C2.2: als voorbereiding en oriëntatie op het functioneren als begeleider in de kinderopvang, kinderen begeleiden vanuit een totaalvisie. Dialoog met de leraren in de tweede graad op school is belangrijk, zodat de gekozen kaders, visie, werkmodellen … kunnen worden meegenomen. Binnen het diocees zijn we bezig met het ontwikkelen van een activiteitenlijst en een evaluatiedocument. In het schooljaar 2012-2013 starten de leerplancommissies voor de nieuwe leerplannen van de specialisatiejaren op. 2.1.7 Specialisatiejaar Kinderzorg Leerplan PV + TV Kinderzorg – Licap 2005/019. Leerlingen gaan pedagogisch verantwoord om met kinderen van 0 tot 12 jaar in diverse settings. Ook kinderopvang aan huis wordt een mogelijke setting. De leerlingen moeten daarop voorbereid worden. De school kan de leerlingen een eigen attest bezorgen in verband met levensreddend handelen (zie ook website van het VVKSO). We hopen dat leerlingen voldoende informatie krijgen in verband met de verschillende statuten waarin ze tewerkgesteld kunnen worden en gewaarschuwd zijn voor nepstatuten als zelfstandige. Het nieuwe decreet 'Opvang van baby’s en peuters' is ondertussen gestemd en de uitvoeringsbesluiten zullen genomen worden (zie www.kindengezin.be). 2.1.8 Specialisatiejaar Thuis- en bejaardenzorg / zorgkundige Leerplan PV + TV Thuis- en bejaardenzorg – Licap 2005/020. Het is heel belangrijk leerlingen voldoende vertrouwd te maken met totaalzorg (‘kleine zorgen’, 24 uurzorg, psychische, sociale, fysieke en materiële elementen van totaalzorg …), het gebruik van zorgplannen, het bijwonen van overdrachten en het werken binnen een verpleegkundige equipe.
6
Zorgkundige In februari 2006 (zie website VVKSO) verschenen in het Staatsblad het KB omtrent de verpleegkundige activiteiten die zorgkundigen mogen uitvoeren, de voorwaarden waaronder ze deze handelingen mogen stellen en het KB tot vaststelling van de nadere regels om geregistreerd te worden als zorgkundige. Registratie blijft verplicht en kan elektronisch gebeuren. Om er zeker van te zijn dat leerlingen die afstuderen in regel zijn met de voorwaarden tot registratie die in het KB worden gesteld, worden vanaf 1 september 2008 de toegangsvoorwaarden voor deze studierichting aangepast. Enkel de leerlingen die in het bezit zijn van een getuigschrift of diploma 3de graad binnen het studiegebied personenzorg kunnen in het 7de jaar thuis- en bejaardenzorg/zorgkundige worden toegelaten (zie omzendbrief SO 64 van 25/06/1999, punt 7.2.19.1). De leerlingen die de studierichting kinderzorg volgen, voldoen niet aan de voorwaarden om zich te laten registreren als zorgkundige. We willen wijzen op de bredere opleiding. Die omvat meer dan louter zorgkundige handelingen die leerlingen krijgen in het 7de jaar. Ook agogische, animatieve, expressieve en huishoudelijke handelingen in diverse complexe contexten komen aan bod. Dit is een wezenlijk verschil met de HBO5-opleiding voor verpleegkunde waar leerlingen ook zorgkundige worden, maar dit binnen de opleiding tot verpleegkundige! De lijst met verzorgende handelingen (zie websites VVKSO en DPB) is belangrijk om te hanteren tijdens de lessen en de stages.
2.2
A-stroom
2.2.1 1ste graad Leerplan keuzegedeelte 1ste leerjaar A en basisoptie STV – Licap 2001/027. Sociale en technische vorming wordt als geïntegreerd vak aangeboden. Kennis, vaardigheden en attitudes worden geïntegreerd in de realisaties met voeding en materialen. 2.2.2 Tweede en derde graad Sociale en technische wetenschappen Nieuw leerplan stw (enkel wijziging voor nw) Leerplan PV + TV 2de graad STW Licap 2012/080. Leerplan PV + TV 3de graad STW - Licap 2011/038. Tegen 1 september 2011 werd een vernieuwd leerplan van kracht (voor alle schooljaren ineens) waarbij het leerplan voeding en expressie aangepast is, evenals de inleiding. Daarnaast is er een servicedocument met ondermeer de pedagogisch en didactische wenken, doelenboek ... Binnen integrale opdrachten (IO) wordt er gewerkt aan vier competenties binnen de context van Sociale en technische wetenschappen:
7
1 2 3 4
binnen een welomschreven opdracht sociaalwetenschappelijke en natuurwetenschappelijke onderwerpen onderzoeken; binnen een welomschreven opdracht een persoonsgerichte activiteit voor een groep organiseren/een maaltijd voor een groep plannen, voorbereiden en bereiden; binnen een welomschreven opdracht iets mondeling voor een groep presenteren; het eigen leren en de studieloopbaan in handen nemen.
De leerplandoelstellingen voeding en expressie dienen verwezenlijkt te worden binnen de integrale opdrachten. Iedere competentie omvat verschillende competentiedoelen die in de tweede en/of derde graad in een bepaalde context moeten bereikt worden. Aanbevelingen vanuit onze ervaringen, schoolbezoeken, stuurgroepoverleg en inspectieverslagen. •
• •
• • • • • •
•
• • •
Het is noodzakelijk om een schooleigen doelenboek te ontwikkelen op basis van het doelenboek van het VVKSO met integratie van voeding en expressie. Het nieuwe servicedocument STW (september 2011) bevat een bijgewerkt, overzichtelijk doelenboek. Organiseren van gestructureerd overleg voor het team integrale opdrachten is wenselijk. Het team verantwoordelijk voor de integrale opdrachten bestaat best uit niet te veel personen (vier componenten) die elk voldoende aantal uren (minstens twee) hebben. Expressie wordt best vanuit verschillende invalshoeken benaderd bv. door elk jaar een andere discipline in te schakelen. Goede verticale doorstroming en samenhang tussen tweede en derde graad is nodig. Voldoende tijd voorzien voor reflectie, zelfevaluatie, feedback, opvolging, bijsturing en remediëring. Het evaluatiesysteem dient transparant te zijn voor de leerling en ouders. De evaluatiecriteria moeten duidelijk, concreet en uniform zijn. Kennis, vaardigheden en attitudes en competentieontwikkeling komen aan bod. Samenhang in de integrale opdrachten nastreven: integrale opdrachten zijn opgebouwd rond inhouden vanuit meerdere componenten (nw en/of sw en/of v en/of e) en staan in functie van het ontwikkelen van de competenties (leerplan). Ook leerlingen moeten dit zo ervaren en kunnen duiden. In de uitgewerkte IO’s moet een duidelijk integraal karakter merkbaar zijn. Er is een logische samenhang tussen de verschillende componenten. Het verband tussen de opdrachten en de componenten is duidelijk voor de leerlingen. De onderwerpen en thema’s dienen aan te sluiten bij de actualiteit en de leefwereld van de leerlingen. Voldoende evenwicht tussen de verschillende componenten in de IO’s is noodzakelijk. Leerplandoelstellingen van natuurwetenschappen en sociale wetenschappen worden in die vakken bereikt en geëvalueerd. Voorbereiding, uitdieping, inoefening kan binnen IO (leerplan).
8
•
• • • •
•
Integrale opdrachten dienen een meerwaarde te vormen in het curriculum van de leerlingen. De leerlingen hebben voldoende kansen om actief, zelfstandig te werken, probleemoplossend te denken en methodisch te handelen. Een krachtige leeromgeving is belangrijk (infrastructuur, leermiddelen …). Er worden verschillende werkvormen gebruikt. Advies vanuit het VVKSO: GIP is IO 6de jaar. Doorstroming van informatie vanuit stuurgroepen naar de school en vice versa is vereist. Leerlijnen, gelinkt aan de leerplandoelstellingen en uitgewerkt voor de opeenvolgende jaren, binnen IO en binnen de componenten in kaart brengen zowel naar onderwijzen als evalueren toe. Het werkwoord 'onderzoeken' wordt gehanteerd in het leerplan wat betreft de componenten en de competenties. Dit veronderstelt op zijn minst een concrete onderzoeksvraag waarop een helder antwoord kan geformuleerd worden na het gebruik van diverse onderzoeksmethodes.
Binnen de scholen van ons bisdom hebben we een bevraging gehouden in verband met de organisatie van IO (zie website). 2.2.3 Derde graad Gezondheids- en welzijnswetenschappen Leerplan PV + TV 3de graad GWW Licap 2002/041. Daarnaast is er een servicedocument met ondermeer de pedagogische en didactische wenken en het doelenboek van september 2011. Leerlingen krijgen als deel van een bredere vorming inzicht in de verschillende beïnvloedende factoren en hun wisselwerking inzake de gezondheid en het welzijn van de mensen. Zij proberen zichzelf te situeren binnen de studie- en beroepsmogelijkheden van de gezondheids- en welzijnssector. Ze verkennen deze sectoren via seminarie en stage. Het blijft belangrijk een duidelijk onderscheid tussen stage en seminarie te bewaren (cf. Mededeling M-VVKSO2003-1004)! Binnen het project in seminarie is het zinvol om naast de componenten 'gezondheid en welzijn' en 'psychologie en pedagogiek' ook aansluiting met ‘natuurwetenschappen’ te zoeken zodat de verschillende factoren van het model van Lalonde effectief belicht worden. Stilaan krijg je in GWW leerlingen binnen die uit de vernieuwde richting STW komen. Het is belangrijk goed te weten dat het competentieontwikkelend leren in GWW kan doorgetrokken worden. We kunnen ook in GWW een aantal competenties bij leerlingen ontwikkelen (zie ook vernieuwd servicedocument GWW): 1 2 3 4
sociaalwetenschappelijke en natuurwetenschappelijke thema’s kunnen onderzoeken; binnen een welomschreven opdracht een activiteit GVO (gezondheidsvoorlichting en opvoeding) voor een groep organiseren; binnen een welomschreven opdracht iets mondeling presenteren voor een groep; de eigen studieloopbaan in handen nemen.
9
Vanuit de stuurgroep werd een gemeenschappelijke activiteitenlijst voor stage uitgewerkt en aangepast in juni 2012. 2.2.4 Derde graad Jeugd- en gehandicaptenzorg Leerplan AV Expressie – PV + TV 3de graad JGZ – Licap 1999/022. Leerlingen gaan als opvoeder of begeleider op een orthopedagogische wijze om met personen met een handicap of een beperking. De settings waar stage gelopen wordt, situeren zich dan ook in hoofdzaak in de gehandicaptenzorg en in mindere mate in de bijzondere jeugdzorg. We kunnen ook in JGZ een aantal competenties ontwikkelen bij leerlingen (zoals in het leerplan leefgroepenwerking al uitgeschreven is): 1 2 3
vanuit een emancipatorische grondhouding als opvoeder of begeleider in een team binnen een organisatie in de orthopedagogische sector functioneren; vanuit een emancipatorische grondhouding als opvoeder of begeleider orthopedagogische ondersteuning bieden aan personen en hun netwerk zodat hun kwaliteit van leven bevorderd wordt; vanuit een emancipatorische grondhouding als opvoeder of begeleider het groepsgebeuren orthopedagogisch begeleiden.
2.2.5 Se-n-se Leefgroepenwerking Leerplan AV Expressie – PV + TV 3de graad LFG – Licap 2005/045. Leerlingen gaan als opvoeder of begeleider op een orthopedagogische wijze om met personen met een handicap of een beperking. De settings waarin stage gelopen wordt zijn dan ook de gehandicaptenzorg en de integrale jeugdhulp. De uren stage zijn ook hier onderworpen aan de reglementering (maximum 8 uur per dag). Het leerplan werd herwerkt volgens het competentieontwikkelend leren. Het nieuwe leerplan kon in voege gaan op 1 september 2005 of 1 september 2006. Vanuit de stuurgroep hebben we een gemeenschappelijke activiteitenlijst ontwikkeld.
2.2.6 Se-n-se Internaatswerking Leerplan Licap 1995/018. Leerlingen gaan als opvoeder/begeleider op een (ortho)pedagogische wijze om met kinderen en jongeren in internaatsverband. Zij lopen dan ook stage in internaten. In een internaat is minimaal één werknemer vereist die het erkend EHBO-attest bezit (meestal is dat een opvoeder). Maar het is voor leerlingen niet wettelijk verplicht om tijdens de opleiding het EHBO-attest te behalen.
10
2.2.7 Se-n-se Animatie in de ouderenzorg In West-Vlaanderen is de opleiding enkel te volgen in het Vesaliusinstituut in Oostende.
3
Stages Het is belangrijk om de mededelingen van het Verbond in verband met leerlingenstages in het secundair onderwijs (M-VVKSO-2011-049) en de omzendbrief in verband met stages (edulex SO-2002-09) regelmatig te raadplegen. Indien je je abonneert op de nieuwsbrief van Edulex, dan ontvang je een seintje bij veranderingen en staan de gewijzigde passages in groen gearceerd. Er is een nieuw verplicht stagereglement dat je in de bijlagen vindt. Tevens vragen we aandacht te geven aan de passage in verband met de verplichte activiteitenlijst. Antwoorden op specifieke vragen aan het VVKSO in verband met stages probeerden we te bundelen op de website personenzorg van DPB.
4
Regionaal technologisch centrum (aanbod zie www.rtcwestvlaanderen.be)
5
Interdiocesane werking Samen met de pedagogische begeleiders uit de andere diocesen en de studiegebiedverantwoordelijken engageren we ons om ook in het schooljaar 2012-2013 vormingsinitiatieven en samenkomsten voor leraren aan te bieden. We zullen de exacte data voor de stuurgroepen, netwerken per component, nascholingen enz. doorgeven via de tweewekelijkse mededelingen.
Catherine Vandommele Ronny Vanoosthuyse Karine Willocx
11
