PERSDOSSIER – SCHOORSTEENBRANDEN… OF TOCH NIET? Assuralia Elk jaar zijn er in België ongeveer 10 000 woningbranden. Deze veroorzaken niet alleen materiële schade. Er vallen ook gewonden en soms dodelijke slachtoffers. Assuralia verzamelde reeds veel gegevens over schadegevallen. Enkele opvallende vaststellingen inzake de oorzaak van een woningbrand : • 20 tot 50% van de woningbranden ontstaat in de keuken meestal door zelfontbranding van oververhit vet of olie. • 15 tot 25% van de woningbranden heeft te maken met elektriciteit. Verwarmingstoestellen veroorzaken 10 tot 20% van de woningbranden. Vooral kachels, open haarden en bijverwarmingstoestellen houden een hoog risico in. Schoorsteenbranden vormen 50% van de branden te wijten aan verwarmingstoestellen (500 à 1000 per jaar). In 1 geval op 10 blijft de brand niet beperkt tot de schoorsteen en verspreidt deze zich naar de andere delen van de woning. Om nog maar te zwijgen van mogelijke CO-vergiftiging… FOD Binnenlandse Zaken Uit een steekproef van Binnenlandse Zaken blijkt dat een derde van de woningbranden schoorsteenbranden zijn. Een slecht onderhoud van de schoorsteen, onverstandig stookgedrag of een verkeerde kachel liggen vaak aan de oorzaak van deze vuurhaarden. Eén keer per jaar je schoorsteen laten vegen kan al veel kwaad voorkomen. De brandweer moet bij vrieskou veel uitrukken voor schoorsteenbranden. Met temperaturen die amper boven het vriespunt komen wordt er veel gestookt en dit intensieve gebruik van de verwarmingsinstallatie zorgt voor meer brandrisico’s. Ook het veelvuldig gebruik van verouderde of weinig gebruikte verwarmingstoestellen kan leiden tot brandhaarden en CO-gevaar. Wat? Een schoorsteenbrand is grotendeels het branden van verbrandingsresten (roetaanslag) in het rookkanaal van de schouw. Deze ontstaan vooral door een slechte constructie van de schoorsteen, het niet respecteren van de veiligheidsafstand, onvoldoende onderhoud of een foutief gebruik. Een eenvoudige manier om na te gaan of er correct wordt gestookt, is de rookkleur. Bij een goede verbranding moet er kleurloze of witte rook uit de schouw komen. Wanneer er grijsblauwe, grijze of zwarte rook uit de schouw komt, is er duidelijk iets mis. Wie? Iedereen die stookt met hout, kolen of stookolie in een kachel, een open haard of de centrale verwarming kan een schoorsteenbrand krijgen. Doorgaans treedt dit minder op in nieuwbouwwoningen. Op vlak van locatie (platteland vs. stad) worden geen verschillen bekomen. Oorzaak? Als je hout, kolen of stookolie stookt, hecht er zich roet aan de schoorsteenwand. Na een tijdje koekt al dat roet samen tot een teerachtige substantie, creosoot, die zeer brandbaar is. Creosoot kan ontbranden bij een temperatuur van ca. 500 °C. Als je je kachel of open haard gebruikt, is die temperatuur zo bereikt en ontstaat er kans op een schoorsteenbrand.
1
Belangrijke factoren? Het type brandstof Vochtig en harsrijk hout (naaldhout) zorgen voor een onvolledige verbranding en bijgevolg meer roetafzetting in de schoorsteen. Geverfd hout, multiplex of spaanplaten veroorzaken bij verbranding een grote uitstoot van schadelijke stoffen (PAK’s, zware metalen, …). Regelmaat van onderhoud De centrale verwarming moet verplicht een periodieke keuring ondergaan, afhankelijk van het type brandstof. Het reinigen van de schoorsteen is hiervan een onderdeel: Eenmaal per jaar voor vloeibare of vaste brandstof Om de twee jaar voor gasvormige brandstof Renovatie: compatibiliteit verwarmingstoestel en rookgaskanaal In veel gerenoveerde woningen is de schouw te groot in sectie. Voor de vroegere verwarmingsbron (open haard, houtkachel) was de uitgangstemperatuur van de brandhaard hoger dan deze van het hedendaagse toestel. Doordat de hedendaagse toestellen (hoger rendement) een lagere uitgangstemperatuur hebben, is de opwaartse kracht ook lager. Hierdoor krijgen brandresten makkelijker de kans om zich aan de schoorsteenwand te hechten. Te onthouden: men moet steeds het rookgaskanaal (diameter, lengte, …) aanpassen aan de nieuwe verwarmingsbron. Hoe herkennen? • een loeiend geluid in het rookkanaal zoals een huilende wind • een abnormaal heet rookkanaal • een sterke roetgeur • een overvloedige zwarte rook • vlammen en vonken die soms uit de schoorsteen komen. Verwarring over het begrip ‘schoorsteenbrand’ Zoals reeds vermeld, wordt een schoorsteenbrand gedefinieerd als ‘het branden van creosoot-resten in de schouw’. Hierbij zal de schade zich meestal beperken tot het schoorsteenkanaal (zelden oorzaak van een zware brand, doorgaans roet- en rookschade). Echter, in veel gevallen worden de zware branden veroorzaakt ‘rond’ het schoorsteenkanaal, waarbij men vaak onterecht spreekt over een ‘schoorsteenbrand’. Dit gebeurt zowel door de gewone burger als door de media.
2
Zware woningbranden rond het schoorsteenkanaal Link met schoorstenen? Een grote oorzaak van zware branden is een te korte afstand van brandbare materialen en het rookgaskanaal. Het gaat hierbij om isolatie, dakconstructies (houten balken), verdiepings- en dakdoorgangen. Als deze houten constructies te dicht tegen de wand van het schoorsteenkanaal zitten, zullen deze herhaaldelijk worden opgewarmd en steeds droger worden. Het herhaaldelijk opwarmen zet chemische reacties in gang, waardoor op een bepaald moment het hout zo droog is dat dit al bij lagere temperaturen kan ontbranden. Vermits de brand ontstaat buiten het rookgaskanaal, is de kans op verspreiding van de brand binnen de woning een stuk hoger (totaalbranden). Bovendien denken aannemers verkeerdelijk dat het aanbrengen van bv. calciumsilicaatplaten (Promatect, Supalux, …) alle problemen kunnen verhelpen. Dergelijke platen hebben een goede brandreactie en worden doorgaans gebruikt in constructies om aan een bepaalde brandweerstand te voldoen. Een brandweerstand (Rf) van 1 uur geeft echter geen garantie op veiligheid. Immers, een materiaal dat vlug ontbrandt (slechte brandreactie), kan toch een hoge brandweerstand hebben en omgekeerd. Denk maar aan papier en staal. Een papieren blad ontbrandt vlug, maar een stapel boeken die een deurgat afsluiten kan een hoge brandweerstand hebben. Onbehandeld staal is dan weer niet-ontvlambaar, maar bij een temperatuur rond 800°C verliest het zijn stabiliteit en dus ook zijn brandweerstand. Brandreactie vs. brandweerstand ? Brandreactie is het geheel van de eigenschappen van een bouwmateriaal in verband met het ontstaan en de ontwikkeling van brand. Materialen kunnen omschreven worden als: - Ontvlambaar: het materiaal kan gassen afscheiden die kunnen ontvlammen - Niet-ontvlambaar - Brandbaar: materiaal kan warmte overdragen in functie van de opwarming De brandreactie betreft een materiaal waaruit een bouwelement opgebouwd is, en kenmerkt zijn vermogen brand te voeden. De brandweerstand (Rf) van een bouwelement is de tijd in minuten dat een bouwelement gelijktijdig aan de volgende criteria voldoet: - Stabiliteit: tijd dat het element zijn dragende functie behoudt (voor elementen met dragende functie). - Vlamdichtheid: tijd dat zich geen vlammen aan de niet-blootgestelde zijde van de wand verspreiden (voor scheidingselementen). - Thermische isolatie: tijd dat de temperatuur aan de niet-blootgestelde zijde niet boven een bepaalde thermische drempel stijgt. De drie voornaamste prestaties zijn - R: loadbearing capacity of draagvermogen - E: integrity of integriteit - I: insulation of isolatie
3
In het algemeen worden de klassen als volgt uitgedrukt: - Voor dragende elementen : o REI t: t is de periode gedurende dewelke aan alle criteria (draagkracht, dichtheid en isolatie) wordt voldaan o RE t: t is de periode gedurende dewelke wordt voldaan aan de criteria draagkracht en dichtheid o R t: t is de periode gedurende dewelke aan het criterium van de draagkracht wordt voldaan - Voor niet-dragende elementen : o EI t: t is de periode gedurende dewelke aan de criteria van de dichtheid en isolatie wordt voldaan o E t: t is de periode gedurende dewelke aan het criterium van de dichtheid wordt voldaan De periode t wordt uitgedrukt in minuten. Wie? Zware branden rond het schoorsteenkanaal treden niet alleen op bij bestaande woningen, ook bij nieuwbouw komt dit voor. Bovendien gaat het niet alleen om zelfbouwers. Een goede coördinatie tussen verschillende aannemers is van groot belang. Oorzaak? Foutieve constructie: onvoldoende afstand tussen de brandbare materialen (balken, isolatie, …) en het rookgaskanaal. Preventie? - Voor de plaatsing van een schoorsteen of verwarmingsketel, doe je best beroep op een vakman. Via de website van de fabrikant vind je meestal een gekwalificeerde installateur in de buurt. - De voorschriften van de fabrikant (technische fiches van de materialen) moeten nauwkeurig worden gevolgd - Voorzie een veilige afstand tot 15 cm tussen het brandbaar materiaal en het schoorsteenkanaal. Vul deze ruimte best niet op, ook niet met isolatie. Gebruik zeker bij vloer- en dakdoorgangen een dubbelwandig geïsoleerd schoorsteenkanaal. Plaats rookmelders. Het allerbelangrijkste is immers dat er geen gewonden vallen en je de woning tijdig kan verlaten. Kies bij voorkeur optische rookmelders die voldoen aan de norm, die een testknop hebben en een batterij met een levensduur van 10 jaar . Cijfers KBC Verzekeringen Jaar 2010 2011 2012 2013 2014 (tem juli)
Aantal ZO’s (>125.000 euro) 8 2 13 8 6
Totale Last 1.593.160 € 634.927 € 2.719.654 € 2.393.500 € 1.704.000 €
Gemiddelde last 199.145 € 317.463 € 209.204 € 341.929 € 284.000 €
Zware schadedossiers (>125.000 euro) tonen aan dat de periode september – maart de meest gevoelige periode is: - September: begin koude seizoen, wanneer de haard opnieuw wordt aangestoken - Maart: einde van het koude seizoen, wanneer de schoorsteenpijp vol roet zit Een opvallend feit is dat minstens 75% van de zware branden m.b.t. schoorstenen te wijten zijn aan een te korte afstand van het kanaal met het omringende houten materiaal (28 van de 37 ZO’s). Het is duidelijk dat het respecteren van de veiligheidsafstand tussen de houten constructiematerialen en het rookgasafvoerkanaal te wensen overlaat. 4
Sinds oktober 2013 is er een specifieke oorzaakcode voor ‘schoorsteenbranden’. Wanneer cijfers okt 2013 – juni 2014 worden bekeken, verkrijgen we 68 dossiers met een totale schadelast van 166.099 euro. Dit natuurlijk uitgezonderd de ZO’s. Boodschap KBC Verzekeringen Het gaat om een vaststelling, naar aanleiding van onze zware branden. KBC Verzekeringen wenst duidelijkheid te brengen rond het begrip ‘schoorsteenbrand’ en bovendien het gevaar op zware branden ‘rond het schoorsteenkanaal’ te benadrukken. Het publiek moet attent worden gemaakt op het belang van de veiligheidsafstand van brandbare materialen en het rookgaskanaal. M.a.w. ‘sensibilisering’. Bijkomend kan het logo worden meegegeven van Moeders Preventiewinkel.
5
ARTIKELS 2013 Schouwbrand door kauwennest
Brandweer blust schoorsteenbrand
KAPRIJKE - De oproep voor een schouwbrand liep even na de middag binnen. Gelukkig waren we snel ter plaatse zodat erger kon voorkomen worden. In de schoorsteen van de woning troffen we een erg groot nest aan. Zeker een meter dik. De collega’s van Eeklo moesten er zelfs met de ladderwagen aan te pas komen om de klus te klaren en het nest uit de schoorsteen te verwijderen.’
OOIGEM - De brandweer van Ooigem moest dinsdagavond uitrukken naar een villa in de Bavikhoofsestraat. De bewoners hadden de verwarming aangezet, maar de schoorsteen vatte vuur. De brandweer kon voorkomen dat de woning schade opliep. Brand in schoorsteen SINT-GILLIS-WAAS - Maandagavond ontstond een schoorsteenbrand in een woning in Kwakkel. De brandweer kwam ter plaatse.
Schoorsteenbrand in Menenstraat GELUWE - In de Menenstraat was er dinsdagavond een schoorsteenbrand. Om half zeven kwam er een hevige rookpluim uit de schoorsteen van huisnummer 23, die de hele straat in rook hulde. De brandweer van Geluwe en die van Wervik snelden ter plaatse om de schoorsteenbrand te blussen. Na 30 minuten bluswerk hadden ze het vuur onder controle. Bij de brand raakte niemand gewond en ook de schade aan de woning bleek mee te vallen. De oorzaak is tot op heden onbekend. Schoorsteenbrand
Schoorsteenbrand
RENINGE - Vrijdagnamiddag brak brand uit in de schoorsteen van een woning in de wijk Tempelare in Reninge. De oorzaak lag in opeengehoopt en aangekoekt roet. De brandweermannen waren het vuur gauw de baas.
OOIGEM - Zaterdagavond rukte de brandweer uit naar de Guido Gezellestraat waar een schoorsteen vuur had gevat. Nadat bewoner F.H. de hulpdiensten had verwittigd, probeerde hij eerst zelf de brand te bedwingen met een tuinslang in afwachting van de brandweer. Gelukkig was die snel ter plaatse en konden zij de klus verder overnemen.
Schouwbrand KASTERLEE - De brandweer van Kasterlee kreeg vrijdagavond even voor half zeven een oproep voor een schouwbrand in de Viertjens in het gehucht Goor. Terwijl de familie zich nietsvermoedend binnen bevond, had de buiten voetballende zoon Sanka vlammen uit de schoorsteen zien komen. De brandweer van Kasterlee kwam met een ladderwagen langs en het gevaar was snel bezworen.
Schoorsteen vat vuur KUURNE - Vrijdag even voor 17.00 uur brak brand uit in de woning van R.D. die woonachtig is aan de Watertorenstraat. De brandweer was snel ter plaatse en kon voorkomen dat het vuur verder uitbreiding kon gaan nemen. De vuurhaard ontstond in de schoorsteenpijp van de woning. De schade kon beperkt gehouden worden.
Brand door opgestapeld roet WESPELAAR - In de Donkstraat in Wespelaar is dinsdagavond een schouwbrand uitgebroken. De brandweer van Leuven kon het vuur in de schoorsteen snel doven. De oorzaak lag bij opgestapeld roet dat oververhit raakte. 6
Vooruitzien is veiliger – schoorsteenbrand
De laatste maanden verschijnen er opvallend veel berichten in de pers over woningbranden. Deze stijging is een teken dat er een veiligheidscampagne nodig is. KBC Verzekeringen is overtuigd dat preventie helpt. Tegen heel wat gevaren kunt u zich beschermen. En dit hoeft bovendien niet veel te kosten. Mijdt vochtig of behandeld hout als brandstof De gebruikte brandstof moet voldoende droog zijn om roetneerslag te voorkomen. Vochtig of behandeld hout zorgt voor een onvolledige verbranding en geeft bovendien veel minder warmte af dan droog hout. Geverfd hout, multiplex of spaanplaten veroorzaken bij verbranding een grote uitstoot van schadelijke stoffen (PAK’s, zware metalen, …). Daarom mag binnenshuis volgens de Vlaamse milieureglementering (VLAREM), naast de wettelijk toegelaten brandstoffen zoals aardgas, stookolie en steenkolen, enkel onbehandeld stukhout worden verbrand in kachels. De droogtijd hangt af van de houtsoort, zo volstaat een jaar voor den en populier, terwijl hout van fruitbomen 2,5 jaar moet drogen. Mijdt harsrijk hout als brandstof Harsrijk hout, zoals naaldhout, veroorzaakt meer roetafzetting in de schoorsteen en geeft vonken bij verbranding waardoor houtdeeltjes kunnen wegspatten. Mijdt het nasmeulen van verwijderde assen Wanneer u assen verwijderd die nog niet voldoende gekoeld zijn, kan naburig materiaal ontbranden. Deponeer daarom bij voorkeur de as in een metalen afgesloten bak. Reinig regelmatig uw schoorsteen Een goede werking van de schoorsteen is onder andere afhankelijk van het onderhoud ervan. Laat je schoorsteen minstens één keer per jaar vegen door een bekwaam vakman. Bij intensief gebruik is twee keer vegen per jaar aan te raden. Voor de wettelijke keuring van je centrale verwarming vormt het vegen van je schoorsteen zelfs een essentieel onderdeel: eenmaal per jaar in geval van vloeibare of vaste brandstof, en tweejaarlijks in geval van gasvormige brandstof. Ventileer tijdens het stoken voldoende de ruimte Voor een goede trek van de schoorsteen is er voldoende aanvoer van verse lucht in de ruimte nodig. Dit blijft noodzakelijk, zelfs bij lage-energiewoningen of passiefhuizen! Kies het juiste toestel voor je ruimte! Plaats nooit een te grote kachel in een kleine ruimte. Je zal het snel te warm krijgen, de kachel op een lagere stand plaatsen waardoor de trek in de schoorsteen vermindert en de roetaanslag vergroot. Bovendien neemt het risico op CO-vergiftiging toe. Plaats een schoorsteenkap Het plaatsen van een schoorsteenkap is een goede maatregel om het rookkanaal vrij te houden van onder andere nesten en bladeren. Zorg voor de juiste afmetingen Het is zeer belangrijk dat uw schoorsteen de juiste diameter en lengte heeft. Een schoorsteen met een te grote of te kleine diameter trekt slecht en vergroot het risico op schoorsteenbrand. Door de verminderde trek van uw schoorsteen loopt u ook meer risico op CO-vergiftiging. Verder moet het traject van de schoorsteen zo verticaal mogelijk zijn, met een minimum aan bochten. Onregelmatigheden in het rookkanaal zorgen namelijk voor weerstand, waardoor de rookgassen 7
worden afgeremd en te snel afkoelen. Het gevolg is een verhoogde afzetting van roet. De leverancier van uw verwarmingstoestel kan u hierin bijstaan. Renovatie In veel gevallen gaat de nieuwe verwarmingsketel niet langer samen met de bestaande schoorsteen. Dit heeft meestal te maken met de afmetingen en de kans op vochtproblemen. Het schoorsteenkanaal sluit dikwijls niet meer goed aan op de nieuwe verwarmingsketel. Ook werkt een traditionele schoorsteen op basis van natuurlijke trek, dit betekent dat de warme lucht die de ketel via de schoorsteen afvoert op natuurlijke manier stijgt. Warme lucht is namelijk lichter dan koude lucht. Bij een lage temperatuurketel of condensatieketel zijn de afgevoerde rookgassen niet warm genoeg om een krachtige natuurlijke trek te verkrijgen in een traditionele schoorsteen. Hierdoor zal de waterdamp in de rookgassen condenseren vóór het verlaten van de schoorsteen. Uw oude schoorsteen is meestal gebouwd uit materialen die niet snel genoeg opwarmen en bovendien te breed om een goed droogproces te verkrijgen. Hierdoor zal het vocht in de wanden blijven hangen en op uw muren inwerken. Laat daarom ook ineens jouw schoorsteenkanaal vernieuwen als je een nieuwe verwarmingsketel plaatst. Hou brandbare materialen op een veilige afstand van uw kachel/open haard Respecteer een veiligheidsafstand van 1,5m rondom uw kachel. Wanneer uw kachel op een brandbare vloer staat, plaats er dan een onbrandbare plaat (bijvoorbeeld in metaal) onder en zet een vonkenscherm voor de kachel. Plaats rookmelders Onderzoek heeft aangetoond dat rookmelders het aantal doden kunnen doen dalen met maar liefst 70%. Een goed geplaatste en onderhouden rookmelder waarschuwt de bewoners op tijd zodat ze kunnen vluchten. Kies voor een rookmelder dat voldoet aan de norm EN14604, met een levensduur van 10-jaar. Indien je toch te maken krijgt met een schoorsteenbrand… • Een loeiend geluid is de voorbode van een schoorsteenbrand. Bel in dat geval onmiddellijk de brandweer via 112. • Sluit ook meteen de regelklep tussen de haard of de kachel en de schoorsteen • Doof het vuur met zand of soda (dit voorkomt rook in de woning). • Verlaat de ruimte waar te veel rook hangt. • Ventileer na het doven van het vuur de ruimte zodat je geen CO-vergiftiging kan oplopen. • Voor je eigen veiligheid: laat na de brand je schoorsteen grondig controleren door een vakman voor je ze terug gebruikt. • LET OP: Doof bij een schoorsteenbrand je kachel of open haard NOOIT met water. Het water wordt onmiddellijk stoom en te veel stoom in het smalle rookkanaal kan leiden tot een explosie of een scheur in het rookkanaal.
8
Moeders preventiewinkel
•
Rookmelder: 20-30 euro
9
Bijlage – oorzaken zware ongevallen (> 125.000 euro)
Oorzaken Schoorsteenbrand door slecht geplaatste cassette of inoxbuis t.o.v. omringende houten structuur. De inoxbuis werd door de verzekerde zelfgeplaatst in 2007. Schoorsteenbrand ontstaan t.h.v. slaapkamer Schoorsteenbrand door slecht geplaatste schouw. De verzekerde heeft zelf een haardcassette geplaatst en aangesloten. De dubbelwandige metalen schouw loopt in een afgesloten ruimte in timmerwerk, en gaat dan door de buitenmuur. De hitte binnen de gesloten ruimte heeft het hout pyrofoor gemaakt, waardoor dit uiteindelijk ontbrandde. De brand woedde in het valse plafond, en taste de balkenlaag aan van de verdiepingsvloer. De schade is zeer aanzienlijk omdat ook alle inrichtingen en tussenwanden, op de verdiepingsvloer, vernieuwd moeten worden. De brand ontstond in de woonkamer door oververhitting en het finaal ontvlammen van houtblokken dewelke te kort tegen de brandende kachel waren geplaatst. Hierdoor is eveneens het TV-toestel naast de kachel gaan smeulen. Mede gelet op de verbranding van kunststof materialen ging één en ander gepaard met een zeer aanzienlijke rook- en roetoverlast met bevuiling van vrijwel de gehele woning tot gevolg. De oorzaak van de brand is pyrolyse van het houten dakgebinte. Dit werd veroorzaakt door straling vanuit de inox schoorsteenpijp. Deze buis komt vanuit de living (houtkachel) naar boven langsheen de gemetste badkamermuur, en vertrekt daar onder een helling van 30° naar de zijgevel van de woning om daar te verdwijnen in de bestaande oude gemetste schoorsteen. Vlak boven de inoxbuis, die door de verzekerde werd geïsoleerd met rotswol, zaten houten dakbalken. Op een bepaalde plaats was de afstand tussen de inoxbuis en de gording te klein, met pyrolyse tot gevolg. Verzekerde plaatse de inoxbuis zelf. Zware woningbrand, waarschijnlijk ontstaan ter hoogte van de inbouwhaard. De brand is vermoedelijk ontstaan ter hoogte van de schouw van de houtkachel. De schouw van de kachel werd te dicht tegen de isolatie van het dak geplaatst, door de hitte vatte deze vuur. De woning werd in 2010 volledig gerenoveerd. Op de plaats waar de schouw door het dak gaat is het staal van het dubbele rookkanaal zwaar verkleurd. Dit wijst op oververhitting. De oorzaak van de brand dient te worden toegeschreven aan pyrolyse en oververhitting van het rookgaskanaal van een kachel dewelke in het atelier stond opgesteld. Brand is overgeslagen naar aangrenzende varkensstal. De brand is ontstaan ter hoogte van de rookgasafvoer van de houtkachel die ingebouwd was in de woonkamer. Ik vermoed dat de wijze plaatsing van deze houtkachel met rookgaskanaal wel eens de oorzaak zou kunnen zijn geweest, of de afwerking er omheen. De houtkachel en rookgaskanaal werden door C&L aannemersbedrijf van vader van verzekerde geplaatst.
10
De verzekerde plaatste de inbouwkachel, waarop hij een dubbelwandige metalen (inox) rookgaskanaal met omkasting heeft geplaatst. Dit kanaal werd zodanig geplaatst dat aan de rechterzijde een balk van de houten roostering van de verdiepingvloer tegen of bijna tegen het rookgaskanaal kwam. De houten balk was aan 1 zijde volledig weggebrand maar de ijzeren houder, waarin de balk initieel geplaatst was, was nog aanwezig. Aan de linkerzijde van het geïsoleerd rookgaskanaal bedroeg de afstand tussen de balk en het rookgaskanaal 4 à 5 cm wat als veiligheidsafstand in principe voldoende is. Aan de rechterzijde bedroeg deze afstand < 1 cm, wat onvoldoende is. Door repetitief opwarmen, wordt pyrofoor hout gevormd dat een lagere zelfontbrandingstemperatuur heeft dan gewoon hout. Tevens werd rond het rookgaskanaal d.m.v. gipskarton platen een gesloten (niet geventileerde) omkasting gemaakt, weliswaar op metalen profielen. Hierdoor kon de stralingswarmte die van het rookgaskanaal afkomstig is niet meer naar de omgeving afgevoerd worden waardoor de temperatuur in de omkasting en de houten vloer omhoog liep. De houten balk en de houten vloerplaten (vezelplaten) zijn vervolgens spontaan beginnen te branden. De omgeving was volledig opgewarmd hetgeen de uitbreiding in de hand werkte. De vlammen gingen via de omkasting naar de boven gelegen zone onder het dak langs waar de rookgassen zich horizontaal verspreiden onder de nok, steeds warmer werden en uitbreiding van de brand veroorzaakten. Het ontstaan van de brand is te wijten aan een foutieve plaatsing van het rookgasafvoerkanaal boven de inbouwkachel. Er is eerst een hevige schoorsteenbrand geweest waarna door de stralingswarmte de te dicht geplaatste houten zoldering vuur vatte: De brand ontstond ter hoogte van de houten balken van het plafond, die zich te dicht tegen de schoorsteen bevond. Vanaf die plaats verspreidde vuur zich naar boven door de houten roostering en over de zolder. Beneden verdieping staat verzopen van het water en is zwaar beschadigd door rook en roet. De brand is ontstaan ter hoogte van de schouw waarop een haardcassette was aangesloten. Deze schouw is gesitueerd tegen de muur van de achtergevel. Tegen deze achtergevel is de veranda aangebouwd. In deze schouw was een houten balk ingewerkt. Door pyrolyse is deze balk uiteindelijk gaan ontvlammen waarbij de brand zich verder uitbreidde over de houten dakstructuur alsook de houten structuur van de aangebouwde veranda. De brand is ontstaan ter hoogte van het dak aan de schouwdoorgang, door oververhitting van de nokbalk met finaal, ingevolge pyrolyse, ontvlamming van de daktimmer. Brand door een mobiele petroleumkachel De brand ontstond ter hoogte van de houten omkasting rond het enkelwandige roestvrijstalen rookgasafvoerkanaal. Deze werd door een schouwbrand opgewarmd, tot boven de zelfontbrandingstemperatuur. De bewoners wouden een schoorsteenbrand blussen (houtkachel). Dit liep uit de hand door een foutieve inzet van bluswater. Schouwbrand m.b.t. de doorgang van de houtkachel naar de verdieping Schouwbrand bij tegenpartij na plaatsing van cassette en schouwkanaal door verzekerde Door opwarming en fysico-chemiche degradatieprocessen, is het hout in de omgeving van het rookkanaal gepyroliseerd en is pyrofoor hout gevormd. Dit hout heeft een veel lagere zelfontbrandingstemperatuur dan gewoon hout en ligt aan de oorsprong van deze brand. De brand is m.a.w. spontaan ontstaan doordat pyrofoor hout is beginnen branden door de normale werking van de pelletkachel. De veiligheidsafstand tussen de rookgasafvoerbuis en de houten constructiematerialen werd niet gerespecteerd.
11
De brand is ontstaan op de zolder, ter hoogte van de metalen bocht van het rookgasafvoerkanaal. Door de langere tijd dat de goederen, die op of tegen de metalen bocht opgestapeld zijn, aan een hogere temperatuur zijn blootgesteld, wordt de zelfontbrandingstemperatuur van deze goederen verlaagd zodat deze na verloop van tijd spontaan zijn ontvlamd. Er kan echter niet worden uitgesloten dat een schouwbrand, de temperatuur van de metalen bocht zo hoog heeft doen oplopen dat de goederen die op of tegen de metalen bocht lagen zijn ontvlamd. Overslaande schouwbrand van buur (kachel). Oorzaak is vermoedelijk een genster van het houtvuur, die via de schouw ergens op de houten bebording van het dak terechtgekomen is. Betreft woningbrand als gevolg van schouwbrand (pyrolyse). Woning werd in 1992 verbouwd waarbij een volledig verdiep bovenop het bestaande dak werd geplaatst. De wanden van de bovenverdieping zijn allemaal in gipskarton, bevestigd tegen de houten dakstructuur. Rookgasafvoer is inox buis. Vermoedelijk stond de houten kader (met gipskarton afgewerkt) te dicht tegen de houten dakstructuur. Originele open haard werd gewijzigd in gesloten cassette waarbij er in het rookgasafvoerkanaal veel hogere temperaturen komen. De brand ontstond in de keuken, meer bepaald stond daar een kleine kachel tussen de keukenkasten. Via een gebrek aan de schouw is er hitteoverdracht geweest naar de houten keukenkasten. Brand is ontstaan op niveau dak. Expert vermoedt -op basis eerste vaststellingen- dat oorzaak moet worden toegeschreven aan oververhitting en ontvlamming van een gording van de dakconstructie dewelke te kort tegen een flexibel rookgaskanaal lag. Verzekerde verklaart de materialen zelf aangekocht en de flexibel zelf geplaatst te hebben. De vuurhaard is gestart in de aansluiting tussen de cassette en het inox schoorsteenkanaal en het aanwezige materiaal dat door oververhitting tot zelfontbranding is gekomen. De houten balken van het vloerveld zaten te kort tegen de stalen rookgasafvoerbuis (te kleine veiligheidsafstand). De zelfontbrandingstemperatuur van het hout is door pyrolyse (thermische destructie zonder inwerking van zuurstof) verminderd. Brand is ontstaan door de stralingswarmte van het ingekapselde rookkanaal, welke overgeslagen is op het keperwerk van de schouwmantel. De doorgang van de dubbelwandige schouw bevond zich te dicht tegen de houten dakconstructie
12
Bijlage – Persbericht FOD Binnenlandse zaken
13
14
Bijlage – Belg ligt te weinig wakker van brandveiligheid
Uit een onderzoek van beveiligingsbedrijf Securitas blijkt dat 65 procent van de Belgen nog geen rookmelder in huis heeft. De Belg ligt dus niet wakker van brandveiligheid.
Een rookmelder geeft je meer tijd! Bij een brand wordt algemeen aangenomen dat je maar 3 minuten de tijd hebt om de woning te verlaten. Het snel opmerken van een vuurhaard zorgt ervoor dat je meer tijd voor evacuatie en kan dus levens redden. Hiervoor is de rookmelder het preventiemiddel bij uitstek. Met een rookmelder heb je dubbel zoveel kans om een woningbrand te overleven omdat je sneller gealarmeerd wordt.
Veilig (ver)bouwen Bouwkundige beveiliging ( voorbeeld: brandwerende materialen ) en organisatorische maatregelen ( voorbeeld: brandblussers ) kunnen de kans op brand verminderen, voorkomen of de schade beperken. Vroegtijdig ingrijpen is mogelijk. Denk bij bouwen of verbouwen aan de brandveiligheid. Een klein vlam kan in amper 6 minuten uitgroeien tot een onbeheersbare brand. Een rookalarm schiet in actie bij de minste detectie van rook of vuur.
15
Zes slachtoffers in vier dagen tijd Het Nieuwsblad Vrijdag 28 december 2012
Zes dodelijke slachtoffers in vier dagen. Dat is de zware balans van een reeks woningbranden in deze kerstperiode. Experts trekken aan de alarmbel: ‘De Belg ligt veel te weinig wakker van brandveiligheid.' Daniël Beyaert, een man van 88, werd gisteren aangetroffen in zijn woning in Kruishoutem. Verrast in zijn slaap, bevangen door de rook. De man is al het zesde slachtoffer van woningbranden in België deze week. En zijn verhaal leest net zoals dat van de anderen: de brand ontstaat 's nachts en er is geen tijd om te ontsnappen. Een rookmelder – kostprijs: 20 à 30 euro per bakje – kan op zo'n moment een leven redden. Wie op tijd verwittigd wordt, kan tijdig vluchten. Maar in België komt dat idee maar niet van de grond. Ondanks de sensibilisering van de voorbije jaren daalt de verkoop van rookmelders.
‘De twee grootste leveranciers, First Alert en Fito, verkochten in 2011 ongeveer 160.000 rookmelders', zegt Stefan Lauwaert van de Belgische Brandwondenstichting. ‘Dat is een daling van 10 procent ten opzichte van 2009 en 2010. Ook in 2012 zet die dalende trend zich verder. Onze cijfers liggen alvast beduidend lager dan in Nederland, waar men in 2011 nog ongeveer 400.000 rookmelders verkocht.' Uit een onderzoek van beveiligingsbedrijf Securitas bleek recent dat 65 procent van de Belgen nog geen rookmelder in huis heeft. De Belg ligt dus niet wakker van brandveiligheid, en dat heeft zo zijn redenen. Te weinig campagnes ‘Voorkomen is beter dan genezen', zegt Guy Van de Gaer, directeur van de Brandweervereniging Vlaanderen (BVV). ‘We moeten mensen duidelijk maken dat ze zélf preventieve maatregelen moeten nemen. Zoals rookmelders. Inzetten op zulke campagnes is veel belangrijker dan investeren in blussen. Maar dat hebben ze in België blijkbaar niet begrepen.' Van de Gaer pleit al jaren voor een nationale campagne rond brandveiligheid op televisie. ‘Zoals de filmpjes van Kijk uit vroeger. Maar ik krijg het maar niet verkocht.' Te veel chaos De reden, vindt Van de Gaer, ligt vooral in een typisch Belgisch probleem. De federale regering, de Vlaamse regering, de gemeenten,...: allemaal hebben ze wel een verantwoordelijkheid inzake brandveiligheid. ‘Pas op: al die diensten doen hun best. Maar ze doen hun best op een eilandje, in gespreide slagorde. En dat levert geen resultaat op. In Nederland is het beleid heel eenduidig en zijn burgers veel beter geïnformeerd.' Peter Vansintjan, kabinetschef van minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet (CDH), zegt dat die gecoördineerde campagne eraan komt. ‘In 2013 zetten we in op brandpreventie. Samen met gemeenten, brandweerkorpsen, en andere. Ook de nationale media worden ingeschakeld.' Rookmelders worden vanaf 2013 trouwens verplicht in huurwoningen in Vlaanderen. In Wallonië is dat al in alle woningen zo. Maar dat lost het probleem niet op. ‘Als je iets verplicht, moet je ook controles uitvoeren', zegt Donald Withouck, voorzitter van de BVV. ‘Daar heeft de brandweer de middelen niet voor. We werken met veel vrijwilligers, onze weinige beroepsmensen hebben we broodnodig.' Nochtans werken die controles. Dat bewijst een project in Liverpool, waar brandweermannen van deur tot deur gaan om inwoners te wijzen op gevaar. ‘In tien jaar tijd is het aantal doden door woningbranden gehalveerd in die regio', zegt Withouck. Te weinig geld Bij Binnenlandse Zaken zijn ze zich bewust van het tekort. ‘We willen 1.500 extra mensen aanwerven', zegt Vansintjan. ‘Maar dat moet je financieren. Dat kan via een extra taks op de brandverzekering. Als elk gezin per jaar 30 euro bijdraagt, zorgt dat voor een paar tientallen miljoenen extra. Het voorstel geraakte er nog niet door, maar we willen het laten opnemen in de begroting van 2014. Bij deze ook een oproep aan de andere partijen om zich daarachter te scharen.' Het budget voor het brandweerkorps bedraagt in België ongeveer 700 miljoen euro. Ter vergelijking: in Nederland is het budget 1,2 miljard euro.
16
Belg denkt zelden of nooit aan brandpreventie Assurinfo Nr. 36 | 2 december 2010 | Brand en diefstal
Onder deze titel hebben minister van Binnenlandse zaken Annemie Turtelboom en ANPI een persbericht verspreid op 24 november, met resultaten van een eerste grote bevraging van de burger. Drie op vier landgenoten denkt nooit of sporadisch aan brand en slechts 2% is bezig met brandpreventie. Dat blijkt uit de resultaten van een grote bevraging over brandpreventie die Binnenlandse Zaken samen met vzw ANPI vandaag voorstellen op een Brandpreventiecongres in Brussel. Minister van Binnenlandse Zaken Turtelboom: “Het is heel belangrijk dat we blijven inzetten op sensibilisering van de burgers want jaarlijks vallen zo’n 100 doden en meer dan 1.000 gewonden bij branden. Slachtoffers en leed die we kunnen vermijden door goede brandpreventie.” Eén van de initiatieven van de minister van Binnenlandse Zaken is het lanceren van het Nationaal Brandpreventieplan dat onder andere de opleiding van brandpreventieadviseurs voorziet. Momenteel zijn al 53 dergelijke experts in brandpreventie opgeleid. De enquête is tussen augustus en september van dit jaar uitgevoerd bij 1.000 Belgen. Uit hun antwoorden blijkt dat brandpreventie voor weinig landgenoten een prioriteit is: slechts 2% denkt dat vorming en educatie nodig is om te weten wat te doen in geval van brand. Enkele resultaten: Bouwen Bij het bouwen of verbouwen van een woning praten maar 11% van de mensen met de architect over brandpreventie. In de woning Rookmelders 27% (hoogste cijfer) van de mensen vermeld ‘rookmelder’ als brandpreventiemiddel. Gemiddeld 47% van de Belgische woningen is uitgerust met een rookmelder -74% in het Waalse Gewest (waar het verplicht is) -64% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (rookmelders verplicht in huurwoningen) -29% in Vlaanderen (rookmelders verplicht in nieuwbouwwoningen en verbouwingen met bouwaanvraag). Uit onderzoeken blijkt dat een rookmelder de kans op het overleven van een woningbrand verdubbelt. Meer sensibilisering over brandpreventie dringt zich dus op. Kleine blusmiddelen -29% van de Belgen hebben een brandblusser in huis. -11% heeft een branddeken in huis.
17
-38% van de respondenten vinden deze kleine blusmiddelen niet belangrijk of geven aan ze niet te gebruiken omdat het niet verplicht is door de brandverzekering. Brandpreventieadviseurs Minister van Binnenlandse Zaken Turtelboom: “Mensen zijn te weinig bezig met brandpreventie, ondanks het feit dat jaarlijks bijna 100 slachtoffers vallen bij gemiddeld 25.000 branden.” “Burgers, families, volwassenen en kinderen moeten bewust raken van brandgevaar thuis en vooral van wat ze ertegen kunnen doen. Met enkele kleine, goedkope ingrepen kan je je immers al beschermen tegen brandgevaar. Sensibiliseren en de burger zelfredzaam maken, dat is dus de kernboodschap van het ‘Nationaal Brandpreventieplan voor woningen’ dat Binnenlandse Zaken gelanceerd heeft.” Eén luik van het Nationaal Brandpreventieplan loopt bijzonder vlot: het opleiden van brandpreventieadviseurs. Deze experts, nu al 53, komen uit de brandweerkorpsen en geven burgers gratis advies en zeer praktische tips om de brandveiligheid van hun woning te verhogen. Hoe je een rookmelder installeert bijvoorbeeld, of waar er brandgevaar is in je woning. De brandpreventieadviseurs tonen je dat brand soms in een klein hoekje schuilt. De filter van je droogkast die niet wordt schoongemaakt (= 28% van de bevraagden) bijvoorbeeld, is een grote risicofactor. Elektrische toestellen gebruiken zonder geaarde stekkers is even gevaarlijk Kwaliteit Alain Verhoyen, directeur van ANPI, legt de nadruk op de kwaliteit van de preventiemiddelen: “Het is ook belangrijk dat de preventiemiddelen, zoals rookmelders, brandblussers enz. … van goede kwaliteit zijn. Volg ook nauwgezet de aanwijzingen van de producent voor plaatsing en onderhoud. Een rookmelder die bijvoorbeeld niet volgens de regels van de kunst wordt geïnstalleerd of onderhouden, is niet efficiënt en zelfs gevaarlijk, omdat het een vals gevoel van veiligheid creëert.” Brandpreventiecongres “Door de brandweerhervorming, die een schaalvergroting en winst van personeel en middelen met zich meebrengt, moeten de korpsen in de toekomst meer tijd kunnen vrijmaken voor sensibilisering”, stelt minister Turtelboom bij het begin van het Brandpreventiecongres op woensdag 24 november in Brussel. “Vijftien van de nieuwe operationele prezones (OPZ’s) zullen alvast speciale aandacht schenken aan brandpreventie. Brandexperts maken voorts van evenementen zoals dit congres, gebruik om kennis en goede praktijken in brandpreventie uit te wisselen.” De grootschalige bevraging die op de Conferentie in Brussel werd voorgesteld was een initiatief van VZW ANPI en de Algemene Directie Veiligheid en Preventie (FOD Binnenlandse Zaken). Het is de eerste keer dat er in ons land (of daarbuiten) een grootschalige enquêtering over brandpreventie gebeurt. Minister Turtelboom:” We willen deze bevraging graag jaarlijks herhalen om de impact van sensibilisering te kunnen inschatten.”
18
