Periode Mens en Maatschappij 10 TH
Vorm groepjes van 2
◦ Kies een onderwerp uit de 20e eeuw ◦ Zoek informatie uit de bibliotheek
Maak een informatieve poster met:
◦ Ca. 750 woorden informatie per persoon (1500 voor 2) ◦ Bedenk een hoofdvraag en 3 deelvragen ◦ Een titel ◦ Afbeeldingen, kaartjes, tekeningen etc.
Letterlijk of globaal kopieren van internet is plagiaat, levert een onherkansbare 1 op! Inleveren 27 april
Door de industriele revolutie werden veel apparaten uitgevonden ◦ Levensstandaard verhoogd ◦ De economie begon op te bloeien
Optimisme over eigen kunnen en de toekomst ◦ Nationalisme gestimuleerd ◦ Overmoed
Optimisme over eigen kunnen en nationalisme Imperialisme: wereldrijk stichten door grondgebied en kolonien te veroveren Militarisme: oorlog is nuttig en belangrijk Conflicten tussen landen onderling ◦ Duitsland en Frankrijk om de Elzas ◦ Duitsland en Engeland om de vloot ◦ Rusland en Oostenrijk-Hongarije om controle over de Balkan
Landen sluiten onderling bondgenootschappen Bewapeningswedloop
Franz Ferdinand was de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije ◦ Hij was op 28 juni 1914 op staatsbezoek in Serajevo. ◦ De Servische nationalistische groepering De Zwarte Hand bereidde een aanslag voor ◦ Na een eerste mislukking werden F.F en zijn vrouw vermoord door G. Princip
Keizer Franz Jozef wilde wraak Aan Servie werd een ultimatum gesteld ◦ Onhaalbaar, dit was ook niet de bedoeling
Op 28 juli 1914 verklaarde OostenrijkHongarije Servie de oorlog: sneeuwbal ◦ ◦ ◦ ◦
Door bondgenootschappen breidt het conflict zich uit Rusland mobiliseerde op Servie te helpen Duitsland verklaart Rusland de oorlog Duitsland verklaart Frankrijk de oorlog
Centralen ◦ ◦ ◦ ◦
Oostenijk-Hongarije Duitsland Turkije Bulgarije
Geallieerden ◦ ◦ ◦ ◦
Frankrijk Groot-Britannie Rusland (tot 1917) VS (vanaf 1917)
Duitsland wilde Frankrijk snel innemen Generaal Von Schlieffen bedacht een plan:
Het Duitse leger moest hiervoor door Belgie ◦ Engeland verklaarde daarom de oorlog aan Duitsland ◦ Frankrijk wist hierdoor van het aanvalsplan
Beide legers ontmoetten elkaar in Belgie en NFrankrijk ◦ loopgravenoorlog
Soldaten verwachtten een Frische Frohliche Krieg ◦ Met kerst gewonnen ◦ Het werd een slopende oorlog
Ellende in de loopgraven ◦ ◦ ◦ ◦ ◦
Modder Lichamen blijven liggen: Ratten en ziektes Trench feet en shellshock Gifgas en beschietingen
Juli – november 1916: Franse en Britse aanval bij de rivier de Somme
1.
2. 3.
Waarom en hoe heeft de slag bij de Somme bijgedragen aan de beeldvorming over de Eerste Wereldoorlog? Welke technologische vernieuwing zetten de Britten in en in hoeverre was dit effectief? Welke medische ontwikkeling heeft de slag bij de Somme gestimuleerd?
Oorlog op twee fronten: ◦ In het westen loopgravenoorlog ◦ In het oosten (Rusland) bewegingsoorlog Hier veel meer slachtoffers
Oorlog moest ook thuis worden gewonnen: ◦ Kranten voorzagen volk van nieuws uit de oorlog ◦ Censuur in het nieuws: alleen positieve berichten Veel journalisten steunen de overheid
◦ Propaganda: vijand werd kwaadaardig afgeschilderd
WO I was een Wereldoorlog ◦ De Sovjetunie en later de Verenigde Staten nemen deel, ook Turkije en Japan ◦ Midden-Oosten en Afrika betrokken in de oorlog ◦ De kolonien worden ook ingezet in de strijd
Enkele factoren van een totale oorlog ◦ Enorme vernietiging Meer steden aangevallen Meer vuurkracht door nieuwe wapens
◦ Meer burgers bij de oorlog betrokken
Tsaar Nicolaas II had 6 kinderen
◦ Een zoon: Alexei: opvolger ◦ Alexei had hemofilie
Orthodoxe priester Rasputin beweerde hem te kunnen genezen
◦ Rasputin werd een vertrouweling van de familie met veel macht ◦ Grote aantrekkingskracht (??) ◦ De adel wilde van hem af. ◦ Raputins dood is legendarisch
WO I kostte Rusland veel geld en slachtoffers ◦ Tsaar Nicolaas Nam het opperbevel over het leger, maar was een slecht leider: nederlagen. ◦ Boeren moesten in het leger vechten: landbouwcrisis en hongersnood
In maart 1917 breekt de Februarirevolutie uit ◦ De Doema zet de tsaar af ◦ Tsaar wordt gearresteerd en met zijn familie gedood
Volgens de Bolsjewieken ging de revolutie niet ver genoeg: Oktoberrevolutie (nov. 1917) Communisten zijn tegen de oorlog: eliteoorlog ◦ Vrede van Brest-Litovsk: vrede met Duitsland
VS was isolationistisch en neutraal: bemoeiden zich niet met de oorlog ◦ Wel handel in wapens met Engeland
Waarom toch meedoen? ◦ 1915: Aanslag op de Lusitania ◦ 1917: Zimmermann Telegram: complot tussen Mexico en Duitsland tegen VS? ◦ 1917: Onbeperkte Duikbootoorlog: schepen VS aangevallen
VS verklaart Duitsland in 1917 de oorlog Nog wel even leger trainen: 1918
Duitsland wil na vrede met Rusland hard toeslaan ◦ Beslissende aanval: Kaiserschlacht ◦ Leger VS mengt zich in de strijd, aanval mislukt
Nadat de VS ging deelnemen aan de oorlog keerden de kansen ◦ ◦ ◦ ◦ ◦
Muiterij op de Duitse vloot Duitse leger werd teruggedreven Wilhelm II vluchtte naar Nederland Nieuwe Duitse regering gaf zich over Op 11-11-1918 om 11:00 is de oorlog voorbij
Februari 1919: Vredesbespreking in Versailles ◦ Duitsland niet uitgenodigd ◦ Duitsland wordt verantwoordelijk gehouden
Straffen Duitsland ◦ ◦ ◦ ◦
Grote herstelbetalingen aan de Geallieerde De Elzas werd aan Frankrijk toegewezen Duitsland moest haar kolonien afstaan Duitsland mocht geen staand leger hebben
Duitsland wordt gedwongen te tekenen Frustratie onder Duitsers: onrechtvaardig ◦ voedingsbodem voor extreme partijen (Hitler)
Duitsland zwaar gestraft Veel grenzen worden opnieuw getrokken Volkenbond opgericht
Jaren ‘20: economie bloeit enorm op ◦ Veel nieuwe producten op de markt ◦ Mensen lenen geld van de bank om luxegoederen te kunnen kopen. ◦ Banken geven hun geld dus uit aan leningen
Amerikaanse regering doet niets Wel drooglegging vanaf 1920: alcoholverbod ◦ Groot illegaal circuit: Al Capone
In 1929 stortte de Amerikaanse economie helemaal in. Als mensen merken dat al dat geleende geld niet bestaat stort de beurs in: 24 oktober 1929: beurskrach ◦ Er ontstaat een crisis, ook Europa krijgt problemen
In 1933 wordt Roosevelt president ◦ Wil wel ingrijpen in economie
New Deal ◦ Vertrouwen banken herstellen Sterke banken steunen, zwakke banken gaan failliet
◦ Werkverschaffingsprojecten Werkgelegenheid neemt toe, dus meer consumptie
◦ Steun aan de boeren als ze productie verlagen Lagere productie overproductie bestreden producten schaarser waarde producten stijgt
◦ Bedrijven aangespoord zich aan afspraken te houden
Levensloop
◦ Geboren in Brunau, Oostenrijk ◦ Ouders jong gestorven ◦ Wilde kunstenaar worden, maar werd afgewezen ◦ Vocht als soldaat in WO I: medaille ◦ Ook boos en verbitterd door Versailles ◦ Geeft de Joden de schuld ◦ Gaat na de oorlog de politiek in
Hitler werd al snel leider van de NSDAP
◦ Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij ◦ De NSDAP gaf de Joden de schuld van de straffen van versailles. ◦ In 1923 probeerde hij een staatsgreep te plegen. ◦ Hitler schreef in de gevangenis zijn boek Mein Kampf over zijn idealen ◦ Toen er in 1929 een economische crisis uitbrak beloofde Hitler verbetering.
In 1932 won de NSDAP de verkiezingen ◦ Andere partijen dachten Hitler onder controle te houden en maakten hem kanselier (premier).
Januari 1933: brand in de rijksdag ◦ Hitler gaf de communisten de schuld ◦ Communisten werden uit het Parlement gezet.
Hitler wilde het Duitse volk nazificeren: ◦ Propaganda: volk beïnvloeden dmv media ◦ Hitlerjugend: jeugd indoctrineren ◦ Onderwijs beinvloed ◦ Moeders verheerlijken ◦ Kultuurkammer: kunst onder controle van staat ◦ Vervolgen van politieke tegenstanders
Al vanaf de Middeleeuwen werden Joden gediscrimineerd Joden kregen de schuld van het verlies van WO I 1935: Neurenberger Rassenwetten ◦ Joden werden bij wet minderwaardig ◦ Joden mochten niet met niet-Joden trouwen
1938: Reichskristallnacht ◦ Synagoge en vele Joodse winkels verbrand / vernietigd
Publieke plaatsen verboden voor Joden Jodenster werd verplicht Joden werden opgesloten in ghetto’s Roep om permanente oplossing: de Endlösung (vanaf 1941)
Totale vernietiging: kampen Auschwitz ◦ Vernietigingskamp ◦ Joden werden gedood met gas ◦ 1,5 miljoen doden
Tot eind van de oorlog massamoord ◦ Laatste dagen dodenmarsen
Hitler wilde Lebensraum voor zijn volk
◦ Maakte al vroeg plannen om land te veroveren ◦ Bouwde tegen Versailles is een legermacht op
1938: Inval Oostenrijk, geen verzet 1938: Sudetenland (Tsjechie) ingenomen.
◦ Geallieerden protesteerden ◦ Appeasement-politiek: Hitler kreeg zijn zin in ruil voor vrede ◦ Chamberlain werd gezien als een held
Hitler ging gewoon door: ◦ 1938: verovering Tsjechië ◦ Laatste waarschuwing Geallieerden
1-9-1939: Duitse Inval Polen met smoes ◦ Ultimatum aan Duitsland ◦ Engeland en Frankrijk verklaren Duitsland de oorlog op 3 september 1939
Begin WO II
Duitsland viel in hoog tempo omliggende landen binnen: ◦ Eerst bombarderen, dan land snel innemen ◦ Noorwegen, Denemarken, Nederland, Belgie en Frankrijk ◦ NL werd in vier dagen veroverd en bezet
Duitsland had twee doelen bij de bezetting ◦ Nazificatie volk ◦ Inzet voor Duitse economie Eerst vrijwillig, later verplicht werken in Duitsland: Arbeitseinsatz
Ook in Nederland veel gebruik van propaganda Ook in NL Jodenvervolging
Ook in Nederland is steun voor fascisme
◦ Nederlandse Unie en NSB ◦ Alle partijen werden verboden behalve NSB ◦ Mussert wil leider NL worden, maar krijgt geen kans
In Nederland ontstaat verzet tegen bezetting
◦ Hulp aan Joodse onderduikers en soldaten ◦ Informatievoorziening
7 december 1941 viel Japan plotseling Pearl Harbor in Hawaii aan. ◦ Japan wilde wereldrijk stichten ◦ Verrassingsaanval om VS uit te schakelen
VS verklaarde de oorlog aan Japan en daarmee ook Duitsland
Duitsland had in 1939 een niet-aanvalsverdrag gesloten met Rusland. ◦ Toch wilde Hitler het communisme vernietigen ◦ In juni 1941 viel een Duits leger de Sovjetunie binnen
Operatie Barbarossa
◦ Grootte Rusland en strenge winters onderschat ◦ Slag bij Stalingrad omslag ◦ Sovjetunie gaat land terugwinnen, tot Berlijn.
Op 6 juni 1944 vielen Geallieerden de stranden van Normandie aan ◦ Afleidingsmaneuver bij Calais ◦ Vijf stranden werden veroverd ◦ Vanuit het binnenland steunde het verzet de bevrijding door parachutisten ◦ Vanuit Normandie herovering van Europa
Zomer 1944 werden Frankrijk, Belgie en Zuid-NL bevrijd ◦ Bevrijding liep spaak bij de Waal en de Rijn ◦ Operatie Market Garden: alle bruggen veroveren ◦ Slag om Arnhem mislukte ◦ Geallieerden bleven steken onder de rivieren ◦ Winter 44/45: Hongerwinter
In de lente van 1945 konden de Geallieerden wel Nederland bevrijden Vanuit het Oosten vielen de Russen Berlijn binnen ◦ Hitler trok zich terug in zijn bunker, gaf niet op ◦ 30 april: zelfmoord Hitler ◦ 7 mei: overgave Duitsland
Japan vocht nog door VS besloot tot bombarderen ◦ Augustus 1945: 2 atoombommen op Hirosjima en Nagasaki
15 augustus gaf ook Japan zich over
40 miljoen doden (250.000 Nederlanders) Enorme verwoesting: wederopbouw gestart Berechting van oorlogsmisdadigers in Neurenberg (velen pleegden zelfmoord) Machtsverhoudingen verschuiven ◦ VS en Rusland worden machtigste landen ◦ Nederlandse neutrale positie onhoudbaar
Koude oorlog tussen communisme en kapitalisme VN en NAVO opgericht Dekolonisatie wordt aangezet
In 1865 werd de slavernij in de VS afgeschaft In het zuiden werden zwarten gediscrimineerd ◦ ‘’zwarten’’ kregen de slechtst betaalde baantjesPolitieke discriminatie Stemmen werd zwarten moeilijk gemaakt Wettelijke segregatie: scheiding in openlijke ruimtes Terreurorganisaties: Ku Klux Klan. Zwarten bedreigd of zelfs gedood
Afro-Amerikaanse leiders komen op voor gelijke burgerrechten ◦ Rosa Parks Gearresteerd als ze niet opstaat in de bus Montgomery Bus Boycot
◦ Martin Luther King Hij wilde dat blank en zwart als gelijke konden samenleven Geweldloos verzet: demonstraties I Have A Dream speech
Roosevelt wilde al ingrijpen: ◦ Hulp aan zwarten in de crisis ◦ Gelijkstellen blank en zwart kreeg hij niet voor elkaar: teveel protest
Kennedy: wilde segregatie stoppen ◦ Kennedy werd vermoord, opvolger nam wel wetten aan
Republikeinen: ‘’heilzame verwaarlozing’’ Sinds toen wel meer integratie, maar nog steeds discriminatie
