PERANCANGAN KOMUNIKASI VISUAL “ SEMARANG HIDDEN TRAVELLING” SEBAGAI BENTUK DESTINASI WISATA BARU DAN BERBEDA DI SEMARANG
TAUFIK YULIANTO
09.13.0091
PROGRAM STUDI DESAIN KOMUNIKASI VISUAL FAKULTAS ARSITEKTUR DAN DESAIN UNIVERSITAS KATOLIK SOEGIJAPRANATA
SEMARANG 2014
HALAMAN PENGESAHAN
Judul: Perancangan Komunikasi Visual “ Semarang Hidden Travelling” Sebagai Bentuk Destinasi Wisata Baru dan Berbeda di Kota Semarang
Nama: Taufik Yulianto NIM: 09.13.0091 Program Studi: Desain Komunikasi Visual Fakultas: Arsitektur dan Desain Universitas: Universitas Katolik Soegijapranata
Semarang, 24 Febuari 2014
Mengesahkan Dekan Fakultas Arsitektur dan Desain
Kaprogdi Desain Komunikasi Visual
Koordinator Proyek Akhir DKV
Ir. IM. Tri Hesti Mulyani, MT.
Ir. Robert Rianto W, MT. IAI.
Adi Nugroho, S.SN
NIDN:0611086201
NIDN:0627066701
NIDN:0601128201
i
HALAMAN PENGESAHAN
Judul: Perancangan Komunikasi Visual “ Semarang Hidden Travelling” Sebagai Bentuk Destinasi Wisata Baru dan Berbeda di Kota Semarang
Nama: Taufik Yulianto NIM: 09.13.0091 Program Studi: Desain Komunikasi Visual Fakultas: Arsitektur dan Desain Universitas: Universitas Katolik Soegijapranata
Semarang, 24 Febuari 2014 Menyetujui Pembimbing I
Pembimbing II
Ir. Robert Rianto W, MT. IAI NIDN:0627066701
Adi Nugroho, S.SN NIDN:0601128201
Penguji I
Penguji II
Penguji III
Ir. Robert Rianto W, MT. IAI. NIDN:0627066701
Ir. BPR Gandhi, MSA NIDN:0601035401
Ir. Ign. Dono Sayoso, MSR. NIDN:0608075601
ii
PERNYATAAN ORISINALITAS Nama: Taufik Yulianto NIM: 09.13.0091 Program Studi: Desain Komunikasi Visual Fakultas: Arsitektur dan Desain Universitas: Universitas Katolik Soegijapranata
Judul Proyek Akhir: Perancangan Komunikasi Visual “ Semarang Hidden Travelling” Sebagai Bentuk Destinasi Wisata Baru dan Berbeda di Kota Semarang
Menyatakan bahwa proyek akhir ini adalah hasil karya saya sendiri serta telah mengikuti peraturan akademik dalam melakukan kutipan. Apabila di kemudian hari ditemukan adanya bukti plagiasi, manipulasi, dan/atau pemalsuan data maupun bentuk-bentuk kecurangan yang lain, saya bersedia menerima sanksi dari Program Studi Desain Komunikasi Visual, Universitas Katolik Soegijapranata Semarang. Demi kepentingan akademis, maka saya bersedia dan menyetujui bentuk publikasi dari karya ilmiah ini.
Semarang,24 Febuari 2014
Taufik Yulianto
iii
KATA PENGANTAR Puji Syukur penulis haturkan kehadirat Allah SWT, karena berkat rahmatdan karunia-Nya penulis dapat menyelesaikan seluruh Proyek Akhir ini tepat pada waktunya. Proyek Akhir dengan judul Perancangan Komunikasi Visual “Semarang Hidden Travelling” Sebagai Bentuk Destinasi Wisata Baru dan Berbeda di Semarang disusun sebagai salah satu syarat untuk mencapai sarjana desain jurusan desain komunikasi visual pada universitas Soegijapranata Semarang. Dalam penyusunan proyek akhir ini penulis banyak sekali mendapatkan bantuan dan bimbingn. Untuk itu penulis mengucapkan terimakasih kepada : 1. Dosen pembimbing kelompok Adi Nugroho, S.SN yang telah membimbing dari awal hingga akhir proses perancangan. 2. Seluruh dosen Desain Komunikasi Visual yang telah membantu membimbing dan memberikan saran selama proses perancangan. 3. Kepada tim UGD Semarang, Warga Bustaman, Warga Kulitan yang bersedia meluangkan waktu untuk diwawancarai dalam mengumpulkan data. 4. Bapak, Ibu, Kakak yang selalu memberikan dukungan baik berupa moral maunpun pendanaan berupa materi kepada penulis. 5.
Teman-teman Desain Komunikasi Visual Universitas Katolik Soegijapranata Semarang angkatan 2009, 2008 dan Adik-adik angkatan yang telah membantu selama proses perancangan.
6. Dimas Setyarso yang membanyu proses program Aplikasi Android dan Istore yang digunakan dalam perancangan ini. 7. Pihak-pihak lain yang tidak dapat penulis sebutkan satu per satu yang telah membantu.
Kiranya Allah SWT membalas kepada semua pihak yang telah membantu penulis dalam menyusun proyek akhir ini. Penulis mohon maaf jika dalam penyusunan proyek akhir ini ada kata-kata yang menyinggung pihak tertentu. Semoga proyek akhir ini dapat memberikan manfaat dan membantu kepada pembaca serta smeua pihak yang membutuhkan.
Semarang, Febuari 2014 Penulis
iv
ABSTRAK Kampung asli Semarang merupakan salah satu warisan yang memiliki nilai-nilai kearifan lokal,
Village is one of the heritage values of local wisdom and culture in it , so it has great potential
dan kebudayaan didalamnya, sehingga memiliki potensi yang besar dalam sektor pariwisata di
in the tourism sector in the city of Semarang in particular . But now with the development of
Kota Semarang khususnya. Namun kini dengan adanya pembangunan yang besar-besaran
large -scale and transitional land , making the region extremely vulnerable Semarang native
dan peralihan lahan, menjadikan kawasan kampung asli Semarang sangat rentan hilang.
village lost . Its existence can now be counted on the fingers , if this situation is allowed to
Keberadaannya pun kini dapat dihitung dengan jari, Jika situasi ini terus dibiarkan tanpa upaya
continue without any attempt to change it , then it can have an impact on the loss of one 's
untuk mengubahnya, maka dapat berdampak pada hilangnya salah satu warisan yang dimiliki
heritage city of Semarang .
kota Semarang. Perancangan ini merupakan wujud kepedulian untuk menjaga dan melestarikan salah satu
This design is a form of concern to maintain and preserve the legacy of one owned by the city,
warisan yang dimiliki oleh Kota Semarang, maka dengan itu salah satu upaya untuk
then by the one effort to revive and give a positive impact on the village and Kulitan Bustaman
mengenalkan kembali dan memberi dampak positif terhadap Kampung Bustaman dan Kulitan
the right solution to the design of interactive multimedia " Hidden Semarang Travelling " is
maka solusi yang tepat dengan perancangan multimedia interaktif "Semarang Hidden
traveling an application program that can be downloaded through the Android Market and
Travelling" yaitu suatu program aplikasi travelling yang dapat diunduh melalui Android market
iStore , in which there is information about two of the village , this application also as a means
dan Istore, yang didalamnya terdapat informasi-informasi mengenai Kedua kampung tersebut,
of digital information for the Traveller and Backpacker to get to the location
Aplikasi ini juga sebagai sarana informasi digital bagi para Traveller dan Backpacker untuk menuju ke Lokasi tersebut.
Keyword : Multimedia, Travelling, Backpacker, Semarang Village, Hidden
Katakunci : Multimedia, Travelling, Backpacker, Kampung Asli Semarang, Tersembuyi
v
DAFTAR GAMBAR Gambar : IV.5.6.3.3 Grid Logo...........................................................................................34 Gambar 3.1 Peta semarang tahun 1800……………………………………………………………..2 Gambar 3.2 Peta semarang tahun 1920……………………………………………………………..2
Gambar : IV.5.6.3.4 Layout dan aturan grid User interface.......................................................34
Gambar 1.1 Kawasan Pecinan semarang....................................................................................2
Gambar : IV.5.6.7.1 Tampilan Awal………………………………………………………………....35
Gambar II.1.1 Urutan perkembangan Kampung Semarang…………….......................................6
Gambar : IV.5.6.7.2 Tampilan Login…………………………………………………………………35
Gambar II.2 Brand integrity…………………………………………………………...........................8
Gambar : IV.5.6.7 Tampilan Menu……………………………………………………………………35
Gambar II.1 warna dan aplikasi…............................................................................................10 Gambar : IV.5.6.7.4 Tampilan Menu Profil…………………………………………………………..35 Gambar II.2 Sense of Place…………………………………........................................................13 Gambar : IV.5.6.7.5 Tampilan Menu Musik…………………………………..……………………..35 GambarII.3 sumber:yogyes.com.......................................................................................15 Gambar : IV.5.6.7.6 Tampilan Menu TRAVELLING………………………………………………..35 Gambar II.4 sumber : yogyes.com…………...................................................................... 16
Gambar : IV.5.6.7.7 Tampilan Berita…………………………………………………………………………...35 Gambar : IV.5.6.7.8 Tampilan Galeri.……….………………………………………………………………....35
Gambar 3.3 Peta semarang tahun 2013....................................................................................17 Gambar 3.5 suasana perkampungan.........................................................................................17
Gambar : IV.5.6.7.9 Tampilan Kuliner………………………………………………………………………….35
Gambar III.1 Suasana Kampung Kulitan....................................................................................18
Gambar : IV.5.6.7.10 Tampilan video ………………….…………………………………………….......35
Gambar 3.3 Denah Kulitan dan Bustaman……………………………..................................... 19
Gambar : IV.5.6.7.11 Tampilan testimony……………………………………………………………………..35 Gambar : IV.5.6.7.12 Tampilan kamera…………………..……………………………………………………35 Gambar : IV.5.6.7.13 Tampilan video……………………..……………………………………………………36
Gambar III.3 Suasana Kampung Bustaman……………………………………….........................20
Gambar : IV.5.6.7.14 Tampilan testimony…………………………………………………………………….36
Gambar III.4 Suasana Kampung Bustaman………...................................................................20 Gambar : IV.5.6.7.15 Tampilan kamera ………………………………………………………………………36
Gambar : IV.1 Warna pada logo…………………..…………………………………………........... 28 Gambar : IV.5.6.7.16 Tampilan berita………………………………………………………………………….36
Gambar : IV.3 Ikon-ikon untuk Aplikasi Mobile…………………............................................. 29 Gambar : IV.5.6.7.17 Tampilan berita………………………………………………………………………….36
Gambar : IV.5.6.1.1 Identity logo Semarang HiddenTravelling……………...............................33 Gambar : IV.5.6.7.18 Tampilan berita………………………………………………………………………….36
Gambar : IV.5.6.2 Identity Logo Kulitan................................................................................33
Gambar: IV.5.6.7.19 Tampilan Berita…………………………………………………………………………..36
Gambar : IV.6.2.3 Identity Logo Bustaman...............................................................................33
Gambar: IV.5.6.7.20 Tampilan Kulitan………………………………………………………………………....36
Gambar : IV.5.6.3.1 Konfigurasi Warna pada logo…...............................................................34 Gambar : IV.5.6.3.2 Minimum Clear Area Logo…………………..............................................34
Gambar: IV.5.6.7.21 Tampilan Kulitan…………………………………………………………………………36 vi
Gambar : IV.5.6.7.22 Tampilan rute BRT……………………………………………………………………...36 Gambar : IV.5.6.7.23 Tampilan Peta…………………………………………………………………………...36 Gambar : IV.5.6.7.24 Tampilan Rute angkot ……………..…………………………………………………..36 Gambar : IV.7.1 Front Neon box ……………………………………………………………………………….37 Gambar : IV.7.2 Iklan Banner…………………………………………………………………………………..37
II.1 Kerangka Berpikir...............................................................................................................12
Gambar : IV.7.3 x-banner……………………………………………………………………………………....38
II.2 Landasan Teori...................................................................................................................14
Gambar : IV.7.4 brosur…………………………………………………………………………………………..38
II.2.1 Teori Komunikasi.............................................................................................................14
Gambar : IV.7.5 stiker……………………………………………………………………………………………38
II.2.2.1 Faktor-faktor yang mempengaruhi komunikasi.............................................................15
Gambar : IV.7.6 Pena……………………………………………………………………………………………38
II.2.2.2 Hambatan Komunikasi..................................................................................................16
Gambar:IV.7.7 Kaos raglan……………………………………………...…………………………......38
II.2.2.3 Manfaat Komunikasi......................................................................................................16
Gambar : IV.7.8 Messager Bag………………………………………………………………………………..38
II.2.3 Teori Periklanan................................................................................................................16 Gambar : IV.7.9 Pouch Bag…………………………………………………………………………………….38
II.2.4 Brand (Merk).....................................................................................................................17 Gambar : IV.7.10 Topi……………………………………………………………………………………………38
II.2.4.1.2 Branding......................................................................................................................18 Gambar : IV.8.1 Proses pengambilan gambar untuk video………………………………………………….39
II.2.4.2 Brand positioning……….................................................................................................18
Gambar : IV.8.2 Video trailer……………………………………………………………………………………39 Gambar :IV. 8.4 Tampilan Website…………………………………………………………………………….39
II.2.4.3 Brand Identity.................................................................................................................19 II.2.4.4 Brand Image...................................................................................................................19 II.2.5.1 Teori Elemen Komunikasi Visual....................................................................................20 II.2.5.2 Teori Layout...................................................................................................................20 II.2.5.3 Teori Warna....................................................................................................................20 II.2.5.4 Teori Logo......................................................................................................................22 II.2.5.4 Teori Fotografi................................................................................................................23 II.6 Teori Pariwisata...................................................................................................................24 II.6.1 Teori Destinasi Wisata......................................................................................................24 II.6.2 Destination Branding.........................................................................................................25 vii
II.6.3 Unsur-unsur Destination Branding....................................................................................26
III.1.4.6 Data jumlah wisatawan lokal dan mancanegara...........................................................44
II.6.3.1 Teori Traveling...............................................................................................................26
III.1.5. Media Interaktif sebagai Media penyampain pesan yang efektif.....................................45
II.6.4 Place Branding..................................................................................................................27
III.2.
II.6.5 Teori Multimedia................................................................................................................27
III.2.2.1 Geografis.......................................................................................................................46
II.6.5.1 Teori GUI (Graphic User Interface)................................................................................27
III.2.2.2 Demografis....................................................................................................................46
II.7 Kajian Pustaka.....................................................................................................................29
III.2.2.3 Psikografis.....................................................................................................................47
II.7.1 Kampung Kota...................................................................................................................29
III.2.2.4 Target audience Sekunder...........................................................................................47
II.7.2 REINTERPRETASI FUNGSIONAL DAN SPASIAL KAMPUNG - KOTA........................29
III.3.1 Teori Multimedia Interaktif..............................................................................................48
II.7.3 Kearifan Lokal...................................................................................................................31
III.3.2 Branding..........................................................................................................................49
II.8 Studi komparasi....................................................................................................................32
III.3.2.3 Penentuan Unique Selling Point (USP).........................................................................49
II.8.1 Jogjatik Tour......................................................................................................................32
III.3.2.4 Positioning.....................................................................................................................49
II.8.1 Kampung Kauman, Yogyakarta.......................................................................................33
III.3.2.5 Strategi Komunikasi Pemasaran...................................................................................50
2.1.1
II.8.3 LifeIsAnAbsurdJourney..........................................................................................35
III.3.2.6 Selebriti Endorser (Buzzer)...........................................................................................51
III.1
Analisis............................................................................................................................36
Target Audience..............................................................................................................45
III.3.2.6 Strategi Verbal...............................................................................................................51
III.1.1 Perkampungan Asli Semarang........................................................................................36
III.3.2.7 Strategi Elemen Visual..................................................................................................51
III.1.2 Analisa SWOT Perkampungan Asli Semarang...............................................................38
III.3.2.7.1 Logo..........................................................................................................................51
III.1.3 Semarang Hidden Travelling sebagai pengalaman baru................................................38
III.3.2.7.2 Warna.........................................................................................................................52
III.1.4 Obyek Travelling..............................................................................................................39
III.3.2.8. Timeline........................................................................................................................52
III.1.4.1 Sejarah Kampung Kulitan.............................................................................................39
III.3.2.8. BUDGETING................................................................................................................53
III.1.4.2 Sejarah Kampung Bustaman........................................................................................40
IV.1 Konsep Visual.....................................................................................................................54
III.1.4.3 Tabel Monografi............................................................................................................42
IV.1.1. Warna.............................................................................................................................54
III.1.4.4 Data Potensi & Harapan Penduduk Kampung Kulitan dan Kampung Bustaman........42
IV.1.2. Tipografi..........................................................................................................................55
III.1.4.5 Permasalahan pada Kampung Bustaman dan Kulitan.................................................44
IV.1.3 Gaya Ilustrasi untuk Ikon-Ikon Navigasi..........................................................................57 viii
IV.4 Konsep Verbal ............................................................... ……………………………………58
IV. 5.8 Video........................................................................................................................ .......76
IV.5. Isi Produk Desain...............................................................................................................59
IV. 5.8 Video trailler Semarang Hidden Travelling....................................................................77
IV.5.1 Skenario Produk Desain..................................................................................................59
IV. 5.9 Website..........................................................................................................................77
IV.5.2 Artis Endorser "Buzzer''.................................................................................................61
BAB V.........................................................................................................................................78
IV.5.2.1 Biodata Artis Endorser................................................................................................61
V.1.1. Kesimpulan......................................................................................................................79
IV.5.3 Gaya Bahasa................................................................................................................62 IV.5.4
V.1.2. Saran ..............................................................................................................................79
Penerapan Logo sebagai Brand Identity.......................................................................63
IV.5.5 Media-Media dalam Strategi Pemasaran........................................................................63 IV.5.6 Visualisasi Desain...........................................................................................................64 IV.5.6.1 Nilai Visual Logo……………………………………………………………………………..64 IV.5.6.2. Warna Logo.................................................................................................................65 IV.5.6.3 Konfigurasi Logo dalam Berbagai Warna Latar...........................................................66 IV.5.6.4 . Minimum Clear Area Logo..........................................................................................66 IV.5.6.5 Grid Logo ....................................................................................................................67 IV.5.6.6. Tampilan User Interface...............................................................................................67 IV.5.6.7. Tampilan Mobile aplikasi..............................................................................................68 IV.5.7 Media Pemasaran...........................................................................................................72 IV. 5.7.1 Media Cetak (offline media) .......................................................................................72 IV. 5.7.3 X-banner.....................................................................................................................73 IV. 5.7.4. Brosur.........................................................................................................................73 IV. 5.7.5. Stiker ..........................................................................................................................74 IV. 5.7.6 Media Promosi............................................................................................................74 IV. 5.7.7 Messager Bag.............................................................................................................75 IV. 5.7.8 Pouch Bag..................................................................................................................75 ix
DAFTAR GAMBAR Gambar : IV.5.6.3.3 Grid Logo...................................................................................................34 Gambar 3.1 Peta semarang tahun 1800......................................................................................2
Gambar : IV.5.6.3.4 Layout dan aturan grid User interface.......................................................34
Gambar 3.2 Peta semarang tahun 1920…………......................................................................2
Gambar : IV.5.6.7.1 Tampilan Awal……….………………………………………………………....35
Gambar 1.1 Kawasan Pecinan semarang.................................................................................. .2 Gambar II.1.1 Urutan perkembangan Kampung Semarang…………….......................................6
Gambar : IV.5.6.7.2 Tampilan Login…………………………………………………………………35
Gambar II.2 Brand integrity…….……………………………..........................................................8
Gambar : IV.5.6.7 Tampilan Menu……………………………………………………………………35
Gambar II.1 warna dan aplikasi................................................................................................10
Gambar : IV.5.6.7.4 Tampilan Menu Profil…………………………………………………………..35
Gambar II.2 Sense of Place…………………………………........................................................13
Gambar : IV.5.6.7.5 Tampilan Menu Musik…………………………………..……………………..35
GambarII.3 sumber : yogyes.com..............................................................................................15
Gambar : IV.5.6.7.6 Tampilan Menu TRAVELLING………………………………………………..35 Gambar : IV.5.6.7.7 Tampilan Berita………………………………………………………………...35
Gambar II.4 sumber : yogyes.com…………...............................................................................16
Gambar : IV.5.6.7.8 Tampilan Galeri.……….……………………………………………………….35 Gambar 3.3 Peta semarang tahun 2013....................................................................................17 Gambar : IV.5.6.7.9 Tampilan Kuliner………………………………………………………………..35
Gambar 3.5 suasana perkampungan.........................................................................................17 Gambar III.1 Suasana Kampung Kulitan....................................................................................18
Gambar : IV.5.6.7.10 Tampilan video…..………………….……………………………………......35
Gambar 3.3 Denah Kulitan dan Bustaman……………………………........................................ 19 Gambar : IV.5.6.7.11 Tampilan testimoni..…………………………………………………………..35 Gambar III.3 Suasana Kampung Bustaman……………………………………….........................20 Gambar : IV.5.6.7.12 Tampilan kamera…………………..…………………………………………35 Gambar III.4 Suasana Kampung Bustaman………...................................................................20 Gambar : IV.5.6.7.13 Tampilan video……………………..…………………………………………36 Gambar : IV.1 Warna pada logo…………………..…………………………………………............28 Gambar : IV.5.6.7.14 Tampilan testimoni..........…………………………………………………….36 Gambar : IV.3 Ikon-ikon untuk Aplikasi Mobile………………….................................................29 Gambar : IV.5.6.7.15 Tampilan kamera ……………………………………………………………36 Gambar : IV.5.6.1.1 Identity logo Semarang HiddenTravelling……………...............................33 Gambar : IV.5.6.7.16 Tampilan berita………………………………………………………….…….36 Gambar : IV.5.6.2 Identity Logo Kulitan....................................................................................33 Gambar : IV.5.6.7.17 Tampilan berita………………………………………….…………………….36 Gambar : IV.6.2.3 Identity Logo Bustaman................................................................................33 Gambar : IV.5.6.7.18 Tampilan berita……………………………………………………....……….36 Gambar : IV.5.6.3.1 Konfigurasi Warna pada logo…................................................................34 Gambar: IV.5.6.7.19 Tampilan Berita………………………………………………………………..36 Gambar : IV.5.6.3.2 Minimum Clear Area Logo…………………................................................34 Gambar: IV.5.6.7.20 Tampilan Kulitan……………………………………………………………....36 vi
Gambar: IV.5.6.7.21 Tampilan Kulitan………………….……………………………………………36 Gambar : IV.5.6.7.22 Tampilan rute BRT……………………………………………….…………...36 Gambar : IV.5.6.7.23 Tampilan Peta………………………………………………………………...36 Gambar : IV.5.6.7.24 Tampilan Rute angkot ……………..…………………….…………………..36 Gambar : IV.7.1 Front Neon box ……………………………………………………………….…….37 Gambar : IV.7.2 Iklan Banner…………………………………………………..……………………..37 Gambar : IV.7.3 x-banner…………………………………………………………………….……....38 Gambar : IV.7.4 brosur……………………………………….………………………………………..38 Gambar : IV.7.5 stiker………………………………………………….………………………………38 Gambar : IV.7.6 Pena…………………………………………………………….……………………38 Gambar : IV.7.7 Kaos raglan………………………………………………………………..……......38 Gambar : IV.7.8 Messager Bag………………………………………………………..……………..38 Gambar : IV.7.9 Pouch Bag……………………………………………..…………………………….38 Gambar : IV.7.10 Topi…………………………………………………………………………………38 Gambar : IV.8.1 Proses pengambilan gambar untuk video………………….…………………….39 Gambar : IV.8.2 Video trailer……………………………………………………………….…………39 Gambar :IV. 8.4 Tampilan Website……………………………………………………………….....39
vii
