Pedagogische zorg op reguliere opvangafdelingen in justitiële jeugdinrichtingen Pedagogische zorg of behandeling: waar ligt de grens?
Casus: Boris
Boris is een 17 jarige jongen van Antilliaanse afkomst. Hij is fors gebouwd en heeft een lengte van ongeveer 1 meter 90. Hij is sinds januari 2004 in Nederland en beheerst de Nederlandse taal niet goed. Sinds juni 2004 zit hij vast wegens een straatroof met geweld. Boris heeft op Curaçao een uitgebreide hulpverleningsgeschiedenis van verblijf in internaten. In deze internaten werd hij naar zijn zeggen hard aangepakt. Boris blijkt zwaar verwaarloosd te zijn. Hij was ongewenst en dit is hem ook verteld door zijn moeder. Zijn ouders zijn nooit getrouwd geweest. Zijn moeder heeft hem op jonge leeftijd in een internaat geplaatst. Ze heeft na de relatie met de vader van Boris nog twee andere kinderen gekregen waar ze wel zelf voor zorgt. De vader van Boris is kort na de geboorte van Boris naar Nederland vertrokken. Boris heeft hem gedurende de hele opvoeding niet gezien en kent hem ook nauwelijks. Nadat Boris eind 2003 problemen kreeg met justitie en het criminele circuit op Curaçao, is hij door zijn grootouders naar zijn vader in Nederland gestuurd om verder afglijden te voorkomen.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Gedrag op de leefgroep in de Hartelborgt
Boris kijkt over het algemeen boos, maar kan ook vriendelijk glimlachen wanneer hij aangesproken wordt. De groepsleiding voelt zich over het algemeen niet veilig wanneer Boris met een chagrijnige blik op de groep verschijnt. Boris luistert aanvankelijk niet naar de groepsleiding, gaat geheel zijn eigen gang en wordt boos wanneer hij ergens op aangesproken wordt. Hij is erg achterdochtig en vraagt regelmatig of de groepsleiding over hem aan het praten is. Boris heeft overplaatsing aangevraagd naar de Hartelborgt, omdat hij in een inrichting elders in het land weinig bezoek kreeg van familie. Zijn vader woont in de regio Rotterdam, maar reeds na enkele weken blijkt dat vader ook in de Hartelborgt nauwelijks op bezoek komt. Veel afspraken met Boris worden afgebeld en Boris reageert hier non-verbaal zichtbaar teleurgesteld op.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Vervolg: Gedrag op de leefgroep
Bij navraag naar zijn bezoek (of het uitblijven hiervan) door de groepsleiding reageert hij verbaal onverschillig. Op de groep is Boris erg inhalig. Tijdens maaltijden houdt hij nauwelijks rekening met zijn groepsgenoten. Tijdens luchtmomenten is Boris voortdurend bij groepsgenoten aan het zeuren om gunsten. Hij maakt zich hiermee niet populair, maar de groepsgenoten durven hem door zijn imposante voorkomen niet echt iets te weigeren. Gedurende zijn verblijf in de Hartelborgt wordt er een extern pro justitia onderzoek opgemaakt. Het gedrag van Boris wordt na verloop van tijd dermate onhandelbaar dat de groepsleiding het sectorhoofd en de gedragsdeskundige verzoekt om een aangepast dagprogramma voor Boris te ontwikkelen.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Effect aangepast programma en vervolgactie na herstel gedrag
Boris reageert bij de aanzegging van dit programma verbaal zeer verontwaardigd op dit aangepaste programma, maar lijkt zich hier tegelijkertijd ook vrij gemakkelijk bij neer te leggen. In korte tijd verbetert het gedrag van Boris zienderogen. Hij stelt zich corrigeerbaar op en op de momenten dat hij met de groep meedraait houdt hij rekening met de overige jeugdigen. Hij spreekt deze jeugdigen zelfs aan op ontoelaatbaar gedrag en begint een soort voortrekkersrol te vervullen. Boris denkt aanvankelijk dat de groepsleiding en de gedragsdeskundige van de afdeling de uitkomst van zijn pro justitia onderzoek negatief zullen beïnvloeden. Na enige tijd ontstaat er contactgroei en een band met de groep en de gedragsdeskundige. Boris lijkt zijn gedrag enigszins aan te passen en het aangepaste dagprogramma wordt zodoende afgebouwd, totdat hij weer gewoon in de reguliere dagroutine meedraait.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Gedrag na bekendmaking Vonnis
Wanneer hij weer volledig meedraait verandert het gedrag. Oude gedragingen komen weer terug. Groepsleiding waarmee hij in eerste instantie het beste contact had lijkt hij volledig te negeren cq. af te stoten wanneer deze hem op ontoelaatbaar gedrag aanspreekt. De uitslag van zijn pro justitia onderzoek is inmiddels bekend en hieruit blijkt dat er bij Boris sprake is van een reactieve hechtingsstoornis en dat hij functioneert op zwakbegaafd niveau. In het rapport wordt ook geadviseerd om een PIJ-vonnis op te leggen. Hierna verslechtert het gedrag van Boris zodanig dat hij opnieuw in een aangepast dagprogramma wordt geplaatst. Boris wordt vervolgens op eigen verzoek overgeplaatst naar een andere inrichting. In de tussentijd krijgt hij een PIJ-vonnis opgelegd, waartegen hij in beroep gaat.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Voortgang traject na helderheid over verblijfsstatus
In de vervolginrichting wordt zijn gedrag dermate onhandelbaar dat hij vanwege een correctieplaatsing terug in de Hartelborgt geplaatst wordt. Ook in de Hartelborgt is zijn gedrag zeer grensoverschrijdend. Hij perst groepsgenoten af, weigert deel te nemen aan het onderwijs en sluit een verbond met een andere jeugdige waarmee hij zijn leefgroep tiranniseert. Opnieuw wordt hij in een aangepast dagprogramma geplaatst en opnieuw lijkt dit vruchten af te werpen. Langzaam verbetert het gedrag van Boris. Ondertussen krijgt hij zijn eerste zestig dagen verlenging gevangenhouding opgelegd en dat is voor hem een aanleiding om het hoger beroep tegen zijn PIJ-vonnis in te trekken. Hierna wordt door De Hartelborgt voor het eerst contact opgenomen met de afdeling Individuele Jeugdzaken van justitie om te kijken of Boris niet snel doorgeplaatst kan worden naar een behandelafdeling. Aanvankelijk krijgt de Hartelborgt te horen dat de selectieprocedure nog niet afgerond is en dat dit zeker nog een aantal weken in beslag zal nemen.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Verloop overplaatsingsprocedure naar behandelinrichting
Na een maand blijkt dat de selectieprocedure is afgerond. Boris blijkt te zijn aangemeld voor Den Eng. Er is echter net een nieuwe groep begonnen en voordat de volgende lichting begint zal Boris enkele maanden moeten wachten. Navraag of Boris ter overbrugging niet kan verblijven op een openstaande behandelplek op een van de behandelafdelingen in De Hartelborgt levert de opmerking op dat Boris voor de desbetreffende behandelplaatsen niet de juiste behandelindicatie heeft. Om hem als een tijdelijke PIJ-passant op een behandelplek te plaatsen, zou een oneigenlijk gebruik van de dure behandelplekken betekenen. PIJ-passanten dienen conform artikel 9 van de Beginselwet Justiele Jeugdinrichtingen, tot aan de plaatsing in een door de afdeling Individuele Jeugdzaken van justitie geselecteerde behandelinrichting op een opvangafdeling te verblijven. Hiermee ben ik aangeland bij mijn vraag voor de ronde tafel discussie.
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Conclusie en centrale vraag voor de discussie
Het toewijzingsbeleid van justitie conform art. 9 van de Beginselwet Justitiele Jeugdinrichtingen stelt: “Jeugdigen met een PIJ status dienen de start van hun behandeling in de door justitie aangewezen behadelinrichting op een reguliere opvangafdeling af te wachten”. Dit leidt er momenteel toe, dat deze jeugdigen met een behandelstatus op een opvangafdeling in een JJI verblijven, terwijl er in behandelinrichtingen plekken openstaan. In hoeverre is dit rechtvaardig?
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
Eventuele aanbevelingen vanuit de Workshop voor een betere afstemming van de wet op de praktijk:
27 april 2005
Presentatie ACK studiedag: Justitiele jeugdinrichtingen / tussen droom en daad.
